Ukraina bao gồm 24 tỉnh, một nước Cộng hòa tự trị làKrym và hai thành phố có địa vị pháp lý đặc biệt là thủ đô vàSevastopol. Ukraina theo thể chếcộng hòa tổng thống.
Lịch sử Ukraina bắt đầu từ khoảngthế kỷ IX củaCông Nguyên khi vùng đất này trở thành trung tâm của nền văn minhĐông Slav với quốc giaRus Kyiv hùng mạnh tồn tại đếnthế kỷ XII. Khiđế quốc Mông Cổ củaThành Cát Tư Hãn trỗi dậy và bành trướng, Rus Kyivbị chinh phục và chịu cảnh nô lệ trong suốt nhiều thế kỷ. Sau khi Mông Cổ suy yếu, lãnh thổ của Ukraina lại bị phân chia giữa nhiều thế lực khác nhau tại châu Âu nhưBa Lan,Thổ Nhĩ Kỳ vàNga. Đếnthế kỷ XIX, khi Nga bành trướng và đánh bại hai địch thủ còn lại, hầu hết lãnh thổ của Ukraina nằm trongĐế quốc Nga. Năm 1922, Ukraina trở thành một nước đồng sáng lậpLiên bang Xô viết đồng thời trở thành một nhà nước cộng hòa theo thể chếxã hội chủ nghĩa nằm trong Liên Xô. Năm 1991,Liên Xô sụp đổ và Ukraina lại trở thành một quốc gia độc lập. Từ đó đến nay, Ukraina tiến hành mở cửa, xây dựng nền kinh tế thị trường và trở thành quốc gia có trình độ phát triển cao ở Đông Âu. Tuy nhiên trong những năm gần đây,khủng hoảng chính trị cùngchiến tranh với Nga đã khiến Ukraina mất quyền kiểm soát ở một số vùng lãnh thổ trọng yếu, khiến cho tình hình đất nước đi xuống trầm trọng.
Cái tên Ukraina xuất hiện từ thế kỷ thứ 12 (trước đó gọi làTiểu Nga) với ý nghĩa là Vùng đất bên lề[11], phân cách giữachâu Âu và Nga. Đến thế kỷ thứ 17, tên Ukraina bắt đầu được dùng thỉnh thoảng, cho đến thế kỷ 19, khi nó bắt đầu được giới thiệu rộng rãi bởi một số học giả muốn đánh thức ý thức dân tộc của người Ukraina.[12] Nhưng mãi đến tận thế kỷ 20 thì cái tên Ukraina mới bắt đầu thông dụng và cái tên Tiểu Nga dần dần ít phổ biến.
Khu định cư của con người trong lãnh thổ Ukraina ít nhất có từ năm 4500 trước Công Nguyên, khi nềnvăn hoá Cucuteni thời kỳĐồ đá mới phát triển tại một khu vực lớn bao phủ nhiều vùng của Ukraina hiện đại gồmTrypillia và toàn bộ vùngDnieper-Dniester. Trongthời kỳ đồ sắt, vùng đất này được cư trú bởi ngườiCimmeria,Scythia, vàSarmatia.[13] Từ năm 700 trướcCông Nguyên tới 200 trước Công Nguyên nó là một phần của Vương quốc Scythian, hayScythia. Sau này, các thuộc địa củaHy Lạp cổ đại,La Mã cổ đại, vàĐế chế Đông La Mã, nhưTyras,Olbia, vàHermonassa, đã được thành lập, bắt đầu ở thế kỷ thứ VI trước Công Nguyên, trên bờ phía đông bắcBiển Đen, và trở nên thịnh vượng trong thế kỷ thứ VI Công Nguyên. NgườiGoths sống trong vùng nhưng nằm dưới sự thống trị củangười Hung từ những năm 370 củaCông Nguyên. Ở thế kỷ thứ VII, lãnh thổ đông Ukraina là trung tâm củaĐại Bulgaria Cổ. Cuối thế kỷ đó, đa số các bộ tộc Bulgar di cư theo nhiều hướng và vùng đất lại rơi vào tay ngườiKhazar.
Thời kỳ huy hoàng của Kyiv, sự khai sinh Nga, Belarus và Ukraina
Bản đồ nướcRus' Kyiv hồi thế kỷ XI. Trong thời kỳ huy hoàng của Rus', vùng đất này bao trùm hầu hết Ukraina, Belarus, và tây Nga hiện nay.
Trong thế kỷ thứ IX, hầu hết lãnh thổ Ukraina ngày nay là nơi sinh sống của các bộ tộcngười Rus', hình thành nhà nước liên minh bộ tộcKyiv Rus'. Lãnh thổKyiv Rus' thời cực đại bao gồm hầu như toàn bộ lãnh thổ Ukraina, Belarus và một phần khá lớn trong phần lãnh thổ châu Âu của nước Nga hiện nay. Trong thế kỷ thứ X và XI, nhà nước này đã phát triển thành một nhà nước liên minh bộ tộc lớn nhất và hùng mạnh nhất ở Đông Âu.[14] Trong những thế kỷ tiếp sau, nó đặt nền móng cho tính đồng nhất quốc gia của người Ukraina và người Nga.[15]Kyiv, thủ đô của Ukraina hiện đại, đã trở thành thành phố quan trọng nhất của người Rus'. TheoBiên niên sử Đầu tiên, giới thượng lưu Nga ban đầu gồm những ngườiVarangian từScandinavia. Người Varangian sau này bị đồng hoá vào xã hội cư dân Slavơ địa phương và trở thành một phần của triều đại Nga đầu tiên lànhà Ryurik.[16] Kiev Rus' gồm nhiềucông quốc do cácvương côngnhà Ryurik có quan hệ huyết thống với nhau cai trị. Khu vực Kyiv, công quốc thịnh vượng và có ảnh hưởng nhất, trở thành mục tiêu tranh giành giữa các vương công nhà Ryurik và là đích tối thượng cho cuộc tranh giành quyền lực của họ.
Thời kỳ huy hoàng của nước Rus' Kyiv bắt đầu với sự cai trị củaVladimir Vĩ đại, ông đãđưa Rus' theo Cơ Đốc giáo. Trong thời cầm quyền của con trai ông,Yaroslav Thông thái (1019–1054), nhà nước Kyiv Rus' đạt tới cực điểm phát triển văn hoá và quyền lực quân sự.[15] Tiếp sau đó là sự tan rã ngày càng nhanh của quốc gia khi các cường quốc trong vùng lại xuất hiện. Sau một cuộc nổi dậy cuối cùng dưới thời cai trị củaVladimir Monomakh (1113–1125) và con trai ôngMstislav (1125–1132), nước Rus Kyiv cuối cùng tan rã thành nhiều công quốc sau cái chết của Mstislav.
Trong thế kỷ XI và XII, những cuộc xâm lược thường xuyên của các bộ tộcTurk du mục nhưPechenegs vàKipchak, gây ra những cuộcdi cư lớn củadân cư Slavơ tới những vùng an toàn và có nhiều rừng cây hơn ở phía bắc.[17] Thế kỷ XIII, cuộcxâm lược của Mông Cổ đã tàn phá nước Rus Kyiv. Kyiv bị phá huỷ hoàn toàn năm 1240.[18] Trên lãnh thổ Ukraina, nhà nước Kyiv Rus' được kế tục bởi các công quốc Galich (Halych) vàVolodymyr-Volynskyi, chúng sáp nhập thành nhà nướcGalicia-Volhynia.
Trong thời gian này, một số lãnh đạo địa phương, đặc biệt là xứNovgorod và xứPskov, đã chiến đấu để thừa kế di sản văn hoá và chính trị của nước Rus Kyiv, theo thời gian các xứ này dần phát triển và trở thànhnước Nga ngày nay. Trong khi đó, các vùng miền tây bịĐại công quốc Lietuva vàBa Lan chiếm giữ. Sự chia cắt về chính trị của Rus Kyiv đã táchngười Nga ở phía bắc ra khỏingười Belarus vàngười Ukraina ở phía tây.
Như vậy, 3 quốc gia Nga, Belarus và Ukraina đều chia sẻ chung một cội nguồn là xứ Rus Kyiv củangười Rus'. Cho tới nay, 3 quốc gia này tuy độc lập với nhau nhưng có rất nhiều điểm chung về ngôn ngữ, phong tục, tôn giáo.
Tới năm 1569,Liên minh Lublin thành lậpKhối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva, và một phần lớn lãnh thổ Ukraina được chuyển từ quyền cai trị chủ yếu Litva sang cho bộ máy hành chính Ba Lan, như nó đã được chuyển giao choVua Ba Lan. Dưới áp lực văn hoá và chính trị của quá trìnhBa Lan hoá đa phần thượng Ruthenia chuyển theoCông giáo và trở nên không thể phân biệt vớigiới quý tộc Ba Lan.[20] Vì thế, những người thường dân Ukraina, mất đi những người bảo hộ địa phương của mình trong giới quý tộc Ruthenia, quay sang tìm kiếm sự bảo hộ của ngườiCossack, họ luôn kiên quyết trung thành với chính thống giáo và có khuynh hướng quay sang dùng bạo lực chống lại những kẻ mà họ cho là kẻ thù, đặc biệt là nhà nước Ba Lan và những đại diện của nó.[21]
Khả hãn quốc Krym từng là một trong những cường quốc mạnh nhất ở Đông Âu cho tới cuối thế kỷ XVII.
