AnBirmania oBurma o kundi manMyanmar (မြန်မာBinirmano: [mjəmà][nb 1]) nga an buhatonon nga pagtawagRepublika han Paghiusa han Myanmar usa nga nasod haTimugan nga Asya. Ginsasapitan an Birmania hanIndia nganBangladesh ha katundan,Thailand nganLaos ha sinirangan ngan hanTsina ha amihan ngan ha dumagsaan. Ha salatan, mga hin ka-tulo nga bahin han bug-os nga perimeter han Birmania hin 5,876 km (3,651 mi) naghihimo hin durudiritso nga labnasan hin 1,930 km (1,200 mi) haBay han Bengal ngan hanDagat Andaman. An2014 census han nasod nag-ihap han kamulopyohan han nasod nga 51 ka milyon nga tawo.[8] Han 2017, an kamolupyohan mga 54 ka milyon.[4] An Birmania 676,578 square kilometres (261,228 kwadrado nga milyas) hin kadako. An pamunoan nga syudad hiniNaypyidaw, ngan an gidako-i nga syudad ngan kasanhi nga pamunoanYangon (Rangoon).[1] An Birmania api hanAssociation of Southeast Asian Nations (ASEAN) tikang han 1997.
Han kadam'an nga bahin han mga tuig hiní nga nasod hin paglugaríng, nahiapi ini nga nasod hin masurong nga pag-aragway hin ethniko nga mga grupo ngan anpipira nga mga grupo ethniko han nasod nahibulig ha usá han mgagimaihai nga mga nagpapadayon nga gera sibil ha kalibotan. Han hiní nga panahón, an Nasyones Unidas ngan pipira nga mga organisasyon nag sumat hin sunodsunod ngan sistematiko nga mga pagtalapas hinmga katungdanan hin katawhan didâ han nasod.[11] Han 2011, anjunta militar opisyal nga ginpahunong ngan ginwara sunod han2010 nga piniliay hin kasahiran, ngan usá nga nominal nga sibilyan nga kagamhanan ginbutáng ha poder. Iní upod han pagpagawás tikang hin pagkabihag niAung San Suu Kyi ngan mga bihag ha politika, nagpaupay han rekord han nasod ha katungdanan hin katawhan ngan mga relasyon ha langyaw, ngan nagdangat hin pag-iban hin mga sanction ha pagnegosyo ngan iba nga bahin han ekonomiya.[12] Bisan pa man, mayda pa nagpapadayon nga kritisismo han pamuhatan han kagamhanan ha mga ethniko nga mga grupo han nasod, ha pagbatón hini han ethniko nga insurekto, ngan mga pagkadelito ha relihiyon.[13] Dida han landmark nga2015 nga piniliay, an partido ni Aung San Suu Kyi nakadaog hin mayoriya ha duha nga mga balayan hin magbabalaod. Bisan pa man, anBirmano nga militar nagpapabilin nga makusog nga puwersa ha politika.
An Birmania api hanEast Asia Summit,Non-Aligned Movement,ASEAN nganBIMSTEC, kundi diri iní api hanCommonwealth of Nations. Usá ini nga nasod nga riko hinjade nganmamahalon nga mga bato, lana, natural gas ngan iba nga mga mineral nga katigayunan. Dako gihapon hin katigayunan an Birmania hinrenewable nga enerhiya; an nasod amo an mayda gidakoi ngapotential in solar nga koryente kun igtanding ha iba nga mga nasod han Dako nga Mekong nga Subrehiyon.[14] Han 2013, an GDP (nominal) hiní nahamutáng ha US$56.7 ka bilyon ngan an GDP (PPP) hiní nahamutáng ha US$221.5 ka bilyon.[15] Anincome gap ha Birmania usá han mga gidako-i ha kalibutang, tungod kay dako nga bahin han ekonomiya ginduduramahan hin mga nasuporta han kasanhi nga militar nga kagamhanan.[16] Han 2016, an Myanmar nahamutang hin 145 tikang hin 188 nga mga nasod han pagpadukwag hin katawhan, sumala hanHuman Development Index.[7]
An mga ngaran ngaBirmania,Burma nganMyanmar ginkuhà tikang han sarusayo nga Birmano nga ngaranMyanma, usá nga ethnonimo para han mayoriya ngaBamar nga ethniko nga grupo, nga diri sigurado an etimolohiya.[17] An mga pulong ginsisiring gihapon nga posible ginkuhà tikang haBrahma Desha nga nahahanungod kanBrahma.[18]
Han 1989, an kagamhanan militarginbalhin hin opisyal an mga paghubad ha Ininglis hin damo nga mga ngaran nga natikang hanpanahon nga kolonyal han Birmania o kundi man han panahon ugsa hini, upod han mga ginbalhin an ngaran han nasod mismo: anBurma nahimo ngaMyanmar. An pagbag-o hin ngaran nagpapabilin nga kontrobersyal nga butang.[19] Damo nga mga politikal ngan ethniko nga mga oposisyon nga grupo ngan mga nasod nagpapadayon paggamit hanBurma tungod kay diri nira ginkikila an pagkalehitimo han nagdudumara nga gobyerno militar o kundi man an katungod hiní pagbalhin han ngaran han nasod.[20]
Han Abril 2016, waray kaiha katapos paglingkod ha puwesto, nagsiríng hiAung San Suu Kyi mahitungod han pakiana kun anó nga ngaran an angay gamiton nga, "adà la iton ha iyo, kay waray dida han konstitusyon han aton nasod nga nasiring nga kinahanglan kamo gumamit hin ano là nga pulong hin partikular". Nagpadayon hiyá, "Nágámit hi ako hin agsob hit Burma kay nahiara hi ako nga gumámit hiní. Kundi diri nanganghulogán nga nakinahanglan hi akó nga ibá nga mga tawo magsugad liwat. Ngan maniningkamot akó nga sumiríng hin Myanmar hin pira nga mga panahon basi kamo nga tanan magin kumportable".[21]
An opisyal nga bug-os nga ngaran han nasod "Repúblika han Paghiusá han Myanmar" (ha Ininglis:Republic of the Union of Myanmar;ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်,Pyihtaungsu Thamada Myanma Naingngantaw,ginluluwás [pjìdàʊɴzṵθàɴməda̰mjəmànàɪɴŋàɴdɔ̀]). An mga nasod nga diri nakilala hiní nga ngaran nan-gagamit lugod han halaba nga porma nga "Paghiusa han Burma" o "Paghiusa han Birmania" (ha Iningles "Union of Burma").[1][22]
Ha Ininglis, an nasod tinatáwag ngaBurma o kundi manMyanmar. Iní nga duhá nga mga ngaran ginkuhà tíkang han ngaran han mayoriya nga Birmano ngaBamar nga ethniko nga grupo. It ngaran ngaMyanmar amo an sinísiring nga literaryo o kundi man pormal nga kahimo han ngaran han grupo, samtang an ngaran ngaBurma ginkuha tikang han "Bamar", an diri pormal nga kahimo han ngaran han grupo.[19] Depende hanregister nga ginagamit, an pagluwás puydeBama (ginluluwás [bəmà]) o kundi manMyamah (ginluluwás [mjəmà]).[19] An ngaran ngaBurma gin-gamit ha Ininglis tíkang han ika-18 nga gatostuig.
Ginpapadayon an paggamit han ngaran ngaBurma ha Ininglis han kagamhanan han Reino Unido.[23][24] An opisyal nga polisiya han Estados Unidos nagpapabilin han paggamit han ngaran ngaBurma nga ngaran han nasod, bisan pa man kun an websayt hanDepartamento hin Estado naglilista han nasod ngaBurma (Myanmar) ngan hiBarack Obama nagtáwag han nasod han duhá nga ngaran.[25] An CIAWorld Factbook naglilista han nasod ngaBurma ha kataposan nga pagkita dida han Agosto 2019.[1] An kagamhanan han Canada han uná naggamit hanBurma,[23] sugad dida han 2007 nga pamalaod hini nga nagbutang hin mga sanction,[26] kundi tikang dida han butnga han dekada han mga 2010 agsob nga ginmamit hanMyanmar.[27] AnRepublika Czeka opisyal nga nagamit hitMyanmar, bisan man kun anMinistro hin Langyawanon nga mga Butang nagamit hin ngaduhá nga ngaran ngaMyanmar nganBurma didâ ha websayt hiní.[28] Nágámit hitMyanmar an Nasyones Unidas, pati gihapon anAssociation of Southeast Asian Nations, Australia,[29] Rusya, Alemanya,[30] Tsina,India,Bangladesh,Norway,[31] Hapon[23] nganSwiza.[32]
An Birmania tinatawag hin ngaran tikang hanBurma imbes ngaMyanmar ha Kinatsila, Initalyano,Rinomania, nganGriniyego – pananglitan, an ngaran ngaBirmania amo an lokal nga bersyon hanBurma ha Kinatsila. An Birmania gintawag ngaBirmânia ha Pinortuges, nganBirmanie ha Frinanses.[38] Sugad han una, an media ha Frinanses-nga-pinulongan ha yanâ padayon nga nagamit hitBirmanie.[39][40]
A clickable map of Burma/Myanmar exhibiting its first-level administrative divisions.
Ginbabahinbahin an Myanmar ngadto hin pitó nga mga estado (ပြည်နယ်) ngan pitó nga mga rehiyon (တိုင်းဒေသကြီး), nga gintáwag anay nga mga dibisyon o pagbahinbahin.[42] An mga rehiyon kasagaran mga Bamar (buot sidngon, gin-uukyan hin kadam'an han dominante nga ethniko nga grupo han Birmania). It mga estado, ha unob, mga rehiyon nga gin-uukyan hin mga partikular nga mga ethniko nga grupo. Ginbabahinbahin pa an ini nga pagbahinbahin ngadto hin mgadistrito, nga mga ginbabahinbahin pa ngadto hin mga munisipyo,ward, ngan mga baranggay.
Ha ubós an ihap han mga distrito, munisipyo, syudad/bungto, katitirok hin mga baranggay, ngan mga baranggay ha tagsa pagbahinbahin ngan estado han Myanmar tikan ha 31 Disyembre 2001:[43]
↑List of Districts, Townships, Cities/Towns, Wards, Village Groups and Villages in Union of Myanmar published by Ministry of Home Affairs, Government of Union of Myanmar on 31 Disyembre 2001
Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
![Kahamutang han Birmania (green) ha ASEAN (dark grey) — [Legend]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fwar.wikipedia.org%2fwiki%2fPaypay%3aLocation_Burma_(Myanmar)_ASEAN.svg)
_-_MMR_-_UNOCHA.svg)
