Những nơi tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức nhưng không chiếm đa số
Những nơi tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ hai
Những nơi tiếng Pháp là ngôn ngữ thiểu số
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âmIPA. Nếu không thích hợphỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tựUnicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xemTrợ giúp:IPA.
Tiếng Pháp làngôn ngữ chính thức tại29 quốc gia, đa phần là thành viên củalafrancophonie, một cộng đồng quốc gia Pháp ngữ. Nó là ngôn ngữ thứ nhất tạiPháp, tỉnhQuébec của Canada, miền tâyThụy Sĩ, vùngWallonia tại Bỉ,Monaco, một số phần nhất định khác củaCanada vàHoa Kỳ, và tại những cộng đồng Pháp ngữ nhiều nơi. Tới năm 2015, 40% số người francophone (gồm cả người nóiL2) sống ở châu Âu, 35% ởchâu Phi hạ Sahara, 15% ở Bắc Phi và Trung Đông, 8% ở châu Mỹ, 1% ở châu Á và châu Đại Dương.[5]
Tiếng Pháp là tiếng bản ngữ của nhiều người thứ tư trongLiên minh châu Âu.[6] 1/5 người châu Âu ở vùng phi Francophone nói tiếng Pháp.[7] Do kết quả của việc tạo lập thuộc địa của Pháp và Bỉ từ thế kỷ 17 và 18, ngôn ngữ này được đưa đến châu Phi, châu Mỹ và châu Á. Đa phần người nói tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ hai sống ở châu Phi Francophone, đặc biệt làGabon,Algérie,Mauritius,Senegal vàBờ Biển Ngà.[8] Năm 2015, ước tính có 77 tới 110 triệu người nói tiếng Pháp bản ngữ,[5][9] và 190 triệu người nói tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ hai.[10] Chừng 270 triệu người có khả năng nói ngôn ngữ này.[11] Theo dự án củaUniversité Laval vàRéseau Démographie de l'Agence universitaire de la francophonie, tổng lượng người nói tiếng Pháp sẽ đạt 500 triệu vào năm 2025 và 650 triệu vào năm 2050.[12]Organisation internationale de la Francophonie ước tính 700 triệu người vào năm 2050, 80% trong đó sống ở châu Phi.[5]
Do sự cai trị của người La Mã, cư dân Gaul dần dần bị đồng hóa và sử dụng tiếng Latinh thay tiếng mẹ đẻ và do vậy, nó phát triển một số đặc điểm địa phương riêng biệt về ngữ pháp so với tiếng Latinh được nói ở những nơi khác.[13] Giọng địa phương này dần phát triển thành các ngôn ngữ Gaul-Rôman, bao gồm tiếng Pháp và các họ hàng gần nhất của nó, chẳng hạn nhưtiếng Arpitan.