Giữa thế kỷ XVII, một quân đội kiểu nhà nước của người Cossack,Đạo quân Zaporozhia được thành lập bởi những ngườiCossack sông Dnieper và các nông dân Ruthenia chạy trốn chế độnông nô Ba Lan.[22] Ba Lan ít có quyền kiểm soát thực tế với vùng đất này, quả thực họ thấy rằng người Cossack là một lực lượng chiến đấu hữu hiệu chống lại người Thổ và ngườiTatar,[23] ở những thời điểm hai lực lượng liên kết trongcác chiến dịch quân sự.[24] Tuy nhiên, quá trình tiếp tục nông nô hoá các nông dân củagiới quý tộc Ba Lan được tăng cường thêm bởi tham muốn mãnh liệt khai thác nguồn nhân lực, và quan trọng nhất, là sự đàn áp Nhà thờ Chính thống được thúc đẩy bởi tham muốn của người Cossack rời bỏ Ba Lan.[25] Mong muốn của họ là có đại diện trongSejm, công nhận các truyền thống Chính thống và sự mở rộng dần dần củaCossack Registry. Tất cả chúng đều bị giới quý tộc Ba Lan kịch liệt phản đối. Cuối cùng người Cossack quay sang tìm kiếm sự bảo hộ của Chính thống giáoNga, một quyết định sau này sẽ dẫn tới sự sụp đổ của nhà nước Ba Lan-Litva,[22] và sự bảo tồnNhà thờ Chính thống và tại Ukraina.[26]
Năm 1648,Bohdan Khmelnytsky lãnh đạonhững cuộc nổi dậy lớn nhất của người Cossack chống lại Khối thịnh vượng chung và vua Ba LanJan II Kazimierz Waza.[27]Bờ tả Ukraina cuối cùng sáp nhập vào Nga nhưCossack Hetmanate, sauHiệp ước Pereyaslav năm 1654 và cuộcChiến tranh Nga Ba Lan sau đó. Sau cuộcphân chia Ba Lan ở cuối thế kỷ XVIII bởiPhổ,nhà Habsburg của Áo, vàNga, Tây UkrainaGalicia bị Áo chiếm, trong khi phần còn lại của Ukraina dần bị sáp nhập vào Đế quốc Nga. Từ đầu thế kỷ XVI tới cuối thế kỷ XVII các nhóm cướp phá của người Tatar vùng Krym hầu như đột nhập hàng năm vào các vùng đất nông nghiệp Slavơ bắt người để bán làmnô lệ.[28]. Năm 1775, người Cossacks Ukraine đã bị chính phủ Nga tiêu diệt và tài liệu lưu trữ của họ đã được lưu giữ từ lâu trongPháo đài Saint Elizabeth[29]. Sau sự sáp nhậpKhả hãn quốc Crimea năm 1783, vùng này là nơi định cư của những người du cư từ các vùng khác của Ukraina.[30] Dù có những lời hứa trao cho Ukraina quyền tự trị trong Hiệp ước Pereyaslav, giới lãnh đạo Ukraina và người Cossack không bao giờ có tự do và tự trị mà họ chờ đợi từ Đế quốc Nga. Tuy nhiên, bên trong Đế chế, người Ukraina lên được những chức vụ cao nhất của nhà nước Nga, vàNhà thờ Chính thống Nga.[a] Ở giai đoạn sau này, chính quyềnSa hoàng tiến hành chính sáchNga hoá các vùng đất Ukraina, cấm sử dụng ngôn ngữ Ukraina trong xuất bản và công cộng.[31]
Ukraina bước vàoChiến tranh thế giới thứ nhất bên cạnh cảphe Liên minh, vớiđế quốc Áo-Hung, vàphe Hiệp ước, với Nga. 3.5 triệu người Ukraina chiến đấu trongQuân đội Đế quốc Nga, trong khi 250,000 người chiến đấu choQuân đội Áo-Hung.[32] Trong cuộc chiến, chính quyềnÁo-Hung thành lập Quân đoàn Ukraina để chiến đấu chống lại Đế quốc Nga. Quân đoàn này là nền tảng củaQuân đội Galician Ukraina chiến đấu chống lại cả những người Bolshevik và Ba Lan trong giai đoạn hậu Chiến tranh thế giới thứ nhất (1919–23). Những người bị nghi ngờ có các tình cảm thân với Nga tại Áo bị đối xử tàn nhẫn. Lên tới 5,000 người ủng hộ Đế quốc Nga thuộc Galicia bị giam giữ và đưa vào các trại tập trung Áo tạiTalerhof,Styria, và trong các khu rừng tạiTerezín (hiện ởCộng hoà Séc).[33]
Poster tuyển lính với chủ đề đã được Ukraina hoá. Dòng chữ viết: "Con trai! Đăng ký vào trườngchỉ huy Đỏ, và việc bảo vệXô viết Ukraina sẽ được đảm bảo."
Sau cuộc cách mạng, chính phủ Xô viết phải đối đầu với sự tàn phá Ukraina. Hậu quả của chiến tranh là 1.5 triệu người chết và hàng trăm nghìn người mất nhà cửa. Xô viết Ukraina phải đối mặt vớinạn đói năm 1921.[36] Chứng kiến một xã hội đang kiệt quệ, chính phủ Xô viết trở nên rất mềm dẻo trong thập kỷ 1920.[37] Vì thế,Văn hoá Ukraina vàngôn ngữ đã có sự phục hồi, bởi sựUkraina hoá trở nên một phần địa phương của việc áp dụng chính sáchKorenisation (nghĩa đenbản xứ hoá) trên khắp Liên xô.[35] Người Bolshevik cũng cam kết thực hiệnchăm sóc y tế phổ thông, cung cấp các lợi ích giáo dục và an sinh xã hội, cũng như quyền làm việc và có nhà ở.[38]Các quyền của phụ nữ được tăng cường mạnh thông qua các bộ luật mới có mục đích loại bỏ những sự bất bình đẳng từ nhiều thế kỷ.[39] Tuy nhiên, cách chính sách kinh tế của Lenin đã bị đảo ngược hồi đầu thập niên 1930 sau khiIosif Stalin dần củng cố quyền lực để trên thực tế trở thành người lãnh đạo tuyệt đối của đảng cộng sản và Liên bang Xô viết.
Nhà máy thủy điệnDniproGES đang được xây dựng khoảng năm 1930
Bắt đầu từ cuối thập niên 1920, Ukraina tham gia vào cuộccông nghiệp hoá Liên xô và sản phẩm công nghiệp của nước cộng hoà đã tăng gấp bốn lần trong thập niên 1930.[35] Tuy nhiên, cuộc công nghiệp hoá khiến tầng lớp nông dân phải trả giá đắt, về nhân khẩu họ là xương sống của quốc gia Ukraina. Để đáp ứng nhu cầu của quốc gia về nguồn lương thực ngày càng tăng, và để cung cấp tài chính cho cuộc công nghiệp hoá, Stalin tiến hành mộtchương trình tập thể hoá nông nghiệp khi nhà nước công hữu hóa ruộng đất và gia súc của nông dân vào trong các trang trại tập thể và ép buộc thực hiện các chính sách bằng quân đội thường trực vàcảnh sát.[35] Những người chống đối bịbắt giữ và trục xuất và hạn ngạch sản xuất gia tăng lại được đặt lên vai người nông dân. Stalin tin rằng các nông trường quốc doanh rộng lớn trang bị máy nông nghiệpcơ khí hóa sẽ làm tăng năng suất, nhưng sự tập thể hoá vội vã quá mức thực tế lại gây tác động xấu với sản xuất nông nghiệp. Bởi các thành viên của các nông trang tập thể không được phép nhận bất kỳ hoa lợi nào cho tới khi đạt mức hạn ngạch nộp thuế,sự thiếu ăn đã xảy ra. Trong năm 1932–33, khi hạn hán xảy ra, cả triệu người đã chết trong mộtnạn đói được gọi làHolodomor.[c] Các học giả đang tranh cãi liệu nạn đói này có thích hợp với định nghĩadiệt chủng, nhưngnghị viện Ukraina và hơn 10 quốc gia khác công nhận nó là như vậy.[c]
Những thời gian công nghiệp hoá và Holodomor cũng trùng với cuộc tấn công của Liên xô vào giới lãnh đạo chính trị và văn hoá quốc gia thường bị buộc tội "chệch hướng quốc gia". Hai làn sóng thanh trừng chính trị và truy tố của Stalin tại Liên bang Xô viết (1929–34 và 1936–38) đã bắt giữ gần bốn phần năm giới lãnh đạo Ukraina và ba phần tư toàn bộ sĩ quan cao cấp của quân đội.[35][b]
Sau cuộcXâm lược Ba Lan vào tháng 9 năm 1939, quân độiĐức vàLiên Xô phân chia lãnh thổ Ba Lan. Vì thế, ĐôngGalicia vàVolhynia với dân số Ukraina ở đó được tái thống nhất với phần còn lại của Ukraina. Sự thống nhất Ukraina lần đầu tiên trong lịch sử được hoàn thành và là sự kiện mang tính quyết định trong lịch sử đất nước.[40][41]
Quân đội Đứcxâm lược Liên Xô ngày 22 tháng 6 năm 1941, khởi động một cuộcchiến tranh tổng lực kéo dài trong bốn năm liền. Liên minhphe Trục ban đầu tiến nhanh trước những nỗ lực tuyệt vọng nhưng không hiệu quả củaHồng quân. Trận bao vâyKyiv, thành phố được ca ngợi như một "Thành phố anh hùng", diễn ra bởi lo ngạisự kháng cự của Hồng Quân và dân chúng địa phương Hơn 600,000 binh sĩ Xô viết (hay một phần tưcủa Mặt trận phía Tây) bị giết haybị bắt giữ tại đó.[42][43] Dù đại đa số người Ukraina chiến đấu bên cạnhHồng quân vàcuộc kháng chiến Xô viết,[44] một số thành phần quốc gia Ukraina bí mật lập ra một phong trào quốc gia chống Liên Xô tạiGalicia,Quân đội Nổi dậy Ukraina (1942) chiến đấu cùng các lực lượngPhát xít và tiếp tục chiến đấu với Liên bang Xô viết trong những năm hậu chiến. Sử dụng các chiến thuậtchiến tranh du kích, những người nổi dậy thực hiệnám sát và khủng bố những người họ cho là đại diện, hay hợp tác ở bất kỳ mức độ nào với nhà nước Xô viết.[45][46] Cùng lúc ấymột phong trào quốc gia khác chiến đấu bên cạnh quân Phát xít. Tổng cộng, số người Ukraina chiến đấu trong mọi cấp bậc Quân đội Liên xô được ước tính từ 4.5 triệu[44] tới 7 triệu.[47][d] Cuộc kháng chiến du kích củaquân kháng chiến ủng hộ Liên xô tại Ukraina ước tính ở con số 47,800 người từ đầu cuộc xâm lược lên tới đỉnh điểm 500,000 người năm 1944; với khoảng 50 phần trăm trong số họ là người Ukraina.[48] Nói chung, các con số lính của Quân đội Nổi dậy Ukraina rất không đáng tin cậy, thay đổi trong khoảng từ 15,000 tới 100,000 chiến binh.[49][50]
Ban đầu, người Đức được đón nhận như những người giải phóng bởi một số người gốc Ba Lan ở tây Ukraina, họ chỉ mới gia nhập Liên Xô năm 1939. Tuy nhiên, sự cai trị hà khắc của người Đức tại các vùng lãnh thổ chiếm đóng cuối cùng đã khiến những người ủng hộ họ quay sang chống đối sự chiếm đóng. Các viên chức Phát xít tại các vùng lãnh thổ Liên Xô đã bị chiếm đóng ít có nỗ lực để khai thác sự bất mãn của dân chúng trong lãnh thổ Ukraina với các chính sách kinh tế và chính trị của Stalin.[51] Thay vào đó, Phát xít duy trì hệ thống trang trại tập thể, tiến hành một cách có hệ thốngcác chính sách diệt chủng chống lạingười Do Thái,bắt những người khác tới làm việc tại Đức, và bắt đầu một cuộc di dân có hệ thống tại Ukraina để chuẩn bị cho việc thực dân hoá của Đức,[52] gồm cả phong toả lương thực với Kyiv[cần dẫn nguồn].
