Tên gọiRossiya có nguồn gốc từRus, một quốc gia thời Trung Cổ có dân cư chủ yếu làngười Đông Slav. Tuy nhiên, bản thân tên gọi này chỉ mới xuất hiện trong các sử liệu khá gần đây và cư dân của quốc gia này gọi đất nước của họ với cái tên "Русская Земля" (russkaya zemlya), có thể tạm dịch là "Xứ sở của người Rus'". Các sử gia hiện đại gọi quốc gia này là "Rus Kiev" để phân biệt nó với các quốc gia hậu thân. Bản thân danh xưngRus có nguồn gốc từtộc danh củangười Rus, một phân nhóm củatộc Varangia (họ có lẽ chính là ngườiVikingSwede),[29][30] những người có công thành lập quốc gia Rus (Русь).
Phiên bản Latinh cổ của cái tên Rus' làRuthenia, chủ yếu được dùng để chỉ các vùng phía tây và phía nam của Rus' - những nơi gần kề vớichâu Âu Công giáo. Tên gọi hiện nay của quốc gia, Россия (Rossiya), bắt nguồn từ tên gọitiếng Hy Lạp Trung đại của Rus Kiev, ΡωσσίαRossía— viết là Ρωσία (Rosíaphát âm[roˈsia]) trongtiếng Hy Lạp hiện đại.[31]
Tên tiếng Việt
Hiện tại, quốc hiệu thông dụng của nước Nga trongtiếng Trung là "Nga La Tư" (俄羅斯, éluósì). Về nguồn gốc của từ "Nga La Tư", có thuyết cho rằng: vào trước thờinhà Nguyên, khi người Mông Cổ tiếp xúc với quốc gia này, do tiếngMông Cổ không có phụ âm "r" đứng đầu, để tiện cho việc phát âm nên đã lặp lại nguyên âm trong âm thứ nhất của từ. Россия (Rossiya) vì thế biến đổi thành оРоссия (oRossiya), đến thời Nguyên thì người Mông Cổ sử dụng dịch danh Hán tự là "Oát La Tư" (斡羅思, wòluósì), phiên âm từ "o-Ro-ssi" và bỏ "ya". Những năm đầu thờinhà Thanh, trong nhiều văn hiến có sử dụng tên gọi "La Sát" (羅剎), song khi xưng hô giữa quốc gia với nhau thì phần nhiều dịch là Ngạc La Tư (鄂羅斯) hoặc Nga La Tư (俄羅斯). Vào những năm Càn Long thời Thanh, khi soạn "Tứ khố toàn thư" thì chính thức thay đổi thành Nga La Tư (俄羅斯, éluósì).[32] Do vậy theo phân tích trên thì chữ "Nga" lại không phiên âm cho âm tiết nào trong từ "Rossiya" cả.
Lịch sử của nước Nga bắt đầu từ lịch sửĐông Slav. Nhà nướcĐông Slav đầu tiên, nướcRus' Kiev, đã chấp nhận việc du nhậpKi-tô giáo từĐế quốc Đông La Mã vào năm988[33] khởi đầu sự tổng hòa các nền văn hoá Đông La Mã vàSlav lập ra văn hoá Nga trong một nghìn năm tiếp theo.[34] Nước Rus' Kiev nhanh chóng tan rã không còn là một Nhà nước nữa, cuối cùng chịu đầu hàng quân xâm lượcMông Cổ trong những năm 1230. Trong thời gian này, một số lãnh đạo địa phương, đặc biệt là xứ Novgorod và xứ Pskov, đã chiến đấu để thừa kế di sản văn hoá và chính trị của nước Rus' Kiev.
Sau thế kỷ XIII,Moskva dần trở thành trung tâm văn hoá. Tới thế kỷ XVIII,Đại công quốc Moskva đã trở thànhĐế quốc Nga rộng lớn, trải dài từBa Lan về phía đông tớiThái Bình Dương. Sự mở rộng về phía tây càng khiến nước Nga nhận thức được sự khác biệt của họ với đa phần còn lại của châu Âu và phá vỡ sự cô lập từng xảy ra ở những giai đoạn đầu mở rộng. Thời này có Nga hoàngPyotr Đại Đế xóa bỏ một nước Nga lạc hậu, nửa Á Đông, tiến hành sự nghiệp lớn lao đổi mới đất nước.[35][36] Các vị Nữ hoàngAnna,Elizaveta Petrovna vàEkaterina II đều lên ngôi với những cuộc đảo chính do Ngự Lâm quân hỗ trợ.[37] Với chính sách bành trướng, phát triển thực lực của đất nước, triều đìnhNga hoàng đã phá bỏ mối đe dọa từng có từ Vương quốcThụy Điển vàĐế quốc Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman. Các triều đại nối tiếp nhau trong thế kỷ XIX đã đối phó với những áp lực đó bằng sự kết hợp giữa các cuộc cải cách miễn cưỡng và trấn áp. Chế độnông nô Nga đã bịbãi bỏ năm 1861, nhưng sự huỷ bỏ này thực sự chỉ gây thêm phiền toái cho ngườinông dân và càng khiến áp lực cách mạng tăng cao. Trong khoảng thời gian từ khi chế độ nông nô bị huỷ bỏ tới khi bắt đầuChiến tranh thế giới lần thứ nhất năm 1914, các cuộccải cách Stolypin,hiến pháp 1906 vàDuma quốc gia đã mang lại những thay đổi đáng kể cho nền kinh tế và chính trị Nga,[38] nhưng các hoàng đế Nga vẫn không muốn rời bỏ quyền lựctuyệt đối, hay chia sẻ quyền lực.[39]
Cách mạng Nga năm 1917 được khởi phát từ một sự tổng hợp các yếu tố tan rã kinh tế, tình trạng kiệt quệ do chiến tranh, và sự bất bình với hệ thống chính phủ chuyên quyền, và lần đầu tiên một liên minh giữa những người tự do và xã hội chủ nghĩa ôn hoà lên nắm quyền lực, nhưng các chính sách sai lầm của họ đã khiến những ngườiCộng sảnBolshevik chiếm quyền lực vào ngày 25 tháng 10 (lịch Julius, tức ngày 7 tháng 11 theolịch Gregory). Từ năm 1922 tới năm 1991, lịch sử Nga chủ yếu làLịch sử Liên Xô, một nhà nước hoàn toàn dựa trên ý thức hệ gồm các quốc gia láng giềng củaĐế quốc Nga trướcHòa ước Brest-Litovsk. Tuy nhiên, việc tiếp cận cách thức xây dựng chủ nghĩa xã hội khác nhau trong từng thời điểm trong lịch sửLiên Xô, từ nền kinh tế pha trộn và xã hội và văn hoá đa dạng hồi thập niên 1920 tới nền kinh tế chỉ huy và trấn áp thờiStalin tới "thời kỳ trì trệ" thập niên 1980. Từ những năm đầu tiên, chính phủ Liên Xô đã dựa trên nền tảng độc đảng của những người Cộng sản, như những người Bolshevik tự gọi mình, từ tháng 3 năm 1918.[40] Tuy nhiên, tới cuối thập niên 1980, khi sự yếu kém của các cơ cấu kinh tế và chính trị đã trở nên gay gắt, các lãnh đạo cộng sản đã tiến hành các cải cách lớn, dẫn tới sự sụp đổ của Liên bang Xô viết.[41]
Lịch sử Liên bang Nga khá ngắn, chỉ bắt đầu từ sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991. Từ khi giành lại độc lập, nước Nga đã được công nhận là nhà nước thừa kế chính thức của Liên Xô trên bình diện quốc tế.[42] Tuy nhiên, nước Nga đã mất vị trísiêu cường của mình và đang phải đối mặt với những thách thức trong các nỗ lực thiết lập một hệ thống kinh tế và chính trị hậu Xô viết. Loại bỏ nềnkinh tế kế hoạch tập trung và quyền sở hữu nhà nước thời kỳ Xô viết, nước Nga đang nỗ lực xây dựng một nền kinh tế mang các yếu tố của thị trườngtư bản, với những hậu quả nhiều khi khá nặng nề. Thậm chí ngày nay nước Nga vẫn mang nhiều nét đặc trưng văn hoá và xã hội thời kỳ Sa Hoàng và Liên Xô.
Bản đồ gần đúng về các nền văn hóa của Nga phần châu Âu khi người Varangia đếnQuân lính Nga hành quân trong mùa Đông. Tranh vẽ củaSergei Vasilyevich Ivanov
Phần lớn diện tích đất đai của nước Nga ngày nay là lãnh thổ của cácbộ lạc khác nhau nhưngười Goth,Hun vàAvar gốc Thổ trong khoảng thời gian từthế kỷ III tớithế kỷ VI. Bộ lạcngười Scythia gốcIran sinh sống ở cácthảo nguyên miền nam, và bộ lạcngười Ca dắc (Khazar) gốc Tuốc (Turk) đã cai trị phần phía tây của vùng đất này cho đếnthế kỷ VIII. Sau đó họ đã bị bộ lạc gốc Scandinavi là ngườiVarangia thay thế, bộ lạc này đã thiết lậpthủ đô tại thành phố của người SlavNovgorod và dần dần hòa trộn vớingười Slav. Người Slav tạo thành nhóm dân cư chính từ thế kỷ VIII trở đi và đồng hóa một cách chậm chạp cả những người gốc Scandinavi cũng như các bộ lạc bản địa gốcPhần Lan-Ugric, chẳng hạn nhưngười Merya,Muromia vàMeshchera.
Chính quyền của người Varangia tồn tại trong vài thế kỷ, trong thời gian đó họ liên kết vớiChính thống giáo và chuyển thủ đô vềKiev năm1169. Trong kỷ nguyên này thuật ngữ "Rhos", hoặc "Russ" lần đầu tiên được sử dụng để chỉ người Varangia và người Slav sinh sống trong khu vực. Từthế kỷ X đếnthế kỷ XI quốc giaRus' Kiev (Киевская Русь) đã trở thành lớn nhất ở châu Âu và rất thịnh vượng nhờ các hoạt độngthương mại tích cực với cả châu Âu và châu Á.
Trongthế kỷ XIII khu vực này trở nên suy yếu vì những tranh chấp nội bộ và bị tàn phá bởi những kẻ xâm lược phương đông làKim trướng của ngườiMông Cổ và các bộ lạc Hồi giáo gốc Turk, là những kẻ đã cướp bóc cáccông quốc Nga trên ba thế kỷ. Còn được biết đến như làngười Tatar, họ đã cai trị vùng miền nam và miền trung Nga ngày nay, trong khi các vùng miền tây bị sáp nhập vàoĐại công quốc Lietuva vàBa Lan. Sự chia cắt về chính trị của Rus Kiev đã táchngười Nga ở phía bắc ra khỏingười Belarus vàngười Ukraina ở phía tây.
