Tô Châu (giản thể:苏州市;phồn thể:蘇州市;bính âm:Sūzhōu Shì) là mộtthành phố cấp địa khu thuộc tỉnhGiang Tô,Trung Quốc nằm ở hạ lưu sôngTrường Giang và trên bờ đôngThái Hồ. Thành phố này nổi tiếng vì những cầu đá đẹp,chùa chiền và các khu vườn (viên lâm) được thiết kế tỉ mỉ, mà ngày nay chúng đã trở thành những điểm thu hút khách du lịch. Tô Châu cũng đã từng là một trung tâm quan trọng của công nghiệp sản xuấttơ lụa Trung Hoa kể từ thời kỳnhà Tống (960–1279) cũng như tiếp tục nắm giữ vị trí nổi tiếng này trong thời gian gần đây. Thành phố này là một phần củaTam giác vàng thuộc Trung Quốc. Thành phố này đặc biệt nổi tiếng vì những khu vườn. Một số vườn cây cảnh cổ điển đã đượcUNESCO xếp loại làdi sản thế giới. Diện tích của thành phố là 8.488,42 km²,[4] dân số năm 2020 là 12.748.252 người (trong đó dân số nội thị 6.715.559 người). GDP trên đầu người của thành phố này là ¥178,207 (khoảng US$27,629) vào năm2021, đứng hàng thứ năm trong số 659 thành phố tại Trung Quốc.
Tô Châu, các tên gọi cổ là Câu Ngô, Ngô,Cối Kê (giản thể:会稽;phồn thể:會稽;bính âm:Kuàijī), Ngô Châu, Ngô Quận, Bình Giang Đẳng. Tô Châu còn có biệt danh là Ngô Đô, Ngô Hội, Ngô Môn, Đông Ngô, Ngô Trung, Ngô Hạ, Cô Tô, Trường Châu, Mậu Uyển Đẳng.
Tô Châu, cái nôi củavăn hóa Ngô, là một trong những đô thị cổ nhất trong lưu vực sôngDương Tử. Khoảng 2.500 năm trước, các bộ lạc bản địa, tự gọi mình là "Câu Ngô" vào cuối thời kỳnhà Thương đã sinh sống trong khu vực mà sau này gọi là Tô Châu.
Vào thời kỳ cuối của nhà Thương,Thái Bá đã đến đây để lập ra nước Ngô, đóng kinh đô tại đây và gọi nó là Ngô thành. Năm514 TCN, trong thời kỳXuân Thu, vuaHạp Lư (giản thể:阖闾;phồn thể:闔閭;bính âm:Hélǘ) củanước Ngô đã saiNgũ Tử Tư xây dựng "Hạp Lư thành" (giới học giả cho là thuộc Tô Châu ngày nay) làm kinh đô của mình. Nước Ngô trọng dụngTôn Vũ để phát triển quân đội, tiến đánh nước Tề ở phương bắc, xưng bá trung nguyên. Năm496 TCN, Hạp Lư đã được mai táng tạiHổ Khâu (tiếng Trung:虎丘;bính âm:Hǔ Qiū).
Chuyết Chính viên
Năm473 TCN, nước Ngô bịnước Việt của Việt vương Câu Tiễn đánh bại. Tô Châu trở thành kinh đô của nước Việt. Năm306 TCN, nước Việt lại bị nướcSở sát nhập. Thời kỳ hoàng kim của Tô Châu đã qua đi. Các di tích của nền văn hóa này bao gồm các phần còn sót lại của các tường thành và cổng thành có niên đại 2.500 năm tuổi tạiBàn Môn (giản thể:盘门;phồn thể:盤門;bính âm:Pán Mén).
Vào thời kỳnhà Tần, thành phố này được biết dưới tên gọi Ngô huyện.Hạng Vũ (giản thể:项羽;phồn thể:項羽;bính âm:Xiàng Yǔ) đã bắt đầu sự nổi dậy lịch sử của mình tại đây vào năm209 TCN và nó đã góp phần vào sự sụp đổ nhanh chóng của nhà Tần.
Vào thời kỳnhà Tùy, thành phố này đã được đổi tên thành Tô Châu vào năm589.
KhiĐại Vận Hà được hoàn thành, Tô Châu nằm ở vị trí có tầm quan trọng chiến lược trên hành trình thương mại chính. Trong suốt lịch sử Trung Hoa nó đã là thủ phủ chính yếu củacông nghiệp vàthương mại ở khu vực ven biển thuộc miền đông nam Trung Quốc.
Trong thời kỳnhà Đường, năm825 nhà thơ lớnBạch Cư Dị (tiếng Trung:白居易;bính âm:Bái Jūyì) đã cho xây dựng Sơn Đường nhai (tiếng Trung:山塘街;bính âm:Shāntáng Jiē) để nối thành phố này với Hổ Khâu phục vụ cho du khách. Thời kỳnhà Tống (960-1279), tại Tô Châu đặt Bình Giang phủ, cai quản Chiết Giang tây đạo. Năm1035, nhà thơ, nhà văn lớn kiêm chính trị giaPhạm Trọng Yêm (tiếng Trung:范仲淹;bính âm:Fàn Zhòngyān) đã cho xây dựng Khổng miếu tại đây. Nó đã trở thành nơi để diễn ra các cuộc thi tuyển chọn quan lại cho triều đình.