Đại đa số trận đánh trong Chiến tranh thế giới thứ hai diễn ra tạiMặt trận phía Đông,[53] và theo nguồn thống kê mang tính thổi phồng của Liên Xô thìPhát xít Đức chịu 93 phần trăm thương vong tại đây (dù tỷ lệ thực tế cũng khá cao là khoảng 75%).[54] Tổng cộng thiệt hại với dân số Ukraina trong cuộc chiến được ước tính trong khoảng năm tới tám triệu người,[55][56] gồm hơn một nửa triệu người Do thái bịEinsatzgruppen giết hại, thỉnh thoảng với sự giúp đỡ của những kẻ cộng tác người địa phương. Trong ước tính 8.7 triệu lính Xô viết hi sinh trong chiến đấu chống Phát xít,[57][58][59] 1.4 triệu làngười Ukraina.[59][60][d][e] Vì thế tới ngày nay,Ngày Chiến thắng được coi là một trong mười ngày lễ quốc gia của Ukraina.[61]
Nước cộng hoà bị thiệt hại nặng trong chiến tranh, và cần những nỗ lực to lớn để khôi phục. Hơn 700 thành phố và thị trấn và 28,000 ngôi làng bị phá huỷ.[62] Tình hình càng nghiêm trọng hơn bởi mộtnạn đói năm 1946–47 do hạn hán và hư hỏng cơ sở hạ tầng khiến hàng chục nghìn người chết.[63]
Năm 1945 Ukraina là một trong những thành viên sáng lập tổ chứcLiên hiệp quốc. Máy tính đầu tiên của Liên XôMESM được chế tạo tạiViện kỹ thuật điện Kyiv và đi vào hoạt động năm 1950.
Theo các con số thống kê, tới ngày 1 tháng 1 năm 1953, người Ukraina đứng thứ hai chỉ sau người Nga trong số người lớn "bị trục xuất đặc biệt", chiếm 20% tổng số. Ngoài người Ukraina, hơn 450,000 người thuộc sắc tộcĐức từ Ukraina và hơn 200,000 ngườiTatar Crimea là những nạn nhân củanhững cuộc di cư bắt buộc.[64]
Tới năm 1950, nước cộng hoà đã vượt qua mức sản xuất công nghiệp thời tiền chiến.[66] Trongkế hoạch năm năm 1946-1950 gần 20 phần trăm ngân sách Liên xô được đầu tư vào Ukraina Xô viết, tăng 5% so với các kế hoạch tiền chiến. Nhờ thế lực lượng lao động Ukraina tăng 33.2% từ 1940 tới 1955 trong khi sản lượng công nghiệp tăng 2.2 lần trong cùng thời kỳ. Xô viết Ukraina nhanh chóng trở thành một nước dẫn đầu châu Âu về sản xuất công nghiệp.[67] Nó cũng trở thành một trung tâm quan trọng của ngànhcông nghiệp vũ khí và nghiên cứu kỹ thuật cao của Liên xô. Vai trò quan trọng đó dẫn tới một ảnh hưởng to lớn tới giới tinh hoa địa phương. Nhiều thành viên ban lãnh đạo Liên xô tới từ Ukraina, đáng chú ý nhất làLeonid Brezhnev, người sau này đã lật đổ Khrushchev và trở thành lãnh đạo Liên Xô từ năm 1964 tới năm 1982, cũng như nhiều vận động viên thể thao, nhà khoa học, nghệ sĩ ưu tú khác của Liên xô. Ngày 26 tháng 4 năm 1986, một lò phản ứng củaNhà máy điện hạt nhân Chernobyl nổ, dẫn tớithảm hoạ Chernobyl, tai nạnlò phản ứng hạt nhân nghiêm trọng nhất trong lịch sử.[68] Ở thời điểm vụ tai nạn bảy triệu người đang sống tại các vùng lãnh thổ bị ô nhiễm, gồm 2.2 triệu người tại Ukraina.[69] Sau vụ tai nạn, một thành phố mới,Slavutych, được xây dựng bên ngoài khu vực cấm làm nơi ở và hỗ trợ cho các nhân viên của nhà máy chất dứt công việc năm 2000. Một báo cáo doCơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế vàTổ chức Y tế Thế giới cho rằng 56 thiệt mạng trực tiếp do vụ tai nạn và ước tính có thể có tới 4,000 ca chết vì ung thư khác.[70]
Ngày 16 tháng 7 năm 1990, một nghị viện mới thông quaTuyên bố Quốc gia Ukraina có Chủ quyền.[71] Tuyên bố lập ra các nguyên tắc tự quyết của Quốc gia Ukraina, nền dân chủ, sự độc lập chính trị và kinh tế và sự ưu tiên của luật pháp Ukraina trong lãnh thổ Ukraina so với luật pháp Liên Xô. Một tháng trước đó, mộttuyên bố tương tự đã được nghị việnCộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga thông qua. Các sự kiện trên khởi đầu một giai đoạn ngắn có sự bất đồng giữa chính quyền trung ương Liên Xô và các chính quyền Cộng hoà mới. Tháng 8 năm 1991, Ủy ban Khẩn cấp Nhà nước chỉ huy một số sư đoàn Hồng quân, KBG cùng chính phủ Xô viết các nướcBelarus vàAzerbaijan tiến hànhmột cuộc đảo chính để loại bỏMikhail Gorbachev và tái lập quyền lực của Đảng Cộng sản Liên Xô. Sau khi cuộc đảo chính thất bại, ngày 24 tháng 8 năm 1991 nghị viện Ukraina thông quaLuật Độc lập trong đó nghị viện tuyên bố Ukraina là một nhà nước dân chủ độc lập.[72] Một cuộctrưng cầu dân ý vàbầu cử tổng thống đầu tiên diễn ra ngày 1 tháng 12 năm 1991. Ngày hôm đó, hơn 90% người dân Ukraina thể hiện sự ủng hộ Luật Độc lập, và họ bầu chủ tịch nghị viện,Leonid Kravchuk trở thànhTổng thống đầu tiên của đất nước. Tại cuộcgặp gỡ ở Brest, Belarus ngày 8 tháng 12, tiếp sau là cuộc gặp tạiAlma Ata ngày 21 các lãnh đạo Belarus, Nga, và Ukraina chính thức giải tán Liên bang Xô viết và lập raCộng đồng các quốc gia độc lập (CIS).[73]
Ban đầu Ukraina được coi là một nước cộng hoà có nhiều điều kiện thuận lợi về kinh tế so với các vùng khác của Liên Xô.[74] Tuy nhiên, nước này rơi vào tình trạng giảm phát kinh tế sâu hơn một sốnước cộng hoà thuộc Liên Xô cũ khác. Trong thời kỳ giảm phát, Ukraina mất 60%GDP từ 1991 tới 1999,[75][76] và có tỷ lệ lạm phát ở mức năm con số.[77] Bất mãn với các điều kiện kinh tế, cũng như tình trạng tội phạm và tham nhũng, người dân Ukraina tiến hành các cuộc biểu tình và bãi công có tổ chức.[78]
Nền kinh tế Ukraina ổn định vào cuối thập niên 1990. Một đồng tiền tệ mới,hryvnia, được đưa vào lưu thông năm 1996. Từ năm 2000, nước này đã có tăng trưởngkinh tế thực bền vững khoảng 7% hàng năm.[79][80] MộtHiến pháp Ukraina mới được thông qua năm 1996, biến Ukraina thành một nhà nướccộng hoà bán tổng thống và thiết lập một hệ thống chính trị ổn định. Tuy nhiên, Kuchma bị phe đối lập chỉ trích vì tập trung quá nhiều quyền lực vào tay mình, tình trạng tham nhũng, chuyển tài sản vào tay giớiđầu sỏ trung thành, không khuyến khích tự do ngôn luận vàgian lận bầu cử.[81]
Các cuộc xung đột với Nga về giá khí tự nhiên (ngắn) đã ngừng toàn bộ nguồn cung cấp khí tự nhiên cho Ukraina năm 2006 và 2009, dẫn tới những thiếu hụt khí đốt tại nhiều nước châu Âu khác (cả hai lần).[86][87] Vào cuộc bầu cử tổng thống 2010,Viktor Yanukovych đã đánh bại Tymoshenko trong vòng nhì với tỷ lệ 48%-45%.[88]
Biểu tình của những người ủng hộ EU tạiKyiv, ngày 27 tháng 11 năm 2013, trong thời gian diễn ra Euromaidan
Phong tràoEuromaidan là một làn sóng biểu tình ở Ukraina bắt đầu vào đêm 21 tháng 11 năm 2013. Việc này xảy ra khi trước đó cùng ngày chính phủ Ukraina tuyên bố hoãn việc ký kết một thỏa thuận hợp tác và thương mại tự do với Liên minh châu Âu "nhằm đảm bảo an ninh quốc gia" thay vào đó lựa chọn việc thiết lập quan hệ chặt chẽ hơn vớiLiên bang Nga[89][90][91]. Những người biểu tình cho rằng động thái của chính phủ Ukraina là không dân chủ, ảnh hưởng đến đời sống của họ, họ cổ vũ cho quan hệ gần gũi hơn với EU. Rất đông người Ukraina đã xuống đường biểu tình để thể hiện sự ủng hộ của họ đối với phong tràoEuromaidan[92]. Trong khi đó, ở phần đông lãnh thổ của Ukraina nơi màNgười Nga chiếm đa số, một phần lớn dân số tại đây đã bày tỏ sự phản đối của họ đối với Euromaidan, thay vào đó họ ủng hộ chính phủ thân Nga của Yanukovych[93].
Chẳng bao lâu thì phong trào Euromaidan đã lan rộng ra kêu gọi Tổng thống UkrainaViktor Yanukovych và chính phủ của thủ tướngAzarov từ chức cũng như phải thả cựu Thủ tướng Ukraina Yulia Tymoshenko[94]. Các cuộc biểu tình được tiến hành bất chấp việc cảnh sát tăng cường lực lượng trấn áp, và số lượng tham gia các cuộc biểu tình ngày càng tăng nhất là từ giới sinh viên đại học. Các cơ quan thực thi pháp luật, cụ thể là Berkut (một đơn vị thuộc Bộ nội vụ) dù không bị khiêu khích đã tấn công một cách tàn bạo đối với những người biểu tình và các phóng viên vào ngày 30 tháng 11 năm 2013. Khoảng 10.000 người biểu tình đã tập trung tại Kyiv vào đêm 29 tháng 11 năm 2013. Cảnh sát đã dùnghơi cay trấn áp người biểu tình khiến nhiều người bị thương. Việc gia tăng bạo lực từ các lực lượng chính quyền đã làm cho số người tham dự biểu tình càng tăng thêm, ước lượng khoảng từ 350.000 – 700.000 người phản đối biểu tình lúc cao điểm tại Kyiv vào ngày 1 tháng 12.[95]. Ngày 8 tháng 12 năm 2013, những người biểu tình quá khích đã giật đổ tượng đàiLenin tạiQuảng trường Độc lập ở thủ đô Kyiv, dùng búa đập phá tượng đã có từ năm 1946 này và trương cờ Liên minh châu Âu trên bệ tượng.[96].
Đến giữa tháng 2 năm 2014, những cuộc đàm phán giữa Tổng thốngViktor Fedorovych Yanukovych và phe đối lập đã thất bại. Ukraina đứng trên bờ vực tai họa của một cuộc nội chiến. Ông Yanukovych đã bịQuốc hội Ukraina thông qua bỏ phiếu bãi bỏ tư cách tổng thống vào ngày 22 tháng 2 với 328 trên 340 phiếu thuận.[97] Chủ tịch Quốc hội Oleksander Turchynov cho biết ông Yanukovych đã "từ bỏ trách nhiệm theo hiến pháp, đe dọa chức năng của nhà nước, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của Ukraina".Petro Poroshenko, một người thânEU, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sau đó với hơn 50% số phiếu để trở thành Tổng thống mới của Ukraina[98][99][100]
Người Tatar Krym biểu tình ủng hộ Euromaidan và chính phủ Ukraina vào tháng 2 năm 2014. Đến ngày 1 tháng 4, khoảng 3.000 người đã chạy trốn khỏi Krym sau khi sáp nhập.[101] 80% những người bỏ trốn là người Tatar Krym.[101]
Biểu tình ủng hộ thânNga, ngày 8 tháng 3 năm 2014 tạiDonetsk
Krym, dưới sự kiểm soát của Liên bang Nga, iđược hiển thị bằng màu hồng. Màu hồng tại khu vựcDonbass đại diện cho các khu vực được kiểm soát bởiDPR/LPR vào tháng 9 năm 2014 (các thành phố được biểu thị bằng màu đỏ)
TạiCrimea (hayKrym), các cuộc biểu tình đã được tổ chức bởi các nhóm dân tộc chủ yếu làngười gốc Nga phản đối các cuộc biểu tình Euromaidan ở Kyiv và muốn quan hệ gần gũi hoặc sáp nhậpKrym vào nướcNga, ngoài việc quyền tự chủ mở rộng hoặc khả năng độc lập cho Krym[102]. Các nhóm khác tại Crimea, bao gồm cảngười Tatar thì ngược lại, tuyên bố ủng hộ Euromaidan[103].
Nhân cơ hội Tổng thống Yanukovych bị lật đổ và tình hình chính trị rối ren đang xảy ra ở Ukraina, Tổng thống NgaVladimir Putin bắt đầu lên kế hoạch để sáp nhập Crimea trở lại nước Nga vào ngày 23 tháng 2 năm 2014. Bốn ngày sau, vào ngày 27/2/2014, một nhóm người có vũ trang trùm mặt đã chiếm các tòa nhà chính quyền và quốc hội của Krym và cắmquốc kỳ Nga trên các tòa nhà này. Một nhóm khác mặt quân phục nhưng không đeo quân hiệu có vũ trang cũng đã chiếm hai sân bay ở Krym[104][105][106].Tổng thống tạm thời của Ukraina làOleksandr Turchynov đã cáo buộc Nga triển khai quân đội tại bán đảo Krym để kích động một "cuộc xung đột vũ trang" nhưng phía Nga phủ nhận cáo buộc này[107]. Ngày 1 tháng 3,Thượng viện Nga đã chấp thuận một kiến nghị củaTổng thống NgaPutin cho phép ông được quyền đưa quân vào Ukraina[107] hỗ trợ chính quyền mới doSergey Aksyonov đứng đầu[108][109] Ngày 2 tháng 3 năm 2014, một số căn cứ quân sự Ukraina đã bị vây hãm hoặc bị tấn công[110][111]. Ukraina tuyên bố cảnh báo chiến đấu và ra lệnh tổng động viên trên cả nước. Các nước G7 (Hoa Kỳ, Đức Nhật Bản, Canada, Pháp, Ý vàVương quốc Anh) lên án hành động của Nga tại bán đảo Krym, trong một bài tuyên bố chung được công bố bởi phủ tổng thống Hoa Kỳ vào ngày 02.03.2014, rõ ràng là đã vi phạm chủ quyền, xâm phạm lãnh thổ của Ukraina.[112],[113],[114],[115]. Sau khi quân đội Nga tiến vào Crimea, một cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi đã được tổ chức vào ngày 16 tháng 3 năm 2014 và kết quả chính thức là 97% nguòi dân Crimea đồng ý sáp nhập vùng lãnh thổ này vào Liên bang Nga[116]. Ngày 18 tháng 3 năm 2014, Nga và Cộng hòa Crimea tự xưng đã ký một hiệp ước chính thức tuyên bố Cộng hòa Crimea vàSevastopol gia nhập Liên bang Nga.
13 thành viênHội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã lên án cuộc bỏ phiếu tại Crimea làbất hợp pháp. Trung Quốc cũng không thể hiện sự ủng hộ cho Nga khi chỉ bỏ phiếu trắng. Samantha Power, Đại sứ Mỹ nói"đó là thời khắc buồn và đáng nhớ". Bà Samantha cũng gọi Nga là quốc gia"cô lập, cô đơn và sai trái".[117]Đại hội đồng Liên Hợp Quốc cũng đã thông qua nghị quyết tuyên bố rằng cuộc trưng cầu dân ý không hợp lệ, và sự sáp nhậpCrimea vào Nga là bất hợp pháp.[118][119].
Sau đó, các cuộc biểu tình của các nhóm thân Nga ở vùngDonbass của Ucraina đã leo thang thành một cuộc xung đột vũ trang giữa chính phủ Ucraina và lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn tạiDonetsk vàLugansk. Vào tháng 4 năm 2014, những người ly khai Ukraina tự tuyên bố thành lập Cộng hòa Nhân dân Donetsk và Cộng hòa Nhân dân Lugansk đồng thời tổ chức trưng cầu dân ý vào ngày 11 tháng 5 năm 2014; những người ly khai đã tuyên bố gần 90% bỏ phiếu ủng hộ độc lập[120]. Cuộc nội chiến giữa một bên là quân đội Ukraina và các tiểu đoàn tình nguyện ủng hộ Ukraina, một bên là các lực lượng củaCộng hòa Nhân dân Donetsk vàLugansk được Nga hỗ trợ, đã ngày càng trở nên quyết liệt tạiDonbass. Vào tháng 12 năm 2014, hơn 6.400 người đã chết trong cuộc xung đột này và theo số liệu của Liên Hợp Quốc, đã có hơn nửa triệu người phải di tản trong cuộc nội chiến Ukraina và hơn 200.000 người tị nạn chạy sang các nước láng giềng[121][122][123][124]. Đến tháng 12 năm 2015, hơn 9.100 người đã chết (phần lớn là dân thường) trong cuộc chiến tạiDonbass, theo số liệu từLiên hợp quốc[125]
Vào mùa xuân năm 2021, Nga bắt đầu xây dựng lực lượng quân đội dọc biên giới với Ukraina. Vào ngày 22 tháng 2 năm 2022, Tổng thống Vladimir Putin đã ra lệnh cho các lực lượng quân sự Nga tiến vào các nước cộng hòa ly khai của Ukraina làDonetsk vàLuhansk, gọi hành động này là một "sứ mệnh gìn giữ hòa bình". Putin cũng chính thức công nhận Donetsk và Luhansk là các quốc gia có chủ quyền, hoàn toàn độc lập với chính phủ Ukraina. Phản ứng trước những quyết định này, Tổng thống MỹJoe Biden đã tuyên bố bắt đầu thực hiện "các biện pháp trừng phạt tài chính nặng nề của Mỹ" đối với Nga và hứa sẽ có các biện pháp trừng phạt tài chính bổ sung nếu quân đội Nga tràn sang Ukraina thích hợp. Các cơ quan tình báo Mỹ đã ước tính rằng lực lượng binh lính Nga ở gần biên giới Ukraina là 150.000 người.
Vào đầu giờ ngày 24 tháng 2 năm 2022, Tổng thống NgaVladimir Putin tuyên bố một "hoạt động quân sự đặc biệt" nhằm phi quân sự hóa Ukraina. Sau đó cùng ngày, chính phủ Ukraina thông báo rằng Nga đã nắm quyền kiểm soátChernobyl, thành phố từng hứng chịu thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất trong lịch sử.
Nhánh lập pháp Ukraina là nghị việnđơn nhất gồm 450 ghế, tiếng Ukraina gọi làVerkhovna Rada, có nghĩa là "Hội đồng tối cao"[127] Bên cạnh chức năng lập pháp, Nghị viện còn có trách nhiệm phê chuẩn việc thành lập cơ quan hành pháp (Nội các) doThủ tướng lãnh đạo, đượcTổng thống chỉ định.[128]
Luật, đạo luật của nghị viện và nội các, nghị định tổng thống, và đạo luật củanghị viện Crimea có thể bịToà án Hiến pháp huỷ bỏ, nếu chúng vi phạmHiến pháp Ukraina. Các đạo luật có tính quy phạm khác cũng là đối tượng xem xét lại của nhánh tư pháp.Toà án Tối cao là cơ quan chính trong hệ thống toà án của tư pháp chung.
Việc tự quản lý của địa phương được chính thức đảm bảo. Các hội đồng địa phương và các thị trưởng thành phố được dân chúng bầu ra và thực hiện quyền kiểm soát với ngân sách địa phương. Các lãnh đạo vùng và các cơ quan hành chính quận được tổng thống chỉ định.
Ukraina có rất nhiều đảng chính trị, nhiều đảng trong số đó có ít thành viên và không được công chúng biết tới. Các đảng nhỏ thường tham gia vào các liên minh đa đảng (khối bầu cử) cho mục tiêu tham gia vào bầu cử nghị viện.
Sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết, Ukraina được thừa hưởng một lực lượng quân sự 780,000 lính trên lãnh thổ của mình, được trang bị khovũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới.[129][130] Tháng 5 năm 1992, Ukraina kýHiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược (START) theo đó nước này đồng ý trao mọi vũ khí hạt nhân cho Nga và gia nhậpHiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân như một quốc gia phi hạt nhân. Ukraina phê chuẩn hiệp ước năm 1994, và tới năm 1996 nước này không còn sở hữu vũ khí hạt nhân.[129] Quân đội Ukraina hiện tại lớn thứ hai ở châu Âu, sauNga.[131]
Ukraina đã thực hiện các bước kiên quyết nhằm cắt giảm các vũ khí quy ước. Họ đã kýHiệp ước về Các lực lượng Vũ trang Quy ước tại châu Âu, kêu gọi giảm bớt số lượng xe tăng, pháo và các phương tiện thiết giáp (các lực lượng quân đội được giảm xuống 300,000 người). Nước này có kế hoạch chuyển chế độ nghĩa vụ quân sự sang một chế độ quân sự tự nguyện không chậm hơn năm 2011.[132]
Ukraina đã đóng một vai trò ngày càng quan trọng hơn trong các chiến dịch gìn giữ hoà bình. Quân Ukraina đã được triển khai tạiKosovo như một phần củaTiểu đoàn Ukraina-Ba Lan.[133] Một đơn vị Ukraina đã được triển khai tạiLiban, như một phần củaLực lượng Lâm thời Liên hiệp quốc đảm bảo việc thực hiện thoả thuận ngừng bắn. Cũng có một tiểu đoàn bảo dưỡng và huấn luyện được triển khai tạiSierra Leone. Năm 2003–05, một đơn vị Ukraina được triển khai tạiIraq, như một phần củaLực lượng Đa quốc gia tại Iraq dưới quyền chỉ huy củaBa Lan. Tổng cộng số quân Ukraina được triển khai trên khắp thế giới là 562 người.[134]
Sau khi độc lập, Ukraina tự tuyên bố mình là một nhà nước trung lập.[135] Nước này đã có sự đối tác quân sự hạn chế với Nga, các quốc gia thành viên Hội đồng các quốc gia độc lập khắc và mộtđối tác của NATO từ năm 1994. Trong những năm 2000, chính phủ nước này nghiêng về phíaNATO, và một sự hợp tác sâu hơn với liên minh đã được thiết lập theo Kế hoạch Hành động NATO-Ukraina được ký kết năm 2002. Sau đó nước này đã đồng ý rằng vấn đề gia nhập NATO phải được giải quyết bằng một cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc ở một thời điểm nào đó trong tương lai.[132] Tuy vậy nó đã bị xóa khỏi chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của chính phủ khi tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych được bầu lên vào năm 2010.
Nếu như tính cảSevastopol vàCrimea đã được sáp nhập vàoLiên Bang Nga từ năm 2014 thì Ukraina được chia thành 24tỉnh (oblast) và một nước cộng hoà tự trị (avtonomna respublika),Krym. Ngoài ra, các thành phố Kyiv vàSevastopol đều có vị thế pháp lý đặc biệt. 24 oblast vàKrym được chia thành 136[136]huyện (raion), là đơn vị hành chính cấp hai.
Các vùng đô thị (thành phố) hoặc có thể phụ thuộc vào các cơ quan hành chính nhà nước (như trong trường hợp của Kyiv vàSevastopol), tỉnh hoặc huyện, phụ thuộc vào dân số và tầm quan trọng kinh tế xã hội của nó. Đơn vị hành chính thấp hơn làhromada, gồm cáckhu định cư kiểu đô thị, tương tự như các cộng đồng nông nghiệp nhưng đô thị hoá hơn, gồm các doanh nghiệp công nghiệp, các cơ sở giáo dục và các kết nối giao thông, và cáclàng.
Tổng cộng, Ukraina có 457 thành phố, trước năm 2020 thì 176 trong số đó được xếp hạng thuộc tỉnh, 279 nhỏ hơn là các thành phố thuộc huyện (raion), và hai thành phố có vị thế pháp lý đặc biệt. Tiếp theo đó là 886 khu định cư kiểu đô thị và 28.552 làng.[137]
Ukraina chủ yếu có khí hậuôn hoà vàlục địa, dù một kiểu khí hậu mang nhiều đặc điểmkhí hậu Địa Trung Hải hơn có tại bờ biển nam Crimea.Lượng mưa phân bố không đều; cao nhất ở phía tây và phía bắc và thấp nhất ở phía đông và đông nam. Tây Ukraina, có lượng mưa khoảng 1200mm hàng năm, trong khiKrym có lượng mưa khoảng 400mm. Những mùa đông từ mát dọcBiển Đen tới lạnh ở sâu hơn trong lục địa. Nhiệt độ trung bình năm trong khoảng từ 5.5–7 °C (42–45 °F) ở phía bắc, tới 11–13 °C (52–55.4 °F) ở phía nam.[140]
Trong thời Xô viết, kinh tế Ukraina lớn thứ hai bên trongLiên xô, là một thành phầncông nghiệp vànông nghiệp quan trọng trong nềnkinh tế kế hoạch của đất nước.[14] Với sự sụp đổ của hệ thống Xô viết, nước này chuyển từ một nền kinh tế kế hoạch sangkinh tế thị trường. Quá trình chuyển tiếp rất khó khăn cho hầu hết dân cư và đa số họ rơi vào tình trạng nghèo khổ.[141] Kinh tế Ukraina giảm phát nghiêm trọng trong những năm sau sự sụp đổ của Liên xô. Cuộc sống hàng ngày cho người dân thường sống tại Ukraina là một cuộc chiến đấu. Một số lớn công dân tại các vùngnông thôn Ukraina sống bằng lương thực tự trồng, thường làm hai hay nhiều việc và có được các nhu yếu phẩm thông quatrao đổi.[142]
Năm 1991, chính phủ tự do hoá hầu hết giá cả để giải quyết sự thiếu hụt hàng hoá trên diện rộng, và đã thành công. Cùng lúc ấy, chính phủ tiếp tục bao cấp cho các ngành công nghiệp và nông nghiệp do nhà nước quản lý bằng các khoản tiền công khai. Các chính sách tiền tệ lỏng lẻo đầu thập niên 1990 đẩylạm phát lên các mức độsiêu lạm phát. Năm 1993, Ukraina giữ kỷ lục thế giới về mức lạm phát trong một năm.[143] Những người sống nhờ thu nhập cố định gặp khó khăn nhiều nhất.[35] Giá cả chỉ ổn định lại sau khi đồng tiền tệ mới ra đời, đồnghryvnia, năm 1996.Nước này cũng chậm chạm trong việc áp dụng các cải cách cơ cấu. Sau khi giành độc lập, chính phủ đã thành lập một cơ cấu pháp lý cho việctư nhân hoá. Tuy nhiên, sự chống đối lan rộng với các cải cách bên trong chính phủ và từ một phần đông dân chúng nhanh chóng làm đóng băng các nỗ lực cải cách. Một số lớn doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước đã bị loại khỏi quá trình tư nhân hoá. Cùng lúc ấy, tới năm 1999, GDP đã rơi xuống thấp hơn 40% so với mức năm 1991,[144] nhưng đã hồi phục tới hơn 100% ở cuối năm 2006.[75] Đầu những năm 2000, nền kinh tế cho thấy sự tăng trưởng mạnh 5 tới 10% và dựa nhiều vào xuất khẩu với sản xuất công nghiệp tăng trưởng hơn 10% mỗi năm.[145] Ukraina đã bị tác động từ cuộckhủng hoảng kinh tế năm 2008 vào tháng 11 năm 2008, IMF đã thông qua một khoản vay khẩn cấp $16.5 tỷ cho nước này.[146] Nền kinh tế của Ukraina đã vượt qua cuộc khủng hoảng nặng nề do xung đột vũ trang ở phần đông nam của đất nước. Sự mất giá lên tới mức 200% của đồng tiền hryvnia Ucraina (đồng tiền quốc gia) trong 2014-2015 đã làm cho hàng hóa và dịch vụ của Ucraina trở nên rẻ hơn và kém cạnh tranh hơn. Trong năm 2016, lần đầu tiên kể từ năm 2010, nền kinh tế đạt mức tăng trưởng hơn 2%. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, mức tăng trưởng dự kiến là 2% vào năm 2017 và 3,5% vào năm 2018.
