Tất cả các loại sinh vật đều có khả năng đặc trưng nhưtrao đổi chất (metabolism),cân bằng nội môi (homeostasis),sinh trưởng phát triển (developmental biology),sinh sản (reproduction) và một số mức độphản ứng (response) đối với cáckích thích sinh lý (stimulus) bên ngoài. Tuy nhiên, không phải mọi sinh vật đều mang đầy đủ các đặc trưng trên. Nhiều sinh vật không có khả năng tự chuyển động và phản ứng trực tiếp đối với môi trường hoặc không có khả năng tự sinh sản.Con người là động vật đa bào gồm hàng nghìn tỷ (trillions)tế bào biệt hóa (cellular differentiation) trong quá trìnhsinh học phát triển thành cácmô vàcơ quan sinh học chuyên biệt.
Một sinh vật có thể là mộtsinh vật nhân sơ (prokaryote) hoặc mộtsinh vật nhân thực (eukaryote). Các sinh vật nhân sơ được đại diện bởi hai vực riêng biệt (tronghệ thống ba vực - Three-domain system) đó là vựcvi khuẩn và vựccổ khuẩn. Sinh vật nhân chuẩn được đặc trưng bởi sự hiện diện củanhân tế bào bị ràng buộc gắn vớimàng tế bào (membrane-bound) và có thêm các ngăn liên kết màng được gọi là cácbào quan (organelle) chẳng hạn nhưty thể (mitochondria) ở động vật và thực vật haylạp thể (plastid) trong thực vật vàtảo, tất cả thường được coi là có nguồn gốc từthuyết nội cộng sinh (symbiogenesis, endosymbiotic) vi khuẩn.[2]
Ước tính số lượng loài hiện tại củaTrái Đất dao động từ 10 triệu đến 14 triệu,[3] trong đó chỉ có khoảng 1,2 triệu đã được ghi nhận.[4] Hơn 99% tất cả các loài, chiếm hơn 5 tỷ loài,[5] đã từng sống được ước tính làtuyệt chủng.[6][7] Trong năm2016, một bộ 355gen từtổ tiên chung phổ biến cuối cùng (last universal common ancestor - LUCA) của tất cả các sinh vật đã được xác định.[8][9]
Sinh vật là những hệ thống hóa học phức tạp, được tổ chức theo cách thúc đẩy sự sinh sản và một số biện pháp phát triển bền vững hoặc sinh tồn. Các quy luật giống nhau chi phối hóa học sinh vật không sự sống (ví dụ như đá, nước, không khí) cũng áp dụng cho các quá trình hoá học sinh vật có sự sống. Nó là một hiện tượng của toàn thể sinh vật, Nói chung đây là những hiện tượng của toàn bộ sinh vật xác định thể lực của chúng trong một môi trường và do đó khả năng sống sót của cácgen dựa trênDNA.
Nguyên tố hóa học cơ bản trong các hợp chất này làcacbon. Các tính chất hóa học của nguyên tố này như mối liên kết với các nguyên tử nhỏ khác, và kích thước nhỏ của nó làm cho nó có thể tạo nhiều liên kết, làm nó là đặc điểm cơ bản của sự sống hữu cơ. Nó có thể tạo thành các hợp chất 3 nguyên tử nhỏ nhưcacbon dioxide), cũng như các chuỗi lớn hàng ngàn nguyên tử chứa các dữ liệu (axít nucleic), giữ các tế bào cùng nhau, và truyền thông tin (protein).
Các hợp chất cấu tạo nên các sinh vật có thể được chia thành cácđại phân tử và các phân tử nhỏ khác. 4 nhóm đại phân tử làaxit nucleic,protein,cacbohydrat vàlipid. Các axit nucleic (đặc biệt là axit deoxyribonucleic, hay DNA) lưu trữ dữ liệu di truyền ở dạng các chuỗinucleotide. Các chuỗi nucleotide có bốn loại khác nhau (adenin,cytosi,guanin, vàthymin) ra lệnh nhiều đặc điểm tạo thành sinh vật. Chuỗi được chia thành cáccodon, mỗi codon là một chuỗi đặc biệt của 3 nucleotide và tương ứng với mộtamino acid đặc biệt. Do đó, chuỗiDNA mã hóa một protein nhất định, do các tính chất hóa học của các amino acid cấu tạo nên nó, quá trìnhcuộn gập protein theo một cách cụ thể và do đó thực hiện một chức năng cụ thể.
Các chức năng của protein được ghi nhận:
Enzyme, xúc tác tất cả các phản ứng của quá trình trao đổi chất
Một lớpphospholipid kép tạo thành màng tế bào cấu tạo nên một rào chắn, chứa mọi thứ bên trong tế bào và bảo vệ các hợp chất di chuyển tự do vào và ra khỏi tế bào. Do sự thấm chọn lọc (selective permeability) của màng phospholipid chỉ cho phép một số phân tử cụ thể mới có thể đi qua nó. Ở một số sinh vật đa bào, chúng có vai trò lưu trữ năng lượng và thông tin trung gian giữa các tế bào. Cacbohydrat thì dễ vỡ hơn so với các lipid và sinh nhiều năng lượng hơn so với các lipid và protein. Trong thực tế, các cacbohydrat là một nguồn năng lượng lớn cho tất cả sinh vật sống.