Tháng Hai năm1130, quân độinhà Kim (1115–1234 tiến xuống phía nam đã phá hủy và thảm sát thành phố này. Năm1275 quân độinhà Nguyên (1271-1368) cũng đã tiến tới đây và đổi tên Tô Châu thành Bình Giang lộ. Cuối thời nhà Nguyên,Trương Sĩ Thành nổi dậy, tự xưng là Ngô vương, đổi Bình Giang lộ thành Long Bình phủ, lấy Tô Châu làm kinh đô. Năm1367, quân đội củaChu Nguyên Chương công phá Tô Châu, phá hủy hoàng thành củaTrương Sĩ Thành. Trương Sĩ Thành đầu hàng.Nhà Minh (1367-1644) đổi Long Bình phủ thành Tô Châu phủ, cho trực thuộcNam Kinh. Thời kỳnhà Thanh (1644-1911), Tô Châu là nơi đặt trụ sở của tuần phủ và bố chánh sứ Giang Tô.
Trong thời kỳ hai triều Minh-Thanh, thành phố này đã có nhiều thời kỳ thịnh vượng. Nhiều khu vườn nổi tiếng của các tư nhân đã được các tầng lớp quan lại và người giàu có xây dựng. Tuy nhiên, thành phố này cũng đã phải gánh chịu thảm họa vào năm1860 khi binh lính củaThái Bình thiên quốc tiến vào chiếm giữ thành phố. Tháng 11 năm1863,thường thắng quân dưới sự chỉ huy củaCharles Gordon đã tái chiếm thành phố này từ tay Thái Bình thiên quốc.
Hình ảnh chụp gần của Chuyết Chính viên tại Tô Châu
Khủng hoảng tiếp theo mà thành phố này vấp phải là sự xâm chiếm của ngườiNhật năm1937. Nhiều khu vườn đã bị phá hủy vào cuối cuộc chiến. Đầu thập niên 1950, công việc khôi phục đã được tiến hành đối với Chuyết Chính viên, Đông viên và các khu vườn khác để đua chúng trở lại với cuộc sống.
Năm1981, thành phố cổ này đã đượcQuốc vụ viện Cộng hòa nhân dân Trung Hoa liệt kê như là một trong bốn thành phố mà sự bảo vệ các di sản lịch sử và văn hóa cũng như cảnh quan thiên nhiên phải được đặt lên hàng đầu (các thành phố khác làBắc Kinh,Hàng Châu vàQuế Lâm). Kể từ đó, với các công trình kinh tế ở ngoại ô, Tô Châu đã phát triển thành một trong những thành phố thịnh vượng nhất ở Trung Quốc.
Là một trong những thành phố thịnh vượng nhất của Trung Quốc, sự phát triển của Tô Châu có sự liên quan trực tiếp với sự lớn mạnh của các thành thị vệ tinh, đáng chú ý nhất làCôn Sơn,Thái Thương vàTrương Gia Cảng. Các khu vực thuộc quyền quản lý hành chính của Tô Châu cũng là nơi có nhiều nhà máy, xí nghiệp công nghệ cao.
Tô Châu được chia thành 10 đơn vị hành chính cấp huyện. Cụ thể như sau:
Từ thời cổ đại đã có nhiều nhà thơ viết về phong cảnh Tô Châu. Nổi tiếng nhất trong số đó có lẽ làPhong Kiều dạ bạc củaTrương Kế với
Nguyệt lạc ô đề sương mãn thiên
Giang phong ngư hỏa đối sầu miên
Cô Tô thành ngoại Hàn Sơn tự
Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền
Lối vào một trong những khu vườn cổ tại Tô Châu
Các khu vực đáng chú ý có:
Bàn Môn có 2.500 năm tuổi, được xây dựng trong thời kỳ nước Ngô. Nó được biết đến vì kiến trúc xây dựng độc đáo duy nhất cũng như là sự kết hợp hài hòa của nước và cổng đất.
Tháp Hổ Khâu của Vân Nham tự. Đây là một tháp nghiêng. Nó là ngọn tháp nổi tiếng nhất ở miền đông Trung Quốc
Tô Châu nằm ở vị trí thuận tiện trên tuyếnđường sắt Kinh Hồ nối liềnThượng Hải vàNam Kinh, thủ phủ của tỉnh, với thời gian đi tới cả hai thành phố này chỉ khoảng trên dưới 1 giờ tàu chạy. Ga đường sắt Tô Châu là một trong những nhà ga bận rộn nhất tại Trung Quốc, với 139 tàu khách dừng tại đây mỗi ngày. Các tàu hỏa chỉ mất 45 phút tới Thượng Hải và khoảng 1,5 giờ tới Nam Kinh. Các đường bộ có thể chọn lựa là đường cao tốc Giang Tô-Thượng Hải, đường cao tốc ven sôngDương Tử, đường cao tốc Tô Châu-Gia Hưng-Hàng Châu. Năm 2005, đường vành đai mới đã hoàn thành, liên kết các huyện cấp thị ở ngoại vi như Thái Thương, Côn Sơn và Thường Thục. Theo đường thủy, Tô Châu được nối với Trương Gia Cảng,Lộ Trực (Phủ Lý),Thường Châu.
Mặc dùsân bay Quang Phúc phục vụ như là sân bay nối hai đô thị (Tô Châu-Bắc Kinh, Tô Châu-Phật Sơn,Quảng Đông) và Quốc vụ viện đã phê chuẩn việc xây dựng một sân bay chỉ phục vụ cho Tô Châu vào năm 2003, nhưng vận tải hàng không từ Tô Châu vẫn tiếp tục được thực hiện chủ yếu tạisân bay Hồng Kiều vàsân bay quốc tế Phố Đông ở Thượng Hải.
.svg)
.jpg)