GDP (theoPPP) năm 2016 của Ukraina theo tính toán củaIMF, xếp hạng117 trên thế giới và ước tính ở mức $8,638 tỷ.[14] GDP trên đầu người năm 2016 của nước này theo IMF ở mức $2,125 (theo PPP), xếp hạng 132 thế giới.[14] GDP danh nghĩa (theo dollar Mỹ, được tính theo tỷ giá trao đổi thị trường) là $87.198 tỷ,xếp hạng 66 trên thế giới.[14] Ở thời điểm tháng 7 năm 2008 lương danh nghĩa trung bình tại Ukraina đạt 1,930 hryvnias mỗi tháng.[147] Dù vẫn ở mức thấp hơn các quốc gia trung Âu láng giềng, tăng trưởng thu nhập năm 2008 đứng ở mức 36.8%[148] TheoUNDP năm 2003 4.9% dân số Ukraina sống với dưới 2dollar Mỹ mỗi ngày[149] và 19.5% dân cư sống dướingưỡng nghèo quốc gia cùng trong năm ấy.[150]
Ukraina chế tạo hầu như mọi kiểu phương tiện vận tải vàtàu vũ trụ. Các máy bayAntonov và xe tảiKrAZ đã được xuất khẩu tới nhiều quốc gia. Đa sốxuất khẩu của Ukraina là sangLiên minh châu Âu vàCộng đồng các quốc gia độc lập.[151] Từ khi độc lập, Ukraina đã duy trì cơ quan vũ trụ của riêng minh,Cơ quan Vũ trụ Quốc gia Ukraina (NSAU). Ukraina đã trở thành một bên tham gia tích cực vào việc thám hiểm khoa học vũ trụ và các phi vụ tìm kiếm từ xa. Trong giai đoạn 1991 tới 2007, Ukraina đã phóng sáuvệ tinh và 101phương tiện phóng do họ tự chế tạo, và tiếp tục thiết kế tàu vũ trụ.[152] Vì thế tới ngày nay, Ukraina được công nhận là nước hàng đầu thế giới trong việc chế tạo tên lửa và kỹ thuật liên quan tới tên lửa.[153][154]
Nước này nhập khẩu hầu hết năng lượng, đặc biệt làdầu mỏ vàkhí tự nhiên, và ở mức độ lớn hơn phụ thuộc vào Nga trong năng lượng. Tuy 25% khí tự nhiên ở Ukraina có từ các nguồn nội địa, khoảng 35% đến từ Nga và số còn lại 40% từTrung Á qua các đường vận chuyển thuộc quyền kiểm soát của Nga. Cùng lúc đó, 85% khí của Nga được chuyển tới Tây Âu qua Ukraina.[155]. Trong năm 2014, gần 100% nguồn cung cấp khí tự nhiên của Ukraina đến từ Nga. Từ năm 2016, nguồn cung cấp dầu khí hầu như là đến từ các nướcEU.
Ngân hàng Thế giới xếp hạng Ukraina là quốc gia có thu nhập trung bình.[156] Các vấn đề lớn gồm cơ sở hạ tầng và vận tải kém phát triển, tham nhũng và quan liêu. Năm 2007thị trường chứng khoán Ukraina ghi nhận mức tăng trưởng cao thứ hai thế giới với 130%.[157] Theo CIA, năm 2006 tư bản hoá thị trường của thị trường chứng khoán Ukraina là $111.8 tỷ.[14] Các lĩnh vực đang phát triển của kinh tế Ukraina gồm thị trườngcông nghệ thông tin (IT), đứng đầu các nước Trung và Đông Âu năm 2007, tăng trưởng khoảng 40%.[158]
Các phong tục Ukraina chịu ảnh hưởng nhiều bởiKitô giáo, là tôn giáo vượt trội trong nước.[160] Các vai trò giới tính cũng thường có tính truyền thống hơn, và ông bà đóng một vai trò lớn hơn trong giáo dục trẻ em so với tại phương Tây.[161] Văn hoá Ukraina cũng đã bị ảnh hưởng bởi các nước láng giềng phía đông và phía tây, nó được phản ánh trongkiến trúc, âm nhạc và nghệ thuật Ukraina.
Thời kỳ cộng sản có một ảnh hưởng khá mạnh trong nghệ thuật và văn học Ukraina.[162] Năm 1932, Stalin đã đưa ra chính sách nhà nướcchủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa tại Liên xô khi ông ban hành nghị định "Về việc Xây dựng các Tổ chức Văn học và Nghệ thuật". Chính sách này đã kìm chế khả năng sáng tác rất nhiều. Trong thập niên 1980 chính sáchglasnost (mở cửa) được đưa ra và các nghệ sĩ cùng nhà văn Liên xô đã được tự do thể hiện mình như họ muốn.[163]
Truyền thốngtrứng Phục sinh, còn được gọi làpysanky, có nguồn gốc từ lâu ở Ukraina. Những quả trứng này được vẽ sáp để tạo ra một hình mẫu; sau đó, trứng được nhuộm màu để khiến nó có những màu sắc vui mắt, màu nhuộm không ăn lên những phần đã được vẽ sáp trước đó trên quả trứng. Sau khi toàn bộ quả trứng được nhuộm, lớp sáp bị loại bỏ chỉ để lại những mẫu hình màu sắc đẹp mắt. Truyền thống này đã có từ hàng nghìn năm, và có trước khi Kitô giáo xuất hiện tại Ukraina.[164] Tại thành phố Kolomya gần chân dãy các ngọn đồi dưới dãynúi Carpathian năm 2000 một bảo tàng Pysanka đã được xây dựng và nó được coi như một công trình hiện đại của Ukraina năm 2007, một phần của hoạt động xây dựngBảy kỳ quan của Ukraina.
Món ăn truyền thống Ukraina gồm gà, lợn, bò, cá và nấm. Người Ukraina cũng thường ăn rất nhiều khoai tây, ngũ cốc rau tươi. Các món ăn truyền thống bình dân gồmvarenyky (bánh bao hấp với nấm, khoai tây, dưa cải bắp, phó mát làm từ sữa gạn kem hay anh đào),borscht (súp nấu từ củ cải đường, cải bắp và nấm hay thịt) vàholubtsy (cải bắp cuộn với gạo, cà rốt và thịt). Các món đặc sản Ukraina còn gồmGà Kyiv vàBánh Kyiv. Các món đồ uống Ukraina gồm quả hầm, các loại nước hoa quả, sữa, nước sửa (họ làm phó mát sữa gạn bằng thứ này), nước khoáng, trà và cà phê, bia, rượu vàhorilka.[165]
TheoHiến pháp,ngôn ngữ nhà nước của Ukraina làtiếng Ukraina.Tiếng Nga,trên thực tế là ngôn ngữ chính thức của Liên xô,được sử dụng rộng rãi, đặc biệt tại phía đông và phía nam Ukraina. Theo cuộc điều tra dân số năm 2001, 67.5 phần trăm dân số tuyên bố tiếng Ukraina là tiếng mẹ đẻ và 29.6 phần trăm tuyên bố là tiếng Nga.[166] Đa số người dùng tiếng Ukraina như tiếng mẹ đẻ biết tiếng Nga như một ngôn ngữ thứ hai.
Các chi tiết kết quả khác biệt nhau rất nhiều tuỳ theo từng cuộc điều tra, và thậm chí một câu hỏi chỉ hơi khác biệt cũng dẫn tới những câu trả lời khác từ một nhóm người khá lớn.[f] Tiếng Ukraina chủ yếu được dùng ở phía tây và trung Ukraina. Ở phía tây Ukraina, tiếng Ukraina cũng là ngôn ngữ phổ biến trong các thành phố (nhưLviv). Ở trung Ukraina, tiếng Ukraina và tiếng Nga được sử dụng như nhau trong các thành phố, tiếng Nga hơi phổ biến hơn ở Kyiv,[f] trong khi tiếng Ukraina là ngôn ngữ chính tại các cộng đồng nông thôn. Tại phía đông và phía nam Ukrain, tiếng Nga được dùng chủ yếu trong các thành phố, tiếng Ukraina được dùng ở các vùng nông thôn.
Trong một phần lớn thời gian thời kỳ Xô viết, số người nói tiếng Ukraina giảm sút sau mỗi thế hệ, và tới giữa thập niên 1980, việc sử dụng tiếng Ukraina trong đời sống công cộng đã sụt giảm đáng kể.[167] Sau khi giành độc lập, chính phủ Ukraina bắt đầu chính sáchUkraina hoá,[168] để tăng cường việc sử dụng tiếng Ukraina, trong khi không khuyến khích tiếng Nga, vốn đã bị cấm hay hạn chế trên truyền thông và phim ảnh.[169][170] Điều này có nghĩa các chương trình tiếng Nga phải được dịch hay chạy tít tiếng Ukraina, nhưng điều này không áp dụng với các tác phẩm truyền thông được thực hiện trong thời Xô viết.
