| Systema Naturæ | |
|---|---|
 Tựa sách phiên bản năm 1758 của Carolus Linnaeus:Systema Naturæ.[1] | |
| Thông tin sách | |
| Tác giả | Carolus Linnaeus (Carl von Linné) |
| Quốc gia | Thụy Điển |
| Chủ đề | Hệ thống học] |
| Thể loại | Phân loại sinh học |
| Ngày phát hành | 1890 (1890) |
Systema Naturae (đôi khi được viết làSystema Naturæ với vầnæ) là một trong những tác phẩm chính của nhà thực vật học, động vật học và bác sĩ người Thụy ĐiểnCarolus Linnaeus (1707-1778) và sách này giới thiệu vềphân loại học Linnaean. Mặc dù hệ thống này, hiện được gọi làdanh pháp hai phần, đã được phát triển một phần bởi hai anh emGaspard vàJohann từ 200 năm trước đó,[2] Linnaeus là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ này một cách nhất quán trong suốt quyển sách của ông. Quyển sách được xuất bản lần đầu tiên năm 1735. Tên đầy đủ của lần tái bản thứ 10 (1758) có tên làSystema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis tạm dịch là: "Hệ thống về tự nhiên qua cách nhìn về 3 giới của tự nhiên, theo lớp, bộ, chi và loài, với các đặc điểm, sự khác biệt, tên đồng nghĩa, nơi chốn".
Lần tái bản thứ 10 (1758) được xem là điểm khởi đầu chodanh pháp động vật.[3] Năm 1766–1768 Linnaeus đã tái bản quyển sách lần thứ 12 với nhiều cải tiến, là phiên bản cuối mà ông đứng tên tác giả. Một công trình khác có cùng phong cách và có tên gọi là "Systema Naturae" đã đượcJohann Friedrich Gmelin xuất bản trong khoảng 1788 và 1793. Ít nhất là từ đầu thập niên 1900, các nhà động vật học công nhận quyển sách này rộng rãi đây là bản cuối cùng trong loạt sách này.[4][5] Nó cũng đượcInternational Commission on Zoological Nomenclature chính thức công nhận trong Opinion 296 (26 tháng 10 năm 1954) là phiên bản thứ 13 củaSystema Naturae.[6]
Trong quyển sách của ôngImperium Naturæ, Linnaeus đã đưa ra 3 giớiRegnum Animale,Regnum Vegetabile vàRegnum Lapideum. Theo cách tiếp cận này, hệ thống phân loại gồm 3 giới là Animal (động vật), Vegetable (thực vật) và Minera, đã tồn tại phổ biến trong nhận thức cho đến ngày nay. Hệ thống phân loại chia thành 5 cấp: Giới, lớp, bộ, chi và loài. Trong khi nhiều loài và chi được xem là "của trời cho" (tự nhiên), còn 3 cấp trên đó được cho là do Linnaeus thành lập. Quan niệm đằng sau sự sắp xếp có hệ thống này được áp dụng cho tất cả các nhóm tạo thành một hệ thống dễ nhớ và định hướng, và đây được xem là một thành công lớn của ông.
.png)
Công trình của Linnaeus đã có ảnh hưởng rất lớn đến khoa học; nó là một nền tảng không thể thiếu đối với danh pháp khoa học, hiện được quy định bởiNomenclature Codes. Hai trong số các công trình của ông gồm, phiên bản đầu tiên của quyểnSpecies Plantarum (1753) về thực vật và phiên bản thứ 10 của quyểnSystema Naturæ (1758) được công nhận là những điểm khởi đầu của danh pháp khoa học. Hầu hết tên loài và chi do ông đặt đã được công bố rất sớm và do đó có sự ưu tiên sử dụng tên này trong các công trình sau đó. Trong động vật học có một ngoại lệ, là một chuyên khảo về nhện Thụy Điển,Svenska Spindlar,[7] đượcCarl Clerck công bố năm 1757, vì vậy những tên gọi được công bố trong công trình này có sự ưu tiên hơn so với tên gọi của Linnus.[8] Tuy nhiên, ảnh hưởng về khoa học của ông phải về giá trị về phân loại học của ông. Tài năng của ông là để thu hút sinh viên trẻ khéo léo hơn và gửi ra nước ngoài để thu thập dữ liệu để thực hiện công việc của ông hơn là ảnh hưởng của nó so với thời của ông.[9] Vào gần cuối thế kỷ 18, hệ thống của ông đã có hiệu quả trở thành hệ thống tiêu chuẩn để phân loại sinh học.