Tất cả các sinh vật cấu tạo bởi các đơn vị monomer được gọi làtế bào; một số chỉ có một tế bào (đơn bào) và số khác có nhiều tế bào (đa bào). Các sinh vật đa bào có thể biệt hóa các tế bào để thực hiện các chức năng khác nhau. Một nhóm các tế bào như thế gọi là mô, và ở động vật có 4 nhóm gồmbiểu mô,mô thần kinh,mô cơ, vàmô liên kết. Nhiều kiểu mô hoạt động cùng nhau hình thànhcơ quan có các chức năng riêng biệt (như bơm máu từ tim, hoặc bảo vệ tác hại từ môi trường nhưda). Cấu trúc này tiếp tục ở cấp độ cao hơn với nhiều cơ quan tập hợp thành hệ cơ quan cho phép động vật sinh sản, tiêu hóa,.... Nhiều sinh vật đa bào có nhiều hệ cơ quan, phối hợp với nhau cho phép sự sống tồn tại.
Thuyết tế bào được phát triển đầu tiên năm 1839 bởiSchleiden vàSchwann, chỉ ra rằng tất cả sinh vật được cấu tạo bởi một hoặc nhiều tế bào; tất cả các chức năng quan trọng của một sinh vật xảy ra bên trong các tế bào, và các tế bào chứa cácthông tin di truyền cần thiết cho việc quy định chức năng tế bào và để truyền thông tin cho các thế hệ tiếp theo của các tế bào.
Có hai loại tế bào gồm nhân chuẩn và nhân sơ. Các tế bào nhân sơ thường tồn tại riêng biệt, trong khi các tế bào nhân chuẩn thường được tìm thấy ở sinh vật đa bào. Các tế bào nhân sơ thiếu màng nhân vì vậyDNA không bị ràng buộc bên trong tế bào; tế bào nhân chuẩn có màng nhân.
Tất cả tế bào có màng tế bào bao bọc bên ngoài, tách biệt thành phần bên trong với môi trường của nó, quy định những gì đi vào và ra, và duy trì điện thế của tế bào. Bên trong màng,tế bào chất chứa muối chiếm hầu hết thể tích tế bào. Tất cả tế bào đều cóDNA, vật liệu di truyền củagen, vàRNA, chứa thông tin cần thiết để tạo thành nhiều loại protein khác nhau nhưenzyme, bộ máy nguyên thủy của tế bào. Cũng có những loại phân tử sinh học khác trong tế bào.
Sử dụngenzyme và các protein khác được mã hóa bởi các genDNA và thông quamRNA trung gian và cácribosome.
Trao đổi chất bao gồm cả việc lấy vật liệu thô để tạo nên các thành phần của tế bào, chuyển hóa năng lượng, giải phóng các sản phẩm phụ. Chức năng của tế bào phụ thuộc vào khả năng lấy và sử dụng năng lượng hóa học được chứa trong các phân tử hữu cơ. Năng lượng này có nguồn gốc từ quá trình trao đổi chất.
Phản ứng lại các kích thích bên ngoài và bên trong như thay đổi nhiệt độ, pH, hoặc hàm lượng dinh dưỡng.
Các thành phần tế bào được chứa bên trongmàng bề mặt tế bào, màng này chứa các protein và lớp lipid kép.
Tổ tiên chung gần nhất là những sinh vật gần đây nhất hiện sống trên Trái Đất có cùng tổ tiên.[11] LUCA được ước tính xuất hiện vào khoảng 3,5 đến 3,8 tỉ năm trước (đôi khi trongĐại Cổ Thái cổ).[12][13]
Thông tin về sự phát triển trước đây của sự sống bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, kể cảđịa chất học vàkhoa học hành tinh. Các ngành khoa học này cung cấp thông tin về lịch sử của Trái Đất và những thay đổi được tạo ra bởi sự sống. Tuy nhiên, việc tiếp cận những thông tin về Trái Đất trước đây đã bị phá hủy bởi các quá trình địa chất qua nhiều giai đoạn khác nhau.
Trong sinh học, học thuyếtvũ trụ có chung nguồn gốc đề xuất rằng tất cả sinh vật trên Trái Đất đều xuất phát từ tổ tiên chung. Bằng chứng về tổ tiên chung có thể được tìm thấy trong những đặc điểm chung giữa tất cả các sinh vật sống. Trong thời kỳ Darwin, bằng chứng về những đặc điểm chung chỉ dưa trên quan sát tương đồng về hình thái, chẳng hạn như tất cả các loài chim đều có cánh, thậm chí không thể bay.
Ngày nay, có bằng chứng mạnh mẽ từgen cho thấy rằng tất cả sinh vật có cùng một tổ tiên. Ví dụ như mỗi tế bào sinh vật sống sử dụng các axit nucleic là vật liệu di truyền của nó, và sử dụng cùng 20 aminoaxit khi tạo thành các khốiprotein. Tất cả sinh vật dùng chungmã di truyền để phiên dịch chuỗi axit nucleic vào trong các protein. Tính phổ quát của những đặc điểm này cho thấy tổ tiên chung mạnh mẽ, bởi vì sự chọn lọc của rất nhiều những đặc điểm này có vẻ như tùy ý.
Tranh cãi về nguồn gốc tổ tiên chung được thúc đẩy trong một bài bào của Ford Doolittle năm 2000[14] bài báo này thảo luận những biến đổi trong mã di truyền. Đặc biệt nó đề xuất rằng sự chuyểngen ngang có thể tạo ra vấn đề trong việc phân tích về nguồn gốc tổ tiên này. Tuy nhiên, năm 2010, một thử nghiệm toán học chính thức về giả thiết xác định chuyểngen ngang không thể bác bỏ sự tồn tại của một tổ tiên chung; nó chỉ đẩy lùi ngày khi mà tổ tiên này bắt đầu xuất hiện. Theobald (2010) đã tính toán từ dữ liệu di truyền (và đặc biệt là việc sử dụng phổ quát của cùng mã di truyền, cùng một nucleotide và các amino acid giống nhau), yếu tố có lợi cho sự tồn tại tổ tiên chung là 10^2489.[15]
Tổ tiên của các sinh vật sống được xây dựng lại theo phương pháp truyền thống từ hình thái, nhưng ngày càng được bổ sung tái cấu trúc-phát sinh loài của bằng cách trao đổi các gen (DNA).
Nhà sinh học Gogarten cho rằng: "Ẩn dụ ban đầu củacây phát sinh sự sống không còn phù hợp với dữ liệu nghiên cứu bộgen gần đây", mặc dù "các nhà sinh học (nên) sử dụng sự kết hợp "ẩn dụ" (metaphor) sinh học để miêu tả những lịch sử khác nhau được kết hợp trong các bộgen riêng biệt và sử dụng mạng lưới metaphor để hình dung sự trao đổi phong phú và những hiệu quả liên kết củachuyển gen ngang trong vi sinh vật."[16]
Theo các thuật ngữ hiện đại, nhómsinh vật nhân bản đề cập đến việc tạo ra các sinh vật đa bào mới giống hệt về mặt di truyền với sinh vật khác. Tuy nhiên, những công nghệ được sử dụng để nhân bản có khả năng tạo ra những loài mới hoàn toàn. Nhân bản sinh vật là chủ đề của nhiều tranh cãi về yếu tố đạo đức.
Năm 2008,Viện J. Craig Venter đã lắp ráp một hệ genbi khuẩn tổng hợp củaMycoplasma genitalium bằng cách sử dụng sự tái tổ hợp trong men của 25 mảnhDNA chồng lắp trong một bước cơ bản.Việc sử dụng tái tổ hợp men đã đơn giản hóa việc lắp ráp các phân tửDNA lớn từ các mảnh tổng hợp và tự nhiên.[17]
Virus không được coi là những sinh vật điển hình vì chúng không có khả năng tựsinh sản vàtrao đổi chất. Điều này cũng gây tranh cãi khi một số "vật ký sinh" và "nội cộng sinh" cũng không có khả năngsống độc lập. Dù rằng virus cũng có một sốenzyme và phân tử đặc trưng của các sinh vật sống, nhưng chúng không có khả năng sống bên ngoài tế bào củavật chủ. Virus phải sử dụng bộ máy trao đổi chất và bộ máy di truyền của sinh vật chủ. Nguồn gốc của virus hiện nay vẫn chưa được khẳng định. Một số nhà khoa học cho rằng, virus có nguồn gốc từ chính các vật chủ của nó.
Một trong những thông số cơ bản của sinh vật làtuổi thọ. Một vài loài động vật chỉ sống trong 1 ngày, trong khi một vài loài thực vật lại sống hàng ngàn năm. Quá trìnhlão hóa là một quá trình quan trọng vì nó quyết định tuổi thọ của mọi sinh vật, vi khuẩn, virus thậm chí là cácprion.
^Weiss, Madeline C.; Sousa, Filipa L.; Mrnjavac, Natalia; Neukirchen, Sinje; Roettger, Mayo; Nelson-Sathi, Shijulal; Martin, William F. (2016). "The physiology and habitat of the last universal common ancestor".Nature Microbiology. Quyển 1 số 9. tr. 16116.doi:10.1038/nmicrobiol.2016.116.PMID27562259.