Chuyện rừng xanh hayCậu bé rừng xanh (tên gốctiếng Anh:The Jungle Book, xuất bản năm 1894) là một tuyển tập truyện ngắn của nhà văn người AnhRudyard Kipling. Hầu hết các nhân vật trong truyện là con thú, ví dụ như cọpShere Khan hay gấuBaloo, dù nhân vật chính của cuốn sách là cậu bé "người-sói"Mowgli, vốn được bầy sói nuôi lớn ở trong rừng. Các câu chuyện được lấy bối cảnh tại một khu rừng ởẤn Độ; một địa điểm hay được nhắc đến là "Seonee" (Seoni), một thị xã của bangMadhya Pradesh.
Chủ đề xuyên suốt của cuốn sách là sự ruồng bỏ và nuôi dưỡng, thể hiện qua cuộc đời của Mowgli, vốn tượng trưng cho thuở ấu thơ của chính nhà văn Kipling. Chủ đề này được thể hiện rõ nhất qua những chiến thắng của các nhân vật chính trước kẻ thù của họ, bao gồmRikki-Tikki-Tavi, hải cẩu trắng và Mowgli. Một chủ đề khác cũng không kém phần quan trọng chính là sự tự do; các câu chuyện không kể vềtập tính của các loài thú hay các vấn đề liên quan đếnhọc thuyết Darwin về sự sinh tồn, mà đề cao nguyên mẫu con người trong hình dạng động vật. Chúng dạy ta về lòng tôn trọng đối với bề trên, sự vâng lời, và về địa vị xã hội với "Luật Rừng", đồng thời cũng khắc họa về tinh thần tự do khi di chuyển giữa các thế giới khác nhau, như việc Mowgli chuyển từ rừng ra sống ở ngôi làng. Các nhà phê bình cũng khen ngợi tinh thần phá luật và hoang dại trong các câu chuyện, là tấm gương phản chiếu cho mặt trái của con người.
Chuyện rừng xanh vẫn giữ được sự phổ biến trong văn hóa đại chúng, đặc biệt qua các phiên bản chuyển thể ở lĩnh vực điện ảnh cũng như nhiều hình thức khác. Một số nhàphê bình văn học như Swati Singh cho rằng dù có nhiều người e ngại Kipling vìchủ nghĩa đế quốc,[1] thì năng lực kể chuyện của ông là thứ vô cùng đáng ngưỡng mộ.[1] Cuốn sách đã tạo cảm hứng chophong trào Hướng đạo, mà trong đó người khởi đầu phong trào,Robert Baden-Powell, là một người bạn của Kipling.[2] Nhà soạn nhạcPercy Grainger đã biên soạn bộ nhạc phẩmJungle Book Cycle của ông với các trích dẫn từ cuốn sách này.
Các câu chuyện được xuất bản lần đầu tiên trong các cuốn tạp chí vào hai năm 1893–94. Các ấn bản ban đầu bao gồm nhiều tranh minh họa, nhiều trong số đó là do ca của tác giả làJohn Lockwood Kipling thể hiện. Rudyard Kipling được sinh ra tại Ấn Độ và đã có sáu năm đầu đời lớn lên ở đây. Sau khoảng mười năm ở Anh, ông trở về Ấn Độ và làm việc tại đây trong khoảng sáu năm rưỡi. Các câu chuyện này được Kipling viết khi ông đang sống tại Naulakha, ngôi nhà mà ông xây dựng tạiDummerston,Vermont, Mỹ.[3] Có bằng chứng cho rằng Kipling viết những câu chuyện này cho con gái ruột Josephine, cô bé đã mất vì bệnh viêm phổi vào năm 1899, khi mới chỉ 6 tuổi; phiên bản sách đầu tiên có dòng đề tặng viết tay của tác giả cho con gái của mình đã được tìm thấy tại Wimpole Hall thuộcNational Trust ở hạtCambridgeshire, Anh vào năm 2010.[4]
Các câu chuyện trong cuốn sách (cũng như trongChuyện rừng xanh 2) đều là những truyệnngụ ngôn, sử dụng biện phápnhân hóa các loài động vật để rút ra các bài học cho con người. Ví dụ, phân đoạn "Luật Rừng" đã đặt ra các luật lệ về sự an toàn cho các cá nhân, gia đình và cộng đồng. Kipling đã đặt vào đó gần như là mọi điều mà ông biết hoặc "đã từng nghe hoặc mơ mộng về rừng Ấn Độ".[5] Nhiều độc giả khác cho rằng tác phẩm là lờiphúng dụ cho những vấn đề chính trị và xã hội tại thời điểm đó.[6]
Trong một bức thư do Kipling viết và ký tên vào năm 1895, ông thừa nhận đã lấy nhiều ý tưởng và câu chuyện trongChuyện rừng xanh: "Tôi e rằng tất cả các luật lệ trong câu chuyện này đều đã được thêu dệt để phù hợp với 'sự cần thiết của hoàn cảnh': một ít nội dung đã được lấy từ các bộ luật của người (Nam) Esquimaux," Kipling viết trong bức thư. "Về lý thuyết, có lẽ là tôi đã giúp đỡ chính bản thân mình một cách vô tình, nhưng ở thời điểm hiện tại tôi không thể nhớ được những câu chuyện này mình đã lấy cắp từ những ai."[7]
Cuốn sách được sắp xếp với một câu chuyện trong mỗi chương. Mỗi câu chuyện lại đi kèm với một bài thơ trào phúng.
