Idaho Chiu State of Idaho |
|---|
|
| Chhiok-hō:Gem State |
| Piau-gí:Esto perpetua (Latin ì-gī: "Hō͘ i thoân éng-sè") |
Map of the United States with Idaho highlighted |
| Koan-hong gí-giân | Eng-gí |
|---|
| Chū-bîn chheng-ho͘ | Idahoan |
|---|
Siú-hú (kiam siāng-tōa siâⁿ-chhī) | Boise |
|---|
| Siāng-tōa to͘-hōe | Boise to͘-hōe-khu |
|---|
| Bīn-chek | Pâi-miâ tē-14 |
|---|
| • Ha̍p-kè | 83,800 sq mi (216,900 km2) |
|---|
| • Tang-sai khoah | 305 mí (491 km) |
|---|
| • Lâm-pak khoah | 479 mí (771 km) |
|---|
| • % chúi-bīn | 0.98 |
|---|
| • Hūi-tō͘ | 42° N to49° N |
|---|
| • Keng-tō͘ | 111°03′ W to 117°15′ W |
|---|
| Jîn-kháu | Pâi-miâ tē-39 |
|---|
| • Ha̍p-kè | 1,683,140 (2016 nî ko͘)[1] |
|---|
| • Bi̍t-tō͘ | 20.1/sq mi (7.76/km2) Pâi-miâ tē44 |
|---|
| • Hō͘-kháu siu-ji̍p tiong-ta̍t | $51,624[2] (36th) |
|---|
| Koân-tō͘ | |
|---|
| • Ko-tiám | Borah Peak[3][4][5] 12,662 ft (3,859 m) |
|---|
| • Pêng-kin | 5,000 ft (1,520 m) |
|---|
| • Kē-tiám | Snake kapClearwater Hô sio-chiap tē;Lewiston[4][5] 713 ft (217 m) |
|---|
| Siat chiu chìn-chêng | Idaho Léng-thó͘ |
|---|
| Sin chiu seng-li̍p | 1890 nî 7 goe̍h 3 ji̍t (tē-43) |
|---|
| Chiu-tiúⁿ | Butch Otter (R) |
|---|
| Hù-chiu-tiúⁿ | Brad Little (R) |
|---|
| Li̍p-hoat | Idaho Li̍p-hoat-hōe |
|---|
| • Siōng-gī-īⁿ | Chham-gī-īⁿ |
|---|
| • Hā-gī-īⁿ | Chiòng-gi-īⁿ |
|---|
| Liân-pang Chham-gī-goân | Mike Crapo (R) Jim Risch (R) |
|---|
| Liân-pang Chiòng-gī-goân | 1–Raúl Labrador (R) 2–Mike Simpson (R) (lia̍t-toaⁿ) |
|---|
| Sî-khu | |
|---|
| • north ofSalmon River | Pacific:UTC−8/−7 |
|---|
| • remainder of state | Mountain:UTC−7/−6 |
|---|
| ISO 3166 | US-ID |
|---|
| Kán-siá | ID, |
|---|
| Bāng-chām | www.idaho.gov |
|---|
Idaho sīBí-kok ê chi̍t-êchiu.Siú-hú kap siāng toā ê siâⁿ-chhī sīBoise.
Tē-hō-miâ ê gí-goân bô khak-tēng ê kóng-hoat. Tī 1860 nî-tāi chá-kî, tong Bí-kok Kok-hōe leh khó-lū ùiRocky Soaⁿ-tē khui-siat sin léng-thó͘ (territory) ê sî, chèng-tī soeh-khehGeorge M. Willing thê-chhut liáuIdaho chit-ê miâ, í iap kóng he sīShoshone-gí ê ōe, sī "ji̍t-thâu tùi soaⁿ chhut--lâi", he̍k-chiá "soaⁿ-lâi ê pó-chio̍h" téng ì-sù. M̄-koh i āu-bóe sêng-jīm hit-ê miâ kî-si̍t sī i ka-tī hoat-bêng--ê.