Chỉ trong giới Động vật, các cấp phân loại cao hơn của Linnaeus vẫn ít nhiều được công nhận và một số trong các tên gọi này vẫn còn được sử dụng, nhưng thường không hoàn toàn cho các nhóm giống nhau như Linnaeus đã sử dụng. Ông chi giới Động vật thành 6 lớp trong phiên bản thứ 10 (1758), gồm:
Các lớp và bộ thực vật do ông xếp theoSystema Sexuale không bao giờ có dự định thể hiện các nhóm tự nhiên (như trái ngược vớiordines naturales trong quyểnPhilosophia Botanica) nhưng chỉ sử dụng trong việc xác định. Chúng đã được sử dụng trong ngữ cảnh đó phù hợp trong thế kỷ 19.
Các lớp thực vật của Linnaean trongSexual System gồm:
Phân loại của Linnaeus vềkhoáng vật đã không được sử dụng từ lâu. Trong phiên bản thứ 10 (1758) của quyểnSystema Naturæ, các lớp của Linnaean gồm:
| Phiên bản, quyển/phần | Nơi XB | Năm | Chú thích | liên kết với các phiên bản trực tuyến khác |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Leiden | 1735 | Linnæus, C. 1735. Systema naturæ, sive regna tria naturæ systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. – pp. [1–12]. Lugduni Batavorum. (Haak) | Missouri Botanical Garden |
| 2 | Stockholm | 1740 | Linnæus, C. 1740. Systema naturæ in quo naturæ regna tria, secundum classes, ordines, genera, species, systematice proponuntur. Editio secunda, auctior. – pp. [1–2], 1–80. Stockholmiæ. (Kiesewetter) | Google Books |
| 3 | Halle | 1740 | Lange, J. J. 1740. Caroli Linnaei systema natvrae, sive Regna tria natvrae systematice proposita per classes, ordines, genera et species. Caroli Linnaei Natur-Systema, oder die in ordentlichem Zusammenhange vorgetragene drey Reiche der Natur nach ihren Classen, Ordnungen, Geschlechtern und Arten, in die deutsche Sprache übersetzet und mit einer Vorrede herausgegeben von Johann Joachim Langen. – pp. [1–8], 1–70, [1]. Halle. (Gebauer) | Bayerische Staatsbibliothek München |
| 4 | Paris | 1744 | Linnæus, C. 1744. Systema naturæ in quo proponuntur naturæ regna tria secundum classes, ordines, genera & species. Editio quarta ab auctore emendata & aucta. Accesserunt nomina Gallica. – pp. i–xxvi, [1], 1–108. Parisiis. (David.) | Google Books –CSIC Madrid (not accessible in Aug/Sep 2010) |
| 5 | Halle | 1747 | Agnethler, M. G. 1747. Caroli Linnæi systema natvræ in qvo natvræ regna tria, secvndvm classes, ordines, genera, species, systematice proponvntvr. Recvsvm et societatis, qvæ impensas contvlit, vsvi accomodatvm. Editio altera avctior et emendatior. – pp. 1–88. Halæ Magdebvrgicæ. | Bayerische Staatsbibliothek München |
| 6 | Stockholm | 1748 | Linnæus, C. 1748. Systema naturæ sistens regna tria naturæ, in classes et ordines, genera et species redacta tabulisque æneis illustrata. Editio sexta, emendata et aucta. – pp. [1–3], 1–224, [1–18], Tab. I–VIII. Stockholmiæ. (Kiesewetter) | SUB Göttingen |
| 7 | Leipzig | 1748 | Linnæus, C. 1748. Systema naturæ sistens regna tria naturæ, in classes et ordines, genera et species redacta tabulisque æneis illustrata. Secundum sextam Stockholmiensem emendatam & auctam editionem. – pp. [A], [1–5], 1–224, [1–22], Tab. I–VIII. Lipsiae. (Kiesewetter) | Bayerische Staatsbibliothek München |
