| 泰雅語 | |
|---|---|
| Atayal | |
| Tayal | |
| 发音 | [ʔətaˈjal] |
| 母语国家和地区 | |
| 区域 | |
母语使用人数 | 10,000人 (2008年)[1] |
| 語系 | |
| 方言 | |
| 文字 | 泰雅羅馬字(拉丁字母) |
| 官方地位 | |
| 作为官方语言 | |
| 管理机构 | 原住民族委員會 中央研究院 (Academia Sinica) |
| 語言代碼 | |
| ISO 639-2 | map |
| ISO 639-3 | tay |
| Glottolog | atay1247[3] |
| 语言瞭望站 | 30-AAA |
| 瀕危程度 | |
| 联合国教科文组织认定的瀕危語言[4] 脆弱(UNESCO) | |
| 本条目包含国际音标符号。部分操作系统及浏览器需要特殊字母与符号支持才能正確显示,否则可能显示为乱码、问号、空格等其它符号。 | |

泰雅語(泰雅語:Atayal、Tayal),亦稱泰雅爾語,是南島語系的一種,用拉丁文字書寫,為台灣泰雅族的民族語言。分布地域極廣,一般學者將其與賽德克語一併歸於泰雅語群(Atayalic)。目前臺灣原住民泰雅語認證考試分為6類方言語群:賽考利克泰雅語、澤敖利泰雅語、汶水泰雅語、萬大泰雅語、四季泰雅語、宜蘭澤敖利泰雅語。[5][6][7]
泰雅語分布極廣,使用人口從新北市烏來區到中部南投縣仁愛鄉、台中市和平區皆有。因為"泰雅語言"分布極廣,且加入日語等語種之混入影響,伴隨時間演變,故逐漸形成不同地區泰雅族部落所使用之泰雅語歧異程度極高的現象。就泰雅語群的使用人口上而言,在2012年6月該語群使用人口約為83,088人[1]。
目前已紀錄至少 7 種泰雅語方言[8],其中 6 種為臺灣原住民語認證測驗方言語群:
傳統分類上,泰雅語大致分為「賽考利克語群」(Squliq)及「澤敖利語群」(Ci'uli)兩大語群[6]。
郭育賢(Goderich 2020)基於比較語言學共同創新給出新的分類,排除考慮區域性語言移借的影響。郭育賢將澤敖利語群區分開來,並依音變及詞彙證據認定其爲多系群,賽考利克語群仍爲單系群(相當於郭氏的「核心北泰雅語群」)[8]。
泰雅語的音系之音位大都使用適當的Unicode符號來標示。在台灣南島語的書寫系統的訂定上,元輔音之音系表原則上都是先「發音部位」(橫列)、後「發音方法」(縱列)、再考量「清濁音」,來訂定其音系之音位架構。[9]
在文法的分類上台灣南島語並不同於一般的分析語或其它综合语裡的動詞、名詞、形容詞、介詞和副詞等之基本詞類分類。比如台灣南島語裡普遍沒有副詞,而副詞的概念一般以動詞方式呈現、可稱之為「副動詞」,類之於俄语裡的副動詞。[10] 泰雅語文法分類是將基礎的文法之詞類、詞綴、字詞結構及分類法,對比分析語等之詞類分類法加以條析判別。[11] 而在語詞的表達上以"澤敖利泰雅語群"作為參考基準;以賽考利克泰雅語群作為一般通行參考。
| 中文 | 動詞原型 | 主事焦點 | 受事焦點 | 處所焦點 | 周邊焦點 |
|---|---|---|---|---|---|
| 在;有;住 | kaki | maki | ki'un | ki'an | s'aki |
| 去 | usa | musa | 'son | 'san | s'usa |
| 來 | uwah | mwah | wahun | wahan | s'uwah |
| 吃 | qaniq | maniq | niqun | niqan | sqaniq |
| 喝 | nbu | mnbu | nbun | nbwan | snbu |
| 聽 | pung | mung | pongun | pongan | spung |
| 說 | kal | kmayal | kyalun | kyalan | skal |
| 讀 | lpuw | lmpuw | lpogun | lpogan | slpuw |
| 寫 | biru | miru | brwun | brwan | sbiru |
| 知道 | baq | mbaq | baqun | baqan | sbaq |
| 忘記 | zngi | zmungi | zngyun | zngyan | szngi |
| 學 | pqbaq | mqbaq | pqbaqun | pqbaqan | spqbaq |
| 教 | cbaq | mcbaq | cbaqun | cbaqan | scbaq |
| 睡覺 | 'abi | m'abi | 'abyun | 'abyan | s'abi |
| 起床 | tuliq | mtuliq | tliqun | tliqan | stuliq |
| 結束 | kmasuq | masuq | suqun | suqan | skmasuq |
| 給 | biq | miq | biqun | biqan | sbiq |
| 製作 | kbalay | kblayun | kblyan | skbalay | |
| 等待 | naga | mnaga | ngun | ngan | snaga |
| 餵食 | s'an | sm'an | s'anun | s'anan | ss'an |
| 捉 | kyap | myap | kyapun | kyapan | skyap |
| 洗(手) | pima | mima | pmun | pman | spima |
| 洗(衣物) | bahuq | mahuq | bhqun | bhqan | sbahuq |
| 跟隨;搭 | gluw | mgluw | glgun | glgan | sgluw |
| 養育 | qayat | qmayat | qyatun | qyatan | sqayat |
| 拿取 | agal | magal | galun | galan | s'agal |
| 放 | si' | smi' | syun | syan | ssi' |
| 幫助 | kraw | kmraw | kragun | kragan | skraw |
| 問 | pqutay | mqutay | pqutun | pqutan | spqutay |
| 買 | baziy | mbaziy | bzirun | bziran | sbaziy |
| 賣 | tbaziy | mtbaziy | tbzirun | tbziran | stbaziy |
| 坐 | tama | mtama | tmun | tman | stama |
| 站 | s'un | ms'un | s'unun | s'unan | ss'un |
| 詞彙 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 人 | 眼睛 | 狗 | 日子 | 新 | 我們 (包含式) | 什麼 | 火 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 賽考利克泰雅語 | qutux | sazing | cyugal | payat | magal | 'tayal | roziq | huzil | ryax | giqas | ita' | nanu' | puniq |
| 四季泰雅語 | qutux | saying | tyugan | payat | magan | cquliq | royiq | hoyil | ryax | xqayus | ita | nanu/ hmcwa | puniq |
| 澤敖利泰雅語 | utux | sazing | tugan/ cyugan | payat | magan | tayan | rozi/ rawzi | huzin/ hozin | ryax | g'anus/ atarasiy | ita | nanu | puni |
| 宜蘭澤敖利泰雅語 | utux | sa'ing | tugan | payat | magan | cyoli/ c'oli | royi | hoying | ryax | g'anus | ita | lalu/ mhcwa | puni |
| 汶水泰雅語 | qutux | usayng | tugal | sapaat | imagal | itaal | rawweq | xuwil | riax | giqas | ta'/ ita' | humicuwa'/ hnanuwan | hapuneq/ hapuy |
| 萬大泰雅語 | utux | sa'ing | tugal | parat | ramagal | ci'uli'/ Itaral | rori | huril | rex | ga'arus | ita' | amol | rana' |