Liáu-āu kok-hōe chiō koat-tēng chiong sin niá tē-hng hō-miâ chòCOlorado Léng-thó͘, 1861 nî 2 goe̍h chhòng-li̍p. Kâng nî ùiWashington Léng-thó͘, ū chi̍t-êIdaho Kūn sêng-li̍p, in-ê miâ sī tùi chi̍t chiahhóe-chûn hō--ê. Āu--lâi pau-koat Idaho Kūn chāi-lāi ê pō͘-hūn Washington Léng-thó͘, chiō tī 1863 nî sin-siatIdaho Léng-thó͘.
Idaho ê tē-hêng tē-tô͘Ùi Idaho sì-ûi, ū Bí-kok ê 6-ê chiu-hūn, kapCanada ê 1-ê séng-hūn. Tī pún chiu tang-pêng kap pak-pêng sīMontana, lēng-gōa óa tang mā ūWyoming, lâm-pêng ūNevada kapUtah, sai-pêng sīWashington kapOregon. Canada pian-kài ê tùi-bīn sīBritish Columbia.
Idaho ê chòe koân tiám sīBorah Peak, ū 3,859 kong-chhioh koâng; chòe kē tiám tīLewiston tē-hngClearwater Hô chiap ji̍pSnake Hô ê só͘-chāi, ū 216 kong-chhioh koân. Chiu lāi chú-iàu ê soaⁿ-tē ūSawtooth Soaⁿ-me̍h,Bitterroot Soaⁿ-me̍h,White Cloud Soaⁿ-tē,Lost River Soaⁿ-me̍h,Clearwater Soaⁿ-hē kapSalmon River Soaⁿ-tē téng ūi.
Chú-iàu ê hô-chhoan ū Snake Hô,Clark Fork Hô kiam i-ê āu-tōaⁿPend Oreille Hô, koh ū Clearwater Hô,Salmon Hô téng khe.
Í-keng chai-iáⁿ 14,500 nî chó-iū chìn-chêng chio̍h ū lâng tī Idaho chit ūi khiā-khí.Twin Falls hū-kīn ū khó-kó͘ ûi-chekWilson Butte Cave, hong hoat-hiānPak Bí-chiu jîn-lūi oa̍h-tāng chèng-kù lāi sîn-kan siāng chá--ê chi it. Nā chiàu hiān-tāi chu-liāu só͘ chai, ùi pún tē-hng khiā-khí ê goân-chū-bîn, ū pak-pō͘ êNez Percé kap lâm-pō͘ êShoshone.
Lewis kap Clark ê thàm-châ-tūi tī 1805 nî 8 goe̍h 12 lâi kàu hiān-sî só͘ kóng ê Idaho tē-khu. Lēng-gōaWilson Price Hunt niá-chhōa ê chi̍t tīn Au-chiu-hē thàm-hiám-chiá, tī 1811 nî kàu 1812 nî chêng-āu ji̍p kàu Idaho lâm-pō͘, hit-tang-chūn pún tē ū tāi-khài 8000 ūi goân-chū-bîn tng khiā-khí.
1863 nî kàu 1866 nî kan Idaho Léng-thó͘ kì-chiong.Mô͘-phôe seng-lí ín lâi thâu chi̍t pái tōa-liōng ê Au-chiû-lâng kòe lâi Idaho.Missouri Phôe-chháu Kong-si (Missouri Fur Company) êAndrew Henry, tī 1810 nî chìn-ji̍pSnake Hô pêⁿ-po͘, ùi kin-á-ji̍tSt. Anthony hū-kīn khí siat chē-iâⁿ, chóng-sī bô lōa kú chio̍h hong pàng-sak.
1863 nî 3 goe̍h 4 ji̍t ê sî,Idaho Léng-thó͘ sêng-li̍p; 1890 nî 7 goe̍h 3 ji̍t, chóng-thóngBenjamin Harrison chhiam-sú hoat-àn hō͘ Idaho siat chò sin chiu-hūn, tong-sî ū jîn-khau 88,548 lâng, thâu jīm chiu-tiúⁿ sīGeorge L. Shoup.
Idaho sīTōa Siau-tiâu sî-kî siū-hāi giâm-tiōng ê chi̍t chiu, siū tio̍h lông-sán kè-siàu tōa lo̍h ê éng-hióng, chāi-tē lông-bîn ê siu-ji̍p tùi 1929 nî ê bí-nî 686 bí-kim lo̍h ka 1932 nî ê 250 bí-kim.