Sự tiến hóa của tiếng Latinh ở Gaul được định hình qua hơn nửa thiên niên kỷ bởitiếng Gaul củangười Celt bản địa, vốn không tuyệt chủng cho đến cuối thế kỷ thứ 6, rất lâu sau sự sụp đổ củaĐế quốc Tây La Mã.[14] 90% dân số nơi đây vẫn có nguồn gốc bản địa[15][16] do người La Mã chỉ đưa tầng lớp tinh hoa bản địa đã bị đồng hóa lên làm quan chứ không đồng hóa toàn bộ cư dân Gaul. Vào thời điểm La Mã lụi tàn, tầng lớp tinh hoa địa phương này đã dần từ bỏ hoàn toàn tiếng Gaul, nhưng các tầng lớp thấp hơn vẫn nói tiếng Gaul, đôi khi họ cũng có thể nói tiếng Latinh hoặctiếng Hy Lạp.[17] Sự chuyển đổi ngôn ngữ cuối cùng từ Gaul sang Latinh thông tục trong các nhóm dân cư nông thôn và tầng lớp thấp xảy ra sau đó, khi cả họ và giai cấp thống trị/quân đội Frank sử dụng tiếng Latinh Gaul-Rôman thông tục của tầng lớp trí thức thành thị.[17]
Tiếng Gaul có thể vẫn tồn tại cho đến thế kỷ thứ VI ở Pháp, mặc dù đã bị La Mã hóa đáng kể.[14] Cùng tồn tại với tiếng Latinh, tiếng Gaul đã giúp định hình các phương ngữ Latinh thông tục sau này phát triển thành tiếng Pháp,[14][17] bao gồm lớptừ mượn vàtừ dịch sao phỏng,[18][19] các thay đổi về âm vị chịu ảnh hưởng của tiếng Gaul,[20][21] và sự chia động từ và thứ tự câu chịu ảnh hưởng của tiếng Gaul.[13][18][19] Các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng sự thay đổi giống ngữ pháp ban đầu có thể đã được thúc đẩy bởi giống ngữ pháp của các từ tương ứng trong tiếng Gaul.[22]
Sự khởi đầu của tiếng Pháp ở Gaul còn bị ảnh hưởng bởi các cuộc xâm lăng của người Đức, có tác động đáng kể lên phần phía bắc Pháp và ngôn ngữ ở đó.[23] Sự tách nhánh ngôn ngữ bắt đầu xuất hiện trên khắp đất nước. Dân miền bắc nóilangue d'oïl trong khi dân miền nam nóilangue d'oc.[23] Langue d'oïl sau này sẽ phát triển thànhtiếng Pháp cổ. Thời kỳ Pháp Cổ kéo dài từ thế kỷ VIII đến thế kỷ XIV. Tiếng Pháp cổ có nhiều điểm tương đồng với tiếng Latinh. Ví dụ, tiếng Pháp cổ có trật tự từ có thể đảo cho nhau giống như tiếng Latinh bởi vì nó có một hệ thốngcách ngữ pháp linh hoạt.[24] Tiếng Pháp thời kì này hấp thụ một siêu lớp từ vựng (superstrate)tiếng Frankan Giéc-man,[25] một tỷ lệ lớn từ vựng (hiện nay là khoảng 15% từ vựng tiếng Pháp hiện đại[26]) bao gồm cả đại từ số ít mạo danhon (từ dịch sao phỏng từ tiếng Frank nghĩa làta/người đàn ông/một người tương đương từone trong tiếng Anh) và tên của chính ngôn ngữ đó (frank).
Trong tiếng Pháp cổ, nhiều phương ngữ đã xuất hiện nhưngphương ngữ Francien là tiếng nói không chỉ kế tục mà còn phát triển mạnh trong thời kỳ Trung cổ Pháp (thế kỷ XIV-XVII).[23] Tiếng Pháp hiện đại phát triển từ phương ngữ Francien này.[23] Về ngữ pháp, trong thời kỳ Trung cổ Pháp, biến cách danh từ giảm dần và tiêu biến rồi có thêm những quy tắc tiêu chuẩn hóa. Robert Estienne đã xuất bản cuốn từ điển Latinh-Pháp đầu tiên, bao gồm thông tin về ngữ âm, từ nguyên và ngữ pháp.[27] Về chính trị,chiếu lệnh Villers-Cotterêts (1539) tuyên bố tiếng Pháp là ngôn ngữ của luật pháp.
