| Tiêu Hà 蕭何 | |
|---|---|
| Tán hầu | |
 | |
| Thụy hiệu | Văn Chung |
| Thừa tướngTây Hán | |
| Nhiệm kỳ 206 TCN—196 TCN | |
| Tiền nhiệm | đầu tiên |
| Kế nhiệm | bản thân(tướng quốc) |
| Tướng quốcTây Hán | |
| Nhiệm kỳ 196 TCN—193 TCN | |
| Tiền nhiệm | bản thân(thừa tướng) |
| Kế nhiệm | Tào Tham |
| Tây Hán Tán hầu | |
| Nhiệm kỳ 201 TCN－193 TCN | |
| Bổ nhiệm bởi | Hán Cao Tổ |
| Tiền nhiệm | đầu tiên |
| Kế nhiệm | Tiêu Lộc |
| Đất phong | huyện Tán |
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | |
Ngày sinh | 257 TCN |
Nơi sinh | huyện Bái (nay làhuyện Phong,Từ Châu,Giang Tô |
| Mất | |
Thụy hiệu | Văn Chung |
Ngày mất | 193 TCN |
Nơi mất | Trường An |
| Giới tính | nam |
| Tước hiệu | Tán hầu (酇侯) |
| Nghề nghiệp | chính khách, chính trị gia |
| Quốc tịch | nhà Hán |
[sửa trên Wikidata]x • t • s | |
Tiêu Hà (chữ Hán: 蕭何;257 TCN -193 TCN) là mộtThừa tướng nổi tiếng củanhà Hán, có công rất lớn giúpHán Cao Tổ Lưu Bang xây dựng sự nghiệp trong thời kỳHán Sở tranh hùng. Công lao của Tiêu Hà cùng vớiTrương Lương vàHàn Tín khiến người đời xếp ông cùng Trương Lương và Hàn Tín thành bộ 3 giúp nhà Hán, gọi làHán sơ Tam kiệt (漢初三傑). Hậu thế có câu"Phi Tam kiệt tất vô Hán thất" (nghĩa làkhông có tam kiệt trợ giúp thì không có triều Hán) để tỏ rõ tầm quan trọng của bộ 3 này.
Ông cũng là người có công giúp Hàn Tín đến với Lưu Bang nhưng đồng thời cũng có phần nào trách nhiệm trong cái chết của Hàn Tín, việc này đã trở thành một ngạn ngữ củaTrung Quốc"Thành dã Tiêu Hà, bại dã Tiêu Hà" (成也蕭何，敗也蕭何).
Tiêu Hà vốn là người huyện Bái (ở vùngGiang Tô ngày nay). Không rõ hoàn cảnh gia thế, chỉ biết khi ấy ông giữ chứcngục lại ở huyện mình mà sống qua ngày.
Vào năm209 TCN,nghĩa quânnông dân khắp nơi nô nức kéo về đất Túc, một nơi gầnhuyện Bái. Nhiều dân các quận huyện đã nghe lời hiệu triệu của Trương Sở VươngTrần Thắng tổ chức nghĩa quân, giết hết các bọn quan tham ô lại. Quan huyện Bái kinh sợ đã không biết nên ứng phó thế nào đã cho người đi tìm viên Chủ lại Tiêu Hà và Giám ngục làTào Tham đến để bàn bạc.
Trước đây Tiêu Hà đã từng làm lính ở huyện Tứ Thủy, làm Tòng sự, có nhiều mưu lược và đã được Huyện lệnh rất tin tưởng. Huyện lệnh bàn với Tiêu Hà và Tào Tham hưởng ứng lời kêu gọi của Trương Sở Vương, tham gia chuyện lớn "tạo phản", chống lại sự áp bức tàn khốc củavương triều Tần. Tiêu Hà đã khuyên ông triệu tập những nhân sĩ người đất Bái từng chống lại triều Tần và sau này dùng lực lượng này kêu gọi nhân dân đi theo thì hơn. Sau khi bàn bạc, huyện lệnh đã quyết định cửPhàn Khoái đi mời những người đã theoLưu Bang. Nhưng sau này huyện lệnh đất Bái đã thay lòng đổi dạ, cho quân lính giữ chặt cửa thành, cho người bắt giam Tiêu Hà và Tào Tham, định giết chết cả hai người nhưng may sao Tiêu Hà và Tào Tham được mật báo nên đã chạy trốn, tìm đến đồn trại của quân Lưu Bang và bàn chuyện phá thành.
