Estimates for this country explicitly take into account the effects of excess mortality due to AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected.
Rank based on 2005 estimate.
Bẹ̀nẹ̀,[lower-alpha 1]tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ́Orílẹ̀-èdè Olómìnira Bẹ̀nẹ̀,[lower-alpha 2] ni a mọ̀ tẹ́lẹ̀ síDahomey,[3]Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Bẹ̀nẹ̀ jẹ́ orílẹ̀-èdè níÌwọ̀orùn Áfríkà. Ó ní bodè pẹ̀lúTógò ní apá ìwọòrùn,Nàìjíríà ní apá ìlaòrùn, àtiBọ̀kínà Fasò àtiNáíjà ní àríwá. Ní gúúsù ó jẹ́Etíòkun Benin (Bight of Benin), tí ó sì súnmọ́ apáGulf of Guinea ní agbègbè ìyàngbẹ ilẹ̀ tí ó sùnmọ́Atlantic Ocean.[4] Olú ìlú orílẹ̀-_èdè náà niPorto-Novo, nígbà tí ilé -ìjọba tí ń darí ìṣàkóso oríl-èdè náà wà ní ìlúCotonou tí ó jẹ́ ìlú tí èrò pọ̀ sí jùlọ ní orílẹ̀-èdè náà.[5]Orílẹ̀-èdè Bẹ̀nẹ̀ saare ilẹ̀ tí ó tó 112,622|km2,[6] àwọn olùgbé inẹ̀ sì tó 14.054.000 mílíọ́nù, tí wọn sì ń fi ohun ògbìn bíiepo àtiòwú ṣe ọrọ̀ ajé.[7][8]
(pípè/bɨˈnɪn/
láarin 17 century sí 19 century, ìṣèjọba tí ó wà ní Bẹ̀nẹ̀ ni Ilẹ̀ Ọba Dahomey, tí ó diPorto-Novo
lònìí. Ojú ọ̀nà tí wọ́n ń kóẹrú gbà làsìkò ọdún 27th century látàrí ìtanisóko-ẹrú lásìkò náà. Àwọn Faransé olówò-ẹrú àmúnisìn fi ìlú náà sábẹ́ ìkan nínú àwọn ìlú amọ́nà rẹ̀ ní ọdún 1894 tí ó sì di ''French Dahomey''. Ọdún 1960 ni Dahomey gba òmìniria kúrò lábẹ́ ìjọba Faransé olówò-ẹrú àmúnisìn. Oríṣiríṣi ìjọba ni orílẹ̀-èdè Bẹ̀nẹ̀ ti ní tí ó fi mọ́ ìjọba ológun àti ìdìtẹ̀gbajọba wọn pẹ̀lú. Àwọn ẹgbẹ́ ìṣèlú tí ó wà níbẹ̀ tẹ́lẹ̀ ni People's Republic of Benin láàrín ọdún 1975 sí ọdún 1990. Ọdún 1991 ni wọ́n dá àwọn ẹgbẹ́ òṣèlú púpọ̀ sílẹ̀ ní orílẹ̀-èdè náà.
Dahomey ni wọ́n ń pe orilẹ̀-èdè yìí ṣáájú àti lẹ́yìn ìgbòmìnira wọn kúrò lọ́wọ́ orílẹ̀-èdè Faransé ní ọjọ́ kínní oṣù kẹjọ ọdún 1960. Ọgbọ̀-ọjọ́ oṣù kọkànlá ọdún 1975 ni àwọn ológun dìtẹ̀ gba ìjọba ni wọ́n yí orúkọ orílẹ̀-èdè náà padà sí ''Benin''. Orúkọ yí ni wọ́n mú lati ara àwọn ènìyàn tí wọ́n ń sọ èdè Fon tí wọ́n wá láti ilẹ̀ Ìbíní ní orílẹ̀-èdèNàìjíríà.
Ṣaájú ọdún 1600 ni onírúurú ẹ̀yà àti àwọn elédè ti wà ní ilẹ̀ Ọba Dahomey tí kálukú wọn sì ń ṣèlú wọn láàyè ara wọn. Lára àwọn ẹ̀yà tí wọ́n wà ní Dahomey ni ẹ̀yàẸ̀yà Aja,ẹ̀yà Gbe, ẹ̀yàYorùbá, nígbà tí àwọn ẹ̀yà. mìíràn tí wọ́n ń gbé ni ọwọ́ inú jẹ́ẹ̀yà Ìbarìbá tí a ti rí àwọn ẹ̀ya èdè mìíràn bíi ''Mahi'', ''Gedevi'' àti àwọn ènìyàn ''Kabye''. Ilẹ̀ ỌbaỌ̀yọ́
Ilú-ọba Ọ̀yọ́ ni ó wà tí kò jìnà sí apá ìlà-oòrùn sí ilẹ̀ Dahomey ni ipa àwọn ọmọ ogunỌ̀yọ́ le koko lórí àwọn olùgbé ilẹ̀ Dahomey tí wọn sì ń gbaOwó orí lọ́wọ́ wọn. Èyí di ohun ìtàn ní ọdún 17 sí 18 century nígbà tí àwọnènìyàn Fon dá ilẹ̀ Ọba Abomey sílẹ̀.
Ile Benin je pinpin siapá mejila (French: départements), awon wonyi si tun je pinpin siibile 77. Ni odun 1999 ni won pin awon apa ijoba abele mefa to wa tele si mejila.
Benin jẹ́ ile san lati Ariwa de Guusu ni ilaoorun Afrika, o dubule larinAgbedeméjì ayé (Equator) atiÌlà-ooru Alákàn (Tropic of Cancer). Ìlàìdùbúlẹ̀ rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 6°30′A dé 12°30′A, bẹ́ ẹ̀ sì ni ìlàìnàró rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 1°L dé 3°40′L.
Pelu agbegbe ile to to112622 km2 Benin fe latiOdò Niger ni ariwa titi de Okun Atlantiki ni guusu, ijinnasi to je650 km(400 mi). Botilejepe ni iwon ile eba odo re je121 km(75 mi) iwon ile orile-ede na ni ibi totifeju je325 km(200 mi).
Ikan ninu awon orile-ede tokerejulo ni Iwoorun Afrika ni Benin. O kere ni ilopo mejo si Naijiria to ni bode mo si ilaoorun. Sugbon o tobi ni ilopo meji si Togo to ni bode mo si iwoorun. Maapu ile Benin fihan pe awon oke re ko fi be yato si ara won (idasarin awon oke re je200 m).[10]
A le pin oril-ede na si apa merin lati gusu de ariwa. Ibi ẹ̀kun omi irele, oniyanrin (igbeleke togajulo10 m) je, lopojulo,10 km ni fife. O je ile erofo to ni awo adagun odo ati osa ti won japo mookun. Awon ilegiga apagusu Benin (igasoke larin20 m ati200 m) pinya si ra won nitori awon afonifoji to la koja lati ariwa de gusu legbe awon odoCouffo,Zou, andOueme.
Isuna ile Benin je ti alaidagbasoke, o si gbojule ise agbe aroje, ogbin owu ati okowo agbegbe. Owu tita lo je 40% GDP ati bi 80% ipawo oja okere iseoba.[11] Idagbasoke eso-ise dasarin 5% ni bi odun meje seyin, sugbon iposi iyearabudo ko je ki iposi yi o ni ipa kankan. Igbowolori (owon) ti din sile ni bi odun melo se yin.CFA franc ni owonina ile Benin.
Ogunlogo iyearabudo ile Benin n gbe ni gusu. Won je ọ̀dọ́, peluàsìkò ìgbẹ̀mí to je odun 59. Awon eya ede Afrika bi 49 lo wa ni Benin; awon wonyi tedo kakiri. Awon eya ede yi ni Yoruba ni gusuilaoorun (ti won wa lati Naijiria ni odunrun 12la); Dendi ni agbegbe ariwa-arin (won kowa lati Mali ni orundun 16un); Bariba ati Fulbe ni ariwailaoorun; Betammaribe ati Somba ni Atacora Range; Fon ni ayika agbegbe Abomey ni Arin Gusu; ati Mina, Xueda, ati Aja (ti won wa lati Togo) ni ekun odo.[10]
Fon ni eya ede topojulo pelu 1.4 legbegberun iyearabudo to n soede Fon, Yoruba tele won pelu 1.2 legbegberun, Aja (600,000), Bariba (460,000), Ayizo (330,000), the Fulbe (tabi Fulani, Peul ati Fula) (310,000), ati awon Gun (240,000). Bakanna ni leba awon ebute ni gusu a le ri awon omo-omo awon eru ti won kopada wa latiBrasil. Bakanna die tun wa lati ileEurope, agaga awon araFransi ati awon eniyan lati apaariwa Asia biLebanon ati Ilaoorun Asia biIndia.
Gege bi onka 2002 se fihan, 42.8% je Elesin Kristi (27.1% je Katholiki, Selestial 5%, Methodisti 3.2%, other Protestanti 2.2%, awon miran 5.3%), 24.4% je Musulumi, 17% je Elesin ibile, 15.5% awon miran.[12]
Ede iseoba jeFaransé sugbon sibesibe awon ede abinibi bi Fon atiYoruba na tu gbajumo agaga ni apa gusu. ni apa ariwa awon ede bi bariba ati fula gbajumo.
Ni arin ewaodun '80, awon omo ile Benin ti won le gba itoju ilera to yeke din ni 30% iyearabudo, nitori eyi Benin ni ofo omode togajulo ni Afrika. Leyin Idawose Bamako iyato to dara sele, eyi si je ki ipese ilera o wa fun opo awon iyearabudo.[13][14]
Ikeko ko pondandan be si ni ki se ofe.[15] Bakanna awon odomokunrin poju awon odomobirin lo ni ile eko. Ipin awon akeko si awon oluko posoke lati 36:1 ni 1990 de 53:1 ni 1997. Aimookomooka je 60% awon iyearabudo.[16].
.svg)