| 8 | Stockholm | 1753 | Haartman, J. J. 1753. Caroli Linnæi Indelning i Ö̈rt-Riket, efter Systema Naturae, på Swenska öfwersatt af Johan J. Haartman. – pp. [1–12], 1–136, [1–8]. Stockholm. (Salvius) | Umeå UBLưu trữ ngày 26 tháng 4 năm 2017 tạiWayback Machine |
| 9 | Leiden | 1756 | Linnæus, C. 1756. Systema naturæ sistens regna tria naturæ in classes et ordines, genera et species redacta, tabulisque æneis illustrata. Accedunt vocabula gallica. Editio multo auctior & emendatior. – pp. [1–7], 1–227, [1–19], Tab. I–VIII. Lugduni Batavorum. (Haak) | New York Botanical Garden,Bayerische Staatsbibliothek München |
| 10, quyển 1 | Stockholm | 1758 | Linnæus, C. 1758. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. – pp. [1–4], 1–824. Holmiæ. (Salvius) | Bayerische Staatsbibliothek München,SUB Göttingen,Missouri Botanical Garden |
| 10, quyển 2 | Stockholm | 1759 | Linnæus, C. 1759. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus II. Editio decima, reformata. – pp. [1–4], 825–1384. Holmiæ. (Salvius) | Missouri Botanical Garden |
| 11, quyển 1 | Halle | 1760 | Linnaeus, C. 1760. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species, cvm characteribvs, differentiis, synonymis, locis. Tomvs I. Praefactvs est Ioannes Ioachimvs Langivs. Ad editionem decimam reformatam Holmiensem. – pp. [1–8], 1–824. Halae Magdebvrgicae. (Curt). (Linnæus 1758: p. 5 recorded probably this edition as from Leipzig 1762, "nil additum" = nothing added) | New York Botanical Garden (pp. [1–8], 1–338),New York Botanical Garden (pp. 339–824) |
| 12, quyển 1, phần 1 | Stockholm | 1766 | Linné, C. a 1766. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio duodecima, reformata. – pp. 1–532. Holmiæ. (Salvius) | SUB Göttingen,Bayerische Staatsbibliothek München |
| 12, quyển 1, phần 2 | Stockholm | 1767 | Linné, C. a 1767. Systema naturæ, Tom. I. Pars II. Editio duodecima reformata. – pp. 533–1327, [1–37]. Holmiæ. (Salvius) | SUB Göttingen,Bayerische Staatsbibliothek München |
| 12, quyển 2 | Stockholm | 1767 | Linné, C. a 1767. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus & differentiis. Tomus II. – pp. 1–735, [1–16], 1–142, [1–2]. Holmiæ. (Salvius) | |
| 12, quyển 3 | Stockholm | 1768 | Linné, C. a 1768. Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus & differentiis. Tomus III. – pp. 1–236, [1–20], Tab. I–III. Holmiæ. (Salvius) | SUB Göttingen |
| 12a ("13"), quyển 1, phần 1 | Vienna | 1767 | Linné, C. a 1767. Systema naturæ per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam Holmiensem. – pp. 1–532. Vindobonae. (Trattnern) | NCSU Libraries –Missouri Botanical Garden,Google Books |
| 12a ("13"), quyển 1, phần 2 | Vienna | 1767 | Linné, C. a [1767]. Systema naturæ. Tom. I. Pars II. – pp. [1–2], 1–1327, [1–37]. Vindobonae. (Trattnern) | NCSU Libraries,Missouri Botanical Garden,Google Books |
| 12a ("13"), quyển 2 | Vienna | 1770 | Linné, C. a 1770. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species cvm characteribvs, et differentiis. Tomvs II. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam Holmiensem. – 1–736, [1–6]. Vindobonae. (Trattnern) | NCSU Libraries,Missouri Botanical Garden,New York Botanical Garden,Google Books |
