Milan Kundera |
|---|
| Moted: | 1 prilul 1929
Brno,Královo Pole[*],Brno |
| Deadam: | 11 yulul 2023
7th arrondissement of Paris[*],Paris |
| Lifatopam: | Paris,Purkyňova street[*],Rennes |
| Cal(s): | hilautan[*],hilibrätan[*],hitradutan[*],hilautan lekonedas[*],hiprofäsoran[*],hipoedan[*],dramaturge[*],hibalädan[*],hiprosadan[*],short story writer[*] |
| Tatät(s): | Fransän,Tsyegän,Tsyegän-Slovakän[*],statelessness[*] |
| Matan(s): | Věra Kunderová[*],Olga Haasová[*] |
| Pal(s): | Ludvík Kundera[*],Milada Kunderová[*] |
| Dispenäd: |
 |
HielMilan Kundera (pron: ['mɪlan 'kundɛra]) (pämotöl tü1929prilul 1 inBrno,Tsyegän – ädeadöl tü2023yulul 11 inParis,Fransän) äbinom lautan se Tsyegän, kel elautom lebukis in Tsyegänapük ed in Fransänapük. Sevädom bu val as lautan lebukas:Leit Nesufovik Bina,Buk Smila e Glöma eCoged.
Pämotom ninü famül vemo kulivik zänoda-kladik hiela Ludvík Kundera (1891-1971): tidäb noatädanaLeoš Janáček ä musigavan ä pianodan veütik in Tsyegän, dilekan Musigakadäma diBrno de 1948 jü 1961. Ätidom eli Kundera ad musigön me pianod. Poso, el Kundera ästudom musigav e musiginoatädami. Fluns e tefs musigavik kanons patuvön zi vobotem omik; igo anikna äpladon noatis ini vödem okik ad blöfön bosi.
Lautan äfinükom zänoda-julüpi okik inBrno ün 1948. Ästudom literati e jönavi lä Stitod Lekanas Nivera hiela Charles; pos studayels bal ye älovepladom oki lü Stitod Biomagodemas Kadäma Lekanas Plösenik inPraha, kö balidnaedo äkomom pö tidods dilekama e vödemipenama biomagodemas. Ün 1950, pämütom nelaidüpiko ad ropön studi okik sekü kods bolitik. Pos gredätükam ün 1952, päcälom as spikädan dö volaliterat lä Kadäm Biomagodemas. El Kundera ädutom lü menäd Tsyegänas yunik, kels no jenöfo ibelifons Repübliki Tsyego-Slovakänik demokratik bükrigik. Tikamagotem onsik päflunon levemo faVolakrig Telid e Koupam Deutänik; kludo, ün 1948, el Kundera, nog yunan, äslopikom Paleti Kobädimik Tsyegänik ettimo reigöli. Ün 1950 ye el Kundera, kobü lautan Tsyegänik votik: hielJan Trefulka, pämütom ad seditön se palet sekü „dunöf tapaletik“. El Trefulka äbepenom jenoti at in koned okik:Pršelo jim štěstí (Läb äreinon su ons, 1962), ed el Kundera ägebom jenoti as sid cifayegäda lekoneda okik:Žert (Cog, 1967). El Milan Kundera pädönuletom ini palet ün 1956, ab nogna päsemöfom ün 1970. El Kundera, kobü lekanans e lautans Tsyegänik votik äs hielVáclav Havel, äkompenom pö „Florüp di Praha“ yela 1968: period brefüpik fredima votastidik, kel fino pänosükon fa tatak militik Balatama Sovyätik ün gustul yela 1968. El Kundera äbleibom krütön kobädimi Tsyegänik, ed ädisputom fäkädiko ko el Václav Havel in gaseds, äsagölo, das valans äsötons blebön takediks, das „nog nek pafanäböpon sekü ceds okik“, e das „sinif Fluküpa di Praha ba obinon veütikum, ka ut Florüpa di Praha“. Fino ye el Kundera äklemon drimis okik ed äfealotädom lüFransän ün 1975. Ebinom tatätan Fransänik sis 1981.
In lekoned balid omik:Coged, äjafom bepenami satirik natäla perioda kobädimik. Sekü krüt omik tefü Sovyätans e nütatak lomäna omik, el Kundera päpladom ini „lised blägik“ e vobots omik päxilons brefüpo pos lüköma Sovyätanas. Ün 1975, el Kundera ämofugom lü Fransän. Us älautomBuki smila e glöma (1979), kel äkonon mödo dö Tsyegänans, kels ätaons ta reigamod Sovyätik ön mods mödik. Mig nekösömik lekoneda, konotakonleta e lautanatikodas, buk at ägivon toni vobotas posxilik omik.
Ün 1984, äpübomLeiti nesufovik bina: vobot famikün okik. Buk at bepenon natäli brekovik fätota pösodik, e vio lifüp te balna pebeliföl kanon-la neai pabelifön, ibä no dabinon mög dönuama, sperimänta. Ün 1988, dilekan Lamerikänik: hielPhilip Kaufman äprodom biomagodemi tefädiko benosekiki stabü lekoned at. El Kundera äfavikom dö on, e pos atos äproibom dönufomami alseimik lekonedas omik ad biomagodems. Ün 1990, el Kundera äpübomNedeadöfi. Lekoned at (lätik in Tsyegänapük fa om pepenöl) äbinon kosmopolikum ka votiks ed älabon ninädi klülikumo filosopiki (e läs bolitiki), kelos ägevon toni vobotas posik oma.
El Kundera ya mödikna ädönuom, das mutom palelogön as lekonedan in valem, no as lautan bolitik. Küpets bolitik tio enepubons in lekoneds omik (posBuk smila e glöma), pläamo ven tefos yegädis filosopik veitikum. Stül ela Kundera, ai pemigöl ko bespiks filosopik, päflunöl vemo fa lekoneds hielaMusil e buks hielaNietzsche, pagebon i fa lautans:Alain de Botton eAdam Thirlwell. El Kundera getom flunis omik, äsä om it dönuom süvo, noe de hielsGiovanni Boccaccio eRabelais, abi de hielsLaurence Sterne,Denis Diderot,Robert Musil,Witold Gombrowicz,Hermann Broch,Franz Kafka eMartin Heidegger.
Süvo bespikom yegädis musigik, tefü musig pöpedik Tsyegänik, e saitom hielasBartók eJanáček, ed i lüükom noatis musigik (Coged) lü vödem, u bespikom hieliSchoenberg emusigi nentonik, äsi sekis bolitik (Nesev).
Buks lätik oma binons in Fransänapük, distü buks büik, kels päpenons in Tsyegänapük; vü 1985 e 1987, ägudükumom tradutodis Fransänik onas. Sekü atos, buks valik oma nu dabinons in Fransänapük labü nämät ot rigavödema.
Buks omik petradutons ini püks mödik näi Tsyegänapük e Fransänapük, vü kels püks Linglänik, Deutänik, Spanyänik, Nedänik, Portugänik, Grikänik, Litaliyänik, Tsyinänik, Särbiänik e Yapänik.
Pösods in lekoneds ela Kundera süvo pabepenons as yegäds magäla omik, distü mens jenöfik, kels kompenons pö konot. El Kundera labon demädi gretikum pö vöds, kels fomons onis, kas pö logots füsüdik onas. In buk okik:Lekan lekoneda, lesagom, das magäl reidana itjäfidiko lölöfükon jäfoti lautana. Dunom atosi ad kanön bejäfön te veütikosi. Nomiko logots, ed i vol ninik pösoda (vol lanavik), no veütons.
Ya pemobos (fa hiel François Ricard, 2003), das el Kundera vobom se tikädöp „vobotema lölik“, o. b. no miedükom tikamagotis okik ma gretot lebuka te bala. Jiniko yegäds dabinons zi e love vobotem lölik, e gredät nulik alik tikama omik, soäsä jonon oki in buks, yufon pö vätälam tefü tikamagots at. Ans yegädas at binons xil, dientif, lif love mied (love löf, love lekan, love fef), jenav as dönujen laidulik, nenropik, e blesir lifa läs „veütika“.
Ömans pösodas fa om pejäfölas stabons su bal yegädas at negönü menöf lölöfiko edagloföl. Pats tefü pösods binons nomiko ga lufümiks. Süvo pösods cifik plu bal pagebons pö lekoned; ön jenets anik, igo distükom löliko pösodi bal e fövom konoti me pösod lölöfiko votik.
Ün 1985, el Kundera ägetom Premi di Jerusalem. Lasumaspikäd omik päpübon in yegedakonlet omik:Lekan lekoneda. Ya pesagos, das pevätälom as lisitan pro Prem di Nobel pö literat(ma el Guardian Linglänapükik). Ün 2000 ägetom Premi di Herder.
- L'Homme, ce vaste jardin (Člověk zahrada širá) (Men: gad stäänik, 1953)
- Le dernier mai (Poslední máj) (Mayul lätik, 1955)
- Monologues (Monology) (Balspikots, 1957)
- Umění románu: Cesta Vladislava Vančury za velkou epikou (1960)
- L'art du roman (Lekan lekoneda, 1985)
- Les testaments trahis (Tästums peträtöl, 1992)
- Le Rideau (Körten, 2005)
- Majitelé klíčů (1962)
- (Jakub a jeho pán: Pocta Denisu Diderotovi) (Hiel Jakob e mastan omik: pened hiele Denis Diderot, 1975)
- Žert (Coged, 1967)
- Směšné lásky (Löfs smilöfik, 1968)
- Život je jinde (Lif binon votaseimo, 1969)
- Valčík na rozloučenou (Danüd leditas, 1976)
- Kniha smíchu a zapomnění (Buk smila e glöma, 1979)
- Nesnesitelná lehkost bytí (Leit nesufovik bina, 1984).
- Nesmrtelnost (Nedeadöf, 1990)
- La Lenteur (Nevif, 1993)
- L'Identité (Dientif, 1998)
- L'Ignorance (Nesev, 2000)
In Deutänapük:
In Fransänapük:
In Linglänapük:
In Polänapük:
