Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


לדלג לתוכן
װיקיפּעדיעדי פֿרײַע ענציקלאָפּעדיע
זוכן

אזיע

פֿון װיקיפּעדיע
מאפע פון אזיע
מאפע פון אזיע
שטח44,579,000 ק"מ2
באפעלקערונג4,164,252,000
לענדער48(ליסטע)
שפראכןאזיאטישע שפראכן
צייט זאנעסUTC+2 ביזUTC+12
אזיע אין דער וועלט

אַזיע איז דער גרעסטער און מערסט־באפעלקערטערקאָנטינענט פון דערערד פלאנעט, און געפינט זיך אים דעם צפונדיקן און דעם מזרחדיקןהאלבקוגל. אזיע באדעקט 8.6% פון דער ערד'ס אויבערפלאך שטח (אדער 29.9% פון דעם יבשה שטח) און, מיט בערך 4.427 ביליאן מענטשן, האט זי 60% פון דער וועלט'ס היינטיקער מענטשלעכער באפעלקערונג. אין דעם 20סטן יארהונדערט האט די באפעלקערונג פון אזיע געמערט פיר מאל.

די ימען ארום אזיע זענען דערמיטלענדישער ים, דערשווארצער ים, דעראינדישער אקעאן צו דרום, דערפאציפישער אקעאן צו מזרח און דערארקטישער אקעאן צו צפון. אזיע איז צעשיידט פון אייראפע מיט דיקאווקאז בערג און דיאוראל-געבערג.

דער אזיע קאנטינענט איז דער גרעסטער פון אלע קאנטינענטן. אזיע באדעקט בערך 3/10 פון דער וועלט'ס יבשה, און האט מער איינוואוינער ווי אלע אנדערע קאנטינענטן מיט אומגעפער 3/5 פון דער וועלט'ס באפעלקערונג. אזיע באציט פון די פארפרוירענע ארקטישע ראיאנען אין צפון ביז די הייסע עקוואטארישע לענדער אין דרום, און אנטהאלט ריזיגע פוסטעמדבריות, ווי אויך די העכסטע בערג אין דער וועלט און פון די לענגסטע טייכן.

אזיע האט נישט קיין נאטירלעכע גרענעצן ווייל זי איז געאגראפיש פארבונדן מיטאייראפע, אבער קולטורעל איז פאראן א גרוייסער ווייט צווישן זיי.ס'איז ברייט אנגענומען צו רעכענען די גרענעצן פון אזיע מזרח פון דיסועץ קאנאל,טייך אוראל און אוראל געבערג, דרום פון דיקאווקאז בערג,קאספישן ים אוןשווארצן ים. צו צפון פון אזיע געפינט זיך דערארקטישער אקעאן, צו מזרח דערפאציפישער אקעאן און צו דרום דעראינדישער אקעאן.

דער נאמען אזיע שטאמט פון אוראלטע צייטן.

היסטאריע

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

די היסטאריע פון אזיע איז אין אמת'ן די באזונדערע היסטאריעס פוןמזרח אזיע,דרום-מזרח אזיע,דרום אזיע און דעםמיטל מזרח. אין די בארטן פעריפעריעס האבן זיך אנטוויקלט די אוראלטע ציוויליזאציעס פון דער וועלט, יעדע איינע ארום א פרוכבארן טאל, צווישן זיימעסאפאטאמיע און דעראינדוס טאל. ס'איז מעגלעך אז זיי האבן געטוישט צווישן זיך וויסנשאפט און טעכנאלאגיעס, ווימאטעמאטיק און דעםראד.

דער איסלאמישערכאליפאט האט איבערגענומען דעם מיטל מזרח און צענטראל־אזיע ביי דעראיסלאמישער עקספאנסיע אינעם 7טן יארהונדערט. דימאנגאלישע אימפעריע האט איינגענומען א גרויסן טייל פון אזיע אין דעם 13טן יארהונדערט, א שטח פון כינע ביז אייראפע.