| 12a ("13"), quyển 3 | Vienna | 1770 | Linnaeus, C. 1770. Systema natvrae per regna tria natvrae, secvndvm classes, ordines, genera, species cvm characteribvs, et differentiis. Tomvs III. – 1–236, [1–19]. Vindobonae. (Trattnern) | NCSU Libraries,Missouri Botanical Garden,Google Books |
| 12b, quyển 1 | Göttingen | 1772 | Beckmann, J. 1772. Caroli a Linné systema naturae ex editione duodecima in epitomen redactum et praelectionibus academicis accommodatum a Iohanne Beckmanno. Tomus I. Regnum Animale. – pp. [1–5], 1–240, [1–10]. Gottingae. (Vandenhoeck) | NCSU Libraries |
| 12b, quyển 2 | Göttingen | 1772 | Beckmann, J. 1772. Caroli a Linné systema naturae ex editione duodecima in epitomen redactum et praelectionibus academicis accommodatum a Iohanne Beckmanno. Tomus II. Regnum Vegetabile. – pp. 1–356, [1–32]. Gottingae. (Vandenhoeck) | NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 1 | Leipzig | 1788 | Gmelin, J. F. 1788. Caroli a Linné systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, aucta, reformata. – pp. [1–12], 1–500. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 3 | Leipzig | [1789] | Gmelin, J. F. [1789]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars II. – pp. 501–1032. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 3 | Leipzig | [1789] | Gmelin, J. F. [1789]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars III. – pp. 1033–1516. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 4 | Leipzig | [1790] | Gmelin, J. F. [1790]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars IV. – pp. 1517–2224. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 5 | Leipzig | [1790] | Gmelin, J. F. [1790]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars V. – pp. 2225–3020. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 6 | Leipzig | [1791] | Gmelin, J. F. [1791]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars VI. – pp. 3021–3910. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries |
| 13, quyển 1, phần 7 | Leipzig | [1792] | Gmelin, J. F. [1792]. Caroli a Linné, systema naturae. Tom. I. Pars VII. – pp. [1], 3911–4120. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden |
| 13, quyển 1, phần 1 | Leipzig | 1791 | Gmelin, J. F. 1791. Caroli a Linné systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus et differentiis. Tomus II. Editio decima tertia, aucta, reformata. – pp. [1], I–XL, 1–884. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries,Bayerische Staatsbibliothek München |
| 13, quyển 1, phần 2 | Leipzig | [1791]? | Caroli a Linné, systema naturae. Tom. II. Pars II. – pp. [1], 885–1661, [1]. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,Bayerische Staatsbibliothek München |
| 13, quyển 3 | Leipzig | 1793 | Gmelin, J. F. 1793. Caroli a Linné (...) systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus et differentiis. Tomus III. Editio decima tertia, aucta, reformata. – pp. 1–476. Lipsiae. (Beer) | Missouri Botanical Garden,NCSU Libraries,Bayerische Staatsbibliothek München |
| Lĩnh vực và ngành | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Học viện | |||||||||||||||||||||||||||
| Lý thuyết, khái niệm | |||||||||||||||||||||||||||
| Lịch sử |
| ||||||||||||||||||||||||||
| Chủ đề liên quan |
| ||||||||||||||||||||||||||