Tên chương
Nội dung
Bài thơ trào phúng
Ghi chú
Hình ảnh
Anh em Mowgli
Một cậu bé được bầy sói nuôi lớn trong rừng Ấn Độ với sự giúp đỡ của gấuBaloo và báo Bagheera, người đã dạy cậu về "Luật Rừng". Vài năm sau, bầy sói và Mowgli bị cọpShere Khan đe dọa. Mowgli dùng lửa để đánh bại Shere Khan, và khi biết được mình là con người, cậu nhận ra mình sẽ phải rời bỏ khu rừng ấy.
"Bài hát săn của bầy Seeonee"
Câu chuyện cũng được phát hành thành sách truyện ngắn:Dạ khúc trong rừng
"Tiếng cọp gầm như sấm trong hang." 1894
Kaa săn mồi
Câu chuyện xảy ra trước khi Mowgli chống lại Shere Khan. Khi Mowgli bị bầykhỉ bắt cóc, Baloo và Bagheera khởi hành đi cứu cậu bé với sự giúp đỡ của chim Chil và con rắnKaa.
Mowgli trở về làng của người và đượcMessua và chồng của bà nhận nuôi vì họ tin rằng cậu là đứa con thất lạc từ lâu của mình tênNathoo. Nhưng cậu bé không thích ứng được với cuộc sống loài người và cọp Shere Khan vẫn còn muốn giết cậu.
Toomai là một cậu bé mười tuổi chănvoi, được kể rằng cậu ta sẽ không bao giờ trở thành một người chăn voi giỏi cho đến khi cậu ta thấy những con voi nhảy múa.
"Shiv và châu chấu"
Câu chuyện này đã được xuất bản dưới dạng sách truyện ngắn, và là nguồn cảm hứng cho bộ phimElephant Boy ra mắt năm 1937.[9]
Toomai ở trại voi, 1894
Bầy tôi của Nữ hoàng
Trong đêm trước một cuộc diễu hành quân sự, một người lính Anh nghe lén một cuộc trò chuyện của các con thú trong trại.
"Khúc quân hành của bầy thú doanh trại"
"'Bất cứ ai nhìn thấy những thứ họ không hiểu là gì vào ban đêm mà hoảng sợ thì đều có thể tha thứ được hết,' ngựa kị binh nói." 1894
Nhiều nhân vật trong truyện được đặt tên đơn giản theo tên tiếng Hindi của giống loài đó, ví dụ như Baloo là phiên âm của tiếng Hindi भालू Bhālū, tức là "gấu".
Vì phong thái luân lý của nó nênChuyện rừng xanh đượcngành Ấu củaHướng đạo dùng như là một sách làm khung cảnh cho chương trình ngành Ấu. Việc sử dụng sách rộng rãi được Kipling chấp thuận sau khi có sự khẩn cầu củaRobert Baden-Powell người sáng lập ra phong trào Hướng đạo. Ban đầu Baden-Powell xin phép tác giả để sử dụngTrò chơi Trí nhớ trong tiểu thuyếtKim để làm nền phát triển đạo đức và thể chất của thanh thiếu niên tầng lớp lao động trong các thành phố.
