| Tào Ngụy Phế Đế 邵陵厲公 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hoàng đếTrung Hoa | |||||||||
| Hoàng đếTào Ngụy | |||||||||
| Trị vì | 239 -254 | ||||||||
| Nhiếp chính | Tào Sảng Tư Mã Ý Tư Mã Sư | ||||||||
| Tiền nhiệm | Tào Ngụy Minh Đế | ||||||||
| Kế nhiệm | Tào Ngụy Thiếu Đế | ||||||||
| Tề Vương | |||||||||
| Tại vị | 254 -274 | ||||||||
| Thông tin chung | |||||||||
| Thê thiếp | Hoài Chân Hoàng hậu Trương phế hậu Vương Hoàng hậu | ||||||||
| |||||||||
| Thân phụ | Tào Duệ | ||||||||
Tào Phương (chữ Hán: 曹芳;232–274; cai trị:239 –254)tên tự làLan Khanh (蘭卿), làhoàng đế thứ ba của nhàTào Ngụy thờiTam Quốc tronglịch sử Trung Quốc.
Trước khi lên ngôi, ông được phong làTề Vương. Sau này, ông bịTư Mã Sư phế truất làmThiệu Lăng công. Sau khi ông mất, được ban thụy là "Lệ" (nghĩa: ngang bướng), gọi đầy đủ làThiệu Lăng Lệ công. Ông mất vào năm 274, lúc đó nhà Tào Ngụy đã bịnhà Tấn tiêu diệt.
Tào Phương vốn là con trai của Nhậm Thành vươngTào Giai (曹楷) – một hoàng thân quốc thích nhà Tào Ngụy. Vì vua Tào Ngụy Liệt Tổ Minh Đế (Tào Duệ) không có con trai, bèn chọn ông lập làmthái tử.
Năm 239, Ngụy Minh Đế mất. Trước lúc mất, vua Minh Đế vì thấy vua mới Tào Phương còn nhỏ, bèn định giao quyền nhiếp chính cho bọn đại thầnTào Vũ,Tào Sảng,Hạ Hầu Hiến,Tào Triệu vàTần Lãng. Nhưng lúc đó, 2 viên quan làLưu Phóng vàTôn Tư vốn có hiềm khích với Hạ Hầu Hiến và Tào Triệu nên xin với Minh Đế đổi lại người nhiếp chính, Minh Đế đành chỉ định để 2 người là Tào Sảng vàTư Mã Ý làm thay. Sau khi Minh Đế băng, Thái tử Tào Phương kế nhiệm, đặt niên hiệu là Cảnh Sơ.
Phế Đế cai trị đất nước 15 năm, số năm cai trị dài nhất trong các vua nhà Tào Ngụy, nhưng trong thời gian đó ông không làm được việc gì. Khi ông còn nhỏ, các đại thầnTào Sảng rồi sau đó làTư Mã Ý tranh đoạt quyền lực. Sau này, khi Tư Mã Ý mất, con làTư Mã Sư lên thay, Phế Đế định tìm cách giành lại quyền từ tay họ Tư Mã nhưng thất bại, cuối cùng bị phế truất.
Lúc đầu, khi nắm quyền nhiếp chính, Tào Sảng và Tư Mã Ý cùng chia nhau đều cai quản. Nhưng càng về sau, Tào Sảng càng lấn lướt Tư Mã Ý, dần dần đã chiếm lấy quyền lực của họ Tư Mã. Tư Mã Ý thấy mình còn yếu, không thể chống lại được Tào Sảng, đành nhẫn nhịn chờ thời cơ. Sau đó (năm 247), Tư Mã Ý vờ cáo bệnh từ quan. Thế lực của Tào Sảng do không còn ai cản nữa, bắt đầu tung hoành chốn triều đường, những tay chân thân tín nhưĐặng Dương (鄧颺),Lý Thắng (李勝),Hà Yến (何晏) vàĐinh Mật (丁謐),... ra sức lộng hành, lũng đoạn triều chính. Những người mà không cùng phe cánh hoặc chống lại Tào Sảng đều bị loại bỏ.
Năm 243, Phế Đế lập nàngChân Thị làm hoàng hậu. Chân hoàng hậu là cháu của Ngụy Xương Mục hầu Chân Nghiễm (sau này mất, Chân hậu được truy làHoài hoàng hậu).
Tư Mã Ý làm cho Tào Sảng mất cảnh giác, ngầm chờ thời cơ nổi dậy. Năm 249, khi Tào Sảng dẫn Ngụy Phế Đế đi viếng miếu Liệt Tổ của tiên hoàng Ngụy Minh Đế, Tư Mã Ý bèn nổi dậy, đem quân tiến chiếm kinh thành, buộc Quách thái hậu ban chiếu kể tội Tào Sảng lộng quyền làm bại hoại chính sự. Tào Sảng mất hết uy quyền, rồi bị giết chết. Từ đó, Tư Mã Ý chính thức nắm quyền trong triều.
