ყირიმიშ ჩქონი (რუს.Крымский полуостров,უკრ.Кримський півострів,ყირიმ.Qırım yarımadası) — ჩქონიობჟათე უკრაინას. ფართობი 27 000 კმ². ბჟადალშე დო ობჟათეშე უხურგანსუჩა ზუღა, ბჟაეიოლშე —აზოვიშ ზუღა. ოორუეშე პერეკოპიშ ინწრო ყელით მითმიარსხუბჟაეიოლი ევროპაშ ვეს. ყირიმიშ ბჟაეიოლ კირდეს, უჩა დო აზოვიშ ზუღეფს შქას, იდვალუაფუქერჩიშ ჩქონი, ბჟადალშე ყირიმი ითებუთარხანკუთიშ ჩქონით. ყირიმიშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშ მანგას აზოვიშ ზუღაშ წყარმერჩხე ჸუჯეფი რე, ნამუეფით ზუღაშე გიშართილი რე ქვიშამიარაბატიშ ცელათი. ყირიმიშ ოორუეშ დიდი ნორთი სტეპური ვე რე, ობჟათეშე მორჩინლი ნორთი უკებჷყირიმიშ გვალეფს, ნამუეფიშ ჯინჯის ყირიმიშ ობჟათე წყარპიჯიშ ინწრო ღოზი რე. ჩქონიშ უმენტაში ნორთიყირიმიშ ავტონომიურ რესპუბლიკაშ აკოდგინალუაშა მიშმურს.
სასარგებელო დინოხურეფშე ყირიმს რე რკინაშ მადანი, ტოფეფს — ჯიმუეფი, სამკურნალო ლეტა დოშ ხვა. ჰავა ყირიმიშ ოორუე ნორთიშ ზჷმიერო ტიბუ რე. ობჟათე წყარპიჯის - ჰავა სქირონაშქა ზუღაშ ტიპიშ რე. წყარმალუეფი მორჩილწყარამეფი რე. თარი წყარმალუეფი რე:ჩორნაია,ბელბეკი,კაჩა,ალმა,სალგირი დოხვა. თაშნეშე რე მუსხირენ დიდი ჯიმუამი ლიმანური იობა, თინეფს შქასკრასნოე,სტაროე,საქსკოე დო შხვა. ყირიმიშ ოორუე ნორთის იდვალუაფუ ჭუბურა დიხა, ცენტრალურ ნორთის — ობჟათეშ უჩადიხეფი. გვალეფს ჩანს ჭყონიშ დო წიფურიშ ტყალეფი, მოზო-მოზო ფაჭვაშ ტყა. ობჟათე წყარპიჯისსქირონაშქა ზუღაშ ჩანარობა ჩანს. თარი ნოღეფი დო კურორტეფი რე:სიმფეროპოლი,სევასტოპოლი,ქერჩი,იალტა,მისხორი,ალუპკა,სიმეიზი,გურზუფი,ალუშტა.
ყირიმს ადამიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ორხველჷპალეოლითიშ ეპოქას. ჯვეში წანეფიშეჭარუაშ I ოშწანურაშ II გვერდის ყირიმი ქჷდიჸუნეს რომაალექ, ახალი წანეფიშეჭარუაშ III-IV ოშწანურას გემშიჭკირეს შხვადოშხვა გეგია ტომეფქ,IV-ოშწანურეფს - ბიზანტიაშ ექსპანსიაშ ობიექტო გჷნირთჷ.X ოშწანურას ყირიმიშ ბჟაეიოლი ნორთიტმუტარაკანიშ სათაროშ აკოდგინალუას რდჷ.XIII ოშწანურას ყირიმშა თათარ-მონღოლეფქ გემშიჭკირეს დოორქოშ ურდოშ ყირიმიშ ულუსი ქჷდარსხუეს.XIII-XV ოშწანურეფს ყირიმს გორჩქინდჷ გენუარეფიშ სავაჭარო ნოღაქ, ორქოშ ურდოშ აკოცჷმაშ უკული, 1443 წანას წჷმიქიმინჷყირიმიშ სახანოქ. 1783 წანასრუსეთის ქაკათჷ. 1784 წანას გემშართჷ ტავრიდაშ ოლქშა (1787 წანაშე გუბერნია), ნაუმუშ ცენტრი რდჷ ნოღასიმფეროპოლი.
მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის ყირიმს მონკა ბურჯაფეფი მიშჷ. თაქ იბურჯჷდეს პარტიზანული რაზმეფი, პოლგიმე ორგანიზაციეფი.1944 წანაშა მესის ყირიმი გადუდიშულჷჭითა არმიაქ. 1954 წანასყირიმიშ ოლქიქრსფსრ-შ აკოდგინალუაშე გეგშართჷ დო გემშართჷუკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ აკოდგინალუაშა.
2014 წანაშკრიზისიშ უკული,რუსეთიქ ჩქონიშანექსია იქუ. ქიანეფიშ უმენტაშობას ყირიმი უკრაინაშ აკმადგინალ ნორთო მიოჩქუ.
- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 10, ხს. 651,ქართი, 1986 წანა.
- Муратов М. В., Краткий очерк геологического строения Крымского полуострова, М., 1960;
- Кириллов И. А., Удивительный полуостров, Симферополь, 1963;
- История и археология древнего Крыма, К., 1957;
- История и археология средневекового Крыма, М., 1958.