דערשווארצער טויט, פון די שווערסטעפאנדעמיעס אין דער מענטשלעכער היסטאריע, האט אנגעהויבן אייגענטלעך אין די פארטריקנטע פלוינען פון צענטראל־אזיע, פון וואנעט ער איז ווייטערגעגאנגן אדורך דערזיידן גאס.

דירוסלענדישע אימפעריע האט זיך אנגעהויבן פארגרעסערן אין אזיע פונעם 17טן יארהונדערט, און ענדלעך האט זי געהערשט איבער גאנץסיביר און דעם גרעסטן טייל פוןצענטראל-אזיע ביים סוף פונעם 19טן יארהונדערט. דיאטאמאנישע אימפעריע האט געהערשט איבעראנאטאליע, דעםמיטל מזרח,צפון אפריקע און דיבאלקאן לענדער פונעם 16טן יארהונדערט. אינעם 16טן יארהונדערט האט די איסלאמישעמוגהאל אימפעריע געהערשט איבער א גרויסן טייל פון אינדיע.אינעם 17טן יארהונדערט האבן דימאנטשו איינגענומען כינע און זיי האבן געגרינדעט דיטשינג דינאסטיע.

געאגראפיע

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

אזיע איז דער גרעסטערקאנטינענט אויף דער ערד. זי באדעקט 8.8% פון דער ערד'ס גאנצן אייבערפלאך—30% פון דער יבשה—און האט די גרעסטע בארטן־ליניע, לאנג 62,800 קילאמעטער. אזיע איז פלאצירט מזרח פונעםסועץ קאנאל און דיאוראל בערג, און דרום פון דיקאווקאז בערג און דיקאספישער אוןשווארצער ימען. אזיע גרענעצט זיך צו מזרח מיטןפאציפישן אקעאן, צו צפון מיטןארקטישן אקעאן און צו דרום מיטןאינדישן אקעאן. אזיע איז צעטיילט אין 48 לענדער, צוויי דערפון (רוסלאנד אוןטערקיי) זענען טייל אין אייראפע.

אזיע האט פארשידנדיקע קלימאטן און געאגראפיע. אין סיביר האט מען ארקטישן קלימאט, אבער דרום אינדיע און דרום־מזרח אזיע האבן א טראפישן קלימאט.

דער לענגסטע טייך אין אזיע איז דעריאנגצע טייך אין כינע. דיהימאלייע צווישן נעפאל און כינע איז די העכסטעבארג קייט אין דער וועלט.

עקאנאמיע

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

אזיע האט דעם צווייטן גרעסטן ווערד-פראדוקט פון די קאנטינענטן, נאך אייראפע, אבער דעם גרעסטן ווען געמאסטן לויטןגלייכן קויפקראפט. אין 2011 זענען געווען די גרעסטע נאציאנאלע עקאנאמיעס אין אזיע די פוןכינע,יאפאן,אינדיע,דרום קארעע אוןאינדאנעזיע. אין די שפעטערדיקע 1990ער און פריערדיקע 2000ער יארן, זענען די עקאנאמיעס פון כינע[1] און אינדיע, געוואקסן געשווינט, ביידע מיט א דורכשניטלעכער יערליכער געוואוקס ראטע פון מער ווי 8%. אנדערע לענדער אין אזיע וואס וואקסן גיך זענעןישראל,מאלייזיע,אינדאנעזיע,באנגלאדעש, דיפיליפינען,פאקיסטאן,וויעטנאם,מאנגאליי,אוזבעקיסטאן אוןציפערן, און מינעראל רייכע לענדער וויקאזאכסטאן,טורקמעניסטאן,איראן,ברוניי,פאראייניגטע אראבישע עמיראטן,קאטאר,קואווייט,סאודי אראביע,באכריין, אוןאמאן.