Từ sau khi nắm quyền nhiếp chính, Tư Mã Ý ra sức gây uy thế trong triều. Tào Phương không có quyền, đã vậy còn buộc phải ban cho Tư Mã Ý lễcửu tích (tức là 9 ơn huệ của nhà vua ban cho bề tôi có công), nhưng Tư Mã Ý giả vờ từ chối. Thời Tư Mã Ý nắm quyền, ra sức thanh lọc bộ máy quan lại, bài trừ tệ nạntham nhũng.
Năm 251, viên tướng trấn giữ thành Thọ Xuân (nay thuộc thành phố Thọ Châu, địa cấp thị Lữ An, tỉnh An Huy) làVương Lăng bị cho là âm mưu với Sở vươngTào Bưu (曹彪 con thứ củaTào Tháo, em Văn ĐếTào Phi, ông chú của Tào Phương) định đánh chiếm Hứa Xương, phế truất Tào Phương để lập Tào Bưu.[1] Nhưng nhanh chóng, Vương Lăng bị Tư Mã Ý bắt. Tư Mã Ý giết cả họ Vương Lăng rồi nhân danh Tào Phương bắt Tào Bưu tự sát. Các sử gia hiện đại cho rằng thực chất đây là vụ án giả do Tư Mã Ý làm ra để tiêu diệt những lực lượng trung thành với họ Tào mà chống đối mình.[2]
Không lâu sau vụ Vương Lăng, Tư Mã Ý qua đời, giao quyền lại cho con trai trưởng làTư Mã Sư nắm giữ.
Từ khi nắm quyền,Tư Mã Sư chuyên hết mọi việc, khiến Tào Phương lấy làm bất bình. Ông vốn chỉ tin tưởng một viên đại thần tên là Lý Phong, khi bàn chính sự với Lý, thường bày tỏ nỗi bất bình về sự chuyên quyền của họ Tư Mã. Tư Mã Sư biết tin đó, bèn bí mật bắt giam Lý Phong, hành hạ ông ta đủ điều, ép phải khai ra những điều đã bí mật bàn luận với Tào Phương, nhưng Lý Phong một mực không chịu khai, cuối cùng bị chém chết. Sau đó, Tư Mã Sư ra tay thanh trừng những người cùng phe cánh với Lý Phong như Hạ Hầu Huyền và Trương Tập, khép Lý – Hạ Hầu – Trương tội danh phản quốc, ban ántru di tam tộc, Tào Phương chỉ biết bất lực rơi lệ khi thấy bề tôi trung của mình bị giết. Sự kiện đó xảy ra vào năm 254. Sau đó, Tư Mã Sư ép vua phải phế truất Trương hoàng hậu, đưa người con gái khác là Vương Thị lên thay.
Càng ngày, Tào Phương càng căm hậnTư Mã Sư. Có người bày kế cho vua rằng sẽ giúp vua lấy lại quyền lực, âm mưu được bày ra là: vua hãy sai thích khách chặn ở thành Trường An, em của Tư Mã Sư làTư Mã Chiêu sẽ đến đó trấn giữ, nhân đó mà cho thích khách ra giếtTư Mã Chiêu, rồi cướp lấy quân đội của Chiêu, lấy quân đó mà chống lại Tư Mã Sư. Dù thấy kế hoạch hay, nhưng Tào Phương lại lo ngại, chần chừ không quyết, cuối cùng âm mưu bị bại lộ.Tư Mã Sư nghe tin sợ hãi, quyết ra tay hạ bệ ông. Lấy danh nghĩa là vua bị bệnh điên, rồi phế truất vua, giáng ông làm Tề Vương.
Sau khi bị phế làm Tề Vương, Phế Đế chuyển đến sống tại một cung điện ởHà Nội (nay thuộc địa cấp thị Tiêu Tác, tỉnhHà Nam, Trung Quốc). Sau này, năm 265, khi con trai của Tư Mã Chiêu làTư Mã Viêm cướp ngôi nhà Tào Ngụy, lập ra nhà Tấn, Phế Đế bị giáng làm Thiệu Lăng công. Tào Phương mất năm 274, hưởng dương 43 tuổi, được an táng theo nghi thức của một công tước, thụy là Lệ. Sử không cho biết hậu duệ của ông.
Trong thời gian 15 năm ở ngôi ông sử dụng 3 niên hiệu là: