Sở | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||||
| 1030 TCN–223 TCN | |||||||||||||
 Giản đồ các nước cuối thời Xuân Thu | |||||||||||||
| Vị thế | Vương quốc | ||||||||||||
| Thủ đô | Đan Dương[1] (丹陽) từ ~1030-~863 TCN Cương Dĩnh[2](疆郢) từ ~863-278 TCN Kỷ Dĩnh[3] (纪郢) Trần Dĩnh[4] (陈郢) từ 278-241 TCN Thọ Xuân[5] (寿春) từ 241-224 TCN Bành Thành[6] (彭城) | ||||||||||||
| Ngôn ngữ thông dụng | Tiếng Sở, tiếng Miêu | ||||||||||||
| Tôn giáo | Bách gia chư tử | ||||||||||||
| Chính trị | |||||||||||||
| Chính phủ | Phong kiến | ||||||||||||
| Quốc vương | |||||||||||||
• - | Sở Dục Hùng | ||||||||||||
| Sở Bá vương | |||||||||||||
| Lệnh doãn | |||||||||||||
• – | Các tướng quốc khác nhau | ||||||||||||
| Lịch sử | |||||||||||||
• Sở Hùng Dịch thành lập trong thời kỳ trị vì củaChu Thành Vương | 1030 TCN | ||||||||||||
• Bị Tần diệt trong thời củaThủy Hoàng Đế, sau bịHán Cao Tổ diệt | 223 TCN | ||||||||||||
| Kinh tế | |||||||||||||
| Đơn vị tiền tệ | Thẻ tre,tiền xu | ||||||||||||
| |||||||||||||
Sở (chữ Hán: 楚國), (chữ Phạn: श्रीक्रुंग /Srikrung) đôi khi được gọiKinh Sở (chữ Hán: 荆楚), là mộtchư hầu củanhà Chu tồn tại thờiXuân ThuChiến Quốc kéo đến thờiHán-Sở. Cương vực củaquốc gia này rất rộng bao gồm vùng đất nam và bắc sôngHoài Hà vàDương Tử.
Suốt dọclịch sử, Sở tận dụng được địa thế núi non hiểm trở cận Tây để thôn tính dần 45 phiên khác ở bình nguyênHoa Trung, có lúc lấn át cảthiên tử, dẫu vậy vẫn duy trì hình tháiphong kiến chứ không chuyển hóa sangtập quyền. Quốc tính của Sở là họMị.
Trong thời kỳ hưng thịnh nhất của mình, Sở có lúc lấn át cảthiên tử nhà Chu và các chư hầuXuân Thu-Chiến Quốc hùng mạnh còn lại. Những thần dân cũ của nước Sở trước khi bịnước Tần (thờiTần Thủy Hoàng) thôn tính như làHạng Vũ,Lưu Bang vàHàn Tín đều đóng một vai trò rất quan trọng tronglịch sử Trung Quốc cổ đại bởi họ có ảnh hưởng quyết định trong những sự kiện mang tính bước ngoặt: sự sụp đổ sớm củanhà Tần (hay đế quốc Tần),chiến tranh Hán-Sở và sự ra đời củanhà Hán (hayđế quốc Hán). Vậy là triều Hán (mà từ đó ra đời các tên gọi phổ biến theo sau nhưHán tộc "Hànzú",Hán nhân "Hànrén",Hán tự "Hànzì",Hán ngữ "Hànyǔ") đã được khai sinh bởi những người Sở cũ là Lưu Bang và Hàn Tín.
TheoSử Ký, mục Sở thế gia thì tổ tiên củaquốc vương Sở làXứng con traiChuyên Húc, một trongNgũ Đế trong huyền sử Trung Quốc. Xứng sinhQuyển Chương, Quyển Chương sinhTrọng Lê vàNgô Hồi, 2 anh em có công dẹp loạnCộng Công nên thay nhau giữ chức hỏa chính thờiĐế Cốc Cao Tân thị với danh hiệuChúc Dung. Ngô Hồi sinhLục Chung, Lục Chung sinh 6 trai:Côn Ngô,Tham Hồ,Bành Tổ,Hội Nhân,Tào An vàQuý Liên. Côn Ngô đượcnhà Hạ phong hầu nhưng đời sau bị vuaThành Thangnhà Thương diệt,Bành Tổ cũng đượcĐại Bành thị quốc nhưng đời sau bịvương hậuPhụ Hảo của vuaVũ Đinh nhà Thương đánh bại. Quý Liên lấyhọ Mị được xem làthủy tổ của các vua Sở sau này.
Tổ tiên của Sở làDục Hùng, được cử đi cai quản khu vực ở phía Nam Triều Ca,[8] giữ chức quan trongtriều Thương.Dục Hùng đổi thành họ Hùng.[9] Dục Hùng từng là thầy dạy học củaChu Văn Vương, có công trong việc tiêu diệtnhà Thương, nên con ông làHùng Lệ và cháu ông làHùng Cuồng đều được phong quan trongtriều Chu. Đến đờiHùng Dịch thì đượcChu Thành Vương phong cho đất Kinh, làm chư hầu kiến quốc, tước hiệu là Sở tử.[10] Từ thời điểm đó, Sở chính thức trở thành nước chư hầu củanhà Chu. Đất Kinh còn gọi là Kinh Sở, hay Sở quốc. Kinh đô nước Sở ban đầu đặt tạiĐan Dương.[11]
Đất tổ ở namTrường Giang (thuộc phía đông nam tỉnh Hồ Bắc ngày nay), nước Sở nằm ngoài các cuộc tranh chấp tạiTrung nguyên, tự do phát triển thế lực ở phương Nam bằng các thành công trong những chiến dịch quân sự mở rộng lãnh thổ. Sở nổi tiếng vì khả năng ép buộc và thu hút các nước khác gia nhập liên minh với họ. Từ một nước độc lập nhỏ ban đầu, Sở phát triển trở thành một đế chế rộng lớn và giàu mạnh so vớichư hầu. Đầu tiên, Sở củng cố quyền lực bằng cách thu hút các nước chư hầu nhỏ hơn thành các nước phụ dung của họ ở vùngHồ Bắc; sau đó họ mở rộng ra phía bắc về phíaĐồng bằng Hoa Bắc.
Đến thờiSở Hùng Cừ (khoảng năm 877 TCN),nhà Chu cũng bước vào giai đoạn suy yếu, mà nước Sở tiếp tục lớn mạnh. Để chứng tỏ uy thế, Hùng Cừ phong cho người con trưởng làHùng Vô Khang làm Câu Nghi Vương, người con thứ làHùng Chí Hồng làm Ngạc Vương và người con út làHùng Chấp Tỳ là Việt Chương Vương.[10] Bấy giờ ông Chu Công có câu nói:" Nhung Địch thị ưng, Kinh Thư thị trừng " tức quân Nhung Địch phải dẹp yên, quân Kinh Thư - tức quân nước Sở - phải trừng phạt " là ý muốn dẹp nước Sở trong giai đoạn này vậy. Như vậy, Sở là nước chư hầu nhà Chu đầu tiên ở Trung Nguyên tự xưng tước vương.
Sang đến thời Việt Chương vương Chấp Tì lên ngôi (sau đổi tên là Hùng Duyên),nhà Chu chuẩn bị đem quân trừng phạt nước Sở dám tự ý xưngvương. Hùng Duyên sợnhà Chu còn mạnh, đành thôi không xưng vương nữa, sai sứ sangnhà Chu nộp cống cỏ mao như cũ, bỏ vương hiệu, tự xưng là tử như cũ nênnhà Chu không đưa quân chinh phạt Sở nữa. Lần xưng vương thứ nhất cũng đánh dấu sự hùng mạnh nhanh chóng của Sở trong thờiTây Chu.
Từ đờiSở Hùng Duyên, niên đại của các quân chủ nước Sở mới được ghi chép rõ rằng trong sử sách.
Từ đời Chấp Tì truyền thêm ba đời nữa thì tớiSở Hùng Nghiêm. Hùng Nghiêm có bốn người con trai làHùng Sương (熊霜) hayBá Sương (伯霜), Hùng Tuyết (熊雪) hay Trọng Tuyết (仲雪), Hùng Kham (熊堪) hay Thúc Kham (叔堪), vàHùng Tuấn (熊徇) hay Quý Tuấn (季徇). Sau này, Hùng Nghiêm truyền ngôi cho con trưởng Hùng Sương nhưng ông này chỉ làm vua 6 năm thì mất. Nội bộ nước Sở lại phát sinh tranh chấp quyền lực. Cuối cùng, Hùng Tuấn đánh bại được hai anh, tự lập làm vua, còn Hùng Tuyết tự sát, Hùng Kham bỏ trốn. Ngôi vua của nước Sở được chuyển qua ngành thứ củaHùng Tuấn.[10]
Sang thờiĐông Chu thế lựcnhà Chu ngày càng suy do sự xâm lấn của Nhung Địch, buộc phải thiên về Lạc Ấp.[12] Nước Sở ở xaTrung Nguyên nên sự ràng buộc vớinhà Chu cũng lỏng lẻo. Đến năm706 TCN, vua Sở là Hùng Thông (741 TCN-690 TCN) nhận thấy tổ tiên mình là thầy củaChu Văn vương, mà thế lực của mình hơn hẳn các nướcTrung Nguyên nên không hài lòng với tược vị tử nữa. Hùng Thông dùng chính sách chinh phạt cácchư hầu khác để tạo uy thế épnhà Chu nâng tước phong cho mình. Năm704 TCN, Hùng Thông mời các chư hầu làBa, Dung, Bộc,Đặng, Giảo, La, Chẩn,Thân,Giang... đến dự hội chư hầu ở đất Lộc thuộc lãnh thổ của Sở.[13] Thấynước Tùy[14] vànước Hoàng không đến dự, Hùng Thông bèn sai sứ đến trách cứnước Hoàng và tấn côngnước Tùy, buộc vua Tùy giảng hòa và quy phục.[15]
Năm704 TCN, Hùng Thông tự làm lễ xưng vương hiệu, tứcSở Vũ vương bất chấp sự phản đối của vuanhà Chu.[10] Từ đấy, nước Sở duy trì tước vương đến tận lúc diệt vong.
Sau khi xưng vương, Hùng Thông ra sức khuếch trương thế lực, lần lượt tiêu diệt các chư hầu làMi,[16]Lô,La,[17] trở thành bá chủ cả một miền Hoa Nam.
Sau khi Hùng Thông qua đời, con là Hùng Xi lên nối ngôi (Sở Văn vương), thế lực của Sở vẫn cường thịnh. Hùng Xi dời đô sang đất Dĩnh[10][18] và mở rộng thế lực lên vùng Trung Nguyên, diệt các nướcTức,Thân, Đặng và đánhnước Sái, bắt được vua của Sái.[19]
Bước sang thờiSở Thành vương (672 TCN-626 TCN), dưới sự lãnh đạo cải cách của lệnh doãn (tướng quốc)Tử Văn, Sở bước sang một giai đoạn mới: tiến lên tranh bá với các nước ở Trung Nguyên. Sau những thất bại ban đầu trước nước bá chủ vào thời điểm đó làTề, cuối cùng, năm637 TCN, khiTề đã suy yếu, Sở đã đạt được mục đích của mình khi đánh bại đối thủ tranh bá làTống trongtrận Hoằng Thủy.[20][21] Thắng lợi này là một bước quan trọng trên con đường xưng bá của Sở.
Tuy nhiên sau đó,nước Tấn ở miền Tây Bắc cũng đang trên đà lớn mạnh và cũng có tham vọng tranh bá. Cuối cùng, quân đội hai nước cũng đã bước vào trận chiến tranh giành ngôi bá với nhau vàTấn đã chiến thắng khi vượt qua Sở ởtrận Thành Bộc, qua đó chính thức bước lên ngôi bá chủ.[22][23] Trận đánh này cũng đã mở đầu cho 100 năm tranh hùng giữa hai nướcTấn và Sở.
Sau nhiều lần giao tranh vớiTấn, Sở cũng đã bước lên được ngôi bá chủ ở Trung Nguyên dưới thờiSở Trang vương (614 TCN-591 TCN). Ở giai đoạn này,Sở Trang vương thi hành chính sách của Tôn Thúc Ngao, phát triển cả về văn hóa lẫn quân đội.Sử ký có ghi lại sự kiện vào năm606 TCN,Sở Trang Vương mang quân đánh ngoại tộc Nhung, đóng quân khắp một dải Lạc Thủy.[24] Thế lực hùng mạnh, vua Sở sai người hỏi lấy chín đỉnh - vốn là vật linh thiêng trong tông miếu củanhà Chu, tượng trưng cho quyền lực của thiên tử.Chu Định vương phải saiVương Tôn Mãn đi lựa lời từ chối, quân Sở mới rút đi.[10][12]
Năm597 TCN, thời cơ của Sở đã đến.Sở Trang vương đem quân đánhnước Trịnh là thuộc quốc của Tấn,[10][25] buộcTrịnh phải quy phục. Sau đó, quânTấn mới đến cứu Trịnh và giao chiến với quân Sở ởtrận Bật. Cuối cùng, quân Sở đánh tan được quânTấn,[22] giành được quyền bá chủ. Các nướcchư hầu lớn nhưTrần,Sái,Hứa,Trịnh đều quy phục, tônSở Trang vương làm minh chủ.
Năm595 TCN. Sở lại đem binh đánhnước Tống. QuânTấn không đủ sức đến cứu, khiếnTống đành phải giảng hòa với Sở và cùng hội thề.[10][20][26] Từ chiến thắng này, phần lớn các chư hầu Trung Nguyên (trừ một số nước lớn hay ở xa nhưTấn,Tề,Lỗ) đều phải thần phục Sở.Sở Trang vương trở thành một trong Ngũ bá của thờiXuân Thu.
Sau khiSở Trang vương qua đời, thế lực củanước Tấn cũng phục hồi và lại tiếp tục tranh giành ngôi bá chủ với Sở, và Sở đã thất bại trongtrận Yển Lăng năm575 TCN, qua đó mất đi uy thế với cácchư hầu khác ở Trung Nguyên.
Năm546 TCN, do sự sắp đặt của đại thầnnước Tống là Hướng Tuất,Tấn và Sở quyết định giảng hòa với nhau để cùng làm bá chủ. Cùng năm đó, hai vị tướng quốc của Tấn và Sở làTriệu Vũ vàKhuất Kiến đã triệu tập 14 nướcchư hầu làTấn, Sở,Tề,Tần,Tống,Lỗ,Trịnh,Vệ,Trần,Sái,Tào,Hứa,Chu,Đằng đến hội ở đấtTống cùng lập minh ước. Theo đó, ngoại trừTề,Tần là hai nước lớn, các nước còn lại chia nhau làm thuộc quốc của Tấn và Sở, ngôi vị bá chủ do hai nướcTấn, Sở thay nhau nắm giữ. Cuộc hội thề này đã chấm dứt thời đại tranh hùng vớiTấn gần 100 năm của Sở.[27]
Sau khi chấm dứt thời kì chiến tranh giành ngôi bá, thì nội loạn lại phát sinh ở Sở, cộng thêmnước Ngô ở phía đông phát triển cường thịnh, làm thế lực của Sở suy yếu hơn trước. Trong 12 năm từ541 TCN đến529 TCN, ngôi quốc vương của Sở đã thay đổi đến 4 lần.Sở Giáp Ngao (conSở Khang vương, trị vì từ544 TCN-542 TCN) vừa lên ngôi được ba năm thì bị chú là công tử Vi đoạt ngôi và giết chết. Công tử Vi tự xưng làSở Linh vương.Sở Linh vương ra sức phô trương thế lực, đánh và diệt hai nướcTrần,Sái, gây chiến vớinước Ngô. Tuy nhiên đến năm529 TCN, khi ông tiến hành chiến tranh vớinước Từ thì ở kinh đô, ba người em là công tử Bỉ, công tử Hắc Quang và công tử Khí Tật nổi dậy.Sở Linh vương cùng đường, phải tự tử.[10][28] Sau đó, công tử Bỉ vừa lên ngôi được 3 tháng cũng bị em là Khí Tật đoạt ngôi, tứcSở Bình vương (529 TCN-516 TCN). Nội loạn nước Sở chấm dứt với việc ngôi vua chuyển về ngành thứ, nhưng kèm theo đó là họa ngoại xâm từ phía đông cũng bắt đầu đe dọa đến Sở.