Trong suốt thế kỷ XVII, tiếng Pháp thay thế tiếng Latinh trở thành ngôn ngữ quan trọng nhất của ngoại giao và quan hệ quốc tế (lingua franca). Nó giữ vai trò này cho đến khoảng giữa thế kỷ XX, khi nó bị thay thế bởitiếng Anh khiHoa Kỳ trở thành cường quốc thống trị toàn cầu sauchiến tranh thế giới thứ hai.[28][29] Stanley Meisler của tờLos Angeles Times bình rằng việchiệp ước Versailles được ký kết bằng cả tiếng Anh lẫn tiếng Pháp là "đòn đánh ngoại giao đầu tiên" lên ngôn ngữ này.[30]
Trong thời kỳGrand Siècle (thế kỷ VII), dưới sự cai trị của các nhà lãnh đạo kiệt xuất nhưHồng y Richelieu vàLouis XIV, tiếng Pháp đã có một thời kỳ thịnh vượng và nổi bật được công nhận bởi các quốc gia châu Âu. Richelieu thành lậpAcadémie française để bảo toàn tiếng Pháp. Vào đầu những năm 1800, tiếng Pháp giọng Paris đã trở thành ngôn ngữ chính của tầng lớp quý tộc ở Pháp.
Gần đầu thế kỷ XIX, chính phủ Pháp đưa ra chính sách xóa bỏ dân tộc thiểu số và các ngôn ngữ địa phương (patois) được nói ở Pháp. Chính sách này bắt đầu vào năm 1794 với "Báo cáo về sự cần thiết và phương tiện tiêu diệt patois và phổ cập tiếng Pháp" của Henri Grégoire. Giáo dục công lập bắt buộc chỉ có tiếng Pháp được dùng để giảng dạy và việc sử dụng bất kỳ patois nào khác đều bị trừng phạt.Hệ thống Trường Công lập đặc biệt cử các giáo viên Pháp ngữ đến dạy ở các vùng nhưOccitania vàBrittany. Chỉ dụ của một quan chức Pháp cho các giáo viên ở département Finistère, phía tây Brittany, bao gồm những điều sau: "Và hãy nhớ rằng, các quý vị được giao cho vị trí của mình để giết chết ngôn ngữ Breton".[31] Tỉnh trưởng tỉnhBasses-PyrénéesXứ Basque thuộc Pháp ghi lại vào năm 1846: "Các trường học của chúng tôi ở Xứ Basque chỉ có ý đồ là để thay thếtiếng Basque bằng tiếng Pháp..."[31] Học sinh được dạy rằng ngôn ngữ tổ tiên của họ thấp kém hơn và họ nên xấu hổ về chúng; Quá trình này được biết đến ở vùng nóitiếng Occitan với tên gọiVergonha.
Trong số các nhà cải cách lịch sử của chính tả Pháp, như Louis Maigret, Marle M., Marcellin Berthelot, Philibert Monet, Jacques Peletier du Mans, và Somaize, ngày nay cải cách nổi bật nhất được đề xuất bởi Mickael Korvin, một nhà ngôn ngữ học người Mỹ gốc Hungary. Ông muốn loại bỏ dấu trọng âm, chữ cái câm, chữ cái kép và hơn thế nữa.[32]
Các nhà ngôn ngữ học chia sự phát triển của tiếng Pháp ra làm 4 giai đoạn:
Tiếng Pháp Thượng cổ (ancien français): Từthế kỷ thứ 9 đếnthế kỷ thứ 13, điển hình bởi các văn kiện nhưLời Tuyên thệ tại Strasbourg (843),Vie de Saint Léger (980),Chanson de Roland (1170),Brunain la vache au prestre (1165 và1210),.... Tuy nhiên có nhiều nhà ngôn ngữ học cho rằng tiếng Pháp dùng trong thế kỷ thứ thứ 9 (nhất làLời Tuyên thệ tại Strasbourg) là một loại tiếng Rôman tiền thân của tiếng Pháp.
Tiếng Pháp Cận đại (français moderne): Từ cuối thế kỷ thứ 18 đến nay. Thế kỷ thứ 18 vàthế kỷ thứ 19 là thời kỳ huy hoàng của tiếng Pháp vì hầu hết các nhà quý tộc và các hoàng gia tại Âu châu đều có thể nói tiếng Pháp, ngôn ngữ chính trong các lãnh vực văn học và nghệ thuật là tiếng Pháp; cho đến gần giữathế kỷ thứ 20 tiếng Pháp vẫn còn là tiếng chính trong lãnh vực ngoại giao.
