Vĩnh Long là mộttỉnh thuộc vùngĐồng bằng sông Cửu Long,Việt Nam. Theo dữ liệuSáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Vĩnh Long có diện tích: 6.296 km², xếp thứ 25; dân số: 4.257.581 người, xếp thứ 9; GRDP 2024: 254.479.941 triệu VNĐ, xếp thứ 17; thu ngân sách 2024: 21.789.629 triệu VNĐ, xếp thứ 20; thu nhập bình quân: 50,75 triệu VNĐ/năm, xếp thứ 22.[3]
Vĩnh Long viết theochữ Hán là (永隆). (Vĩnh trongvĩnh viễn,vĩnh hằng, nghĩa là "mãi mãi";Long tronglong trọng, nghĩa là "thịnh vượng, giàu có"). TênVĩnh Long thể hiện mong muốn nơi đây luôn được thịnh vượng muôn đời.[4]
Tỉnh Vĩnh Long nằm giữa hai nhánh sông chính củasông Cửu Long làsông Tiền vàsông Hậu.[5]Tỉnh lỵ Vĩnh Long cáchThành phố Hồ Chí Minh 100 km về phía Nam theoQuốc lộ 1, cáchCần Thơ 33 km về phía Bắc theoQuốc lộ 1. Tỉnh Vĩnh Long nằm trong tọa độ từ 9°52'40 đến 10°19'48 độ vĩ bắc và 105041'18 đến 106017'03 độ kinh đông. Nhìn bao quát, tỉnh Vĩnh Long như một hình thoi nằm ở vị trí trung tâm của đồng bằng châu thổ hạ lưu sông Cửu Long:
Tỉnh Vĩnh Long có dạng địa hình khá bằng phẳng với độ dốc nhỏ hơn 2°,[6] có cao trình khá thấp so với mực nước biển, Với dạng địa hình đồng bằng ngập lụt cửa sông, tiểu địa hình của tỉnh có dạng lòng chảo ở giữa trung tâm tỉnh và cao dần về 2 hướng bờsông Tiền,sông Hậu,sông Mang Thít và ven các sông rạch lớn.[7] Tỉnh Vĩnh Long nằm trong vùngkhí hậu nhiệt đới gió mùa, chia làm 2 mùa rõ rệt làmùa mưa vàmùa khô. Lượng mưa bình quân hàng năm từ 1.400 - 1.450 mm kéo dài từtháng 4 đếntháng 11, chiếm 85% lượng mưa cả năm,nhiệt độ tương đối cao, ổn định,nhiệt độ trung bình là 27 °C, biên độ nhiệt trung bình năm nhỏ, độ ẩm trung bình 79,8%, số giờ nắng trung bình năm lên tới 2.400 giờ.[8]
Vĩnh Long có cấu trúc địa chất tương đồng với khu vực, chủ yếu là trầm tíchbiển của kỉ Đệ Tứ trongĐại Tân sinh. Vĩnh Long tuy códiện tích đất phèn lớn, tầng sinh phèn ở rất sâu, tỉ lệ phèn ít, song đất có chất lượng cao, màu mỡ vào bậc nhất so với các tỉnh trong vùng. Đặc biệt tỉnh có hàng vạn ha đất phù sa ngọt vensông Tiền vàsông Hậu (lượng phù sa trung bình là 374 g/m³ nước sông vào mùa lũ), đất tốt, độ phì nhiêu cao, trồng được hai vụ lúa trở lên, cho năng suất cao, sinh khối lớn lại thuận lợi về giao thông kể cả thủy và bộ. Vĩnh Long còn có lượng cát sông vàđất sét làm vật liệuxây dựng khá dồi dào. Cát sông với trữ lượng khoảng 100 - 150 triệu m³, được sử dụng chủ yếu cho san lấp và đất sét với trữ lượng khoảng 200 triệu m³, là nguyên liệu sản xuất gạch và làm gốm.[9]
Vĩnh Long là tỉnh đặc biệt nghèo về tài nguyênkhoáng sản, cả về số lượng lẫn chất lượng. Tỉnh chỉ có nguồn cát và đất sét làm vật liệuxây dựng, đây là nguồn thu có ưu thế lớn nhất của tỉnh Vĩnh Long so với các tỉnh trong vùng về giao lưukinh tế và phát triểnthương mại -du lịch. Tỉnh Vĩnh Long nằm giữa hai con sông lớn nhất củađồng bằng sông Cửu Long, nên có nguồn nước ngọt quanh năm, đó làtài nguyên vô giá mà thiên nhiên ban tặng. Vĩnh Long có mạng lưới sông ngòi chằng chịt, hình thành hệ thống phân phối nước tự nhiên khá hoàn chỉnh, cùng với lượng mưa trung bình năm lớn đã tạo điều kiện cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.[9]
Tỉnh Vĩnh Long nhà Nguyễn (giai đoạn 1832-1867) so với tỉnh Vĩnh Long năm 2011.
Năm1732, vùng đất Vĩnh Long thời ấy đượcNguyễn Phúc Chú thành lập, với tên gọi đầu tiên của tỉnh làChâu Định Viễn, thuộc dinhLong Hồ. Năm1779, đổi tên thành Hoằng Trấn dinh. Giai đoạn từ năm1780 đến năm1805, đổi thànhVĩnh Trấn, từ năm1806 đến năm1832, Vĩnh Trấn được đổi thành Trấn Vĩnh Thanh. Từ năm1832 đến năm1950, tên gọi Vĩnh Long được hình thành với vai trò là một tỉnh.[10] Giai đoạn từ năm1951 đến năm1954, Vĩnh Long được đổi thành tỉnhVĩnh Trà. Từ năm1954 đến1975,tỉnh Vĩnh Long được tái lập lần thứ 2. Từ năm năm1976 đếntháng 5 năm1992, mang tên làtỉnh Cửu Long, Cuối cùng là từ ngày5 tháng 5 năm1992 tỉnh Vĩnh Long được sử dụng đến ngày hôm nay.[10]
Năm1698, khi Lễ thành hầuNguyễn Hữu Cảnh vào kinh lược, toàn bộ vùng đất mới phương Nam chính thức trở thành một đơn vị hành chính mang tênphủ Gia Định.
Đến năm Đinh Sửu (1757) thì chuyển đến xứTầm Bào (thuộc địa phận thôn Long Hồ, nay làThành phố Vĩnh Long).Thành Long Hồ được xây dựng tại xứTầm Bào là thủ phủ của một vùng rộng lớn. Nhờ đất đai màu mỡ, giao thông thuận lợi, dân cư đông đúc, việc buôn bán thông thương phát đạt, địa thế trung tâm..., dinh Long Hồ trở thành một trung tâm quan trọng thời bấy giờ. Để bảo đảm an ninh quốc gia,Chúa Nguyễn đã thiết lập ở đây nhiều đồn binh như:Vũng Liêm,Trà Ôn,...
Đến giữathế kỷ XVIII,dinh Long Hồ là thủ phủ của vùng đất phía nam và là đại bản doanh của quân độichúa Nguyễn có nhiệm vụ phòng thủ, ổn định và bảo vệ đất nước. Sử cũ còn ghi:
“
Vào nămCanh Dần1770, tại vùng đất này, lưu thủ dinhLong Hồ đã chặn đánh tan tác quânXiêm La do Chiêu Khoa Liên cầm quân, tiêu diệt 300 tên địch, làm tan vỡ âm mưu xâm chiếm nước Việt của chúng
Năm1813,Gia Long lập thêm huyện Vĩnh Định thuộc trấn Vĩnh Thanh. Trấn thủ trấn Vĩnh Thanh là quan Hiệp trấn Vĩnh Thanh, với chức phó là quan Tham Hiệp. Các quan Trấn thủ Vĩnh Thanh gồm:Nguyễn Văn Thoại.
Năm1832, Minh Mạng đổi tên trấn Vĩnh Thanh thành Vĩnh Long, lấy thêm 2 huyện Tuân Nghĩa,Trà Vinh của phủLạc Hóa thànhGia Định nhập vào Vĩnh Long và đổi trấn thànhtỉnh Vĩnh Long (chữ Hán:永隆). Nhưng đồng thời, lại cắt các huyệnVĩnh Định,An Định và đạoChâu Đốc sang tỉnhAn Giang. Cùng năm1832,Minh Mạng cho lập thêm huyệnVĩnh Trị thuộc phủĐịnh Viễn tỉnh Vĩnh Long. Đặt chứctổng đốc Long-Tường để thống lĩnh 2 tỉnh Vĩnh Long vàĐịnh Tường, cùng với các chức Án sát và Bố chính lo các công việc thuộc chức năng của Bộ Hình và Bộ Hộ ở cấp tỉnh, giúp cho Tổng đốc.Quần đảo Côn Lôn (tức Côn Đảo) thuộc tỉnh Vĩnh Longnhà Nguyễn.
Ngày10 tháng 4 năm2009,Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 16/NĐ-CP về việc thành lập thành phốVĩnh Long thuộc tỉnh Vĩnh Long trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của thị xã Vĩnh Long.
Ngày28 tháng 12 năm2012, Chính phủ ban hành Nghị quyết 89/NQ-CP về việc thành lập thị xãBình Minh thuộc tỉnh Vĩnh Long trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của huyện Bình Minh.[15]
Tỉnh Vĩnh Long có 8 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm thành phố Vĩnh Long, thị xã Bình Minh và các huyện: Bình Tân, Long Hồ, Mang Thít, Tam Bình, Trà Ôn, Vũng Liêm như hiện nay.
Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15[1] về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12 tháng 6 năm 2025). Theo đó, sáp nhập tỉnhBến Tre và tỉnhTrà Vinh vào tỉnh Vĩnh Long.
Sau khi sáp nhập, tỉnh Vĩnh Long có 6.296,20 km² diện tích tự nhiên và quy mô dân số là 4.257.581 người.
Năm 2018, Vĩnh Long là đơn vị hành chínhViệt Nam đông thứ 41 về số dân,xếp thứ 42 vềTổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP),xếp thứ 35 vềGRDP bình quân đầu người,đứng thứ 62 về tốc độ tăng trưởngGRDP. Với 1.051.800 người dân,[18] GRDP đạt 47.121 tỉĐồng (tương ứng với 2,0465 tỉ USD), GRDP bình quân đầu người đạt 44,8 triệu đồng (tương ứng với 1.946 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 6,17%.[19]
Năm 2011, GRDP tỉnh Vĩnh Long tăng trưởng hơn 10% và cao hơn bình quân cả nước, GDPbình quân đầu người của tỉnh đạt gần 24 triệu đồng. Lần đầu tiên kim ngạchxuất khẩu của tỉnh đạt mức cao nhất từ trước đến nay với gần 390 triệuUSD, tăng 50% so kế hoạch năm. Các ngành hàng nông sản tiếp tục khẳng định là thế mạnh chủ lực của tỉnh như:nấm rơm, trứng vịt muối, thủy sản đông lạnh, v.v ... Trong đó lúa gạo là mặt hàng chiếm tỷ trọng cao trong kim ngạchxuất khẩu. Lần đầu tiên sau nhiều năm Vĩnh Long có sản lúa vượt trên 1 triệu tấn. Năng suất lúa bình quân 5,6 tấn/ha, theo định hướng củachính phủ và đưa Vĩnh Long trở thành một trong những tỉnhxuất khẩu gạo lớn của cả nước với sản lượng xuất khẩu đạt gần 438.000 tấn.[20]
Trong năm 2011, tổng mức bán lẻhàng hoá vàdoanh thu tiêu dùngxã hội ước thực hiện đạt 21.000 tỷ đồng. Vĩnh Long đã đón 750.000 lượt khách đến tham quan. Giá trịsản xuấtcông nghiệp đạt gần 6.500 tỷ đồng. Tổng dư nợ cho vay năm 2011 là 13.350 tỷ đồng, nguồn vốn huy động ước đạt 12.000 tỷ đồng, tổng vốn đầu tưxây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh đạt hơn 1.500 tỷ đồng. Tổng thu ngân sách ước đạt hơn 2.200 tỷ đồng. Tổng chi ngân sách ước thực hiện được trên 3.600 tỷ đồng.[20]
Năm 2012, mặc dù gặp nhiều khó khăn như lạm phát tăng cao,thời tiết diễn biến phức tạp, dịch bệnh xuất hiện nhiều, tuy nhiên tốc độ tăng trưởngkinh tế năm 2012 vẫn đạt khá, ước đạt 10,2%.[21] Tỉnh Vĩnh Long thực hiện đạt và vượt 17/23 chỉ tiêu đề ra. Tổngsản phẩm trên địa bàn tỉnh ước đạt 9.255 tỷ đồng, tăng gần 8% so với năm 2011, GDPbình quân đầu người đạt gần 32 triệu đồng trên năm. Giá trịsản xuấtcông nghiệp của tỉnh vẫn khá lạc quan, với mức tăng trên 15%. Tổng kim ngạch xuất khẩu ước thực hiện gần 400 triệuUSD. Trong lĩnh vựcsản xuấtnông nghiệp, cơ cấu nội bộ ngành tiếp tục chuyển dịch đúng hướng và hiệu quả. Giá trịsản xuất nông, lâm, thủy sản ước đạt 6.552 tỷ đồng, tăng hơn 3% so với năm 2011. Diện tích vườn cây ăn trái của tỉnh hiện có trên 47.000 ha,trong đó hơn 40.000 ha đang chosản phẩm. Sản lượng thu hoạch cả năm đạt trên 493 ngàn tấn.[22]
Năm 2019, nền kinh tế của tỉnh Vĩnh Long duy trì đà tăng trưởng, tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) tăng 6,22%.
Các mục tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2019 của tỉnh Vĩnh Long cơ bản được hoàn thành, ước có 20/22 chỉ tiêu chủ yếu đạt và vượt kế hoạch đề ra, trong đó có 7 chỉ tiêu vượt kế hoạch. Cụ thể, tổng thu ngân sách nhà nước cả năm ước đạt 6.794 tỷ đồng, đạt 110,1% dự toán và tăng 12,1% so với cùng kỳ năm trước. Tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội ước đạt 14.117 tỷ đồng, đạt 102,29% kế hoạch và tăng 8,46% so với năm 2018.
Cùng với đó, tạo thêm việc làm mới cho 25.242 lao động, đạt 126,21% kế hoạch và tăng 8,82% so với năm 2018; thu nhập bình quân đầu người (theo giá thực tế) đạt 50,65 triệu đồng, tăng 2,55 triệu đồng so với năm 2018 (năm 2018 là 48,1 triệu đồng)...
Theo thông tin từ Tổng cục Thống kê năm 2008, tỉnh Vĩnh Long có 116 cơ sở khám chữa bệnh trực thuộc Sở Y tế. Trong đó có 17bệnh viện, 101trạm y tế phường xã và 6phòng khám đa khoa khu vực. Năm 2008, tỉnh có 471bác sĩ, 500y tá, 623 y sĩ, 51 dược sĩ cao cấp, 192 dược sĩ trung cấp và 80 dược tá. Các địa phương cótrạm y tế đạt chuẩn đặc biệt là tạithành phố Vĩnh Long, thị xãBình Minh, Vĩnh Long, các huyệnMang Thít vàTrà Ôn.