Tiêu Hà và Tào Tham vốn là bạn Lưu Bang. Có một lần, huyện lệnh đất Bái mở tiệc thiết đãiLã Công (呂公, tức [Lã Văn; 呂文], chaLã Trĩ). Khi đó Tiêu Hà làm người ghi chép quà mừng và ở bữa tiệc đã có quy ước "Những khách nào đi mừng mà chưa đến nghìn quan tiền thì đều ngồi lại nhà khách". Lúc bấy giờ, Lưu Bang nói rằng "Ta có một vạn quan tiền để đến mừng", nhưng thực tế, Lưu Bang chỉ là người chưa có tên tuổi, không gia sản gì. Lã Công nghe thấy Lưu Bang tuyên bố như vậy, kinh ngạc cho mời vào. Duy chỉ có Tiêu Hà biết rõ Lưu Bang đùa cợt nhưng vẫn để cho Lưu Bang vào tham dự tiệc. Mặc dù Tiêu Hà là một Hào lại ở huyện còn Lưu Bang chỉ là một anh chàng nông dân nhưng nhiều lần Tiêu Hà vẫn giúp đỡ Lưu Bang hết mình. Lưu Bang vô cùng cảm kích và coi Tiêu Hà là tri kỷ của mình.
Sau này, Lưu Bang được nghĩa quân huyện Bái tôn lên làm Bái Công. Ba người, Tiêu Hà, Tào Tham và Phàn Khoái đã giúp đỡ Lưu Bang chiêu tập được hơn 3 nghìn người tham gia nghĩa quân.
Không lâu sau,Trần Thắng,Ngô Quảng đã bị giết chết. Khi này,Hạng Lương,Hạng Vũ và Lưu Bang là tướng lĩnh củaSở Hoài Vương. Sau khi Hạng Lương chết, Hạng Vũ đã dẫn quân chủ lực củanước Sở lênphía Bắc cứunước Triệu và chiến đấu với quân chủ lực của nước Tần doChương Hàm cầm đầu ởTrung Nguyên. Còn Lưu Bang dẫn quân đi đánh ởphía Tây, vượt quaNam Dương vàVũ Quang.Tháng 10 năm 206 TCN, đại quân của Lưu Bang đã tiến vào thànhHàm Dương, vuaTần Tử Anh đem xe ngựa, ấn tín Hoàng đế dâng cho Bái Công, Bái Công tuyên bố vương triều Tần diệt vong. Với chiến thắng khi đó, Tiêu Hà khuyên Bái Công không nên thỏa mãn, hưởng thụ những gì đạt được mà cần thu phục lòng dân hơn nữa.
Khi Hạng Vũ dẫn quân chủ lực của liên quân chư hầu vào đất Tần, mởtiệc Hồng Môn, gặp Lưu Bang và quan hệ giữa hai bên trở nên căng thẳng. Lúc bấy giờ, Hạng Vũ đã xem như không có Sở Hoài vương, huỷ bỏ lời thề (người nào vào nước Tần trước thì làm vua nước Tần), tự xưng là Tây Sở bá vương, xem Lưu Bang như tay chân, phong Lưu Bang làm Hán vương giữ phần đất hiểm yếu làBa Thục vàHán Trung.
Sau khi được phong hầu, Lưu Bang rất tức giận và quyết tử chiến với Hạng Vũ. Tuy nhiên khi đó Tiêu Hà vẫn rất tỉnh táo, khuyên Lưu Bang nên nhận chức Hán vương, khuất phục tạm thời đợi ngày hùng mạnh. Ông quả là có lý khi phân tích rằng, lực lượng quân Lưu Bang không mạnh bằng Hạng Vũ, đánh lại tất sẽ thua mà chết, nên học tậpVua Thang,Chu Vũ vương thu nạp hiền tài thêm nữa, lúc tình thế có lợi nhanh chóng ra quân bình định nước Tần, lúc đó mới có thể tranh giành thiên hạ được.