Từ thờiSở Cung vương (590 TCN-561 TCN, cha Sở Bình vương), thế lựcnước Ngô đã phát triển, vua Ngô làNgô Thọ Mộng tự xưng vương. Kể từ đó, Ngô và Sở lại xảy ra chiến tranh. Chỉ riêng trong thờiSở Bình vương, hai nước đã đánh nhau tới 4 lần. Sang thờiSở Chiêu vương thì con số này là 7.[29] Trong những trận giao tranh đó, quânnước Ngô thường tỏ ra thắng thế, chiếm được đất đai của Sở.
Để phòng tránh sự xâm lấn củaNgô,Sở Bình vương phong choNang Ngõa làm lệnh doãn.Nang Ngõa cho xây thành vững chắc để củng cố phòng thủ.[10] Đến khi Sở Bình vương qua đời, con làSở Chiêu vương (515 TCN-489 TCN lên ngôi khi vừa mới 10 tuổi. Do vua còn nhỏ,Nang Ngõa nắm hết quyền lực điều hành đất nước.
Từ năm515 TCN đến509 TCN,Ngô và Sở giao tranh thêm 5 lần, quân Sở hầu như thất bại cả 5. Đến năm506 TCN, thấy thế lực đã lớn, vuaNgô Hạp Lư thân chinh đánh Sở, tiến vào tậnDĩnh Đô.Sở Chiêu vương phải bôn đào quanước Tùy. Năm505 TCN, do sự cầu xin củaPhần Mạo Bột Tô (có sách chép là Thân Bao Tư),nước Tần mới đồng ý cử binh giúp Sở,nước Sở mới thu hồi lại đượcDĩnh Đô và không bị mất nước.[10][30][31]
Tuy đã khôi phục kinh đô, song sức mạnh của Sở cũng đã suy giảm. Để tránh sự xâm lược của quânNgô, năm504 TCN,Sở Chiêu vương dời đô từ đất Dĩnh sang đất Nhược, đổi tên lại là Dĩnh.[10]
Bước sang thờiSở Huệ vương (489 TCN-432 TCN), nước Sở tiến hành cải cách, ổn định đất nước phát triển trở lại. Sau đó, Sở tiến hành chiến tranh nhằm tiêu diệt các chư hầu ở phía bắc để mở rộng lãnh thổ, lần lượt diệt các nướcTrần (478 TCN),[32]Sái (447 TCN) vàKỉ (445 TCN),[10]Cử (431 TCN thời Sở Giản vương),[10] làm chủ một vùng rộng lớn đến vùng Tứ Thủy, Giang Hoài.
Bước sang thờiChiến Quốc, nước Sở cùng với một số nước khác thi hành cải cách để phát triển thế lực, dưới sự đề xuất của lệnh doãnNgô Khởi, cũng là một nhà quân sự nổi tiếng thờiChiến Quốc. Ngô Khởi chủ trương tăng cường sức mạnh quân đội, giảm bớt quyền lực của bọn quý tộc, củng cố thế lực ở phía bắc, giảng hòa vớinước Tần ở phía tây, nhờ vậy mà thế lực của Sở nhanh chóng lớn mạnh.[10][33] Năm481 TCN, Sở đánh bại quân củanước Ngụy (vốn là một khanh tộc của nước Tấn) là nước chư hầu hùng mạnh nhất vào thời điểm đó. Mặc dù không lâu sau đó,Ngô Khởi bị sát hại, nhưng cuộc cải cách của ông vẫn có ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cao thực lực của Sở, đưa Sở trở thành một trong bảy nước chư hầu hùng mạnh nhất thời đó (Thất hùng).
Thời đại hùng mạnh nhất của Sở là khoảng thời gian trị vì củaSở Uy vương. Dưới thời đại của mình, Sở Uy vương mở rộng thế lực đến tậnnước Ba, thôn tínhnước Việt ở phía đông, đại thắng quânTề ở Từ Châu.[34] Sử ký có ghi vài dòng về nước Sở thời này như sau:
Sau khiSở Uy vương qua đời, nước Sở cũng bước vào thời kì suy vong. Vị vua nối ngôi,Sở Hoài vương bước vào tình thế đối đầu vớinước Tần hùng mạnh ở phía tây. Cuối cùng, hai nước cũng bước vào trận chiến giành quyền bá vương với nhau vào năm312 TCN. Mặc dù binh lực của Sở không thua kémTần, nhưng do sự chuẩn bị chưa tốt nên quân Sở gặpthất bại ở Lam Điền, mất 600 dặm Hán Trung về tay Tần.
Năm299 TCN,Sở Hoài vương bị vua Tần lừa sang hội rồi bắt giữ, sau chết ởTần (296 TCN).[36] Nhân nước Sở rối loạn, vua Tần lại đem quân đánh Sở, chiếm được Vũ Quan, và dần tiến vào sâu trong lãnh thổ của Sở. Nước Sở ngày một suy yếu, thất thế không chỉ với Tần mà còn với cảnước Tề ở phía đông.