Phần phía bắc của Nga cùng vớiNovgorod vẫn giữ được sự tự trị ở một mức độ nhất định trong thời gian cai trị củangười Mông Cổ. Tuy thế Nga cũng đã phải chiến đấu chống lại đội quân thập tự chinh củangười Đức khi người Đức có ý đồ chiếm khu vực này làm thuộc địa.
Giống như khu vựcBalkan vàTiểu Á sự cai trị kéo dài của những ngườidu mục đã làm chậm sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước này. Sựchuyên quyền kiểu châu Á đã ảnh hưởng tiêu cực tới thể chế dân chủ của đất nước cũng như tới văn hóa và kinh tế.
Bất chấp điều đó, không giống như lãnh đạo tinh thần của mình làĐế chế Byzantine, Nga đã không suy tàn và tổ chức những cuộc nổi dậy để giành độc lập, cuối cùng đã khuất phục được các kẻ thù của mình và khôi phục, mở mang lãnh thổ. Sau thất thủ củaConstantinople năm1453, Nga là quốc giaChính thống giáo duy nhất còn thực sự hoạt động nhiều hay ít ở phần biên giới phía đông châu Âu, điều này cho phép Nga có quyền nhận mình là quốc gia kế tục hợp pháp của Đế chế Byzantine.
Trong khi về danh nghĩa vẫn nằm dưới sự cai trị của người Mông Cổ thìđại công quốc Moskva đã bắt đầu xác nhận ảnh hưởng của mình và cuối cùng đã thoát khỏi sự kiểm soát của những kẻ xâm lăng vào cuốithế kỷ XIV.Ivan Hung đế, vị vua đầu tiên xưng tước vịSa hoàng, đã kết thúc quá trình này và liên kết các khu vực xung quanh dưới ảnh hưởng của Moskva và tiến quân tới những vùng đất rộng lớn ởSiberia mà lịch sử gọi làNga chinh phục Siberia (1580–1778).Đế chế Nga ra đời.
Sự kiểm soát của Moskva đối với quốc gia mới ra đời còn tiếp tục dướitriều đại Romanov kế tiếp, bắt đầu vớiSa hoàng Mikhail Romanov năm1613.Pyotr Đại đế, Sa hoàng từ1689 tới1725, đã thành công trong việc đem các tư tưởng và văn hóa từ Tây Âu vào Nga, khi đó còn chịu ảnh hưởng lớn của nền văn hóa du mục nguyên thủy. Những cải cách của Pyotr cùng với chiến thắng của Nga đánh bạiThụy Điển trongĐại chiến Bắc Âu chống quânThụy Điển đã đưa Nga vươn lên thành một trong những cường quốc châu Âu khi đó. Các nữ hoàngElizaveta (Елизаве́та; cai trị1740-1762),Ekaterina Đại đế (Екатерина II Алексеевна;1762-1796) đã tiếp bước gầy dựng Đế quốc Nga, bảo trợ khoa học, nghệ thuật, chinh phục nhiều vùng đất lớn của Thụy Điển,Thổ Nhĩ Kỳ và đánh bạiPhổ trongchiến tranh Bảy năm.
Tuy nhiên, sự nổi loạn của nông nô bị áp bức và sự cấm đoán tầng lớptrí thức đang phát triển và các giai cấp gần gũi với giai cấp này, cộng thêm gánh nặng thất bại (trậnHải chiến Đối Mã) trước người Nhật trongchiến tranh Nga-Nhật năm 1905 đã dẫn đến cuộcCách mạng 1905. TrướcChiến tranh thế giới thứ nhất, vai trò của Sa hoàngNikolai II (Николай Александрович Романов) và triều đại của ông là không vững chắc. Những thất bại nặng nề của quân đội Nga trong Chiến tranh thế giới thứ nhất đã dẫn đến sự nổi dậy rộng khắp trong các thành phố chính củaĐế chế Nga và dẫn tới sự sụp đổ của nhà Romanov năm1917, đó làCách mạng tháng Hai.
Sau khiLenin qua đời năm 1924, một lãnh đạo Bolshevik khác làJoseph Stalin lên củng cố quyền lực. Ông bãi bỏ các chính sáchkinh tế thị trường của Lenin và đưa ra một nềnkinh tế chỉ huy, nhanh chóngcông nghiệp hoá đất nước vẫn còn hầu hết là nông nghiệp,tập thể hoá nền nông nghiệp. Những động thái này đã biến Liên Xô từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu trở thành mộtcường quốc công nghiệp thứ 2 thế giới chỉ trong một thời gian rất ngắn, chưa đầy 20 năm. Tuy nhiên, sự chuyển tiếp này cũng đi kèm với hậu quả, hàng triệu người đã phải di cư tới những vùng xa xôi (xemPhi kulak hoá,Di chuyển dân cư tại Liên xô).
Sau khi Khrushchev bị buộc phải từ chức, một giai đoạn cầm quyền tập thể ngắn khác kế tiếp, cho tới khiLeonid Brezhnev lên nắm quyền lãnh đạo chính trị Liên Xô vào đầu thập niên 1970. Thời kỳ cầm quyền của Brezhnev chứng kiến giai đoạntrì trệ kinh tế, bởi những nỗ lực cải cách củaThủ tướngAlexey Kosygin, đã bị dừng lại. Những cuộc cải cách này có mục tiêu chuyển trọng tâm của nềnkinh tế Liên Xô từcông nghiệp nặng vàsản xuất quân sự sangcông nghiệp nhẹ và sản xuấthàng tiêu dùng, tuy nhiên điều này cũng có nghĩa là việcphi tập trung hoá nền kinh tế và áp dụng các yếu tố kiểutư bản, và giới lãnh đạo trung thành vớiChủ nghĩa cộng sản sẽ không bao giờ chấp nhận nó. Từ năm 1979 cuộcchiến tranh Xô viết tại Afghanistan đã làm hao mòn các nguồn tài nguyên kinh tế mà không mang lại một kết quả có ý nghĩa chính trị nào. Cuối cùngcác lực lượng Liên Xô đã rút khỏi Afghanistan năm 1989 vì sự phản đối quốc tế và thiếu sự ủng hộ từ trong nước. Căng thẳng giữa Liên Xô và Mỹ lại gia tăng vào đầu thập niên 1980, được tăng cường bởi tình cảm chống Liên Xô tại Mỹ,đề xuất SDI, và vụ bắn hạchuyến bay 007 của Korean Air Lines năm 1983 của Liên Xô.
Sau thời gian làm tổng thống củaBoris Yeltsin trong những năm thập niên 1990,Vladimir Vladimirovich Putin đã được bầu làm tổng thống năm1999. Dưới thời kỳ Putin, một số giá trị và chính sách của Liên Xô được tái áp dụng, sự kiểm duyệt của nhà nước đối với cácphương tiện thông tin đại chúng ở Nga tăng lên. Phương Tây luôn chỉ trích vềnhân quyền ở Nga trong thời kỳ Vladimir Putin lãnh đạo, nhưng thời kỳ này đã chứng kiến việc Nga thoát ra khỏikhủng hoảng kinh tế và chính trị, và uy tín của Putin với người dân Nga tăng lên rất cao.
Với sự mất đi ảnh hưởng của Nga tạiGruzia (Cách mạng hồng),Ukraina (Cách mạng da cam),Kyrgyzstan (Cách mạng Tulip) và một số quốc gia cựu thành viên Xô viết cũ, cũng như các vấn đề hiện nay về kinh tế và chủ nghĩa ly khai (nổi cộm nhất là ởChechnya), một số bình luận viên cho rằng có nguy cơ an ninh đối với nước Nga vẫn là rất cao.
Sau cuộc chiến chớp nhoáng (07 - 12/08/2008) nhằm trả đũa việc quân độiGruzia tấn công những người Nga và lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga ởNam Ossetia, Nga công nhận độc lập và chủ quyền của 2 vùng tự trịAbkhazia vàNam Ossetia (26/08/2008). Năm 2014, Nga sáp nhập bán đảoCrimea sau cuộc trưng cầu dân ý của người địa phương. Cuối năm 2015, Nga đem quân hỗ trợ chính phủSyria trong cuộc chiến chống lại các nhóm nổi dậy vànhà nước Hồi giáo IS. Các động thái này cho thấy tham vọng của Nga trong việc lấy lại vị thế và tiếng nói trong khu vựcSNG và cao hơn nữa có thể là việc trở lại vị thếsiêu cường của Liên bang Xô viết trong một hoàn cảnh hoàn toàn mới.
Hành pháp: Tổng thống làtổng tư lệnh quân đội, có thể phủ quyếtdự luật trước khi nó có hiệu lực, và chỉ định Nội các và các quan chức khác, những người giám sát và thực hiện các điều luật và chính sách liên bang.
Theo hiến pháp, phán quyết tại toà dựa trên tính bình đẳng của mọi công dân,[54] các thẩm phán là độc lập và chỉ làm theo pháp luật,[55] các phiên toà được mở và người bên bị được quyền có luật sư bào chữa.[56] Từ năm 1996, Nga đã quy định đình hoãn hình phạttử hình, dù hình phạt tử hình chưa bị pháp luật bãi bỏ.
Tổng thống được bầu theo phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ sáu năm (được tham gia tranh cử nhiệm kỳ hai nhưng bị hiến pháp cấm cầm quyền ba nhiệm kỳ liên tiếp);[57] cuộc bầu cử gần nhất được tổ chức năm 2018. Các bộ của chính phủ gồm thủ tướng và các phó thủ tướng, bộ trưởng và các cá nhân được lựa chọn khác; tất cả đều do tổng thống chỉ định theo sự giới thiệu của Thủ tướng (tuy nhiên việc chỉ định thủ tướng phải được Duma Quốc gia thông qua).