אנגוס מאדיסאן שרייבט אז די טויזנט יאר פאר יאר 0 האט אינדיע געהאט די גרעסטע עקאנאמיע אין דער וועלט. כינע האט געהאט די גרעסטע און מערסט פארגעשריטענע עקאנאמיע אין דער וועלט דורך א גרויסן טייל פון איר היסטאריע, ביז דיבריטישע אימפעריע (אחוץאינדיע) האט זי איבערגעיאגט אינמיטן דעם 19טן יארהונדערט. עטלעכע יארצענדלינגען אין דעם 20סטן יארהונדערט האט יאפאן געהאט די גרעסטע עקאנאמיע אין אזיע, און די צווייטע גרעסטע פון אלע לענדער אין דער וועלט, אריבערשטייגנדיג דייטשלאנד אין 1968 און דעםסאוועטן פארבאנד אין 1986. דאס האט געצויגן ביז 2010, ווען כינע האט איבערגעיאגט יאפאן צו ווערן דער וועלט'ס צווייטע גרעסטע עקאנאמיע.

דרום קארעע, טייוואן, האנג קאנג און סינגאפור האבן אלע די סטאטוס היינט פון אנטוויקלטע לענדער. דער שטערקסט אנטוויקלט האנדל־בלאק אין אזיע איז דערפארבאנד פון דרום-מזרח אזיאטישע פעלקער.

אזיע איז אבער דער גרעסטער קאנטינענט אין דער וועלט, און איז רייך אין נאטירלעכע רעסורסן, ווינאפט, וועלדער, פיש, וואסער, רייז, קופער און זילבער. טראדיציאנעל איז פאבריקאציע איז אזיע געווען דאס שטערקסטע אין מזרח און דרום־מזרח אזיע, ספעציעל אין כינע, טייוואן, דרום קארעע, יאפאן, אינדיע, די פילפינען און סינגאפור.

אין 2010 האט אזיע געהאט 3.3 מיליאנערן (ד"ה מענטשן וואס פארמאגן מער ווי US$1 מיליאן אחוץ די הייזער וואו זיי וואוינען), קעגן צפון אמעריקע מיט 3.4 מיליאן.

דעמאגראפיע

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

אין 2012 איז די באפעלקערונג פון אזיע געווען 4.175 ביליאן.

נעפאל, א לאנד אין דרום איזע, האט זיך באוועגט דאס גיכסטע זייט 1970, בעיקר אין געזונט און בילדונג. היינט איז דילעבנס-ערווארטונג 25 יאר מער ווי אין די 1970ער יארן. מער ווי 80 פראצענט פון קינדער לערנען אין אן עלעמענטאר-שולע היינט, קעגן 20 פראצענט פאר פערציג יאר.

אין אזיע זענען פאראן עטלעכעשפראכן פאמיליעס. רוב לענדער אין אזיע האבן מער ווי איין שפראך וואס איז א מוטערשפראך. איןאינדאנעזיע רעדט מען מער ווי 600 שפראכן, איןאינדיע מער ווי 800, און אין דיפיליפינען מער ווי 100. די פארשידענע פראווינצן פוןכינע האבן אסאך שפראכן און דיאלעקטן.

די רעליגיעסהינדואיזם,בודהיזם,דזשייניזם אוןסיקהיזם שטאמען אלע פוןאינדיע אין דרום אזיע. אין מזרח אזיע, איבערהויפט איןכינע אוןיאפאן, האבן אנגעהויבן די רעליגיעסקאנפוציאניזם,טאאיזם אוןזען בודהיזם. די גרעסטע רעליגיע אין אזיע איזאיסלאם. אויך איז פאראןקריסטנטום אין דער מערהייט פון לענדער אין אזיע.יידישקייט טרעפט מען איןישראל מיט זיבן מיליאן יידן, אויך אין א טייל אנדערע לענדער זענען דא יידן, למשל איןהאנג קאנג.

די מעשה וועגן דעםמבול ווערט דערציילט אין דערתורה. אויך אין אנדערע מקורות ווערט די מעשה געברענגט. אין דער מעסאפאטאמישער מיטאלאגיע ווערט דער מבול דערמאנט אינעםגילגאמעש עפאס. אויך אין אינדישער מיטאלאגיע און כינעזישער מיטאלאגיע ווערט דערמאנט דער מבול.