Ở Bỉ, tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức ở cấp liên bang cùng vớitiếng Hà Lan và tiếng Đức. Ở cấp độ địa phương, tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức duy nhất củaWallonia (ngoại trừ một phầnEupen-Malmedy, là vùng nói tiếng Đức) và là một trong hai ngôn ngữ chính thức — cùng với tiếng Hà Lan — của Vùng thủ đôBrussels, nơi có gần 80% người nói L1.[36]
Tiếng Pháp là một trong bốn ngôn ngữ chính thức củaThụy Sĩ, cùng với tiếng Đức,tiếng Ý vàtiếng Romansh, và được nói ở miền tây của Thụy Sĩ, được gọi làRomandy, trong đóGeneva là thành phố lớn nhất. Các phân khu ngôn ngữ ở Thụy Sĩ không trùng với các phân khu chính trị và một số bang cho phép song ngữ: ví dụ, các thành phố nhưBiel/Bienne và các bangValais,Fribourg vàBerne. Tiếng Pháp là ngôn ngữ mẹ đẻ của khoảng 23% dân số Thụy Sĩ, và được nói bởi 50%[37] dân số.
Cùng vớitiếng Luxembourg và tiếng Đức, tiếng Pháp là một trong ba ngôn ngữ chính thức củaLuxembourg và là ngôn ngữ chủ đạo dùng trong doanh nghiệp cũng như của các cơ quan hành chính khác nhau. Nó cũng là ngôn ngữ chính thức củaMonaco.
Ở cấp độ khu vực, tiếng Pháp được thừa nhận là ngôn ngữ chính thức ở vùngThung lũng Aosta củaÝ, nơi nó là ngôn ngữ đầu tiên của khoảng 30% dân số, trong khi các phương ngữ tiếng Pháp vẫn được các dân tộc thiểu số trênQuần đảo Channel sử dụng. Nó cũng được nói ởAndorra và là ngôn ngữ chính sautiếng Catalan ởEl Pas de la Casa. Tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ hai được dạy chủ đạo từ bậc mẫu giáo ở vùngSaarland của Đức và hơn 43% công dân có thể nói tiếng Pháp.[38][39]
Các nước thuộc cộng đồng Pháp Ngữ. Dân số của cộng đồng này là 442.1 triệu năm 2020,[40] và dự báo đạt khoảng từ 845 triệu[41] đến 891 triệu người[42] năm 2050.
Những nước thường được coi là thành viên
Các nước không phải Pháp ngữ song là thành viên quan sát củaOIF
Phần lớn dân số nói tiếng Pháp trên thế giới sống ởChâu Phi. Theo ước tính năm 2018 từ Tổ chứcInternationale de la Francophonie, có khoảng 141 triệu người châu Phi đến từ 34 quốc gia và vùng lãnh thổ [Ghi chú 1] có thể nói tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ nhất hoặc thứ hai.[43][44] Con số này không bao gồm những người sống ở các nước châu Phi không thuộc cộng đồng Pháp ngữ (francophone) học tiếng Pháp như ngoại ngữ. Do sự gia tăng của tiếng Pháp ở châu Phi, tổng dân số nói tiếng Pháp trên toàn thế giới dự kiến sẽ đạt 700 triệu người vào năm 2050.[45] Tiếng Pháp là ngôn ngữ phát triển nhanh nhất trên lục địa này (xét về cả ngôn ngữ chính thức và ngoại ngữ).[46][47] Tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ hai chủ yếu ở Châu Phi, nhưng nó đã trở thành ngôn ngữ thứ nhất ở một số khu vực thành thị, chẳng hạn như vùngAbidjan,Bờ Biển Ngà[55] và ởLibreville,Gabon.[48] Không có phương ngữ chính thức gốc Phi nào, mà có nhiều dạng khác nhau do tiếp xúc với các ngôn ngữ bản địa khác nhau của châu Phi.[49]
Châu Phi Hạ Sahara là khu vực mà tiếng Pháp có khả năng lan tỏa nhất, vì sự mở rộng của giáo dục và sự gia tăng dân số nhanh chóng.[50] Châu Phi cũng là nơi Pháp ngữ phát triển mạnh nhất trong những năm gần đây.[51][52] Một số dạng bản ngữ của tiếng Pháp ở châu Phi có thể khó hiểu đối với những người nói tiếng Pháp từ các quốc gia khác,[53] nhưng các dạng viết của ngôn ngữ này có liên quan rất chặt chẽ với những dạng còn lại của thế giới nói tiếng Pháp.