Năm286 TCN, Sở liên minh cùng vớinước Tề vànước Ngụy, cùng đánhnước Tống, chiếm được một phần lãnh thổ của Tống.[37]
Quốc lực của Sở nhanh chóng suy yếu, trong khinước Tần lại ngày một lớn mạnh. Năm280 TCN, quân Tần đánh bại được quân Sở, đến năm278 TCN, tướngTần làBạch Khởi dẫn quân chiếm các đất Yên[38] và Lăng,[39] sau đó tràn vàoDĩnh Đô. Trước sức mạnh của quân Tần, quân Sở không chống nổi, Sở vương phải bỏ chạy khỏi Dĩnh Đô, dời về đất Trần.[36][40] Khu lăng mộ các tiên vương nước Sở bị Bạch Khởi thiêu trụi nên bị đổi gọi là Di Lăng.
Năm277 TCN, Bạch Khởi chiếm đất đất Vu Trung và đất Kiềm Trung[41] của nước Sở, sáp nhập vàoTần. Nước Sở mất đi toàn bộ miền đất phía tây và trở nên yếu thế trước Tần.
Bước sang thờiSở Khảo Liệt vương (262 TCN-238 TCN), dưới sự điều hành của lệnh doãn làHoàng Yết, nước Sở chủ trương mở rộng thế lực về phía đông, thôn tínhnước Lỗ ở phía bắc năm256 TCN.[42] Năm241 TCN, Sở thiên đô từ đất Trần về vùng Thọ Xuân để tránh xa nước Tần.
Sau khi Sở Khảo Liệt vương qua đời, nội bộ của Sở lại phát sinh tranh chấp.Hoàng Yết trước đó muốn được làm cha vua, đã dâng một người thiếp là Lý thị đã có mang cho vua Sở, được vua Sở sủng ái,[43] người con trai của Lý thị (vốn là con Hoàng Yết) là Hãn được phong làm thái tử.
Năm238 TCN, Sở Khảo Liệt vương qua đời, người anh của Lý thị là Lý Viên bày kế đặt phục binh trong cung đợi Hoàng Yết vào rồi giết chết,[44] tôn Hãn làm vua, tứcSở U vương (237 TCN-227 TCN. Lý Viên tự xưng là lệnh doãn, điều khiển quốc chính.
Năm227 TCN, người con thứ củaSở Khảo Liệt vương là Phụ Sô giết chết Lý thị, lên ngôi vua, trả ngôi về cho dòng dõi nước Sở.[10] Những cuộc nội loạn liên tiếp đã làm Sở tiếp tục suy yếu, trong khi Tần lại có kế hoạch thống nhất Trung Quốc.
Từ năm231 TCN, nước Tần bắt đầu tấn công và tiêu diệt các nước để thống nhất Trung Quốc, lần lượt diệt Tam Tấn (Hàn, Triệu, Ngụy).[45] Năm225 TCN,Tần vương Chính cử Lý Tín đưa 20 vạn quân đánh nước Sở.[10] TướngHạng Yên đem quân ra trận, đánh tan 20 vạn quân của Lý Tín, buộc Tín rút quân.
Năm224 TCN, vua Tần lại cửVương Tiễn đem 60 vạn quân sang đánh Sở.[40] Vua Sở huy động quân lính trong nước ra quyết chiến.Vương Tiễn dùng kế cố thủ không ra đánh làm quân Sở mất hết nhuệ khí, sau đó mới đưa quân ra. QuânTần đánh cho quân Sở đại bại và phải rút chạy.
QuânTần tiến vào Thọ Xuân, bắt sốngSở vương Phụ Sô.Hạng Yên bỏ chạy về Lan Lăng (phía nam sông Trường Giang), lại tìm lập người tông thất nước Sở là Xương Bình quân lên ngôi. Năm223 TCN,Vương Tiễn đuổi theo tiến đánh, Xương Bình quân tử trận. Hạng Yên tuyệt vọng bèn tự vẫn. Nước Sở diệt vong.[10][46]
Không bao lâu sau khi diệt Sở, Tần vương Chính thống nhất Trung Quốc, tự xưng làTần Thủy Hoàng lập ranhà Tần.[45]
Sau khiTần Thủy Hoàng qua đời,nhà Tần ngày một suy yếu. Tháng 7 năm209 TCN,Trần Thắng,Ngô Quảng khởi nghĩa chống lại nhà Tần. Sau khi đánh chiếm làng Đại Trạch,Trần Thắng đánh lấy đất Kỳ và chia quân làm 2 đường: tự mình đánh phía tây, sai tướngCát Anh tiến về phía đông.[47]Cát Anh tiến đến Đông Thành, tìm đượcTương Cương là dòng dõi vua Sở bèn lập làm Sở Vương, tái lập nước Sở.
Trong khi đó, Trần Thắng cũng liên tiếp giành được thắng lợi trước quân độinhà Tần chiếm được đất Trần, tự lập làm Trương Sở vương.[48] Như vậy cùng lúc đó có tới hai người tự xưng là vua Sở.
Cát Anh ở Đông Thành nghe tinTrần Thắng tự lập, bèn giếtTương Cương, trở về với Trần Thắng.