Liên bang Nga được luật pháp quốc tế công nhận lànhà nước kế tục củaLiên Xô cũ.[27] Nga tiếp tục thực hiện các cam kết quốc tế của Liên Xô, và đã nhận chiếc ghế thường trực của Liên Xô tạiHội đồng Bảo an Liên hiệp quốc, tư cách thành viên trong các tổ chức quốc tế khác, các quyền và nghị vụ theo các hiệp ước quốc tế, tài sản và các khoản nợ. Nga có chính sách đối ngoại đa dạng. Ở thời điểm năm 2009, nước này có quan hệ ngoại giao với 173 quốc gia và có 142 đại sứ quán.[59]Chính sách đối ngoại đượcTổng thống Nga vạch ra và đượcBộ ngoại giao thực hiện.[60]
Là một trong thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc, Nga đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. Nước này tham gia vàoNhóm bộ tứ cho Trung Đông vàĐàm phán sáu bên về vấn đề hạt nhân trênbán đảo Triều Tiên. Nga là một thành viên củaG8,Hội đồng châu Âu,OSCE vàAPEC. Nga thường có vai trò lãnh đạo trong các tổ chức cấp vùng nhưCSI,EurAsEC,CSTO, vàSCO. Cựu tổng thống Vladimir Putin đã ủng hộ một đối tác chiến lược với sự hội nhập ở nhiều cấp độ gồm cả việc thành lậpbốn không gian chung giữa Nga và EU.[61] Từ khi Liên Xô sụp đổ, Nga đã phát triển mộtmối quan hệ thân cận hơn dù không ổn định vớiNATO.Hội đồng NATO-Nga được thành lập năm 2002 để cho phép 26 nước Đồng minh và Nga cùng làm việc như những đối tác bình đẳng để theo đuổi sự hợp tác chung.[62]
Mối quan hệ giữa Nga vàHoa Kỳ trở nên ngày càng căng thẳng trong những năm gần đây sau những sự kiện như cuộc khủng hoảng ởUkraina năm 2014 dẫn tới việc Nga sáp nhậpCrimea, sự can thiệp quân sự của Nga trong cuộcNội chiến Syria vào năm 2015, và từ cuối năm 2016 với những nghi ngờ về một sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống tại Mỹ.
Quan hệ giữa Nga vàTrung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu trong các vấn đề song phương và đa phương thời gian qua. Liên minh Nga – Trung Quốc hoạt động dựa trên nguyên tắc về lợi ích chung nhưng quan hệ chiến lược với Trung Quốc sẽ thực sự là một áp lực trong thập kỷ tiếp theo. Vấn đề trở ngại lớn nhất là sự nới rộng khoảng cách giữa Trung Quốc là nềnkinh tế bùng nổ và một nước Nga kémhiện đại hóa đang già cỗi vềchính trị. Nga là nạn nhân của sự chuyển hướng toàn cầu sang phương Đông bởi vì nước Nga không thể thích nghi với những đòi hỏi củakỷ nguyênhậu công nghiệp và quan hệ đối tác cân bằng với Trung Quốc trở nên thiếu bền vững và nỗi lo ngại cũ về "mối đe dọa Trung Quốc" sẽ tái hiện.[63] Đối với Trung Quốc, Nga vẫn là một nguồn cung cấpdầu khí hữu ích, tuy kém quan trọng hơn nhiều so vớivùng Vịnh vàchâu Phi.
Trong khi Nga thường được công nhận rộng rãi là một cường quốc, trong những năm gần đây một số nhà lãnh đạo thế giới, học giả, các nhà bình luận và chính trị gia đã nhìn nhận về Nga như một siêu cường đang phục hồi hoặc mộtsiêu cường tiềm năng dù họ đang bị tụt lùi hơn so với phía Trung Quốc.[65][66][67][68][69][70]
Nga và Phương Tây thường xuyên có những bất đồng xung quanh vấn đềnhân quyền tại Nga. Các nước Phương Tây cáo buộc chính phủ Nga đã nhiều lần có những hành động vi phạm nhân quyền (bao gồm cấm truyền bá về cộng đồngLGBT, hạn chếtự do ngôn luận và ám sát nhà báo có tư tưởng đối lập). Đặc biệt, các tổ chức nhưTổ chức Ân xá Quốc tế (Hoa Kỳ) coi Nga là không có đủ các điều kiện của một nhà nướcdân chủ và chỉ trích chính phủ Nga về việc hạn chế các quyền chính trị và tự do dân sự đối với công dân của mình[71].Freedom House, một tổ chức quốc tế được tài trợ bởi Hoa Kỳ, xếp Nga vào nhóm các nước "không tự do", đồng thời cáo buộc rằng các cuộc bầu cử ở Nga đã được dàn xếp một cách tinh vi[72] Tạicuộc họp báo chung với Tổng thống George Bush năm 2005 ở Slovakia, Tổng thống Nga Putin đã trả lời về các cáo buộc của phương Tây về vấn đề nhân quyền tại Nga. Ông cho rằng các quyền con người phải được áp dụng phù hợp với truyền thống văn hóa và quyền lợi quốc gia của Nga chứ không phải sự áp đặt từ phương Tây:
"Nước Nga đã đưa ra lựa chọn của mình theo hướng dân chủ. 14 năm trước, một cách độc lập, không bị bất cứ một sức ép nào từ bên ngoài, nó đã đưa ra quyết định đó trên cơ sở lợi ích của chính mình và lợi ích của người dân - những công dân của nó. Đó chính là lựa chọn cuối cùng của chúng tôi, và chúng tôi không có con đường quay trở lại.
Đầu tiên, chúng tôi không chuẩn bị tạo nên - sáng tạo bất kỳ một kiểu dân chủ đặc biệt nào của Nga; chúng tôi đang chuẩn bị đưa ra các nguyên tắc căn bản của một nền dân chủ từng được thành lập trên thế giới. Nhưng tất nhiên, tất cả các định chế dân chủ hiện đại - các nguyên tắc dân chủ phải tương xứng với tình trạng phát triển hiện tại của nước Nga, với lịch sử và truyền thống của chúng tôi.
Không hề có điều gì bất bình thường ở đây. Về hoạt động của các thể chế dân chủ chính, có thể có một số sự khác biệt, nhưng các nguyên tắc căn bản và nền tảng đang được áp dụng theo cách thức để chúng sẽ được phát triển bởi một xã hội hiện đại và văn minh...
Tôi tin rằng rất nhiều người sẽ đồng ý với tôi, việc áp dụng những nguyên tắc và tiêu chuẩn dân chủ không thể đi liên với sự sụp đổ quốc gia và sự nghèo đói của nhân dân."
Nga được xem như là một trong những quốc gia có thái độ phản đối gay gắt về vấn đềđồng tính luyến ái, với các cuộc thăm dò gần đây cho thấy đa số người Nga không chấp nhận đồng tính luyến ái và đã bày tỏ sự ủng hộ đối với những quy định pháp luật phân biệt đối xử chống lại người đồng tính.[73] Trong một cuộc thăm dò khác, 62,5% trong số 450 bác sĩ tâm thần được hỏi ý kiến ở Vùng Rostov coi đồng tính là một căn bệnh, và tới ba phần tư coi đó là hành vi vô đạo đức.[73]
Mặc dù nhận được sự chỉ trích từ phương Tây đối với tình trạng phân biệt đối xử, tội phạm và bạo lực chống lại người đồng tính, các thành phố lớn của Nga như Moskva và Sankt Peterburg được cho là có một cộng đồng LGBT phát triển mạnh[74][75]. Năm 2013, nước Nga dưới thời Tổng thống Vladimir Putin đã ra bộ luật cấm mọi hình thức tuyên truyền vềđồng tính luyến ái vàhôn nhân đồng tính[76] Bộ luật cấm những sự kiện cổ vũ cho người đồng tính, quy định việc cung cấp những thông tin"tuyên truyền việc về đồng tính nữ, lưỡng tính và chuyển giới" cho trẻ vị thành niên là phạm pháp, đồng thời các sự kiện cổ vũ cho quan hệ đồng tính cũng bị cấm. Đây là một nỗ lực nhằm tuyên dương những giá trị truyền thống của nước Nga và chống lại trào lưu cổ vũđồng tính luyến ái, đòi hợp pháp hóahôn nhân đồng tính đến từ các nước phương Tây, mà Chính phủ Nga tin rằng đang làm băng hoại giới trẻ và phá hủy nền tảng luân lý gia đình của nước Nga, khiến nước Nga suy yếu[77] 88% người dân Nga được phỏng vấn đã bày tỏ ủng hộ đối với lệnh cấm[78] Tổng thống Putin cho biết chính sách cấmđồng tính luyến ái là vấn đề quan trọng cho việc duy trì dân số đất nước:
"Người châu Âu đang chết dần (do già hóa dân số)... vàhôn nhân đồng tính không thể tạo ra trẻ em","chúng tôi có sự lựa chọn cho riêng chúng tôi (nước Nga), và chúng tôi đã làm thế vì đất nước của chúng tôi"[79].
Bên cạnh đó, từ năm 2015, Chính quyền thành phốMoskva và quốc hội Nga đã đề raNgày tình yêu gia đình để tập hợp các chiến dịch tuyên truyền bảo vệ giá trị gia đình truyền thống, ngăn chặn sự truyền bá của các nhóm hoạt động đồng tính, cáctổ chức phi chính phủ đòi hợp pháp hóahôn nhân đồng tính[80].
Nga cókho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới. Họ có hạm đội tàu ngầm tên lửa đạn đạo đứng thứ hai và là nước duy nhất ngoài Hoa Kỳ có một lực lượngmáy bay ném bom chiến lược hiện đại.[82] Lực lượngxe tăng Nga lớn nhất thế giới, đồng thời có lực lượng không quân và hải quân hùng hậu đứng thứ 3 thế giới.