Biển báoarrêt (nghĩa là "dừng") được dùng ở Canada trong khi các biển báostop theo tiếng Anh (cũng là một từ khả dụng trong tiếng Pháp) được dùng ở Pháp và các vùng nói tiếng Pháp.
Tiếng Pháp là ngôn ngữ phổ biến thứ hai ởCanada, sau tiếng Anh, và cả hai đều là ngôn ngữ chính thức ở cấp liên bang. Nó là ngôn ngữ đầu tiên của 9,5 triệu người hoặc 29% và là ngôn ngữ thứ hai của 2,07 triệu người hoặc 6% toàn bộ dân số Canada.[9] Tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức duy nhất ởtỉnh Quebec, là tiếng mẹ đẻ của khoảng 7 triệu người, hay gần 80% (Điều tra dân số năm 2006) của tỉnh. Khoảng 95% dân Quebec nói tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ nhất hoặc thứ hai, đôi khi là ngôn ngữ thứ ba. Quebec bao gồm cảthành phố Montreal, là thành phố nói tiếng Pháp lớn thứ 4 thế giới, tính theo số người nói ngôn ngữ đầu tiên.[54]New Brunswick vàManitoba là các tỉnh song ngữ chính thức duy nhất, mặc dù song ngữ đầy đủ chỉ được ban hành ở New Brunswick, nơi có khoảng một phần ba dân số nói tiếng Pháp. Tiếng Pháp cũng là ngôn ngữ chính thức của tất cả các lãnh thổ (Lãnh thổ Tây Bắc,Nunavut vàYukon). Trong số ba vùng lãnh thổ, Yukon có nhiều người nói tiếng Pháp nhất, chỉ chiếm dưới 4% dân số.[55] Hơn nữa, mặc dù tiếng Pháp không phải là ngôn ngữ chính thức ởOntario, nhưngĐạo luật Dịch vụ Ngôn ngữ Pháp đảm bảo rằng các dịch vụ của tỉnh bang sẽ được cung cấp bằng ngôn ngữ này. Đạo luật áp dụng cho các khu vực của tỉnh nơi có cộng đồng Pháp ngữ đáng kể, cụ thể làĐông Ontario vàBắc Ontario. Ở những nơi khác, các dân tộc thiểu số nói tiếng Pháp khá lớn được tìm thấy ở miền namManitoba,Nova Scotia,Đảo Prince Edward vàBán đảo Port au Port ởNewfoundland vàLabrador, nơiphương ngữ Pháp Newfoundland từng được nói trong lịch sử. Những cộng đồng nói tiếng Pháp nhỏ hơn tồn tại ở tất cả các tỉnh khác.
Phân bố Pháp ngữ ở Hoa Kỳ. Các quận màu hồng nhạt nghĩa là 6–12% dân cư tại đó nói tiếng Pháp tại gia; hồng trung bình, 12–18%; hồng đậm, hơn 18%. Không bao gồmcác ngôn ngữ creole từ tiếng Pháp.