Tuy nhiên sau đó Trần Thắng không còn được lòng người, các thủ hạ ly khai, tự lập làm vương.[47] Thủ hạ củaNgô Quảng là Điền Tang nổi dậy giết Quảng, đem đầu dâng choTrần Thắng. Thắng lập Tang làm Lệnh doãn. Tuy nhiên ít lâu sau, Điền Tang bị tướng Tần làChương Hàm giết chết, Chương Hàm lại kéo quân đánh đất Trần. Trần Thắng bỏ chạy.[47]
Năm208 TCN, Trần Thắng bị người đánh xe giết chết, thụy là Ẩn vương. TướngTần Gia lập dòng dõi vua Sở làCảnh Câu làm Sở Giả vương. Giả vương chịu chiêu nạp tướng mới khởi nghĩa là Lưu Bang (tức Hán Cao Tổ sau này).[49] Lúc bấy giờ, con tướng quânHạng Yên làHạng Lương khởi nghĩa ở đất Ngô, nghe tin Cảnh Câu tự lập bèn đem quân đánh,[50] giết Sở Giả vương.
Tháng 6 năm208 TCN, Hạng Lương tìm được con cháu nước Sở là Mi Tâm, bèn lập lên làmSở Hoài vương để có danh nghĩa chống Tần. Hoài vương phongTrần Anh làm Thượng trụ quốc,Hạng Lương làm Vũ Tín quân.[46]
Cùng năm đó, tướng Tần làChương Hàm đem quân đánh nước Tề.Hạng Lương đem quân cứu Tề, bị Chương Hàm đánh bại và giết chết ở Định Đào vào tháng 9.
Nghe tin Hạng Lương chết, Sở Hoài vương chỉnh đốn lại đội ngũ, bàn ra quân đánh Tần và cứu nước Triệu đang bịChương Hàm vây gắt, ra giao ước với chư hầu:
"Ai vào bình định Quan Trung trước thì sẽ cho người ấy làm vua".
Cuối cùng đạo quân của Lưu Bang vào Quan Trung[51] trước nhưng Hạng Vũ nắm được quyền hành, tự lập làm Sở Bá vương, tôn Hoài vương làmSở Nghĩa Đế.[46]
Năm207 TCN, Sở Nghĩa Đế thiên đô về Hu Di, phong cho Lưu Bang làm Vũ An hầu, Lữ Thần làm Tư đồ, cha thần là Thanh làm Lệnh doãn, cònHạng Vũ được phong làm Lỗ công.
Tháng 4 năm206 TCN, Hạng Vũ dời Sở Nghĩa đế về Trường Sa, ở Sâm huyện, rồi bí mật sai Cửu Giang vương Kình Bố và Hành San vươngNgô Nhuế sát hại Nghĩa Đế trênsông Trường Giang, tự mình chiếm lấy nước Sở.
Tháng 9 năm202 TCN, Hạng Vũ bịLưu Bang đánh bại, bèn tự vẫn ở sông Ô Giang.[46][49]Chiến tranh Hán-Sở kết thúc kèm theo sự diệt vong của nước Sở. Sau này, Lưu Bang lên làm Hoàng đế, phong cho thủ hạ làHàn Tín làm Sở vương.
Dựa trên những khám phá khảo cổ học, văn hóa Sở ban đầu tương tự với văn hóa nước Triệu. Sau này, văn hóa Sở hấp thu thêm nhiều yếu tố bản xứ khi đất nước mở rộng ra phía nam và phía đông, phát triển một văn hóa riêng biệt so với văn hóa truyền thống của các nước chư hầu bắc Chu.
Những đồ vật dùng trong tang lễ buổi đầu nước Sở chủ yếu gồm các chậu đồng theo kiểu Chu. Những mộ Sở sau này, đặc biệt ở giai đoạnChiến Quốc, chứa đựng những đồ vật khác biệt mang đặc trưng Sở như những đồsơn mài,sắt vàtơ lụa, cùng với sự giảm sút những đồ vật làm bằng đồng.
Một yếu tố mang đặc tính nước Sở thường thấy là sự thể hiện những con rắn, rồng và những loài vật giống rắn. Một số nhà khảo cổ học cho rằng nước Sở có lẽ từng có những mối liên hệ văn hóa vớinhà Thương trước đó, bởi vì nhiều yếu tố Sở cũng đã xuất hiện sớm hơn ở những địa điểm có nền văn hóaThương, như các yếu tố thể hiện những vị thần có đuôi rắn.
Văn hóa Sở muộn được biết đến với sự tương đồng của nó với những trình tự nghi thức kiểupháp sư. Sở cũng nổi tiếng về âm nhạc đặc trưng của mình; các bằng chứng khảo cổ cho thấy âm nhạc Sở khác biệt so với âm nhạc Chu; nhạc Sở có khuynh hướng sử dụng nhiều phong cách biểu diễn khác nhau, cũng như các nhạc cụ đặc hữu; Tại Sở,đàn sắt được ưa chuộng hơnđàn cổ cầm, trong khi cả hai nhạc khí này được sử dụng như nhau tại các nước chư hầu bắc Chu.
Sở có các mối quan hệ thường xuyên với các dân tộc khác ở phương nam, nổi tiếng nhất là các nướcBa,Việt và các nhóm tộcBách Việt. Nhiều lễ nghi và các đồ vật dùng trong mai táng kiểuBa vàViệt đã được tìm thấy bên trong lãnh thổ Sở, cùng tồn tại với kiểu và đồ dùng mai táng của Sở.
