Limwaisse veye
aschoûtez lu[1] uveye capitåle, c' est l' prumireveye administrative dins on (dislaxhî)payis. Mins on pout eto eployî l' mot po eneprovince, eneredjon otonome, evnd.
Dins onrweyåme, c' est la k' li rwè dmane. Dins enerepublike, li prezidint. Dins onredjime å pårlumint, c' est la kel pårlumint s' rashonne.
Sovint eto, c' est l' pus grande veye do payis. Portant, e sacwants payis, on-z a rifwait ene novele mwaisse veye lon erî del pus grande veye :
Padecô ossu, ci n' est nén l' mwaisse veye ki s' a diswalpé l' pus dins on payis, mins ene ôte plaece, k' on lomrèmwaisse veye economike :
Sifwaitmint, dins les sacwants payis ki sont des federåcions, li mwaisse veye n’ est nén foirt diswalpêye. Et s’ gn a-t i bråmint des pus grandès veyes e payis.
Cwand on payis a stî côpé a deus, et k' i s' rashonne après, i n' fwait nén åjhey todi di tchoezi ene seule mwaisse veye. Ça pout esse :
Dins bråmint des payis, les dmorants del mwaisse veye sont foirt grandiveus. I waqitnut did hôt les ôtès djins do payis.
Insi, el France, i lomèt tot l’ restant do payis avou l’ minme no : li « Province » ; les dmorants di tote li stindêye del France ki n’ est nén Paris, i les lomnut grandiveuzmint les « Provinciås ».
El Beldjike, sacwantès classes sociåles francès-cåzantes a Brussele si codujhèt pacô del minme manire eneviè desWalons.[2]
Do tins desAncyins Bedjes, li veye capitåle desEburons, c' esteutTongue, li cene desAdouwatikes,Nameur, li cene desTrevires,Treve, li cene desNervyins,Bavai.
Do tins des Romins, nosse mwaisse veye esteutRome.
Do tins d'Tchårlumagne, nosse mwaisse veye da tertos, c' esteutÅxhe.
Po les viyaedjes et veyes delWalonreye k' esteut solprincipåté d' Lidje, li mwaisse veye a todi stîLidje, di980 a1792.
Po les « payis do Rwè », do tins desBas Payis espagnols, li mwaisse veye esteutGant. Mins li vraiye capitåle esteutMadrid.
Destrevéns otrichyins, li mwaisse veye administrative esteutBrussele. Mins li vraiye capitåle esteutWîne.
Dizo l'Redjime francès, li mwaisse veye esteutParis po tertos (ancyins Lidjwès et ancyins « Otrichyins ».) Ci l' esteut ddja dispu1678 po les viyaedjes delWalonreye di France.
Dizo l'Redjime holandès, li mwaisse veye fouritMisterdam.
LiBeldjike indepindante ritchuzixha Brussele come mwaisse veye. Mins pol Walonreye måmdiyinne (1816-1919), c' esteutBerlin.
Après li refôme di l' Estat, e 1975, c' estNameur ki divna veye capitåle del Walonreye.
- ↑li mot pout esse prononcî ossumêsvèy,mêsvil,mwêsvîy,mwésvile, evnd.
- ↑C’ est çou kiDaniel Droixhe loma « sous-parisianisme » (tins del bate di dvize doCRLE al fôre ås lives di Brussele li 5 di måss 2008.