יידישקייט געפינט זיך מערסטנס איןישראל, דאס היסטארישע היימלאנד פונעם יידישן פאלק. בערך העלפט פון די יידן היינט אין ישראל שטאמען פון לענדער אין אזיע און אפריקע (ספרדים) קעגן העלפט וואס קומעןאייראפע אוןצפון אמעריקע (מערסטנס אשכנזים).

קריסטנטום איז גאנץ פארשפרייט ארום אזיע. אין דיפיליפינען אוןמזרח טימאר איזקאטאליציזם די הערשנדיקע רעליגיע, אריינגעברענגט דורך דישפאניער און דיפארטוגעזער.

דזשייניזם געפינט זיך מערסטנס אין אינדיע.סיקהיזם געפינט זיך אין אינדיע און אויך אין אינדישע געמיינדעס אין דרום־מזרח אזיע. טאאיזם געפינט זיך אין כינע, טייוואן, מאלייזיע און סינגאפור.

מאדערנע קאנפליקטן

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

זייט דערצווייטער וועלט-מלחמה האבן פאסירט אין אזיע:

קולטור

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

דער ערשטער נאבעל פריז געווינער פון אזיע איז געוועןראבינדראנאט טאגאר, אבענגאלישער דיכטער, דראמאטורג און פארפאסער פון סאנטיניקעטאן, היינט איןמערב בענגאל, אינדיע. ער איז באלוינט געווארן אין 1913 מיטן נאבעל פריז פאר ליטעראטור. אויך האט ער געשריבן דינאציאנאלער הימענס פון באנגלאדעש און אינדיע.

צווישן די אזיאטישע פארפארסער וואס זענען געווארן באלוינט מיטן נאבעל פריז זענעןיאסונארי קאוואבאטא (יאפאן, 1968) אוןמא יאן (כינע, 2012).

אנדערע אזיאטישע נאבעל פריז געווינער זענעןסובראהמאניאן טשאנדראסעקאר,אבדוס סאלאם,ישראל אוימאן,מנחם בעגין,אהרן טשעכאנאווער,אברם הערשקא,דניאל כהנעמאן,שמען פערעס,יצחק ראבין,עדה יאנאט אוןקים דיי-דזשונג.

ליסטע פון לענדער אין אזיע

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]
זעט דעם הויפּט אַרטיקל –ליסטע פון לענדער אין אזיע

זעט אויך

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

רעפערענצן

[רעדאַקטירן |רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]


אַזיע-לענדער 
אוזבעקיסטאן ·אזערביידזשאן ·אינדאנעזיע ·אינדיע ·איראק ·איראן ·אָמאַן ·אפגאניסטאן ·ארמעניע ·בהוטאן ·באכריין ·באנגלאדעש ·ברוניי ·גרוזיע ·דרום קארעע ·וויעטנאם ·טאדזשיקיסטאן ·טורקמעניסטאן ·טיילאנד ·טערקיי ·יאפאן ·יארדאניע ·ישראל ·כינע ·לאַאָס ·לבנון ·מאלדיוון ·מאלייזיע ·מאנגאליי ·מזרח טימאר ·מיאנמאר ·נעפאל ·סאודי אראביע ·סיריע ·סינגאפור ·סרי לאנקא ·פאקיסטאן ·פאראייניגטע אראבישע עמיראטן ·פיליפינען ·ציפערן ·צפון קארעע ·קאזאכסטאן ·קאטאר ·קאמבאדיע ·קואווייט ·קירגיזסטאן ·רוסלאנד ·תימן
קאנטינענטן פון דערוועלט 

אזיע

אפריקע

אייראפע

צפון אמעריקע

דרום אמעריקע

אויסטראליע

אנטארקטיקע
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/w/index.php?title=אזיע&oldid=571703"
קאַטעגאָריעס:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp