الجزيرة / Al Jazeera
Al Djazira (الجزيرة enarabe, çou ki vout direl' iye, sovint scrît d' après liralfabetijhaedje inglès:Al Jazeera), c’ est ene tchinne di televuzion arabe-cåzante ki evoye 24 eures so 24 pa tévéspoutnik a pårti doQatar.
Li tchinne a cmincî a-z evoyî e1996. E moes d’ avri di ciste anêye la, li siervice daegnrece e-n arabe del BBC a cloyou après deus ans d' operance. C' esteut a cåze del cinseure do govienmint di l' Arabeye Sawoudite. Adon, gn a yeu bråmint des ancyins eployîs delBBC ki s' ont stî regadjî a Al Djazira.
Al Djazira esteut loukeye come li pus franke eyet li pus obdjective des televuzions e lingaedje arabe. C' est seur li tchenå li pus rwaitî åMoyén-Levant. Låvå, gn a bråmint des djins k’ ont les pinses ki c’ est on sourd d' infôrmåcions pus fiyåve ki les tévés di leus govienmints, ou les cenes des payis etrindjirs.
Li tchinne a divnou cnoxhowe lon et lådje tins del guere inte lesEstats-Unis eyet l'Afganistan e2001, la ki c' esteut l' seule tchinne di televuzion k' esteut so plaece e l' Afganistan et poleur evoyî des imådjes des bombårdumints.
Les rapoirteus d’ Al Djazira estént sovint francs come des tigneus. Çou ki n’ plaijhive nén a tertos. Eto, gn a cobén des margayes avou les Estats-Unis k' ametèt Al Djazira di sotni l'terorisse. Il ont minme bombårdé les buros del tchinne aKaboul e2001 ey eto li8 d' avri2003 aBagdet, tins d' l' abrocaedje des Estats-Unis e l'Irak.
Li 23 setimbe 2003 c' est li govienmint provizwere irakyin, ki meta des xhames el voye d' Al Djazira eyet d' ene ôte tchinne arabe (Al Arabiya). I n' inmént nén l' manire k' elle avént di rapoirter les activités del rezistance. Mins nerén, elle avént yeu eto des rujhes avou l' govienmint irakyin di dvant, k' aveut tchessî sacwants di ses rapoirteus evoye. Elle est ossu discåzêye pa sacwants pask' elle eploye li no "Israyel" eyet fwait desrespondas di personålités israyelyinnes, ene sacwè « ki n’ si fwait nén », sapinse mwints payis arabes.
E moes d’ djanvî 2003, Al Djazira eyet li BBC ont siné èn acoird po pårtaedjî des ahesses eyet des racsegnes (des rapoirtaedjes avou). Cist acoird la avou l' tchinne britanike, kinoxhowe come ene des pus frankes, est veyou come èn acertinaedje di pus del neutrålité d' Al Djazira.
A pårti d'2004, les Estats-Unis ont divnou todi pus atacants siconte Al Djazira, et l’ amete d' esse do costé del rezistance irakyinne. E l’ Irak, les gaztîs d' Al Djazira sont sovint metous al cadje sins råjhon. I sont minme bôreatés, påzès foices d' ocupåcion.
Nerén, pol prumî djoû do procès da Saddam Hosseyn, liprumî d’ djulete 2004, c’ est Al Djazira k’ a-st evoyî li prumire les fotos.
Li 1î d' fevrî 2006, gn a yeu èn acoird di siné avou l' tchinne latin-amerikinneTelesur, pol discandje di noveles, di rapoirtaedjes eyet d' apriyesse.
E moes d' nôvimbe 2006, Al Djazira a-st enondé ene tchinne e-n inglès.
E 2011 li tchinne a cmincî a radjonde li vuzion coûtchantrece, eyet spåde li minme sôre d' infôrmåcion ki les grands medias d' Urope eyet des Estats-Unis. Çoula fourit pårticulirmint l' veur avou l' manire di covri les evenmints e Libeye, Sireye eyet l' Bareyn.Ci candjmint d' politike la a provoké l' demission di sacwants gaztîs.