Theo Cục điều tra dân số Hoa Kỳ (2011), tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ tư[56] được sử dụng nhiều nhất ở Hoa Kỳ sau tiếng Anh,tiếng Tây Ban Nha vàtiếng Trung Quốc, nếu coi tất cả phương ngữ của tiếng Pháp và các ngôn ngữ tiếng Trung là một. Tiếng Pháp vẫn là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ hai ở các bangLouisiana,Maine,Vermont vàNew Hampshire. Louisiana là nơi có nhiều phương ngữ riêng biệt, được gọi chung làtiếng Pháp Louisiana. Theo Điều tra dân số Hoa Kỳ năm 2000, có hơn 194.000 người ở Louisiana nói tiếng Pháp ở nhà, nhiều nhất ở bất kỳ tiểu bang nào nếu loại trừ tiếng Creole Pháp.[57]Tiếng Pháp New England, về cơ bản là một biến thể củatiếng Pháp Canada, được sử dụng ở các vùng củaNew England.Tiếng Pháp Missouri từng được nói ởMissouri vàIllinois (trước đây gọi làThượng Louisiana), nhưng ngày nay gần như tuyệt chủng.[58] Tiếng Pháp cũng cũng được dùng lẻ tẻ dọc theoBờ biển Vịnh của vùng trước đây làHạ Louisiana thuộc Pháp, chẳng hạn nhưĐảo Mon Louis,Alabama vàDeLisle, Mississippi nhưng những phương ngữ này đang bị đe dọa nghiêm trọng hoặc đã tuyệt chủng.
Tiếng Pháp là một trong hai ngôn ngữ chính thức củaHaiti. Nó là ngôn ngữ chính của văn bản, giảng dạy và hành chính. Nó là tiếng nói của tất cả người Haiti có học thức và được sử dụng trong lĩnh vực kinh doanh. Nó cũng được sử dụng cho các sự kiện nghi lễ như đám cưới, lễ tốt nghiệp và thánh lễ nhà thờ. Khoảng 70–80% dân số của đất nước dùngtiếng Creole Haiti như tiếng mẹ đẻ; số còn lại nói tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ nhất. Ngôn ngữ chính thức thứ hai là tiếng Creole Haiti đã được chuẩn hóa gần đây, mà hầu như toàn bộ dân số Haiti đều nói. Tiếng Creole Haiti là một trong nhữngngôn ngữ creole dựa trên tiếng Pháp, lấy phần lớn từ vựng từ tiếng Pháp, với những ảnh hưởng từ các ngôn ngữ Tây Phi, cũng như một số ngôn ngữ châu Âu. Haiti Creole có liên quan chặt chẽ với Louisiana Creole và creole từ Lesser Antilles.[59]
Trái ngược với các châu lục khác, tiếng Pháp không có sự phổ biến ở châu Á. Hiện nay không có quốc gia nào ở châu Á công nhận tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức. Thuộc địa củaĐế quốc thực dân Pháp tại châu Á trước kia chỉ cóLiban,Syria,Campuchia,Lào,Việt Nam. Vì vậy tiếng Pháp cũng chỉ được sử dụng xung quanh các quốc gia này. Ngoại trừ Việt Nam thì các quốc gia kể trên coi tiếng Pháp như một ngôn ngữ thiểu số và có in quốc hiệu bằng tiếng Pháp trênhộ chiếu.
TuyViệt Nam từng là thuộc địa của Pháp và hiện nay là thành viên củaCộng đồng Pháp ngữ, tiếng Pháp tại Việt Nam đã mất vị thế và hiện nay chỉ được coi làngoại ngữ phụ với độ phổ biến là cực ít. Người Việt trẻ đang theo xu hướng sử dụngtiếng Anh làm ngoại ngữ chính và dùng từ ngoại lai/ từ mượn tiếng Anh nhiều hơn so với người Việt thế hệ trước kia thường dùng từ mượn tiếng Pháp. Các biển hiệu, thông báo ở Việt Nam thường dùng phụ đề ngoại ngữ là tiếng Anh. Sự tăng cường đầu tư và hợp tác kinh tế với sự phổ biến của phương tiện văn hóa của các nước và lãnh thổĐông Á từ Trung Quốc, Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, cũng như việc Việt Nam vốn là quốc gia có nền tảng văn hóa tương đồng thuộcvùng văn hóa Đông Á, giúp chotiếng Trung (Quan thoại vàQuảng Đông),tiếng Hàn,tiếng Nhật vượt qua tiếng Pháp để trở thành những ngoại ngữ có mức độ phổ biến tương đối khá ở Việt Nam chỉ sau tiếng Anh.