Về sau, Lưu Bang nghe lời khuyên của Tiêu Hà, đếnHán Trung xưng vương và phong cho Tiêu Hà làm Hán Thừa tướng. Hàn Tín vốn là một người đầu quân cho Hạng Vũ, nhưng Hạng Vũ đã không có mắt nhìn người anh hùng, chỉ cho Hàn Tín giữ chức Lang trung. Hàn Tín bèn bỏ Sở đầu Hán. Tuy nhiên, Hàn Tín đã từng phạm pháp nên bị xử chém.Hạ Hầu Anh là quan giám trảm bấy giờ đã cứu Hàn Tín thoát trảm. Nhưng Lưu Bang bấy giờ vẫn chưa biết rõ về Hàn Tín nên chỉ cho ông giữ chức Đô uý. Hàn Tín nhiều lần đến gặp gỡ Tiêu Hà và cùng ông chuyện trò, hiểu rõ nhau. Tiêu Hà đã khuyên Lưu bang trọng dụng Hàn Tín. Ông đã 3 lần tiến cử Hàn Tín nhưng Hán vương không dùng. Hàn Tín hết sức thất vọng và bỏ ra đi, Tiêu Hà kinh hoàng vội vã đuổi theo Hàn Tín. Khi Hán vương hỏi lý do vội vã đuổi theo Hàn Tín của Tiêu Hà, ông nói "các chư tướng mà tìm thì rất dễ nhưng nhân tài giống như Hàn Tín thì có một không hai. Nếu như đại vương yên tâm xưng vương ở Hán Trung lâu dài thì bất tất dùng Hàn Tín. Còn muốn tranh thiên hạ, ngoài Hàn Tín ra không có ai đảm nhiệm được". Và ông còn nói thêm "Nếu làm tướng lĩnh thì Hàn Tín cũng không ở lại đây". Hán vương đã đồng ý cho Hàn Tín làm Đại tướng, Thống soái các tướng lĩnh và cho mời Hàn Tín về để bàn bạc công việc. Hàn Tín đã bày cho Hán vương sách lược bình thiên hạ: "Dưỡng sức tại Ba Thục, ổn định tại Hán Trung sau đó tung lực lượng về Hán Trung hướng vềphía Đông đoạt thiên hạ".
Hán vương đã theo sách lược cụ thể của Hàn Tín mà bố trí Tiêu Hà trấn thủ Ba Thục, làm yên lòng dân buôn bán, thu thuế cũng cấp lương thực cho quân đội. Nhân lúc Hạng Vũ chỉ lo hướng về phía Đông để thu phụcnước Tề không chú ý đếnhướng Tây, Hán vương đã cho quân đánhnước Tần và nhanh chóng bình định Quan Trung. Năm thứ hai đời nhà Hán, quân Hán tiến về Đông thu đất củanước Ngụy, sau đó đến lượt vuanước Hàn đầu hàng và tiếp theo lànước Tề,nước Triệu theo Hán đánh Sở. Tiêu Hà khi đó đã là thừa tướng đã ra cụ thể chính sách pháp luật, xây dựng xã tắc, sửa chữa đền đài, cung điện bị hỏng, đặt quận huyện... làm cho nhà Hán có quy mô chặt chẽ của một nhà nước thời chiến. Ông cũng không quên việc bổ sung lực lượng và lương thực chi viện cho chiến tranh. Hán vương nhiều lần bị Hạng Vũ đánh, bị vây hãm, hao binh tổn tướng may có Tiêu Hà ở hậu phương bổ sung lực lượng kịp thời. Tháng 5 năm 205 TCN, quân Hán đại bại ởBành Thành, Tiêu Hà đã kịp thời huy động quân lính ở Quan Trung ra tiền tuyến. Quân Hán được tiếp sức, đánh bật lại quân Sở và khiến Hạng Vũ không thể tiến sâu thêm về phía tây (đất Hán kiểm soát).
Năm thứ 5 đời Hán, Hạng Vũ bị thua chết ởCai Hạ. Tháng 2, Lưu Bang lên ngôi Hoàng đế. Trong cuộc chiến tranh thống nhất Trung Hoa, tiêu diệt Hạng Vũ, Lưu Bang đã nhận định "...xây dựng nước nhà, ổn định nhân dân, chuyển vận nhanh, quân lương sung túc ta không bằng Tiêu Hà..." Cho nên lúc bình phong công tước, Tiêu Hà được công đầu, ông đứng đầu trong 18 vịLiệt hầu được hưởng ơn huệ nhiều nhất, vào triều không phải theo những quy định lễ nghi của triều đình. Ông lên điện vẫn được đeo kiếm.
Về sau, Tiêu Hà còn được phong làmTán hầu (酇侯) và hơn chục người thân thuộc của ông cũng được phong chức tước. Tiêu Hà cai trị nước được lòng dân và cũng vô hình là thách thức với uy tín của Hoàng đế. Tiêu Hà cũng thấy được nguy cơ này và hết sức thận trọng trong xử thế. Sau khi thống nhất thiên hạ thì Lưu Bang lại dần tìm cách loại trừ các công thần, loại bỏ chứcHoài Âm hầu của Hàn Tín.
Năm thứ 7 đời Hán (năm200 TCN), Lưu Bang đưa quân đi đánh vua nước Hàn vàHung Nô. Tiêu Hà ở hậu phương đã cho lập các cửa cung phía Đông và phía Bắc để bảo vệ hoàng tộc tạicung Vị Ương. Sau này Lưu Bang đã cho hạ chiếu dời đô từLạc Dương sangTrường An và bố trí cung điện cho hoàng gia tại đây.
Năm 11 đời Hán (năm196 TCN), Trần Hy làm phản ở đất Triệu, Lưu Bang phải đi dẹp,Lã Hậu và Tiêu Hà ở lại kinh thành. Lã Hậu sợ Hàn Tín nội ứng cho giặc ở kinh đô nên muốn trừ khử Hàn Tín. Vừa lúc đó có một bức thư của người em một người đã bị Hàn Tín kết tội đang cho giam trong ngục chờ ngày xử chết, bức thư vu cho Hàn Tín tội mưu phản. Lã Hậu đã lợi dụng Tiêu Hà là người Hàn Tín rất tin tưởng, để bảo Hàn Tín đến cung chúc thọ Lã Hậu. Vừa đến nơi thì Hàn Tín bị võ sĩ mai phục áp dẫn đến cung Trường Lạc chịu hành hình: xẻo mũi, chặt đầu, chặt tứ chi, róc thịt, quăng xương và thịt ra chochó ăn để dân xem, với tội mưu phản... Lưu Bang nghe nói Hàn Tín chếtvừa mừng vừa thương, đem ấn tín Tướng quốc của Hàn Tín giao cho Tiêu Hà.
Hàn Tín đã chết, lòng đố kỵ của hoàng đế tập trung vào Tiêu Hà. Ông được Lưu Bang cho đội bảo vệ theo hầu từng bước, mỗi khi hoàng đế phải thân chinh đi dẹp giặc ở biên ải. Có người đã nói với Tiêu Hà rằng ông nên tỏ ra tham lam để làm hại đến thanh danh liêm khiết của mình thì vua mới yên lòng, mới không lo việc chiếm thành, mua chuộc tình cảm nhân dân của Tiêu Hà. Nhưng ông rất tiết kiệm thanh liêm, luôn giữ phẩm chất trong sạch. Có lần Tiêu Hà đã đề đạt nguyện vọng của dân lên Lưu Bang về việc dùng đất hoang trong vườn thượng uyển để khai khẩn, trồng lúa. Lưu Bang nghe nói vậy rất tức giận, cho rằng ông ăn hối lộ của dân cho nên mới nghĩ đến việc phá vườn thượng uyển. Hoàng đế cho lệnh bắt giam ông. Sau này doVương Vệ Uý can gián nên Hoàng đế đã nhận ra sai lầm của mình và Tiêu Hà mới được thả ra. Khi Tiêu Hà đến ra mắt Lưu Bang để tạ tội, Lưu Bang nói với Tiêu Hà:"Tướng quốc hãy về nhà nghỉ ngơi. Tướng quốc vì dân mà thỉnh cầu, trẫm không cho phép, thì trẫm nhưvua Kiệtđời Hạ,vua Trụđời Thương là vua ác, còn khanh làTể tướng hiền. Việc trẫm bắt khanh đã chỉ ra rằng trẫm đã phạm sai lầm".
Một thời gian sau, Lưu Bang chết vào cuối năm đó, Tiêu Hà tiếp tục phục vụ con trai Lưu Bang, tứcHán Huệ Đế Lưu Doanh.
Sau này khi ông bị bệnh nặng, Hán Huệ Đế đã tự mình đi thăm ông và hỏi về người thay thế sau khi ông chết, liệu làTào Tham có được không. Tiêu Hà nằm trên giường bệnh, ngẩng đầu nói:"Bệ hạ nói đúng, lão thần chết không ân hận". Tào Tham vốn là bạn cũ lâu năm của Tiêu Hà, nhưng sau chuyện phong Bái tướng, giữa hai người đã có mâu thuẫn. Tào Tham ganh ghét Tiêu Hà, nhưng Tiêu Hà không để ý đến mà chỉ cần người có tài và có lợi phục vụ cho đất nước. Về sau này, Tào Tham đã được làm tướng theo chính sách của Tiêu Hà.
Ông được banthụy hiệu làVăn Trung hầu (文終侯).
| Tiền nhiệm: Triệu Cao | Thừa tướng Trung Quốc 206 TCN–193 TCN | Kế nhiệm: Tào Tham |