Tô Hiến Thành | |
|---|---|
Chức vụ | |
Thái phóNhà Lý | |
| Nhiệm kỳ | 1175 – 1179 |
| Tiền nhiệm | Đỗ Anh Vũ |
| Kế nhiệm | Đỗ An Di |
Thái phó bình chương quân quốc trọng sự | |
Thông tin cá nhân | |
| Sinh | 11 tháng 2 năm1102 Hạ Mỗ, huyện Vĩnh Khang |
| Mất | 17 tháng 7 năm1179 Thăng Long |
| Dân tộc | Kinh |
| Tôn giáo | Phật giáo |
| Cha | Tô Trung |
| Mẹ | Nguyễn Thị Đoan |
| Học vấn | Thái học sinh |
Tô Hiến Thành (Hán tự: 蘇憲誠,11 tháng 2 năm1102 -17 tháng 7 năm1179) quê làng Hạ Mỗ nay là xãHạ Mỗ huyệnĐan Phượng,Hà Nội, là quan đại thần phụ chínhnhà Lý, phụng sự hai triều vua:Lý Anh Tông vàLý Cao Tông. Ông là viên quan văn võ song toàn, nổi tiếng là công minh chính trực, được vuaphong tướcvương mặc dù không phải là tôn thấtnhà Lý.
TheoTừ điển Bách khoa Toàn thư Việt Nam, Tô Hiến Thành sinh ngày 22 tháng 1 nămNhâm Ngọ (11 tháng 2 năm1102) và mất ngày 12 tháng 6 nămKỷ Hợi (17 tháng 7 năm1179). Ông sinh ra ở xóm Lẻ, hương Ô Diên, huyện Vĩnh Khang, thành Thăng Long, nay là xóm Lẻ, thôn Hạ Mỗ, xãHạ Mỗ, huyệnĐan Phượng, thủ đôHà Nội).[1] Có giả thuyết cho rằng ông có thể có quan hệ họ hàng với Tô thị, vợ củaĐỗ Anh Vũ[2] là nhân vật có quyền nhất trong triều đình đầu thời trị vì của vuaLý Anh Tông.[3] Theo sách "Từ Liêm huyện đăng khoa chí" do Cử nhân Bùi Xuân Nghi biên tập thờiTự Đức thì ông từng đỗ khoa thi Minh kinh bác học (tiến sĩ) khoa Mậu Ngọ (1138) đời vua Lý Thần Tông. Thông tin này cũng được dẫn trong các tài liệu"Bản phủ tiền triều chư danh khoa bi" và bia Văn chỉ huyện Từ Liêm dựng năm Tự Đức thứ 25 (1872).
Trong chính sử, Tô Hiến Thành được đề cập lần đầu tiên với vai trò của ông trong việc bình định nổi loạn Thân Lợi.[4] Năm 1140, Thân Lợi tự xưng là con traiLý Nhân Tông và nổi loạn chống vuaLý Anh Tông ở khu vực phía bắc (nay làThái Nguyên).[5] Quân của Thân Lợi cuối cùng đã bị quân nhà Lý do Đỗ Anh Vũ chỉ huy đánh tan, Thân Lợi bị Tô Hiến Thành bắt và bị chém đầu theo lệnh của Lý Anh Tông tháng 10 năm 1141.[6] Chính Tô Hiến Thành đã khuyên nhà vua tha cho các thành viên tham gia nổi loạn để tỏ lòng nhân ái đối với dân chúng.[7] Sự nghiệp làm tướng võ của Tô Hiến Thành chủ yếu là dưới thời trị vì của vua Lý Anh Tông. Tiếp nối gương của Thái úyLý Thường Kiệt,Thái úy Tô Hiến Thành đã cùng vuaLý Anh Tông đi dẹp loạn các nơi, mở mang bờ cõi thêm về phía Tây bắc. Sự nghiệp võ công của ông chốngĐế quốc Khmer xâm lược, chinh phạtChiêm Thành; làm cho vị thế của quốc giaĐại Việt dưới thời Lý Anh Tông trở nên lớn mạnh với các nước lân bang và vớinhà Tống; buộc nhà Tống phải công nhận Đại Việt vào năm 1174.[8][9]
Sự nghiệp làm quan văn của ông cũng hiển hách không kém, nhưng phần lớn công lao lại tập trung ở giai đoạn cuối đời, khi ông trở thành đại thần phụ chính tài năng và đức độ cuối cùng của nhà Lý. Ở giai đoạn trước đó, công lao lớn nhất của ông là việc ông tổ chức khai hoang lấn biển các vùng ven biển thuộc các tỉnhQuảng Ninh,Thanh Hóa và Hà Tĩnh ngày nay, đặc biệt đối với vùng đất ven biển Hải Dương nay là Vĩnh Bảo - Hải Phòng. Cuối đời ông làm đến chức Nhập nội Kiểm hiệuThái phó bình chương quân quốc trọng sự (Tể tướng). Khi vua Lý Anh Tông băng hà tháng 7 năm 1175, Hoàng tử trưởng làLý Long Xưởng hư hỏng, vua có di chiếu lập hoàng tửLý Long Cán mới có 3 tuổi lên ngôi (tức vuaLý Cao Tông), đã giao cho ông làm phụ chính.
Hoàng hậu - mẹ Lý Long Xưởng - đem mâm vàng đến hối lộ ông, mong ông đổi di chiếu đưa Long Xưởng lên ngôi, nhưng ông kiên quyết từ chối và làm theo sự ủy thác của Tiên đế. Nhưng do tuổi già sức yếu mà thời gian phò trợ ấu chúa của ông không được là bao. Năm 1179 khi vua mới 6 tuổi, thì ông ốm nặng và mất. Trước khi mất ông tiến cửTrần Trung Tá, người có thực tài, thay mình phụ chính nhà vua, mà nhất quyết không tiến cửVũ Tán Đường người hầu cận bên mình. Mặc dù người đương thời ví Tô Hiến Thành nhưGia Cát Lượng thờiTam Quốc bênTrung Quốc,[10] triều đình sau đó đã không nghe theo lời ông cho Trần Trung Tá làm Thái phó phụ chính cho vua, dẫn đến sau này vua Cao Tông không được dạy bảo điều hành chính sự mà chỉ lo ăn chơi,nhà Lý đi vào suy vong.
  | Bài viết tiểu sử liên quan đến nhân vật quân sự Việt Nam này vẫn cònsơ khai. Bạn có thể giúp Wikipediamở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. |