Theo Hiến pháp củaCộng hoà Tự trị Krym, tiếng Ukraina là ngôn ngữ nhà nước duy nhất của nước cộng hoà. Tuy nhiên, hiến pháp nước cộng hoà đặc biệt công nhận tiếng Nga là một ngôn ngữ được đa số người dân của nó sử đụng và đảm bảo việc sử dụng tiếng Nga 'trong mọi lĩnh vực của đời sống công cộng'. Tương tự,tiếng Tatar Crimea (ngôn ngữ của 12% dân số Crimea[171]) được đảm bảo một sự bảo hộ đặc biệt của nhà nước cũng như trong 'các ngôn ngữ của các sắc tộc khác'. Những người nói tiếng Nga chiếm đại đa số dân cư Crimea (77%), tiếng Ukraina chỉ chiếm 10.1%, và người nói tiếng Tatar Crimea chiếm 11.4%.[172] Nhưng trong đời sống hàng ngày đa số người Tatar Crimea và người Ukraina ở Crimea sử dụng tiếng Nga.[173]
Văn học Ukraina lại bắt đầu phát triển một lần nữa ở thế kỷ XIV, và tiến bộ vượt bậc ở thế kỷ XVI với sự ra đời của kỹ thuậtin và với sự khởi đầu của thời đại Cossack, dưới cả sự ảnh hưởng của Nga và Ba Lan.[174] Người Cossack đã lập ra một xã hội độc lập và truyền bá mộtkiểuthơ sử thi mới, đánh dấu đỉnh cao củavăn học truyền khẩu Ukraina.[177] Những tiến bộ này mất đi trong thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII, khi việc xuất bản bằng tiếng Ukraina bị đặt ra ngoài vòng pháp luật và bị ngăn cấm. Tuy nhiên, tới cuối thế kỷ XVIII văn học hiện đại Ukraina cuối cùng đã xuất hiện trở lại.[174]
Thế kỷ XIX khởi đầu một thời kỳtiếng địa phương tại Ukraina, khởi đầu với tác phẩmEneyida củaIvan Kotliarevsky, tác phẩm xuất bản đầu tiên của Ukraina hiện đại. Tới thập niên 1830,chủ nghĩa lãng mạn Ukraina bắt đầu phát triển, và nhân vật văn hoá nổi tiếng nhất Ukraina là nhà thơ/họa sĩ lãng mạnTaras Shevchenko. Nếu Ivan Kotliarevsky được coi là người cha của văn học tiếng địa phương Ukraina; Shevchenko là người cha của sự hồi phục quốc gia Ukraina.[178] Sau đó, vào năm 1863, việc sử dụng tiếng Ukraina trong in ấn đã hoàn toàn bịngăn cấm bởi Đế quốc Nga.[31] Điều này đã hoàn toàn hạn chế hoạt động văn học trong khu vực, và các tác giả Ukraina bị buộc hoặc phải xuất bản tác phẩm bằng tiếng Nga hoặc phát hành chúng tại vùngGalicia do Áo quản lý. Lệnh cấm chưa từng bị chính thức dỡ bỏ, nhưng nó đã mất nhiều hiệu lực sau cuộc cách mạng và khi những người Bolshevik lên nắm quyền.[175]
Văn học Ukraina tiếp tục phát triển trong những năm đầu thời kỳ Xô viết, khi hầu hết mọi khuynh hướng văn học đều được cho phép. Những chính sách này đã thay đổi trong thập niên 1930, khi Stalin áp dụng chính sáchchủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Học thuyết này không đàn áp tiếng Ukraina, nhưng nó buộc các tác giả phải theo một số kiểu cách trong tác phẩm của mình. Các hoạt động văn học tiếp tục bị hạn chế ở một số điểm bởi đảng cộng sản, và chỉ tới khi Ukraina giành độc lập năm 1991 thì các tác giả mới có thể thể hiện mình như mình muốn.[174]
Ukraina lần đầu tham dự Olympic tạiOlympic Mùa đông năm 1994. Tuy nhiên, Ukraina có nhiều thành công hơn tạiOlympic Mùa hè (96 huy chương cho bốn lần tham gia) so vớiOlympic Mùa đông (năm huy chương vàng cho bốn lần tham gia). Ukraina hiện xếp thứ 35 về số lượng huy chương vàng giành được tại tất cả các kỳ Olympic, nơi tất cả các nước xếp trên, ngoại trừ Nga, đều có số lần tham dự nhiều hơn. Bước mới của Ukraina trong thể thao thế giới là tham gia đăng cai tổ chứcOlympic Mùa đông năm 2018. Chính phủ Ukraina đã đưaBukovel - khu thể thao trượt tuyết mới nhất của Ukraina[181] để làm nơi tổ chức năm 2018. Bên chiến thắng đã được thông báo năm 2011 tại cuộc họp thứ 123 của IOC tạiDurban,Nam Phi là thành phố Pyeyongchang của Hàn Quốc.
Ukraina được coi là đang ở trong khủng hoảng nhân khẩu vì tỷ lệ tử cao và tỷ lệ sinh thấp. Tỷ lệ sinh hiện tại của Ukraina là 9.55 sinh/1,000 dân, và tỷ lệ tử là 15.93 tử/1,000 dân. Một yếu tố góp phần vào tỷ lệ tử cao làtỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh cao trong nhóm nam ở độ tuổi làm việc từ các lý do có thể tránh được nhưnhiễm độc rượu vàhút thuốc.[184] Năm 2007, dân số nước này giảm ở tỷ lệ nhanh thứ tư thế giới.[185]
Số dân theo đơn vị triệu (1950–2012)
Để giúp giải quyết tình trạng này, chính phủ tiếp tục tăng các khoản hộ trợ cho trẻ em. Chính phủ cung cấp khoản chi trả một lần 12,250Hryvnia cho đứa trẻ thứ nhất, 25,000 Hryvnia cho đứa trẻ thứ hai và 50,000 Hryvnia cho đứa trẻ thứ ba và thứ tư, cùng với các khoản chi trả theo tháng là 154 Hryvnia cho mỗi đứa trẻ.[186][187] Khuynh hướng nhân khẩu cho thấy các dấu hiệu cải thiện, bởi tỷ lệ sinh đã tăng vững chắc từ năm 2001. Tăng dân số thực trên chín tháng đầu tiên của năm 2007 được ghi nhận ở năm tỉnh (trong số 24 tỉnh), và sự hao hụt dân số cho thấy những dấu hiệu ổn định trên toàn quốc. Năm 2007 tỷ lệ sinh cao nhất thuộc các tỉnh phía tây.[188]
Nhập cư lớn diễn ra ở những năm đầu tiên sau khi Ukraina độc lập. Hơn một triệu người đã tới Ukraina trong giai đoạn 1991–2, chủ yếu từ các nước cộng hoà thuộc Liên xô cũ. Tổng cộng, trong giai đoạn 1991 và 2004, 2.2 triệu người đã nhập cư vào Ukraina (trong số đó 2 triệu người tới từ các nước cộng hoà thuộc Liên xô cũ) và 2.5 triệu người di cư khỏi Ukraina (trong số đó 1.9 triệu người tới các nước cộng hoà thuộc Liên xô cũ).[189] Hiện tại, người nhập cư chiếm khoảng 14.7% tổng dân số, hay 6.9 triệu người; đây làcon số lớn thứ tư thế giới.[190] Năm 2006, có ước tính 1.2 triệu ngườiCanada có tổ tiên là người Ukraina,[191] khiếnCanada là nước đứng thứ ba thế giới về số người Ukraina sau Ukraina và Nga.
Một khảo sát năm 2021 doViện Xã hội học Quốc tế Kyiv (KIIS) tiến hành cho biết 82% người dân Ukraina nhận mình theo tôn giáo, trong khi có 7% vô thần, và 11% thấy khó trả lời câu hỏi.[193]
Có ước tính 500,000 tín đồHồi giáo tại Ukraina, và khoảng 300,000 trong số họ là ngườiTatar Crimea. Có 487 cộng đồng Hồi giáo có đăng ký, 368 trong số đó ở bán đảo Crimea. Ngoài ra, khoảng 50,000 người Hồi giáo sống tạiKiev; chủ yếu là người sinh ở nước ngoài.[197]Cộng đồng Do Thái chỉ bằng một phần nhỏ cộng đồng có trướcThế chiến II. Các thành phố có đông người Do Thái nhất năm 1926 làOdessa, 154,000 hay 36.5% tổng dân số; và Kyiv, 140,500 hay 27.3%.[198] Cuộc điều tra dân số năm 2001 cho biết có 103,600 người Do Thái tại Ukraina, dù các lãnh đạo cộng đồng tuyên bố dân Do Thái lên tới 300,000 người. Không có các con số thống kê về tỷ lệ người Do Thái Ukraina, nhưngĐạo Do Thái Chính thống có sự hiện diện mạnh nhất tại Ukraina. Các nhómCải cách vàBảo thủ (Masorti) cũng có tồn tại.[160]
Ukraina có sốtốt nghiệp cấp hai đứng thứ tư châu Âu trong khi xếp hạng bảy về dân số.
Theohiến pháp Ukraina,giáo dục miễn phí được cung cấp tới mọi công dân. Hoàn thànhgiáo dục cấp hai là bắt buộc tại các trường nhà nước và đại đa số học sinh đều qua cấp này. Giáo dục cao hơn miễn phí tại các cơ sở giáo dục nhà nước và vùng được cung cấp trên một cơ sở cạnh tranh.[199] Cũng có một số nhỏ trường học và các cơ sở giáo dục cấp cao của tư nhân.
Vì sự nhấn mạnh của Liên xô trên tổng số người tiếp cận giáo dục trên toàn bộ dân số, vẫn tiếp tục đến ngày nay,tỷ lệ biết chữ được ước tính ở mức 99.4%.[14] Từ năm 2005, một chương trình học mười một năm đã được thay thế bằng chương trình mười hai năm: giáo dục cấp một bốn năm (bắt đầu từ khi sáu tuổi), cấp hai năm năm; giáo dục cấp ba ba năm.[200] Ở lớp 12, học sinh thực hiện các bài Kiểm tra Chính phủ, cũng được gọi là kỳ thi ra trường. Những bài kiểm tra này sau đó được sử dụng cho việc vàođại học.