Những vị vua đầu tiênnhà Hán đã lãng mạn hóa văn hóa Sở, khiến xuất hiện một xu hướng nghiên cứu các yếu tố văn hóa Sở nhưSở Từ. Sau thời nhà Hán, Sở lại mang tiếng là một nước man rợ; các học giảKhổng giáo không ưa văn hóa Sở, chỉ trích thứ âm nhạc "dâm dật" và những lễ nghi kiểu pháp sư của nó.
Sau thời gian dài bịHán hóa, tiếng Sở đến nay đã bị thất truyền. Chỉ có một vài từ Sở còn lại được đến nay, được ghi trong một số thư tịch cổ chữ Hán thờiChiến Quốc. Hiện chưa có một cố gắng thu thập các từ vựng Sở từ các nguồn này một cách có hệ thống.[52] Các chữ được khẳng định là thuộc ngôn ngữ Sở được liệt kê tạiDự án nghiên cứu ngôn ngữ Sở tại Đại học Massachusetts AmherstLưu trữ ngày 5 tháng 1 năm 2007 tạiWayback Machine
 | Văn phong và cách dùng từ trong bài hoặc đoạn nàykhông bách khoa. Xin vui lòng giúpbiên tập lại. (Tìm hiểu cách thức và thời điểm xóa thông báo này) |
Nước Sở tính từ đời Dục Hùng tới đờiXương Bình quân bịTần diệt năm223 TCN gồm có 46 vua. Nước Sở được lập lại cuối thờiTần, truyền được 5 vua nữa, tổng cộng 51 vua. Dưới đây là bảng liệt kê các vị vua nước Sở (theo Sử ký)
| Thứ tự (thế hệ) | Thụy hiệu | Tên húy | Thời gian ở ngôi | Số năm | Quan hệ với vua trước | Ghi chú | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 (1) | Sở Dục Hùng | Dục Hùng | thầy củaChu Văn vương | ||||
| 2 (2) | Sở Hùng Lệ | Hùng Lệ/Mị Lệ | con Dục Hùng | ||||
| 3 (3) | Sở Hùng Cuồng | Hùng Cuồng/Mị Cuồng | con Hùng Lệ | ||||
| 4 (4) | Sở Hùng Dịch | Hùng Dịch (thụ phong ở đất Kinh) | con Hùng Cuồng | ||||
| 5 (5) | Sở Hùng Ngải | Hùng Ngải/Mị Ngải | con Hùng Dịch | ||||
| 6 (6) | Sở Hùng Đán | Hùng Đán/Mị Đán | con Hùng Ngải | ||||
| 7 (7) | Sở Hùng Thắng | Hùng Thắng/Mị Thắng | con Hùng Đán | ||||
| 8 (7) | Sở Hùng Dương | Hùng Dương/Mị Dương | em Hùng Thắng | ||||
| 9 (8) | Sở Hùng Cừ | Hùng Cừ/Mị Cừ | con Hùng Dương | ||||
| 10 (9) | Sở Hùng Chí | Hùng Chí/Mị Chí/Hùng Chí Hồng | con Hùng Cừ | ||||
| 11 (9) | Sở Hùng Duyên | Hùng Duyên/Mị Duyên/Chấp Tì | ?-848 TCN | em Hùng Chí | |||
| 12 (10) | Sở Hùng Dũng | Hùng Dũng/Mị Dũng | 747 TCN-838 TCN | 10 | con Hùng Duyên | ||
| 13 (10) | Sở Hùng Nghiêm | Hùng Nghiêm/Mị Nguyên | 837 TCN-828 TCN | 10 | em Hùng Dũng | ||
| 14 (11) | Sở Hùng Sương | Hùng Sương/Mị Sương/Bá Sương | 827 TCN -822 TCN | 6 | con Hùng Nghiêm | ||
| 15 (11) | Sở Hùng Tuân | Hùng Tuân/Mị Tuân/Quý Tuân | 821 TCN -800 TCN | 22 | em Hùng Sương | giành ngôi với hai anh | |
| 16 (12) | Sở Hùng Ngạc | Hùng Ngạc/Mị Ngạc | 799 TCN -791 TCN | 9 | con Hùng Tuấn | ||
| 17 (12) | Sở Nhược Ngao | Hùng Nghi (Mị Nghi) | 790 TCN -764 TCN | 27 | em Hùng Ngạc | ||
| 18 (13) | Sở Tiêu Ngao | Hùng Khảm/Mị Khảm | 763 TCN -758 TCN | 6 | con Nhược Ngao | ||
| 19 (14) | Sở Phần Mạo/Sở Lệ vương | Hùng Thuận/Mị Thuận | 757 TCN -741 TCN | 17 | con Tiêu Ngao | ||
| 20 (15) | Sở Vũ vương | Hùng Thông/Mị Thông | 740 TCN - Tháng 3/690 TCN | 51 | con Phần Mạo | ||
| 21 (16) | Sở Văn vương | Hùng Xi/Mị Xi | 689 TCN - 6/675 TCN TCN | 15 | con Vũ vương | ||
| 22 (17) | Sở Đổ Ngao | Hùng Gian/Mị Gian | 674 TCN -672 TCN | 3 | con Văn vương | bị giết | |
| 23 (17) | Sở Thành vương | Hùng Uẩn/Mị Uẩn | 671 TCN - Tháng 10/626 TCN | 46 | em Đổ Ngao | tự sát | |