CuốnTự học Pháp thoại tiệp kính doHenri Oger soạn để dạy người Việt học tiếng Pháp vào đầu thế kỷ 20, in ởHà Nội
Ngữ pháp tiếng Pháp mang đặc điểm củanhóm ngôn ngữ Rôman là mộtngôn ngữ biến tố. Các danh từ gồm 2 giống: cái (féminin) và đực (masculin) và được hợp theo số lượng; các tính từ được hợp theo giống và số lượng. Các động từ được chia theo các ngôi và phụ thuộc vào trạng thái củachủ ngữ để phân loại và chia cùng với các trợ động từ (être hayavoir) ở các thời kép.
Cũng giống như một số ngôn ngữ khác ở châu Âu, tiếng Pháp sử dụngbảng chữ cái Latin. Bảng chữ cái tiếng Pháp bao gồm 26 chữ cái, đó là
Les lettres de l'alphabet français
STT
Chữ cái
Tên gọi
Phiên âm (IPA)
STT
Chữ cái
Tên gọi
Phiên âm (IPA)
1
Aa
a
[a]
14
Nn
enne
[ɛn]
2
Bb
bé
[be]
15
Oo
o
[o]
3
Cc
cé
[se]
16
Pp
pé
[pe]
4
Dd
dé
[de]
17
Qq
qu
[ky]
5
Ee
e
[ə]
18
Rr
erre
[ɛʁ]
6
Ff
effe
[ɛf]
19
Ss
esse
[ɛs]
7
Gg
gé
[ʒe]
20
Tt
té
[te]
8
Hh
ache
[aʃ]
21
Uu
y
[y]
9
Ii
i
[i]
22
Vv
vé
[ve]
10
Jj
ji
[ʒi]
23
Ww
double vé
[dublə ve]
11
Kk
ka
[ka]
24
Xx
ixe
[iks]
12
Ll
elle
[ɛl]
25
Yy
i grec
[iɡʁek]
13
Mm
emme
[ɛm]
26
Zz
zède
[zɛd]
Trong đó, chữ ⟨w⟩ và ⟨k⟩ rất ít khi sử dụng trong tiếng Pháp (không tính tên người), chúng được tìm thấy trong các từ mượn nước ngoài nhưweek-end (từ tiếng Anh là weekend), ⟨k⟩ thường được tìm thấy trong các từ có tiền tố là kilo nhưkilomètre,kilogramme, kilohertz...
Khác với tiếng Anh, từ ngữ tiếng Pháp có thể có thêm dấu ví dụ như dernière, château, création.. etc. Dưới đây là bảng hệ thống dấu câu, tên gọi và cách phát âm
Trong tiếng Pháp, có hailigature điển hình là Æ/æ (hình thành khi ⟨ae⟩ viết cùng với nhau) và Œ/œ (hình thành khi ⟨oe⟩ viết cùng với nhau).⟨æ⟩ được dùng trong những từ có nguồn gốc từ Latin hay Hy Lạp nhưtænia,ex æquo,cæcum.... Còn〈 Œ 〉 sử dụng rộng rãi trong các từ nhưœuf, œuvre, cœur, sœur...
^Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, biên tập (2013)."Pháp".Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^abcMufwene, Salikoko S. "Language birth and death." Annu. Rev. Anthropol. 33 (2004): 201-222.
^abSavignac, Jean-Paul (2004).Dictionnaire Français-Gaulois. Paris: La Différence. tr. 26.
^abMatasovic, Ranko (2007). "Insular Celtic as a Language Area".Papers from the Workship within the Framework of the XIII International Congress of Celtic Studies. The Celtic Languages in Contact. tr. 106.
^Henri Guiter, "Sur le substrat gaulois dans la Romania", inMunus amicitae. Studia linguistica in honorem Witoldi Manczak septuagenarii, eds., Anna Bochnakowa & Stanislan Widlak, Krakow, 1995.
^Eugeen Roegiest,Vers les sources des langues romanes: Un itinéraire linguistique à travers la Romania (Leuven, Belgium: Acco, 2006), 83.
^Rowlett, P. 2007. The Syntax of French. Cambridge: Cambridge University Press. Page 4
^Pope, Mildred K. (1934). From Latin to Modern French with Especial Consideration of Anglo-Norman Phonology and Morphology. Manchester: Manchester University Press.
^Victor, Joseph M. (1978).Charles de Bovelles, 1479–1553: An Intellectual Biography. Librairie Droz. tr. 28.
^Meisler, Stanley. "Seduction Still Works: French – a Language in Decline."Los Angeles Times. ngày 1 tháng 3 năm 1986. p.2. Truy cập ngày 18 tháng 5 năm 2013.
^abLabouysse, Georges (2007).L'Imposture. Mensonges et manipulations de l'Histoire officielle. France: Institut d'études occitanes.ISBN978-2-85910-426-9.
^Van Parijs, Philippe, Professor of economic and social ethics at theUCLouvain, Visiting Professor atHarvard University and theKULeuven."Belgium's new linguistic challenge"(PDF).KVS Express (Supplement to Newspaper de Morgen) March–April 2006. tr. Article fromoriginal source (pdf 4.9 MB) pp. 34–36 republished by the Belgian Federal Government Service (ministry) of Economy – Directorate–general Statistics Belgium.Bản gốc(PDF) lưu trữ ngày 13 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2007.{{Chú thích tạp chí}}: Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết) – The linguistic situation in Belgium (and in particular various estimates of the population speaking French and Dutch in Brussels) is discussed in detail.
^"L'aménagement linguistique dans le monde".CEFAN (Chaire pour le développement de la recherche sur la culture d’expression française en Amérique du Nord, Université Laval (bằng tiếng Pháp). Jacques Leclerc. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2013.
^France-DiplomatieLưu trữ ngày 27 tháng 7 năm 2009 tạiWayback Machine "Furthermore, the demographic growth of Southern hemisphere countries leads us to anticipate a new increase in the overall number of French speakers."
^(bằng tiếng Pháp)c) Le sabir franco-africainLưu trữ ngày 17 tháng 1 năm 2013 tạiWayback Machine:"C'est la variété du français la plus fluctuante. Le sabir franco-africain est instable et hétérogène sous toutes ses formes. Il existe des énoncés où les mots sont français mais leur ordre reste celui de la langue africaine. En somme, autant les langues africaines sont envahies par les structures et les mots français, autant la langue française se métamorphose en Afrique, donnant naissance à plusieurs variétés."
^(bằng tiếng Pháp)République centrafricaineLưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2007 tạiWayback Machine:Il existe une autre variété de français, beaucoup plus répandue et plus permissive: le français local. C'est un français très influencé par les langues centrafricaines, surtout par le sango. Cette variété est parlée par les classes non-instruites, qui n'ont pu terminer leur scolarité. Ils utilisent ce qu'ils connaissent du français avec des emprunts massifs aux langues locales. Cette variété peut causer des problèmes de compréhension avec les francophones des autres pays, car les interférences linguistiques, d'ordre lexical et sémantique, sont très importantes. (One example of a variety of African French that is difficult to understand for European French speakers).