Hệ thống giáo dục cao học Ukraina gồm các cơ sở giáo dục cao học,khoa học vàphương pháp luận thuộcliên bang,địa phương và các cơ sở tự quản chịu trách nhiệm giáo dục.[201] Tổ chức giáo dục cao học tại Ukraina được xây dựng theo cơ cấu giáo dục cao học của cácnước phát triển trên thế giới, như được định nghĩa bởiUNESCO vàUN.[202]
Đa phần hệ thống đường bộ Ukraina đã không được nâng cấp từ thời Xô viết, và hiện nay đã quá cũ. Chính phủ Ukraina đã cam kết xây dựng khoảng 4,500 km (2,800 dặm)đường cao tốc tới thời điểm năm 2012.[203] Tổng cộng, đường trải nhựa tại Ukraina cóchiều dài 164,732 km.[14]Vận tải đường sắt tại Ukraina đóng vai trò quan trọng kết nối mọivùng đô thị, cơ sởhải cảng vàtrung tâm công nghiệp quan trọng với các quốc gia láng giềng. Nơi tập trung nhiều mạng lưới đường sắt nhất là vùngDonbas của Ukraina. Mặc dù số lượnghàng hoá được vận chuyển bằng đường sắt đã giảm 7.4% năm 1995 so với năm 1994, Ukraina vẫn là một trong cácquốc gia sử dụng đường sắt với mật độ cao nhất thế giới.[204] Tổngchiều dàiđường sắt tại Ukraina là 22,473 km, trong số đó 9,250 km đã được điện khí hoá.[14]
Ukraina là một trong những quốc gia tiêu thụnăng lượng lớn nhấtChâu Âu; nước này sử dụng lượng điện gấp đôi Đức, trên mỗi đơn vịGDP.[205] Một phần lớn lượng điện cung cấp tại Ukraina có từ các nhà máy điện hạt nhân, và nước này có được nguồn nguyên liệu hạt nhân chủ yếu từ Nga. Ukraina phụ thuộc nặng vào nguồnnăng lượng nguyên tử của mình.Nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu,Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, nằm ở Ukraina. Năm 2006, chính phủ có kế hoạch xây dựng 11lò phản ứng mới vào năm 2030, trên thực tế, hầu như tăng gấp đôinăng lực sản xuất điện hạt nhân.[206] Lĩnh vực năng lượng Ukraina lớn hàng thứ 12 thế giới về công suất đã xây dựng, với 54 gigawatt (GW).[207] Năng lượng tái tạo vẫn đóng một vai trò yếu kém trong sản xuất điện, vào năm 2005 lượng điện được đáp ứng từ các nguồn sau: hạt nhân (47%), nhiệt điện (45%), thủy điện và khác (8%).
d.12 Những con số này có khả năng cao hơn nhiều, vì chúngkhông bao gồm người Ukraina từ các quốc gia hoặcngười Do Thái tại Ukraina, mà thay vào đó chỉ bao gồm người Ukraina, từ Ukraina Xô viết.
e.^ Con số này không bao gồm các trường hợp tử vongPOW.
f.123 Theo dữ liệu chính thức điều tra 2001 (theo quốc tichhLưu trữ 2009-12-14 tạiWayback Machine;theo ngôn ngữLưu trữ 2010-11-26 tạiWayback Machine) khoảng 75 phần trăm dân số Kiev đã trả lời 'tiếng Ukraina' cho câu hỏi điều tra dân số bằng tiếng mẹ đẻ (Ridna Mova) và khoảng 25 phần trăm trả lời "tiếng Nga". Mặt khác, khi câu hỏi "Bạn sử dụng ngôn ngữ nào trong cuộc sống hàng ngày?" đã được hỏi trong cuộc điều tra xã hội học năm 2003, câu trả lời của người Kiev được phân phối như sau: "chủ yếu là người Nga": 52%, "cả người Nga và người Ukraina với số đo bằng nhau": 32%, "chủ yếu là người Ukraina": 14%, "độc quyền tiếng Ukraina": 4,3%. “What language is spoken in Ukraine?”. Welcome to Ukraine. 2003/2.Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 10 năm 2017. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2008.Kiểm tra giá trị ngày tháng trong:|date= (trợ giúp)
g.^ Những bài viết như vậy cũng là cơ sở cho văn học Nga và Belarus
^abLỗi chú thích: Thẻ<ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênEthnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census
^Особливості Релігійного І Церковно-Релігійного Самовизначення Українських Громадян: Тенденції 2010-2018 [Features of Religious and Church - Religious Self-Determination of Ukrainian Citizens: Trends 2010-2018](PDF) (bằng tiếng Ukraina), Kyiv:Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches, ngày 22 tháng 4 năm 2018, tr. 12, 13, 16, 31,lưu trữ(PDF) bản gốc ngày 26 tháng 4 năm 2018 Sample of 2,018 respondents aged 18 years and over, interviewed 23–ngày 28 tháng 3 năm 2018 in all regions of Ukraine except Crimea and the occupied territories of the Donetsk and Lugansk regions.
^“Ukraine”.The World Factbook (bằng tiếng Anh). Central Intelligence Agency. ngày 23 tháng 3 năm 2022.Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 2 năm 2021. Truy cập ngày 1 tháng 5 năm 2022.
^Рішення Ради: Україна 30 жовтня перейде на зимовий час [Rada Decision: Ukraine will change to winter time on 30 October] (bằng tiếng Ukraina). korrespondent.net. ngày 18 tháng 10 năm 2011.Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 7 năm 2016. Truy cập ngày 31 tháng 10 năm 2011.
^ab“Kievan Rus”.Bản sao đã lưu trữ. 2001–2005.Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 8 năm 2000. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2009.Đã bỏ qua tham số không rõ|ency= (trợ giúp) Retrieved on ngày 27 tháng 1 năm 2008.
^Kulchytsky, Stalislav,"Demographic losses in Ukrainian in the twentieth century",Zerkalo Nedeli, October 2-8, 2004. Available onlinein Russian andin Ukrainian. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2008.
^abКривошеев Г. Ф.,Россия и СССР в войнах XX века: потери вооруженных сил. Статистическое исследование (Krivosheev G. F.,Russia and the USSR in the wars of the 20th century: losses of the Armed Forces. A Statistical Study)(tiếng Nga)
^“Geographical location and extent of radioactive contamination”. Swiss Agency for Development and Cooperation.Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2009. (quoting the "Committee on the Problems of the Consequences of the Catastrophe at the Chernobyl NPP: 15 Years after Chernobyl Disaster", Minsk, 2001, p. 5/6 ff., and the "Chernobyl Interinform Agency, Kiev und", and "Chernobyl Committee: MailTable of official data on the reactor accident") Retrieved on ngày 27 tháng 1 năm 2008.
^“IAEA Report”.In Focus: Chernobyl.Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 31 tháng 5 năm 2008.
^“Macroeconomic Indicators”.National Bank of Ukraine. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 10 năm 2019.Đã định rõ hơn một tham số trong|url lưu trữ= và|archive-url= (trợ giúp);Đã định rõ hơn một tham số trong|ngày lưu trữ= và|archive-date= (trợ giúp)Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
^“The Supreme Court findings” (bằng tiếng Ukraina). Supreme Court of Ukraine. ngày 3 tháng 12 năm 2004.Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 7 năm 2013. Truy cập ngày 7 tháng 7 năm 2008.
^“Gunmen Seize Government Buildings in Crimea”. The New York Times. ngày 27 tháng 2 năm 2014.Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 1 tháng 3 năm 2014.Masked men with guns seized government buildings in the capital of Ukraine's Crimea region on Thursday, barricading themselves inside and raising the Russian flag after mysterious overnight raids that appeared to be the work of militant Russian nationalists who want this volatile Black Sea region ruled from Moscow.
^“Ukraine Special Weapons”.The Nuclear Information Project.Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2008.
^“Ukraine's gas sector”(PDF). Oxford institute for energy studies. tr. 36 of 123.Bản gốc(.pdf) lưu trữ ngày 27 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2008.
^“Interwar Soviet Ukraine”.Encyclopædia Britannica (fee required).Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 4 năm 2008. Truy cập ngày 12 tháng 9 năm 2007.In all, some four-fifths of the Ukrainian cultural elite was repressed or perished in the course of the 1930s
^“Gorbachev, Mikhail”. Encyclopædia Britannica (fee required).Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2008.Under his new policy of glasnost ("openness"), a major cultural thaw took place: freedoms of expression and of information were significantly expanded; the press and broadcasting were allowed unprecedented candour in their reportage and criticism; and the country's legacy of Stalinist totalitarian rule was eventually completely repudiated by the government
^“International migration 2006”.United Nations Department of Economic and Social Affairs.Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 3 năm 2017. Truy cập ngày 5 tháng 7 năm 2008.
^Constitution of UkraineLưu trữ 1997-04-15 tạiWayback Machine Chapter 2, Article 53. Adopted at the Fifth Session of the Verkhovna Rada of Ukraine on ngày 28 tháng 6 năm 1996. Truy cập 2008-07-03.
^“General secondary education”. Ministry of Education and Science of Ukraine.Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 10 năm 2007. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2007.
Overy, Richard:The Dictators, W. W. Norton & Company, 2004,ISBN 0-393-02030-4
Piotrowski Tadeusz,Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in the Second Republic, 1918-1947, McFarland & Company, 1998,ISBN 0-7864-0371-3
Shamshur O. V., Ishevskaya T. I.,Multilingual education as a factor of inter-ethnic relations: the case of the Ukraine, inLanguage Education for Intercultural Communication, By D. E. Ager, George Muskens, Sue Wright, Multilingual Matters, 1993,ISBN 1-85359-204-8
_with_Disputed_Land.png)
_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