| 24 (18) | Sở Mục vương | Hùng Thương /Mị Thương | 625 TCN -614 TCN | 12 | con Mục vương | ||
| 25 (19) | Sở Trang vương | Hùng Lữ (Mị Lữ) | 613 TCN -591 TCN | 23 | con Mục vương | ||
| 26 (20) | Sở Cung vương | Hùng Thẩm (Mị Thẩm) | 590 TCN -560 TCN | 31 | con Trang vương | ||
| 27 (21) | Sở Khang vương | Hùng Chiêu/Mị Chiêu | 559 TCN - Tháng 9/545 TCN | 15 | con trưởng Cung vương | ||
| 28 (22) | Sở Giáp Ngao | Hùng Viên (Mị Viên) | 544 TCN -541 TCN | 4 | con Khang vương | bị giết | |
| 29 (21) | Sở Linh vương | Hùng Vi (Mị Vi) | 540 TCN -529 TCN | 12 | con Cung vương | bị giết | |
| 30 (21) | Sở vương Bỉ/Sở Ti Ngao | Hùng Bỉ/Mị Bỉ | 529 TCN | 1 | em Linh vương | tự sát | |
| 31 (21) | Sở Bình vương | Hùng Khí Tật/Hùng Cư | 528 TCN - Tháng 9/516 TCN | 13 | em Bỉ | ||
| 32 (22) | Sở Chiêu vương | Hùng (Mị) Trân/Chẩn | 515 TCN - Tháng 7/489 TCN | 27 | con Bình vương | ||
| 33 (23) | Sở Huệ vương | Hùng Chương (Mị Chương) | 488 TCN -432 TCN[54] | 57 | con Chiêu vương | ||
| 34 (24) | Sở Giản vương | Hùng Trung (Mị Trung) | 431 TCN -408 TCN | 24 | con Huệ vương | ||
| 35 (25) | Sở Thanh vương | Hùng Đương (Mị Đương) | 407 TCN -402 TCN | 6 | con Giản vương | bị giết | |
| 36 (26) | Sở Điệu vương | Hùng Nghi (Mị Nghi) | 401 TCN -381 TCN | 21 | con Thanh vương | bị bắn vào thây | |
| 37 (27) | Sở Túc vương | Hùng Tang (Mị Tang) | 380 TCN -370 TCN | 11 | con Điệu vương | ||
| 38 (27) | Sở Tuyên vương | Hùng/Mị Lương Phu | 369 TCN -340 TCN | 30 | em Túc vương | ||
| 39 (28) | Sở Uy vương | Hùng Thương/Mị Thương | 339 TCN -329 TCN | 11 | con Tuyên vương | ||
| 40 (29) | Sở Hoài vương | Hùng Hòe (Mị Hòe) | 328 TCN -299 TCN | 30 | con Uy vương | bị giam ở Tần | |
| 41 (30) | Sở Tương vương | Hùng Hoành (Mị Hoành) | 298 TCN -263 TCN | 36 | con Hoài vương | ||
| 42 (31) | Sở Khảo Liệt vương | Hùng Nguyên/Mị Nguyên | 262 TCN -238 TCN | 25 | con Tương vương | ||
| 43 (32) | Sở U vương | Hùng Hãn/Mị Hãn | 237 TCN -228 TCN | 10 | con Khảo Liệt vương | ||
| 44 (32) | Sở Ai vương | Hùng Do (Mị Do) | 228 | 1 | em U vương | bị giết | |
| 45 (32) | Sở vương Phụ Sô | Hùng Phụ Sô/Mị Phụ Sô | 227 TCN -223 TCN | 5 | anh Ai vương | bị bắt | |
| 46 (32) | Xương Bình quân | Hùng Khải (Mị Khải) | 223 TCN | 1 | anh Phụ Sô | tử trận | |
| 47 | Tương Cương | 209 TCN | 1 | bị giết | |||
| 48 | Sở Ẩn vương | Trần Thắng | 209 -208 TCN | 2 | khởi nghĩa nông dân | bị giết | |
| 49 | Sở Giả vương | Cảnh Câu/Mị Câu | 208 TCN | 1 | con cháu nước Sở | bị giết | |
| 50 | Sở Nghĩa Đế | Hùng Tâm/Mị Tâm | 208 TCN -206 TCN | 3 | dòng dõi vua Sở | bị giết | |
| 51 | Sở Bá vương | Hạng Vũ/Hạng Tịch | 206 TCN -202 TCN | 5 | tự tử |
Các nước thờiXuân Thu | ||
|---|---|---|
| Triều đại | | |
| Các nước quan trọng | ||
| Các nước khác | Ba • Bi • Cam • Cát • Cô Trúc • Cử • Cối • Củng • Chú • Doãn • Đái • Chu (邾) • Chu (周) • Đại • Đam • Đàm (譚) • Đàm (郯) • Đạo • Đằng • Đặng • Đường • Hàn • Hình • Hoàng • Hoạt • Hứa • Kế • Kỷ (杞) • Kỷ (紀) • Lã • Lai • Lạm • Liệu • Lương • Lưu • Mao • Nghĩa Cừ • Ngu • Ngụy • Nhâm • Nhuế • Nhược • Ôn • Phàn • Quắc • Quyền • Quách • Sùng • Sơn Nhung • Thẩm • Thân • Thục • Thi • Thành • Tiết • Thiệu • Tăng (鄫) • Tăng (曾) • Tùy • Từ • Tức • Tuân • Tiểu Chu • Tiểu Quắc • Ứng • Vinh | |
