Hui-li̍p-pin Kiōng-hô-kok Republika ng Pilipinas Republic of the Philippines |
|---|
|
Chu-kù: Maka-Diyos, Maka-tao, Makakalikasan at Makabansa "Ūi siōng-tè, jîn-bîn, chū-jiân, chó͘-kok" |
Kok-koa: Lupang Hinirang "Choè ài ê thó͘-tē"
|
 |
| Siú-to͘ | Manila |
|---|
| Siāng-tōa siâⁿ-chhī | Quezon Chhī |
|---|
| Koaⁿ-hong gí-giân | Hui-li̍p-pin-gí,Eng-gí |
|---|
| Sêng-jīn ê tē-hng gí-giân | Aklanon-gí,Bikol-gí,Cebu-gí,Chavacano-gí,Hiligaynon-gí,Ibanag-gí,Ilokano-gí,Ivatan-gí,Kapampangan-gí,Karay-a-gí,Maguindanao-gí,Maranao-gí,Pangasinan-gí,Sambal-gí,Surigaonon-gí,Tagalog-gí,Tausug-gí,Waray-Waray-gí,Yakan-gí |
|---|
| kî-thaⁿ sêng-jīn ê gí-giân | Se-pan-gâ-gí,A-la-pek-gí |
|---|
| Chèng-hú | tan-it-chè,chóng-thóng-chè,kiōng-hô-kok |
|---|
|
• chóng-thóng | Bongbong Marcos |
|---|
• hù-chóng-thóng | Sara Duterte |
|---|
• Goân-ló-īⁿ gī-tiúⁿ | Francis Escudero |
|---|
• Tāi-gī-īⁿ gī-tiúⁿ | Martin Romualdez |
|---|
• Choè-ko hoat-koaⁿ | Alexander Gesmundo |
|---|
| Li̍p-hoat ki-kò͘ | Kok-hoē |
|---|
| Goân-ló-īⁿ |
|---|
| Tāi-gī-īⁿ |
|---|
| Bīn-chek |
|---|
• Lóng-chóng | 300,000 km2 (120,000 sq mi) (tē 72 miâ) |
|---|
• Chúi-he̍k (%) | 0.61 |
|---|
| Jîn-kháu |
|---|
• 2024 nî kó͘-kè | 114,163,719 (tē 12 miâ) |
|---|
• Bi̍t-tō͘ | 363.45/km2 (941.3/sq mi) (tē 37 miâ) |
|---|
| GDP (PPP) | 2024 nî kó͘-kè |
|---|
• Lóng-chóng | $1.392 bān-ek (tē 28 miâ) |
|---|
• Pêng-kin | $12,192 (tē 116 miâ) |
|---|
| GDP (bêng-gī) | 2024 nî kó͘-kè |
|---|
• Lóng-chóng | $471.516 cha̍p-ek (tē 32 miâ) |
|---|
• Pêng-kin | $4,130 (tē 124 miâ) |
|---|
| Gini (2021 nî) | 41.2 tiong |
|---|
| HDI (2022 nî) | 0.710 ko · tē 113 miâ |
|---|
| Hoè-pè | Hui-li̍p-pin peso (₱) (PHP) |
|---|
| Sî-khu | UTC+08:00 (PST) |
|---|
| Sî-kan keh-sek | mm/dd/yyyy |
|---|
| Siong-iōng tiān-goân | 220 V–60 Hz |
|---|
| Khui-chhia hong-hiòng | iū |
|---|
| tiān-oē khu-hō | +63 |
|---|
| ISO 3166 tāi-hō | PH |
|---|
| Siōng-téng domain | .ph |
|---|
Hui-li̍p-pin (菲立賓), ia̍h kiòHui-lu̍t-pin (菲律賓), choân-chhengHui-li̍p-pin Kiōng-hô-kok (Hui-li̍p-pin-gí:Republika ng Pilipinas), tīA-chiu ê tang-pō͘, iûThài-pêng-iûⁿ êHui-li̍p-pin Kûn-tó kah sì-kho͘-le̍ ê tó-sū, lóng-chóng 7500 gōa ê tōa-sió tó-sū cho͘-sêng.
Tāi-iok chêng 3000 nî ê sî,Lâm-tó bîn-cho̍k khai-sí tī Hui-li̍p-pin khiā-khí, chia Lâm-tó lâng chú-iàu sī tùiTâi-oân kòe--lâi. Kàu chêng 500 nî ê sî-chūn, Hui-li̍p-pin khai-sí kapÌn-tō͘,Lâm-iûⁿ kî-thaⁿ só͘-chāi, koh-ūTiong-kok ū bō͘-e̍k lâi-óng.
Kong-gôan 1521 nî,Au-chiu thàm-hiám-kaFerdinand Magellan chhōa-tio̍h i thàm-hiám-tūi keng-kòe chit-ê só·-chāi. 1565 nî liáu-āu,Se-pan-gâ khai-sí thóng-tī chit-phiàn thó·-tē, 1898 nî liáu-āu ōaⁿBí-kok thóng-tī. 1935 nî, kok-ka chhòng-kiàn " kiōng-tông-thé ", 1946 nî chhú-tit ôan-chôan ê to̍k-li̍p.
Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiàn kî-kan, bat hō·Ji̍t-pún-lâng chiàm-niá kòe 1-chām. 1965 nî kòe-āu, chóng-thóng Ferdinand Marcos si̍t-hêng to̍k-chhâi thóng-tī, it-ti̍t kàu-kah 1981 nî,Maria Corazón Aquino kèng-sóan sèng-lī liáu-āu, chiah kóaⁿ-cháu Marcos, pēng-chhiáⁿ chiong i khu-tiok chhut-kéng.
Hui-li̍p-pin si̍t-hêngchóng-thóng-chè. Chóng-thóng sī kok-ka ê gôan-siú kiam chèng-hú siú-náu, koh kiam bú-chong pō·-tūi ê chóng-su-lēng.
Hui-li̍p-pin chit-ê kok-ka ê thó·-tē chóng--ê ē-tàng kā pun-chòeLuzon,Visayas kahMindanao 3 tōa pō·-hūn. Chôan-kok lóng-chóng ū 13-ê tē-khu, 1-ê hêng-chèng-khuCordillera, 1-ê chū-tī-khu (Muslim Mindanao Chū-tī Toā-khu). Chóng--ê 76-êséng.
Hui-li̍p-pin tōa-pō·-hūn ê kok-thó· sīkôan-soaⁿ,Koân-phiâⁿ kahsió soaⁿ-lûn cho·-sêng--ê,o̍ah-hóe-soaⁿ chiâⁿ chōe, tē-tāng chin keng-siông. Mindanao êApo Hóe-soaⁿ sī kok-lāi siōng-kôan ê 1-chō soaⁿ. Luzon êMayon Hóe-soaⁿ sī siōng-tōa ê o̍ah-hóe-soaⁿ. Kok-lāi chú-iàu ê hô-liû sīMindanao Hô kahCagayan Hô.
Hui-li̍p-pin sio̍khái-iûⁿ-sèng jia̍t-tāi kùi-hong khí-hāu, nî pêng-kun khì-un 27℃, nîkàng-hō·-liōng ta̍t-kàu 2500 kong-lî chó-iū. Jo̍ah--lâng tiāⁿ-tiāⁿ ū teh chòhong-thai.
Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.
Hui-li̍p-pin siāng chú-iàu ê lâng sī sio̍kLâm-tó bîn-cho̍k, pau-koatTagalog lâng kah kî-thaⁿ 4-ê bîn-cho̍k. Lēng-gōa koh ūTn̂g-lâng (Hôa-jîn),Ìn-nî-lâng,Ìn-tō·-lâng kahA-la-pek-lâng téng. Kok-lāi sìn-hōngThian-chú-kàu ê lâng chha-put-tō chiàm 85%, lēng-gōa koh ū 4.9% ê lâng sìn-hōngI-su-lân-kàu, chió-sò· làng sìn-hōngTo̍k-li̍p-kàu kahKi-tok-kàu,Tn̂g-lâng tāi-to-sò· sìn-hōngHu̍t-kàu,gôan-chū-bîn chha-put-to lóng sìn-hōngGôan-sú chong-kàu.
Hiān-tāi Hui-li̍p-pin ê bûn-hòa sī tan-se-iûⁿ ê sa-lām, i tián-hiānMá-lâi sek bûn-hòa ê tông-sî, mā khip-siu tōa-liōng êSe-pan-gâ kapBí-kok bûn-hòa éng-hióng.
Hui-li̍p-pin-lâng hō-miâ ê hong-sek sī bêng-hián ê Se-pan-gâ hêng-sek, put-koán sī miâ-sèⁿ, Se-pan-gâ-sek hō-miâ lóng sī tong-tē chú-liû, jî-chhiá kî-tiong koh ū chi̍t pō͘-hūn sī chāi-tē he̍k-chiá kî-tha lâi-goân (pí-lūnHok-kiàn) miâ-sèⁿ ê Se-pan-gâ-hòa. Chi̍t khoán hiān-siōng kap in 19 sè-kí sî chóng-tokNarciso Clavería y Zaldúa thui-sak Se-pan-gâ hō-miâ ū koan-hē.
Tû-liáu lâng-miâ, tē-hō-miâ kap ki-koan siat-si ê miâ mā lóng tōa-hūn sī Se-pan-gâ-sek. Chóng-sī chi̍t pō͘-hūn óa-ná î-chhî Má-lâi (Lâm-tó) ê tek-sek.
Tī Hui-li̍p-pin só͘ liû-thoân ê thoân-soat, siōng-chú-iàu sīFilipino-lâng ê kò͘-sū (kháu-thoân bûn-ha̍k). Kî-tiong ū kúi-ê thong-lâng-chai ê kak-sek, chhiūⁿ MariaMakiling,Lam-Ang kapthe Sarimanok.[1]
Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.
Kun-kù thóng-kè, bo̍k-chiân Hui-li̍p-pin ê Tn̂g-lâng lâng-sò· tāi-khài ū chiâⁿ-pah-bān, tang-tiong chha-put-to ū 8, 9-siâⁿ ê lâng cho·-ke tīHok-kiàn êBân-lâm tē-khu (pau-koatChôan-chiu,Chiang-chiu kahĒ-mn̂g).
Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.
|
|---|
| | Kok-ka | |
|---|
| | Kî-thaⁿ ê léng-thó͘ | |
|---|
| |
|