Baden-Powell mượn khung cảnh củaChuyện rừng xanh để làm khung cảnh cho việc giáo dục cácẤu sinh. Không phải tất cả hai cuốnChuyện rừng xanh mà chỉ có chương đầu của quyển một, trong phần nói về "Anh em Mowgli."
Trong chương đầu,Chuyện rừng xanh kể về một em bé bị cọp đuổi bắt đã chạy thoát được và lọt vào trong hang của sói. Gia đình Sói Mẹ và Sói Cha bảo vệ và nuôi nấng bé. Sói Mẹ đã gọi bé con trần truồng ấy làMowgli. Cũng như các sói con nào mới chào đời, Mowgli được xem như con của nhà Sói, sẽ được trình bày khi có họp định kỳ trên Đá Hội đồng dưới sự chủ tọa củaAkela tức Sói Già là lãnh đạo tất cả các gia đình sói cùng sống trong rừng Seeonee. Những con thú khác như GấuBaloo, Báo ĐenBagheera, là những vị lo dạy dỗ cho Mowgli cũng như các sói con khác về luật lệ, bí quyết của "Rừng" để chúng đến lúc nào đó có thể tự một mình đi săn mồi. Ngoài ra trong chuyện còn có các con thú khác như voi Hathi, rắn Kaa, rắn, hay bọn khỉ vô kỷ luật Bandar-Log.
Akela là Sói già trong Chuyện rừng xanh đã trở thành một khuôn mặt quen thuộc và quan trọng trong Hướng đạo.Akela thường thường chính là Ấu đoàn trưởng của một Ấu đoàn Hướng đạo hay được gọi cách khác là bầy trưởng của một bầy Sói Hướng đạo. Cáchuynh trưởng khác trong Ấu đoàn có thể được gọi là Baloo hay Bagheera, là những người phụ giúp Akela huấn luyện các Sói con Hướng đạo trong bầy. Những con vật phản diện trong câu chuyện là đại diện những thói hư tật xấu nên tránh xa hay những khó khăn trở ngại mà các Sói con Hướng đạo phải vượt qua.
Một loạt sách truyện tranhPetit d'homme ("bé người") được xuất bản tạiBỉ giữa1996 và2003. Tác giả làCrisse và đượcMarc N'Guessan vàGuy Michel minh họa. Nó diễn tả lại các câu chuyện trong một thế giới hậu khải huyền mà trong đó những người bạn của Mowgli là người hơn là thú: Baloo là một bác sĩ già, Bagheera là một nữ chiến binhphi Châu ngoan cường và Kaa là một cựu binh sĩxạ thủ bắn tỉa.
"Toomai of the Elephants" được quay thành phim có tựa đề làElephant Boy (1937), doSabu Dastagir thủ vai chính. Trong thập niên 1960, có một loạt phim truyền hình có cùng tên, dựa ít nhiều vào cả phim và chuyện.
Có vài phim hoạt hình củaWalt Disney Pictures dựa rất nhẹ vào các câu chuyện của Mowgli (phim phỏng theoChuyện rừng xanh có chiều hướng tập trung vào các cuộc phiêu lưu của Mowgli.)
Các phim hoạt hình truyền hình củaChuck Jones có tựa đềMowgli's Brothers,Rikki-Tikki-Tavi vàThe White Seal bám vào khung chuyện nguyên thủy hơn so với đa số các phim phóng tác khác.
^"History of Cub Scouting". Boy Scouts of America. Truy cập ngày 30 tháng 10 năm 2016.A strong influence from Kipling's Jungle Book remains today. The terms "Law of the Pack," "Akela," "Wolf Cub," "grand howl," "den," and "pack" all come from the Jungle Book.
^Rao, K. Bhaskara (1967).Rudyard Kipling's India. Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press.
^Gilmour, David (2003).The Long Recessional: the Imperial Life of Rudyard Kipling. Pimlico.ISBN0-7126-6518-8.
^Hjejle, Benedicte (1983). Fddbek, Ole; Thomson, Niels (biên tập). "Kipling, Britisk Indien og Mowglihistorieine" [Kipling, British India and the Story of Mowgli].Feitskrifi til Kristof Glamann (bằng tiếng Đan Mạch). Odense, Denmark: Odense Universitetsforlag. tr. 87–114.