Kun-kù chū-ngó͘ pò-tō chu-liāu, Tek-kok-hē (German) kap Eng-lân-hē (English) tī Idaho chiàm to-sò͘.Kun-kùBí-kok Phó͘-cha Kio̍k ê ko͘-sǹg, Idaho tī 2015 nî 7 goe̍h 1 ji̍t ê jîn-kháu ū 1,654,930 lâng; pí 2010 nî ê phó͘-cha sò͘-jī ke 5.57%[1]
Nā chiàu 2010 nî phó͘-cha, jîn-kháu lāi-bīn 89.1% sī Pe̍h-lâng; 0.6% sī O͘-lâng he̍k-chiáHui-chiu-hē Bí-kok-lâng, 1.4% sī Bí-kok Indian-lâng kap Alaska Pún-thó͘-lâng; 1.2% sīA-chiu-hē Bí-kok-lâng; 0.1% sī Pún-thó͘ Hawaii-lâng kap Kî-tha Thài-pêng-iûⁿ Tó-bîn; 2.5% sī nn̄g cho̍k í-siōng pōe-kéng.
Lēng-gōa pe̍h-lâng lāi-bīn ū chi̍t khoán Se-pan-gâ-hē (Latin/Hispanic), chiàm chóng jîn-kháu ū 11.2%.[6]
Idaho tī 2014 nî êchiu-lāi seng-sán chóng-gia̍h sī 63,235 pa̍h-bān bí-kim.[7] Chiàu 2015 nî ê chu-liāu, pún chiu siāng-chē lâng chò ê khang-khòe sī kiān-khong chiàu-kò͘ kap siā-hōe hû-chō͘ (health care and social assistance) gia̍p.[8]
Idaho sī tiōng-iàu ê lông-gia̍p chiu, seng-sán Bí-kok beh 1/3 êmá-lêng-chî. Kang-gia̍p ê hong-bīn, Idaho khah chú-iàu--ê ū si̍t-phín ka-kang, lîm-gia̍p, ki-hâi, hòa-ha̍k chè-phín, chè-chóa, tiān-chú-gia̍p, gîn-á kap kî-tha khòng-gia̍p, koh ū koan-kong-gia̍p.
Kīn-taⁿ kho-ha̍k kap ki-su̍t sèng-chit kang-gia̍p tī Idaho ū tiōng-iàu tē-ūi. In chiàm 25% chiu-lāi chóng siu-ji̍p, kap 70% ê chhut-kháu. Boise tùi 1970 nî-tāi í-lāi, hoat-tián chòpoàn-tó-thé chè-chō-gia̍p ê chi̍t-ê tiong-sim, sīMicron Technology ê chó͘-pō͘. Lēngg-āo mā ūHewlett-Packard ê í seng-sánprinter ûi chú ê kang-tiûⁿ.
- ↑1.01.1"Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2015"(CSV).U.S. Census Bureau. December 26, 2015.December 26, 2015 khòaⁿ--ê.
- ↑"Median Annual Household Income".The Henry J. Kaiser Family Foundation.December 9, 2016 khòaⁿ--ê.
- ↑"Beauty Reset".NGS data sheet.U.S. National Geodetic Survey.October 20, 2011 khòaⁿ--ê.
- ↑4.04.1"Elevations and Distances in the United States".United States Geological Survey. 2001.goân-loē-iông tī 2011-10-15 hőng khó͘-pih.October 21, 2011 khòaⁿ--ê.
- ↑5.05.1Elevation adjusted toNorth American Vertical Datum of 1988.
- ↑"Idaho",QuickFacts, US: Census Bureau,goân-loē-iông tī 2012-06-11 hőng khó͘-pih,July 12, 2013 khòaⁿ--ê .
- ↑Total Gross Domestic Product by State for Idaho, FRED.
- ↑"Major industries with highest employment, by state, 1990-2015".Bureau of Labor Statistics. U.S. Bureau of Labor Statistics. 2016-08-05.2017-01-23 khòaⁿ--ê.
|
|---|
| | Chiu | | |
|---|
| | Tia̍t-pia̍t-khu | |
|---|
| | Léng-thó͘ | |
|---|
|