Thượng viện,thượng nghị viện haytham nghị viện là một trong hai viện củanghị viện hayquốc hội lưỡng viện lập pháp (viện còn lại làhạ viện hay thường được gọi là viện dân biểu). Thành viên của Thượng viện được gọi làThượng nghị sĩ, hoặc đôi khi ngắn gọn làNghị sĩ khi mà thành viên của Hạ viện gọi làDân biểu.
Đối vớiquốc hội chỉ bao gồm một viện (và do đó không cóthượng viện hayhạ viện) được mô tả là đơn phương hay gọi là đơn viện lập pháp.
Tại một số quốc gia, Thượng viện có tên làViện nguyên lão (Senate), bắt nguồn từ tên gọi củaViện nguyên lão La Mã cổ đại. Việc sử dụng đầu tiên của thuật ngữsenate để chỉ địnhthượng viện bắt nguồn từHiến pháp Hoa Kỳ, sau đó được bắt chước bởi nhiều nước khác trên toàn thế giới.
Nhìn chung Thượng nghị viện có vài điểm sau khác vớihạ viện:
Thượng viện có những quyền lực riêng mà hạ viện không có, và ngược lại, điều này thay đổi tuỳ thuộc vào hiến pháp từng quốc gia.
Có quyền xem xét các vấn đề được đưa ra bởi hạ viện nhưng ở một số nước, thượng nghị sĩ không có vai trò khởi xướng hay phủ quyết lập pháp, riêng ở Hoa Kỳ, thượng nghị sĩ có quyền đề xướng luật, nhưng luật chi tiêu và đánh thuế phải xuất phát từ hạ viện.
Có quyền đặt vấn đề vớinhánh hành pháp, sau khi các nghị quyết được thông qua bởi hạ viện.
Ở nhiều nước, các thành viên thường không phải được bầu đại chúng mà quyền thành viên có thể do kế thừa hoặc do bổ nhiệm.
Các thành viên đại diện cho các đơn vị hành chính của mộtliên bang. Trong trường hợp này, Thượng nghị viện còn được gọi làViện bang biểu, các thành viên được chỉ định bởi các bang và đại diện cho quyền lợi các tiểu bang của một liên bang.
Thượng viện có ít ghế hơn hạ viện.
Nhiệm kỳ thành viên dài hơn của hạ viện, thậm chí cả đời.
Các thành viên được bầu theo từng phần, tức là mỗi năm một phần trong thượng viện sẽ được bầu lại, chứ không phải cả viện. Tuy nhiên, điều này thay đổi tùy thuộc vào các quốc gia khác nhau.
Thượng viện Hoa Kỳ do dân cử, gồm 100 thành viên, mỗi bang sẽ có 2 thượng nghị sĩ đại diện bất chấp là quy mô dân số hay kinh tế của bang đó như thế nào. Chủ tịch thượng viện Hoa Kỳ theo hiến pháp quy định làPhó Tổng thống Hoa Kỳ. Thượng viện có vai trò quan trọng trong việc cân bằng cán cân quyền lực ngành lập pháp, thậm chí là hành pháp và tư pháp của chính quyền liên bang. Mọi sự bổ nhiệm của tổng thống cho các chức danh cao cấp luôn luôn phải thông qua sự phê chuẩn của thượng viện. Thượng viện là cơ quan duy nhất có quyền xét xửtổng thống Hoa Kỳ.
Thượng viện Nga (Hội đồng Liên bang) đại diện cho các chủ thể liên bang của Nga. Hội đồng Liên bang có quyền phê chuẩn các quyết định quan trọng của Tổng thống và các vấn đề liên quan đến lãnh thổ.