Tính đến thời điểm ngày30 tháng 9 năm2011, trên địa bàn toàn tỉnh Vĩnh Long có 371 trường học ở cấp phổ thông trong đó cóTrung học phổ thông có 31 trường,Trung học cơ sở có 92 trường,Tiểu học có 239 trường, trung học có 9 trường, bến cạnh đó còn có 124 trườngmẫu giáo[23] và 3 trường Đại học, 5 trường Cao đẳng và 1 trường văn hóa nghệ thuật. Dưới đây là danh sách các trường Đại học, Cao đẳng trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long:
Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh phân hiệu Vĩnh Long
Tỷ lệ người lớn biết chữ là 94,6%, cao hơn mức trung bình của khu vực và cả nước. Với hệ thống trường học như thế, nềngiáo dục trong địa bàn tỉnh Vĩnh Long tương đối hoàn chỉnh, góp phần giảm thiểu nạn mù chữ trong địa bàn tỉnh.[23]
Theo thống kê năm 2020, tỉnh Vĩnh Long có diện tích 1.525,73 km², dân số năm 2019 là 1.022.619 người,[25] mật độ dân số đạt 670 người/km².
Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, dân số toàn tỉnh Vĩnh Long đạt 1.023.069 người (xếp thứ 10 trong tổng số 13 tỉnh thành Đồng bằng sông Cửu Long), mật độ dân số đạt 687 người/km².[26] Trong đó dân số sống tại thành thị đạt gần 169.862 người, chiếm 16,6% dân số toàn tỉnh,[27] dân số sống tại nông thôn đạt 852.929 người, chiếm 83,4% dân số.[28] Dân số nam đạt 503.878 người,[29] trong khi đó nữ đạt 518.913 người.[30] Nhóm tuổi từ 15 đến 59 tuổi chiếm 69,83% dân số Vĩnh Long, hai nhóm tuổi còn lại là từ 0 đến 14 tuổi và trên 60 tuổi lần lượt chiếm 9,09% và 21,08% dân số toàn tỉnh. Tỷ lệ tăng tự nhiên dân số phân theo địa phương giảm 0,02‰, tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên là 0,87%.[31] Tỷ lệ đô thị hóa tính đến năm 2022 là 23,26%.
Theo thống kê của tổng cục thống kêViệt Nam, tính đến ngày1 tháng 4 năm2009, toàn tỉnh Vĩnh Long có 20dân tộc cùng người nước ngoài sinh sống. Trong đódân tộcKinh có 997.792 người,người Khmer có 21.820 người,người Hoa có 4.987 người, còn lại là những dân tộc khác như Tày, Thái, Chăm, Mường[32]...
Các tuyến giao thôngđường thủy của tỉnh cũng khá thuận lợi, các tuyến giao thông này nối liền tỉnh Vĩnh Long với các tỉnh trong khu vựcĐồng bằng sông Cửu Long và cả nước, tạo cho Vĩnh Long một vị thế rất quan trọng trong chiến lược phát triển[35] và hợp táckinh tế với cả vùng.[36]
Đêm ở quảng trường trung tâm của thành phố Vĩnh Long
^Các chủ tỉnh Pháp ở Vĩnh Long: Salicetti, Gaston Caillaud, Aimé Mossy, Louis Petillot, Gallois Montbrun, Bartoli, Combes, Henri Jardin, Leon Mossy, René Gouttes, Briere de L'Isle, Bonnermain, Adrien Petit, Gaston Duvernoy, Elie Pommez, Fernand de Montaigut, Jean Lespinasse
^Các tỉnh trưởng Vĩnh Long năm1946-1975: Trần Thiện Tỵ (1946 - 1947), Trương Công Thiên (1947 - 1951), Hồ Bảo Lân (1951 - 1952), Bùi Quan Ấn (1952 - 1954); Nguyễn Văn Định (1954 - 1955), Hồ Bảo Thành (1955 - 1956), Dương Văn Ký (1956 - 1957), Khưu Văn Ba (1957 - 1960), Lê Văn Phước (1960), Nguyễn Khắc Tuân (1960 - 1964), Phan Thành Thới (1964 - 1965), Huỳnh Ngọc Diệp (1965 - 1967), Dương Hiếu Nghĩa (1967 - 1968)....., Lê Chí Cường (1974 - 1975), Lê Trung Thành (1975)