Nước này có một ngànhcông nghiệp vũ khí lớn và phát triển thừa kế từ Liên Xô, có thể sản xuất hầu hết các loại trang thiết bị quân sự với chỉ một số ít loại vũ khí phải nhập khẩu. Tuy nhiên việc thiếu kinh phí mua sắm khiến năm 2010, chỉ có khoảng 10% vũ khí trang bị của Nga là được chế tạo mới sau năm 1991, phần lớn các thiết bị còn lại được chế tạo từ thời Xô Viết.[83] Nga nằm trong top các quốc gia cung cấp vũ khí, chiếm 30% thị phần thế giới và có sản phẩm bán tới 80 quốc gia[84]. Mọi công dân nam của Nga từ 18–27 tuổi phảiđăng ký thực hiện nghĩa vụ một năm trong các lực lượng vũ trang. Hiện nay, quân đội Nga đã trải qua một quá trình nâng cấpthiết bị lớn trị giá khoảng $200 tỷ trong giai đoạn 2006 đến 2015.[85] Bộ trưởng quốc phòngAnatoliy Serdyukov[86] giám sát các cuộc cải cách lớn với mục đích chuyển đổi từ một quân đội tập trung đông đảo thành một lực lượng chuyên nghiệp nhỏ hơn.[87]
Chính phủ Nga công bố ngân sách quốc phòng năm 2014 là 2,49 nghìn tỉ rub (tương đương 69,3 tỉ USD), lớn thứ 3 sau Mỹ và Trung Quốc. Ngân sách này sẽ tăng lên 3,03 nghìn tỉ rub (83,7 tỉ USD) năm 2015, 3,36 nghìn tỉ rub (93,9 tỉ USD) năm 2016.[88]
Liên bang Nga là sự hợp thành của một lượng lớn các chủ thể hành chính cấpliên bang, tổng cộng là 83 đơn vị hợp thành (chủ thể) từ 01 Tháng Ba 2008 như vậy. Sáu loại đối tượng liên bang được phân biệt tại Nga có 22 nướccộng hòa trong phạm vi liên bang có mức độ tự trị cao trong phần lớn các vấn đề và chúng gần như tương ứng với khu vực sinh sống của các bộ tộc người thiểu số ở Nga. Phần còn lại của lãnh thổ bao gồm 9vùng (krai) và 46tỉnh (oblast), 3thành phố trực thuộc trung ương (Moskva,Sankt-Peterburg vàSevastopol), 1tỉnh tự trị (avtonomnaya oblast) và 4khu tự trị (avtonomnyi okrug).
Gần đây nhất, 8vùng liên bang lớn về diện tích (5 vùng ở châu Âu và 3 vùng ở châu Á) đã được bổ sung như một thể chế hành chính giữa các thể chế hành chính nói trên và cấp độ quốc gia.
Ngày 18 tháng ba 2014, Nga và Krym đã ký hiệp ước gia nhập của nước Cộng hoà Krym vàthành phố trực thuộc trung ương Sevastopol ở Liên bang Nga của Tổng thống Putin với Quốc hội. Trong giai đoạn chuyển tiếp này sẽ kéo dài đến 01 Tháng 1 năm 2015, hai bên sẽ giải quyết các vấn đề hội nhập các đối tượng mới "trong kinh tế, tài chính, tín dụng và hệ thống pháp luật của Liên bang Nga"
Liên bang Nga trải dài trên phần phía bắc của siêu lục địaÁ - Âu. Tuy rằng Nga chiếm phần lớn khu vực Bắc cực và cận Bắc cực nhưng có ít hơn về dân số, hoạt động kinh tế cũng như các sự đa dạng vật lý trên một đơn vị diện tích so với phần lớn các khu vực khác, phần lớn diện tích ở phía nam của khu vực này có phong cảnh vàkhí hậu đa dạng hơn. Phần lớn đất đai Nga là các đồng bằng rộng lớn, ở cả châu Âu và châu Á, được biết đến như làSiberia. Các đồng bằng này chủ yếu làthảo nguyên về phía nam và rừng rậm về phía bắc, với cáctundra (lãnh nguyên) dọc theo bờ biển phía bắc. Các dãy núi chủ yếu nằm ở biên giới phía nam, chẳng hạn nhưKavkaz (ở đây có đỉnhElbrus, là điểm cao nhất thuộc Nga và châu Âu với cao độ 5,633 m) vàdãy núi Altai, cũng như ở phần phía đông, chẳng hạn nhưdãy Verkhoyansk hoặc cácnúi lửa trênKamchatka.Dãy Ural, là một dãy núi chạy theo hướng bắc - nam, tạo ra sự phân chia cơ bản giữa châu Âu và châu Á cũng là một dãy núi nổi tiếng.
Cách thức thực tế phổ biến nhất để miêu tả nước Nga là miêu tả phần chính (phần tiếp giáp lớn với các quần đảo hay đảo ngoài biển của nó) và phần tách rời (khu vựcKaliningrad ở phía đông nam củabiển Baltic).
Biên giới của phần chính và các bờ biển (bắt đầu từ phần xa nhất về phía tây bắc và tính ngược chiều kim đồng hồ) là:
Biển Barents (trong đó có bờ biển phía tây của Nga, bờ biển phía nam củaMũi Franz-Josef và cảngMurmansk với các thiết chế hàng hải quan trọng nằm ở đó, ở đóBạch Hải ăn sâu vào đất liền nhất).
Các bờ biển thuộc cácbiển Baltic vàbiển Đen của Nga có đường giao lưu ra đại dương ít trực tiếp và rắm rối hơn so với các bờ biển thuộc Thái Bình Dương và Bắc Băng Dương, nhưng cả hai đều có vai trò quan trọng. Biển Baltic cho phép Nga có giao thương đường biển nhanh chóng với 9 quốc gia có chung bờ biển này cũng như giữa phần lục địa chính của Nga với tỉnhKaliningrad. Thông qua eo biển nằm trongĐan Mạch, và giữa nó vớiThụy Điển thì biển Baltic thông rabiển Bắc vàĐại Tây Dương về phía tây và bắc của nó. Biển Đen cho phép Nga có giao thương đường biển nhanh chóng với 5 quốc gia khác có chung bờ biển, thông qua các eo biểnDardanelles vàMarmora liền kề vớiIstanbul,Thổ Nhĩ Kỳ để nối vàoĐịa Trung Hải với nhiều quốc gia có bờ biển ở đó và thông quakênh đào Suez để sangẤn Độ Dương vàeo biển Gibraltar để sang Đại Tây Dương.Biển Caspi, hồ nước mặn lớn nhất thế giới, không có đường giao thông với biển cả.
Phạm vi không gian
Hai điểm xa nhau nhất tại Nga cách nhau khoảng 8,000 km trênđường trắc địa (geodesic). Một trong hai điểm này nằm trên biên giới vớiBa Lan, trên một khoảng đất dài 60 km chiavịnh Gdańsk vớiphá Vistula. Còn điểm kia nằm tại cực đông - nam của quần đảo Kuril, chỉ vài dặm cạnhđảo Hokkaido củaNhật.
Để diễn tả sự to lớn này, người ta thường nói là Nga bao trùm 11múi giờ. Tuy nhiên, sự diễn tả này có thể gây nhầm lẫn vì hai điểm xa nhau nhất nếu tính theokinh tuyến chỉ cách nhau 6,600 km trên đường trắc địa. Một trong hai điểm này nằm trên biên giới với Ba Lan (nói bên trên); còn điểm kia nằm trênđảo Diomede Lớn (đảo Ratmanova). Và hơn nữa,chính phủ Nga đã quyết định giảm số múi giờ từ 11 xuống 9, thậm chí là 5 để phát triển kinh tế.[90]
Khí hậu Liên bang Nga được hình thành dưới ảnh hưởng của nhiều yếu tố xác định. Diện tích to lớn của đất nước và sự xa tách khỏi biển của nhiều vùng dẫn tới một kiểukhí hậu lục địa ẩm vàcận Bắc Cực, là kiểu khí hậu phổ biến ở châu Âu và vùng châu Á của Nga ngoại trừ lãnh nguyên và vùng cực đông nam. Các dãy núi ở phía nam ngăn chặn các khối không khí ấm từẤn Độ Dương, trong khi đồng bằng phía tây và phía bắc khiến nước này mở rộng với những ảnh hưởng từBắc Cực vàĐại Tây Dương.[91]
Trên hầu khắp lãnh thổ chỉ có hai mùa riêng biệt mùa đông và mùa hè, mùa xuân và mùa thu thường chỉ là những giai đoạn thay đổi ngắn giữa thời tiết cực thấp và cực cao[91]. Tháng lạnh nhất là tháng 1 (tháng 2 trên bờ biển), tháng ấm nhất thường vào tháng 7. Sự chênh lệch nhiệt độ lớn là điều thông thường. Vào mùa đông, nhiệt độ lạnh đi cả từ phía nam tới phía bắc và từ phía tây tới phía đông. Mùa hè có thể khá nóng và ẩm, thậm chí tạiSiberia. Một phần nhỏ của bờBiển Đen quanhSochi cókhí hậu cận nhiệt đới.[92] Những vùng nội địa là những nơi khô nhất.
Từ bắc xuống namđồng bằng Đông Âu, cũng được gọi làđồng bằng Nga, bị bao phủ tronglãnh nguyên Bắc Cực, những cánh rừng lá kim (taiga), những cánh rừng hỗn giao, đồng cỏ (thảo nguyên) và bán hoang mạc (bao quanhBiển Caspian), bởi những thay đổi trong thực vật phản ánh những thay đổi trong khí hậu.Siberia cũng có một mô hình tương tự nhưng chủ yếu làtaiga. Nga cótrữ lượng rừng lớn nhất thế giới,[93] được gọi là"lá phổi của châu Âu",[94] đứng thứ hai chỉ saurừng mưa Amazon về khối lượng hấp thụCO2. Những cánh rừng Nga sản xuất ra một khối lượng lớnoxy không chỉ cho châu Âu mà cho toàn thế giới.
Nga có một nền kinh tế hỗn hợp có thu nhập trung bình cao với nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ, đặc biệt là dầu mỏ và khí tự nhiên. Quốc gia này có diện tích lớn nhất trên thế giới và là nhà sản xuất dầu lửa lớn nhất, vào năm 2016 kinh tế Nga đứng hàng thứ 13 trên thế giới và đứng thứ 5châu Âu theo GDP danh nghĩa hoặc đứng thứ 6 trên thế giới và đứng thứ 2châu Âu theo GDP theo sức mua tương đương (~3.300 tỷ USD năm 2016[96])
Hơn hai thập kỷ sau sựsụp đổ của Liên Xô năm1991, Nga vẫn còn đang cố gắng để thiết lập một nềnkinh tế thị trường và để thu được sự phát triển kinh tế bền vững. Trong 5 năm đầu nền kinh tế Nga đã phát triển không ổn định do các cơ quanhành pháp vàlập pháp còn nhiều bất đồng trong việc hoàn thiện công cuộc cải cách và các nền tảng công nghiệp của Nga chịu sự suy thoái nặng nề. Ngoài ra, sự thiếu hụt thực phẩm năm 1997, mà hậu quả của nó là đã phải cần đến sự trợ giúp quốc tế trên bình diện rộng, đã làm tổn thương nghiêm trọng lòng tự hào cũng như nền kinh tế nói chung của nước Nga mới ra đời.
Tuy thế, mặc dù không hiệu quả trong điều kiện kinh tế thị trường và khẩu vị của người tiêu dùng nhưng nền kinh tế cựu Xô viết nói chung đã được chấp nhận là đã tạo cho người dân Nga nói chung có mức sống tiêu chuẩn kể từ sau những năm giữathập niên 1950 cao hơn so với công dân của nhiều quốc gia đã phát triển theo định hướng tư bản và kinh tế thị trường nhưMéxico,Brasil,Ấn Độ vàArgentina. Tuy thế, các chủng loại hàng tiêu dùng (cụ thể là quần áo và lương thực, thực phẩm) là tương đối đơn giản về mẫu mã, và sự thiếu hụt của hàng tiêu dùng trong gia đình đã bị kêu ca nhiều ở các khu vực thành thị.
Sau sự tan rã của Liên Xô, sự phục hồi nhỏ của Nga dưới ảnh hưởng của kinh tế thị trường lần đầu tiên diễn ra vào khoảng năm1997. Trong năm đó, cuộckhủng hoảng tài chính châu Á đã lên đến điểm đỉnh trong việc phá giá của đồngrúp vào tháng 8 năm1998, làm cho chính phủ bịvỡ nợ và làm suy giảm trầm trọng mức sống tiêu chuẩn của phần lớn dân chúng. Vì thế, năm 1998 cũng đã được ghi nhận như là năm của suy thoái và sự tăng cường rút vốn ra khỏi nền kinh tế.
Tuy nhiên, nền kinh tế Nga đã phục hồi vừa phải trong năm 1999. Kinh tế Nga đã đi vào trong giai đoạn phát triển nhanh,GDP tăng trưởng trung bình 6,8% trên năm trong giai đoạn1999-2004 trên cơ sở của giádầu mỏ cao, đồng rúp yếu, và tăng trưởng của các ngành công nghiệp và dịch vụ. Nhưng sự phát triển kinh tế này là không đều: khu vực thủ đô Moskva cung cấp tới 30% GDP của toàn quốc.
Sự phục hồi kinh tế này cùng với cố gắng cải tổ của chính quyền trong các năm2000-2001 để thúc đẩy cải cách về cấu trúc đang bị thụt lùi, đã làm tăng sự tin cậy của các nhà kinh doanh và đầu tư về triển vọng của nền kinh tế Nga trong thập niên thứ hai của thời kỳ chuyển đổi. Nga vẫn dựa chủ yếu vào xuất khẩu hàng hóa, cụ thể là dầu mỏ,khí đốt, kim loại vàgỗ, các mặt hàng này chiếm trên 80% kim ngạch xuất khẩu, điều này làm cho Nga dễ bị thương tổn vì các biến động giá cả trên thị trường quốc tế. Trong những năm gần đây, nền kinh tế Nga đã nhắm nhiều hơn vào nhu cầu về các mặt hàng tiêu dùng trong nước, là lĩnh vực có mức tăng trưởng trên 12% mỗi năm trong giai đoạn 2000-2004, chỉ ra sự lớn mạnh dần lên của thị trường nội địa. Những năm tiếp theo, tiêu thụ nội địa cao hơn và nền chính trị ổn định hơn đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở Nga. Từ 1999-2008 kinh tế nước Nga đã liên tục có tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng tăng trưởng đã chậm lại ở vài năm sau đó với sự suy giảm của giá dầu và khí đốt.
Với việcHoa Kỳ,Liên minh châu Âu và các quốc gia khác áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga sau sự kiện Nga sáp nhậpCrimea bất hợp pháp vào năm 2014 cùng với sự sụt giảm mạnh của giá dầu trong năm đó, nền kinh tế Nga đã lâm vào một cuộckhủng hoảng tài chính sâu sắc[97][98]. Cuộc khủng hoảng này đã ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế Nga, bao gồm cả người tiêu dùng và các công ty, cũng như có một tác động tiêu cực đến thị trường tài chính toàn cầu. Thực tế đã cho thấy, chính người dân Nga đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do tác động của cuộc khủng hoảng này mang lại. Lệnh cấm vận của Phương Tây cũng đã ảnh hưởng đáng kể đến sản xuất và tiêu dùng của Nga. Việc giá cả sẽ tăng do tình trạng thiếu hụt và lạm phát tăng, dẫn đến tiết kiệm giảm, tiền lương giảm và thất nghiệp gia tăng, hệ quả là chất lượng cuộc sống của người dân Nga giảm sút, đặc biệt là các gia đình trung lưu và những người Nga nghèo. Vào năm 2016, mức lương trung bình của người Nga chỉ là 450 $ một tháng (so với mức 967$ một tháng vào năm 2013), thấp hơn cảTrung Quốc vàBa Lan[99]. Tỉ lệ người sống dưới mức nghèo ở Nga đang có chiều hướng gia tăng, từ 16.1 triệu người năm 2015 đã nhảy vọt lên con số 19.2 triệu người năm 2016[100]. Đổng rúp của Nga cũng liên tục mất giá. Tính đến tháng 3 năm 2016, giá trị của đồng rúp chỉ còn bằng 50% so với thời điểm tháng 7 năm 2014[101].
Năm 2016, GDP của Nga đạt 3.300 tỷ USD theosức mua tương đương, làm cho Nga trở thành nền kinh tế lớn thứ 6 trên thế giới và thứ 2 ở châu Âu[96]. Năm 2021, GDP của Nga đạt 4.020 tỷ USD theosức mua tương đương, vẫn là nền kinh tế lớn thứ 6 trên thế giới và thứ 2 ở châu Âu.
Thách thức lớn nhất đối với Nga là các biện pháp để thúc đẩy sự phát triển của cácxí nghiệp nhỏ và vừa (SME) trong điều kiện môi trường kinh doanh với hệ thống ngân hàng trẻ và khác thường, được nắm giữ bởi cáctài phiệt Nga (oligarkhi). Nhiều ngân hàng Nga là sở hữu của các nhà doanh nghiệp hay các ông trùm, là những người thông thường sử dụng các khoản tiền gửi ở ngân hàng để cho các doanh nghiệp của chính mình vay mượn.Ngân hàng tái thiết và phát triển châu Âu (EBRD) vàNgân hàng thế giới (WB) đã có những cố gắng để kích hoạt khởi động các hoạt động ngân hàng thông thường bằng cách cấp vốn và mua lại các khoản nợ trong một số ngân hàng nhưng thành tựu thu được là không đáng kể.
Các vấn đề khác bao gồm sự phát triển mất cân bằng giữa các khu vực của Nga. Trong khi khu vực thủ đô Moskva là hối hả, có cuộc sống thịnh vượng vớithu nhập trên đầu người nhanh chóng đạt tới mức của các nền kinh tế hàng đầu châu Âu thì phần lớn các khu vực còn lại, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và khu vực của người thiểu số ở châu Á, đã bị tụt lại đằng sau rất nhiều. Sự phân hóa thời kinh tế thị trường cũng cảm nhận được ở các thành phố lớn khác nhưSankt-Peterburg,Kaliningrad vàEkaterinburg.
Trung tâm Thương mại quốc tế Moskva, Nga.
Thúc đẩy đầu tư nước ngoài cũng là một thách thức lớn. Ngoài ra, Nga cũng được hưởng lợi từ việc tăng giá dầu mỏ và vì thế có khả năng thanh toán các khoản nợ khổng lồ cũ. Sự phân bổ công bằng các thu nhập từ các nguồn tài nguyên thiên nhiên này từ công nghiệp cho các lĩnh vực khác cũng là một vấn đề. Việc định hướng cho người tiêu dùng và thúc đẩy chi tiêu vào hàng tiêu dùng là một việc khá khó khăn đối với nhiều khu vực ở cácnông thôn, khi mà ở các khu vực này nhu cầu tiêu dùng rất đơn giản, mặc dù đã có nhiều tiến bộ đáng khen ngợi đã được thực hiện ở các thành phố lớn, đặc biệt là trong các lĩnh vực như may mặc, lương thực, thực phẩm, công nghiệp giải trí.
Việc bắt giữ nhà kinh doanh giàu có nhất Nga khi đó làMikhail Khodorkovsky với các tội quy kết là gian lận và tham nhũng trong quá trình tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước có quy mô lớn dưới thời tổng thốngBoris Yeltsin đã làm cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài e ngại về tính ổn định của nền kinh tế Nga. Phần lớn những người giàu có nhất ở Nga hiện nay là nhờ việc mua bán các doanh nghiệp nhà nước khi đó với giá rẻ như bèo. Các quốc gia khác cũng bày tỏ sự e ngại và lo lắng với việc áp dụng "có lựa chọn" của luật pháp đối với các doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, một số tập đoàn quốc tế đã đầu tư rất lớn vào Nga. TheoQuỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Nga có khoảng 26 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp tích lũy của người nước ngoài trong giai đoạn 2001-2004 (trong đó 11,7 tỷ USD diễn ra trong năm 2004).
Tuy nhiên, chính phủ của ông Putin đã bị chỉ trích rằng đã không tạo ra được một môi trường kinh doanh thân thiện, không đẩy lùi được nạn tham nhũng và không gia tăng đầu tư vào các lĩnh vực có thể đưa nền kinh tế Nga bớt phụ thuộc vào việc xuất khẩunăng lượng. Khu vựcdầu mỏ vàkhí đốt của Nga chiếm tới gần 25% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và khoảng 30% tổng thu nhập ngân sách quốc gia.
Trong giai đoan 2000-2009, mức tăng trưởng trung bình hằng năm của nền kinh tế Nga đạt 5%; trong giai đoạn 2010-2019, mức tăng trưởng trung bình hằng năm sụt giảm còn 1,8%, trong đó năm 2015 và 2016 đều trải qua suy thoái. Sau năm 2015, mức tăng trưởng trung bình hằng năm của Nga giảm xuống còn 0,4%.[102] Vì những nguyên nhân nói trên, Nga đã chuyển từ một điểm đến đầu tư tốt nhất thế giới trong giai đoạn 2000-2009 thành một nước có rủi ro cao và thiếu sức hấp dẫn. Lý do chính cho sự kém hiệu quả của nền kinh tế Nga trong giai đoạn 2010-2019 là do các động lực tăng trưởng của thập kỷ trước đã cạn kiệt nhưng chính phủ Nga lại lựa chọn tăng quỹ dự trữ thay vì nâng cao hiệu quả kinh tế,[102]
Các nhà kinh tế chỉ ra một vấn đề của Nga là việc chủ yếu vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu thô như những năm 2000, khiến giá cả thị trường phụ thuộc vào biến động của thế giới. Chính quyền Putin đã nhiều lần hứa sẽ biến đổi đất nước từ đơn giản là một nhà xuất khẩu nguyên liệu thô sang một quốc gia đa dạng hơn, dựa trên các sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao, nhưng chưa cho thấy hiệu quả.[103]
Nông nghiệp và lâm nghiệp
Tổng diện tích đất canh tác của Nga ước tính là 1.237.294 km vuông (477.722 sq mi), lớn thứ tư trên thế giới[104]. Từ năm 1999 đến năm 2009, nông nghiệp của Nga tăng trưởng đều đặn[105], và đất nước chuyển từ một nước phải nhập khẩu ngũ cốc trở thành nước xuất khẩu ngũ cốc lớn thứ ba thế giới sauEU vàHoa Kỳ[106]. Sản lượng thịt đã tăng từ 6,813.000 tấn năm 1999 lên 9.331.000 tấn trong năm 2008 và vẫn tiếp tục tăng[107]. Trong khi các trang trại lớn tập trung chủ yếu vào sản xuất ngũ cốc và các sản phẩm chăn nuôi như sữa hay trứng, các hộ gia đình tư nhân nhỏ đã sản xuất hầu hết lượng khoai tây, rau và trái cây của cả nước[108]. Nga hiện là nước sản xuấtlúa mạch,kiều mạch vàyến mạch đứng đầu thế giới cũng như là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩulúa mạch đen,hạt hướng dương vàlúa mì lớn nhất thế giới.
Trải dài từ biển Baltic đến Thái Bình Dương, Nga là quốc gia có diện tích rừng lớn nhất thế giới, chiếm 1/5 diện tích rừng của thế giới[109][110]. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu năm 2012 bởi Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp củaLiên hợp quốc và Chính phủ Liên bang Nga, tiềm năng to lớn này vẫn chưa được khai thác đúng mức.[111] Nga hiện nay đã trở thành nước dẫn đầu thế giới về tình trạng phá rừng. Hàng loạt nhà máy gỗ của Trung Quốc mọc lên ở Nga mang tới việc làm và thu nhập nhưng đi kèm là nỗi lo tài nguyên rừng bị khai thác quá đà. Dù khai thác ồ ạt tại Nga, tất cả những dây chuyền sản xuất gỗ thành phẩm đều được thực hiện ở Trung Quốc, nơi đang hạn chế chặt chẽ việc khai thác gỗ nhằm bảo tồn rừng.[112] Vấn nạn phá rừng đã tồn tại từ nhiều năm nay và ngày càng khó kiểm soát. Từ năm 2000 đến nay, tổng diện tích rừng bị phá là 40 triệu ha, nhưng chỉ có một nửa diện tích được trồng lại. Rừng bị tàn phá mạnh tại các vùng Viễn Đông, phía Tây Bắc và Siberia. Nạn phá rừng không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà còn ảnh hưởng lớn đến môi trường và tàn phá các hệ sinh thái, làm tăng khí thải gây hiệu ứng nhà kính... Ngoài ra, diện tích rừng bị suy giảm do các nguyên nhân khác như cháy rừng, phát triển công nghiệp và khai thác khoáng sản cùng với việc mở rộng diện tích đất nông nghiệp, xây dựng nhà ở và giao thông.[113]
Công nghiệp
XeUAZ-452, một sản phẩm công nghiệp phổ biến của hãngUAZ đã được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới. Hình chụp năm 2009.
Nga được thừa hưởng nền tảng công nghiệp rất mạnh củaLiên Xô, siêu cường công nghiệp đứng thứ 2 thế giới. Sau khi Liên Xô tan rã, khoảng 60% các cơ sở công nghiệp của Liên Xô thuộc về lãnh thổ Nga, các cơ sở này đảm bảo duy trì được vị thế cường quốc công nghiệp của Nga trên thế giới.
Tuy nhiên, giai đoạn kinh tế trì trệ thập niên 1990 khiến các cơ sở công nghiệp của Nga bị suy yếu đi nhiều. Theo kết quả khảo sát 2013 do Trung tâm nghiên cứu vĩ mô (CMR) của ngân hàngSberbank của Nga công bố thì nền tảng công nghiệp Nga đang bị lão hóa. Gần 60% các xí nghiệp Nga cần nâng cấp trang thiết bị trong vòng 3 năm tới để duy trì hoạt động cũng như thị phần nội địa. Các mặt hàng công nghiệp nhẹ của Nga cósức cạnh tranh trênthị trường thế giới tương đối yếu trongtương lai gần. Có tới 36% xí nghiệp được hỏi ý kiến cho biết họ không có kế hoạch mở rộng sản xuất trong vòng 5 năm tới; 38% nói có lẽ họ sẽ mở rộng trênthị trường nội địa; 19% nhắm vào các thị trường gần là các nước thành viên Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS) và chỉ có 9% có kế hoạch mở rộng kinh doanh ra thị trường thế giới trong dài hạn. Gần 83%xí nghiệp Nga được hỏi ý kiến nói họ chỉ có thể bán sản phẩm trên thị trường trong nước, trong khi 88% nói nguồn cung chủ yếu cho xí nghiệp vềnguyên liệu và thiết bị là nguồn cung nội địa[114]
Theo Phó Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Nga Sergei Tsyb thì lĩnh vực công cụ máy móc công nghiệp Nga đang nhập khẩu lên tới 90%, kỹ thuật máy hạng nặng đang nhập khẩu khoảng từ 60-80% và ngành công nghiệp điện tử nhập khẩu từ 80-90%. Để giảm sự phụ thuộc của Nga vào các nhà cung cấp phương Tây trong hầu hết các ngành công nghiệp quan trọng như trên, Nga dự kiến sẽ giảm chỉ số nhập khẩu từ 70-90% xuống còn 50-60% vào năm 2020 nhưng việc thay thế hoàn toàn việc nhập khẩu là điều không thể.[115]
Trong thờiChiến tranh Lạnh, cáctổ hợp công nghiệp củaLiên Xô đảm bảo duy trì nền quân sự Xô viết mạnh mẽ với nguồn ngân sách thường chiếm từ 10-20% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Liên Xô.Công nghiệp vũ khí của Nga là khu vực hiện đại nhất và nằm trong định hướng xuất khẩu của Nga. Xuất khẩu vũ khí của Nga luôn giữ vị trí thứ 2 trên thế giới về giá trị.
Nếu như tại Mỹ, các tổ hợp công nghiệp quốc phòng và các dự án vũ trụ tập trung vào một số tập đoàn khổng lồ độc quyền và một hệ thống dịch vụ hậu cần làm việc dưới sự chỉ đạo của Bộ quốc phòng vàNASA thì nền công nghiệp quốc phòng Nga hiện nay phân tán thành rất nhiều cácxí nghiệp nhỏ. Với một chu trình sản xuất cồng kềnh và nhiều tầng nấc như vậy khó có thể đạt được một kết quả tích cực và đột phá nào trong ngành công nghiệp quốc phòng vì mâu thuẫn lợi ích của rất nhiều thành viên tham gia vào chu trình sản xuất đó[116]. Độ tuổi trung bình của những người đang làm việc trong các tổ hợp công nghiệp quốc phòng Nga là từ 55 đến 57 (số liệu tháng 5/2013). 30% trong số đó đã ngoài 60 trong khi giới trẻ không chịu vào làm việc vì lương thấp. Để khắc phục những vấn đề này, hiện nay, Nga đang tiến hành sáp nhập các nhà máy quốc phòng thành các tổ hợp lớn hơn để khắc phục những điểm yếu trên và nâng cao sức cạnh tranh[cần dẫn nguồn].
Công nhân kỹ thuật sản xuất bên trong nhà máy hóa chất OAO Novosibirsk
Nước Nga hiện nay được thừa hưởng từ chế độ Xô Viết ba nhóm công nghiệp cơ bản với khả năng cạnh tranh cực cao là các tổ hợp công nghiệp - quốc phòng, ngànhcông nghệ vũ trụ và chế tạo máy và trang thiết bịcông nghệ hạt nhân. Các tổ hợp công nghiệp - quốc phòng và công nghiệp vũ trụ, trong vòng 20 năm từng lâm vào tình trạng suy thoái. Các kỹ sư của các xí ngiệp công nghiệp quốc phòng Nga lớn nhất phải thực tập ở 5 trung tâm công nghệ ởÝ vàĐức.[117] Tuy nhiên với sự quan tâm và rót ngân sách từ chính phủ, hiện nay các ngành này đang phát triển trở lại[cần dẫn nguồn]. Từ sau khi Mỹ ngừng sử dụng tàu con thoi năm 2010, Nga là nước duy nhất có thể tự tiến hành việc phóng tên lửa lên vũ trụ để vận chuyển hàng cho trạm vũ trụ quốc tế ISS. Để thay thế tàu con thoi cũ, tên lửa SpaceX của Mỹ đã 9 lần phóng thành công lên quỹ đạo, mục tiêu là có thể tái sử dụng nhiều lần[118], tuy nhiên SpaceX mới hạ cánh thành công 2 lần và đến cuối 2016 mới thử nghiệm sử dụng tên lửa tái chế. Còn từ đây đến năm 2022, Mỹ vẫn sẽ phải mua 18 động cơ tên lửa RD-180 của Nga để đưa hàng lên vũ trụ[119]
Nga còn thành lập các công ty ở phương Tây để bí mật thu mua, đặt hàng các linh kiện điện tử từ các nhà sản xuất Mỹ rồi đem về đóng gói và xuất chúng sang cho các công ty ở Nga. Các linh kiện này dùng choBộ Quốc phòng Nga,Tổng cục An ninh Liên bang Nga (FSB) và ngay cả các pháp nhân Nga liên quan đến việc thiết kế vũ khí và đầu đạnhạt nhân. Đặc vụ FBI nói rằng hoạt động này đã hủy hoại đáng kể an ninh quốc gia của Mỹ bằng việc thu mua các linh kiện điện tử tối tân, kỹ thuật cao và đưa lậu chúng đến Nga, từ đó các linh kiện điện tử này giúp nâng cao năng lực của cơ quan tình báo Nga, góp phần hiện đại hóa cả quân đội và chương trìnhvũ khí hạt nhân của Nga[120]. Được biết, linh kiện điện tử mà công ty Nga mỗi năm mua của Mỹ trị giá khoảng 2 tỷ USD.
Khi Nga bị phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt do can thiệp vào cuộc khủng hoảng tại Ukraina thì doanh nghiệp quân sự và hàng không vũ trụ của họ phải lập kế hoạch chuyển sang những đối tác mới. Các công ty này đã mua nhiều linh kiện điện tử với tổng trị giá hàng tỷ USD từ Trung Quốc.[121] Tuy trình độ của Trung Quốc không phải là cao nhất thế giới, nhưng hệ thống sản xuất của nước này rất hoàn chỉnh, khả năng tự cung tự cấp rất mạnh và luôn liên tục phát triển. Hợp tác quy mô lớn với doanh nghiệp sản xuất Trung Quốc trong lĩnh vực vi điện tử sẽ là bước đầu tiên trong việc hình thành liên minh công nghệ quốc gia BRICS. Với việc Trung Quốc sử dụng hệ thống nghiên cứu sản xuất linh kiện hiện có và kho nhân tài công nghệ, còn Nga phát huy những ưu thế có được trong các dự án nghiên cứu hàng chục năm qua, sự hợp tác công nghệ cao giữa 2 nước có thể phá vỡ được ưu thế của phương Tây trong lĩnh vực linh kiện điện tử. Ngay cả tên lửa đẩy siêu cấp Angara mà Nga đang nghiên cứu cũng có thể đang sử dụng linh kiện nước ngoài, vì vậy một khi phương Tây ngừng cung cấp cho Nga thì Nga có thể chuyển sang mua từ Trung Quốc.[122]. Tuy Trung Quốc có thể giúp Nga giải quyết nhiều vấn đề nhưng không thể giải quyết toàn bộ vấn đề được. Một là tính năng sản phẩm liệu có thể có thể thay thế hoàn toàn sản phẩm tương tự của phương Tây, 2 là chủng loại liệu có đủ hoàn toàn, 3 là linh kiện mới có thể vẫn cần một thời gian hoạt động với nền tảng của Nga. Tuy nhiên, việc mua linh kiện điện tử từ Trung Quốc có một chút lợi thế, một là cung ứng đảm bảo, hai là giá sẽ tương đối ưu đãi.
Sau khi Liên Xô giải thể rất khó nhìn thấy những thương hiệu công nghiệp dân dụng của Nga, thậm chí thương hiệu công nghiệp nhẹ cũng không có. Lĩnh vực có thể thấy hàng Nga phổ biến là thương hiệu Vodka và các sản phẩm quân sự.[123]
Nga lànhà xuất khẩu khí tự nhiên vànhà sản xuất khí tự nhiên hàng đầu thế giới, dù thỉnh thoảng Nga vàẢ Rập Xê Út thay đổi vị trí về tiêu chí.Châu Âu hiện nhập khẩu đến 1/3 nhu cầu khí đốt từ Nga, mặc dù thời gian qua châu lục này đã cố gắng giảm phụ thuộc vào năng lượng của Nga.Hoa Kỳ đã tăng nguồn cung cấpkhí đốt chochâu Âu. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 6% lượng nhập khẩu khí đốt củachâu Âu là tới từHoa Kỳ. Sự phụ thuộc vào nguồn khí đốt của Nga ởchâu Âu vẫn rất lớn. ỞItaly, khí đốt Nga chiếm 37% lượng nhập khẩu. ỞĐức tỉ lệ này khoảng 28%. Sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng nhập khẩu củaSlovenia,Hy Lạp vàHungary ở mức từ 41-45%. Không cókhí đốt của Nga, họ sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhiên liệu nghiêm trọng sau khoảng 10 ngày. Đặc biệt làCộng hòa Séc,Slovakia,Phần Lan,Litva,Latvia,Estonia gần như phụ thuộc 100% vàokhí đốt Nga.[124] Mặt khác kinh tế Nga cũng lệ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch và năng lượng, chiếm tới 64% tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga. Ngành dầu khí chiếm đến 46% tổng chi tiêu của chính phủ Nga và đóng góp tới 30% GDP của nước này.[125]
Nga là nước đầu tiên phát triểnlò phản ứng hạt nhân dân sự và xây dựngnhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Hiện tại, Nga lànhà sản xuất điện hạt nhân đứng thứ 4.Rosatom quản lý toàn bộcác nhà máy điện hạt nhân tại Nga. Năng lượng hạt nhân đang phát triển nhanh chóng tại Nga, với mục tiêu tăng tổng thành phần năng lượng hạt nhân từ mức 16.9% hiện nay lên 23% vào năm 2020. Chính phủ Nga có kế hoạch chi 127 tỷ rubles ($5.42 triệu) cho một chương trình liên bang để phát triển việc sản xuất năng lượng hạt nhân thế hệ tiếp theo. Khoảng 1 nghìn tỷ ruble ($42.7 triệu) đã được chi từ ngân sách liên bang cho việc phát triển năng lượng hạt nhân và phát triển công nghiệp trước năm 2015.[126] Nga vẫn là một trong những nước đứng đầu thế giới vềcông nghệ hạt nhân và là một thành viên của dự ánlò phản ứng hạt nhân quốc tế.
Gazprom, gã khổng lồ khí đốt của Nga đã phải vật lộn để tìm công nghệ cho mỏ ngoài khơi Nam Kirinskoye ởViễn Đông sau khi các lệnh trừng phạt củaMỹ cấm bất kỳ công ty Mỹ nào cung cấp thiết bị dưới đáy biển. Việc phát triển thêm các dự án khí đốt tự nhiên hóa lỏng đặc biệt dễ bị tổn thương vì Nga thiếu hầu hết các bí quyết, bao gồm cả công nghệ hóa lỏng thương mại quy mô lớn.[127]
Mặc dù các nhà sản xuất dầu trong nước đang theo đuổi chiến lược thay thế nhập khẩu thông qua các trung tâm nghiên cứu và phát triển trong nước nhưng việc phát triển các công nghệ khả thi về mặt thương mại và sản xuất nội địa hóa đầy đủ các thiết bị cần thiết có thể sẽ mất nhiều năm.Bộ năng lượng Nga cảnh báo Nga đã tiếp tục lập kỷ lục sản xuất dầu thời hậu Xô Viết nhưng các quan chức lo ngại sẽ sụt giảm tới 40% trong vòng 15 năm tới (kể từ 2019) nếu không có giải pháp công nghệ hiệu quả nào được đưa ra.[127]
Giao thông vận tải
Bên trong một nhà ga tàu điện ngầm ở Moscow (ga Komsomolskaya)
Vận tải đường sắt ở Nga nằm dưới sự kiểm soát độc quyền của công ty Russian Railways do nhà nước quản lý. Tổngchiều dài các tuyến đường sắt ở Nga là 85.500 km (53.127 mi)[128] chỉ đứng sau Hoa Kỳ. Không giống như hầu hết các quốc gia khác trên thế giới, đường ray ở Nga sử dụng khổ rộng1.520 mm (4 ft 11+27⁄32 in), ngoại trừ 957 km (595 mi) đường ray trênđảo Sakhalin sử dụng khổ hẹp1.067 mm (3 ft 6 in). Tuyến đường sắt nổi tiếng nhất ở Nga làTuyến đường sắt xuyên SIberia (Transsib), trải dài trên 7 múi giờ và nắm giữ kỷ lục với các chuyến tàu dài nhất trên thế giới, như các chuyến Moscow-Vladivostok (9.259 km (5.753 mi)), Moscow-Bình Nhưỡng (10.267 km (6.380 mi)[129] vàKiev-Vladivostok 11.085 km (6.888 mi)).[130]
Tính đến năm 2006[cập nhật], Nga có tổng cộng 933.000 km đường bộ, trong đó 755.000 km được trải nhựa.[131] Một số tuyến đường trong số này tạo nên hệ thống đường cao tốc liên bang Nga.
Tổngchiều dài đường thủy nội địa của Nga là 102.000 km, chủ yếu là sông hoặc hồ tự nhiên. Ở phần lãnh thổ châu Âu của đất nước, mạng lưới các kênh đào kết nối lưu vực của các con sông lớn. Các cảng biển lớn của Nga bao gồm cảngRostov trên Sông Đông ở biển Azov,Novorossiysk ở Biển Đen,Astrakhan vàMakhachkala ở biển Caspian,Kaliningrad và St Petersburg ở biển Baltic,Arkhangelsk ở Biển Trắng,Murmansk ở biển Barents,Petropavlovsk -Kamchatsky vàVladivostok ở Thái Bình Dương. Năm 2008, Nga sở hữu 1.448 tàu thương mại. Hạm đội tàu phá băng của Nga là hạm đội tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân duy nhất trên thế giới, thúc đẩy việc khai thác kinh tế ở thềm lục địaBắc Cực của Nga và phát triển giao thương đường biển qua tuyến biển Bắc giữa châu Âu và Đông Á.
Về tổngchiều dài đường ống, Nga chỉ đứng sau Hoa Kỳ. Hiện tại, nhiều dự án đường ống mới đang được thực hiện, bao gồm các đường ống khí đốt tự nhiênNord Stream vàSouth Stream nối đến châu Âu lục địa, và đường ống dẫn dầu Đông Siberia - Thái Bình Dương (ESPO) đến Viễn Đông và Trung Quốc.
Hầu hết các thành phố lớn của Nga có hệ thống giao thông công cộng rất phát triển, với các loại phương tiện giao thông công cộng phổ biến nhất là xe buýt,xe điện bánh hơi và tàu điện. Bảy thành phố của Nga, cụ thể là các thành phốMoscow,Saint Petersburg, Nizhny Novgorod, Novosibirsk, Samara, Yekaterinburg và Kazan có hệ thống tàu điện ngầm. Tổngchiều dài của các tuyến metro ở Nga là 465,4 kilômét (289,2 mi).Moscow Metro vàSaint Petersburg Metro là hai hệ thống tàu điện ngầm lâu đời nhất ở Nga, được khánh thành lần lượt vào các năm 1935 và 1955. Đây là hai trong số những hệ thống tàu điện ngầm nhanh nhất và bận rộn nhất trên thế giới, nổi tiếng với trang trí phong phú và thiết kế độc đáo tại các sân ga.
Ngànhdu lịch của Nga đã tăng trưởng nhanh chóng kể từ cuối thời kì Xô viết, đầu tiên là du lịch trong nước và sau đó là du lịch quốc tế, được thúc đẩy bởi di sản văn hóa phong phú và sự đa dạng tự nhiên tuyệt vời của đất nước. Các tuyến du lịch chính ở Nga bao gồm một cuộc hành trình vòng quanh các thành phố cổ ở Golden Ring, du lịch trên các con sông lớn nhưsông Volga và những chuyến đi dài trênTuyến đường sắt xuyên Siberia nổi tiếng. Trong năm 2013, đã có tổng cộng 28,4 triệu lượt khách du lịch đến thăm Nga; khiến Nga trở thành nước có số lượng khách du lịch tham quan đứng thứ 9 trên thế giới. Số lượng khách du lịch tới từ phương Tây có sự suy giảm kể từ năm 2014 do lệnh trừng phạt kinh tế của Phương Tây đối với Nga[133].
Các bãi biển ấm áp củaBiển Đen đã hình thành nên một số khu du lịch biển nổi tiếng, chẳng hạn nhưSochi, thành phố chủ nhàThế vận hội mùa đông 2014. Những ngọn núi ởBắc Kavkaz là nơi có các khu trượt tuyết nổi tiếng nhưDombay. Điểm đến tự nhiên nổi tiếng nhất ở Nga làHồ Baikal. Đây là hồ nước lâu đời nhất và sâu nhất trên thế giới, có làn nước trong như pha lê và được bao quanh bởi những ngọn núi. Các điểm du lịch tự nhiên phổ biến khác ở Nga bao gồmKamchatka với những ngọn núi lửa và mạch nước phun,Karelia với các hồ vàđá granit, dãy núi Altai phủ tuyết, và các thảo nguyên hoang dã củaTuva.
Thủ tướngDmitry Medvedev đã lên tiếng cảnh báo rằng Nga đang mất dần danh tiếng và tiền của do các dự án vũ trụ thất bại, sau khi không thể đưa 2 vệ tinh lên quỹ đạo tháng 8/2012. Vụ phóng đã thất bại gây tổn thất lớn cho ngànhcông nghiệp hàng không vũ trụ Nga. Một sự cố tương tự năm 2011 đã khiến Nga mất một vệ tinh thông tin trị giá 265 triệu USD. Nga cũng từng thất bại trong vụ phóng tàu thăm dòSao HỏaPhobos-Grunt.[136] Ông Medvedev cũng cho rằng:"Chẳngcường quốc không gian nào lại chứng kiến nhiều vụ phóngvệ tinh và phi thuyền hỏng như Nga". Vì thế ông quyết định chấn chỉnh lại ngành công nghiệp vũ trụ của Nga[137] cũng như tiếp tục các chương trình thám hiểm Sao Hỏa khác[138][139] và đã hoàn thành chương trìnhMars-500 để thu thập thêm nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực đưa người lên Sao Hỏa[140] Đây là dự án quốc tế của Nga, EU (Liên hiệp châu Âu) vàTrung Quốc nhằm nghiên cứu khoa học - kỹ thuật và tâm sinh lý của một toán phi hành gia quốc tế 6 người trên một chuyến bay giả định dài 520 ngày lênsao Hỏa và đi bộ trên đó.[141]
Sau khi Liên Xô sụp đổ, chính sách của Hoa Kỳ khuyến khích các cơ quan chính phủ và các công ty hàng không vũ trụ mua hàng của Nga và giữ cho các kỹ sư Nga bận rộn nhằm ngăn họ làm việc cho các quốc gia thù địch với lợi ích của Hoa Kỳ.[142] Nga hiện đang là một trong số các nhà cung cấp động cơ tên lửa vũ trụ cho Hoa Kỳ. Vì lý do an ninh quốc gia, Hoa Kỳ yêu cầu phải có ít nhất hai hệ thống phóng. Không quân Hoa Kỳ và NASA hiện đang dựa chủ yếu vào ba loại tên lửa làDelta IV và Atlas V được điều hành bởi ULA vàFalcon 9 của SpaceX, trong đó riêng tên lửa Atlas V hiện đang sử dụng động cơ được thiết kế và chế tạo từ Nga làRD-180.[143] Bởi vì chi phí hoạt động Atlas V rẻ hơn Delta IV nên Delta IV được dành riêng để sử dụng với các tải trọng và quỹ đạo khó hơn mà Atlas V không thể xử lý được.
Dù đang cố phát triển động cơ riêng nhưng tập đoàn tên lửa vũ trụ của Nga Energomash cho rằng từ khâu thử nghiệm cho đến khi sản xuất thành công là khoảng thời gian rất dài, Hoa Kỳ sẽ cần trên 3 tỷ USD và khoảng thời gian 10 năm để sản xuất thay thế các động cơ Nga. Vì thế họ cho rằng Mỹ vẫn sẽ nhập động cơ tên lửa từ Nga cho dù có bị cấm[144] và mẫu nâng cấp của Antares sẽ được trang bị các động cơ này[145].
Sukhoi PAK FA - Máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ 5.
Dù có những thành tựu công nghệ, từ thờitrì trệ Brezhnev, Nga đã tụt hậu so vớiphương Tây trong một số ngành kỹ thuật, đặc biệt là trongtiết kiệm năng lượng và sản xuấthàng tiêu dùng. Cuộc khủng hoảng kinh tế hồi những năm 1990 đã khiến khoản hỗ trợ cho khoa học của nhà nước sụt giảm mạnh. Nhiều nhà khoa học và những người có trình độ của Nga đã đi sangchâu Âu hayHoa Kỳ; cuộc di cư này được gọi là một cuộcchảy máu chất xám. Những năm 2000, với làn sóng bùng nổ kinh tế, tình hình khoa học và công nghệ ở Nga đã được cải thiện, và chính phủ đã tung ra một chiến dịch với mục tiêuhiện đại hoá vàcải tiến.Tổng thống NgaDmitry Medvedev đã đưa ra 5 ưu tiên hàng đầu cho việc phát triển công nghệ của đất nước:hiệu quả năng lượng,IT (gồm cả các sản phẩm thông thường và các sản phẩm kết hợp vớicông nghệ vũ trụ),năng lượng hạt nhân vàdược.[149] Mặc dù là nhà xuất khẩu hàngcông nghiệp nặng hàng đầu thế giới và đang đạt được những tiến bộ về phần mềm, nhưng các sản phẩmhàng tiêu dùng của Nga lại thiếu tính cạnh tranh trên trường quốc tế do đơn điệu về mẫu mã. Cải thiện về năng suất sẽ chủ yếu xuất phát từ công nghệ mới và đầu tư vốn hiệu quả, hai điều mà Nga đang thiếu.[150]
Một số thành tựu mới đã xuất hiện, với việc nước Nga đã hoàn thànhGLONASS, một trong 4hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu cùng vớiGPS củaMỹ,Hệ thống định vị Bắc Đẩu củaTrung Quốc vàHệ thống định vị Galileo củachâu Âu. Trong giai đoạn 2003-2014, 75-80% linh kiện điện tử dùng cho vệ tinh Glonass-M phải mua từ các nước phương Tây.[151] Chính phủ Nga đã phải tính đến khả năng dừng chế tạo vệ tinh GLONASS-K do không có các linh kiện đồng bộ từ nước ngoài sau khi phương Tây cấm xuất khẩu linh kiện cho Nga[152] Năm 2016, Nga đã lập kế hoạch đến năm 2024 sẽ tự sản xuất toàn bộ các linh kiện vệ tinh để tránh việc phải phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. Năm 2019, Nga bắt đầu sản xuất các vệ tinh Glonass-K2, được phát triển bởiISS Reshetnev (Hệ thống vệ tinh thông tin Reshetnev). Trong khi GLONASS-K có tới 90% thiết bị điện tử nhập từ nước ngoài thì GLONASS-K2 mới sẽ sử dụng toàn bộ các thành phần làm tại Nga, đồng thời Glonass-K2 sẽ có tuổi thọ hoạt động cao hơn 3 năm. Theo kế hoạch, 20 vệ tinh thế hệ mới "Glonass-K2" sẽ được phóng trong giai đoạn 2020-2031[153]
Do sự phân công sản xuất từ thời Liên Xô nên sau khi Liên Xô tan rã, một số nhà máy công nghiệp chủ chốt lại thuộc về nước khác chứ không thuộc về Nga, do vậy Nga bị thiếu khả năng sản xuất trong một số lĩnh vực (ví dụ như các nhà máy đóng tàu lớn thời Liên Xô hiện nay thuộc về Ucraina, nên Nga phải mua động cơ tàu biển từ nước này)[cần dẫn nguồn]. Trung Quốc cũng bắt đầu bán cho Nga các sản phẩm phục vụ mục đích quân sự. Tốc độ nhập khẩu tăng trưởng nhanh khi Trung Quốc bán cho Nga không chỉ các động cơ diesel, mà cả những thiết bị dành cho các tàu hỗ trợ quân sự. Đến năm 2017, doanh thu tiếp tục tăng và đó chỉ là sự khởi đầu vì trong tương lai Nga sẽ mua các thiết bị công nghệ từ Trung Quốc nhiều hơn nữa. Nga không thích ý tưởng mua sản phẩm của Trung Quốc mà muốn sản phẩm phương Tây, nhưng ngay khi phương Tây trừng phạt Nga, họ ngay lập tức phải quay sang mua hàng từ Trung Quốc.[154]
Trong lĩnh vực nghiên cứu các nguyên tố siêu nặng, Nga vẫn dẫn đầu thế giới khi lần đầu tiên thực hiện tổng hợp thành công 6 nguyên tố nặng nhất với số nguyên tử từ 113 đến 118. Đó là thành tựu 10 năm nghiên cứu (2000-2010) của các chuyên gia thuộc phòng thí nghiệm vật lý Flerov tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân ở Dubna gần Moscow. Hai nguyên tố trong số đó đã được Hiệp hội Hóa học cơ bản và hóa học ứng dụng Quốc tế (IUPAC) chính thức công nhận với hai cái tên Flerova (114) và Livermore (116).
Năm 2006, các nhà khoa học Nga đã tạo ra sự phát xạ ánh sáng mạnh nhất trên thế giới dựa trên công nghệ PEARL (Petawatt Parametric Laser) được tạo ra trongViện vật lý ứng dụng Nizhny Novgorod thuộcViện Hàn lâm khoa học Nga, dựa trên kỹ thuật khuếch đại tham số ánh sáng trong các tinh thể quang học phi tuyến. Công nghệ này có thể tạo ra xung động điện mạnh đến 0,56 petawatt, gấp hàng trăm lần công suất của tất cả các nhà máy điện trên thế giới cộng lại (1 petawatt = 1 triệu gigawatt). Các nhà khoa học Nga cũng tạo được từ trường nhân tạo mạnh chưa từng có, đạt đến 28 megagausses, gấp hàng trăm triệu lần so với từ lực của từ trường Trái Đất
Năm 2015, một nhà khoa học Nga làVladimir Leonov tuyên bố đã thử nghiệm thành công một mẫu thử nghiệmđộng cơ lượng tử có hiệu suất mạnh gấp 5.000 lần động cơ tên lửa thông thường, sẽ tạo ra cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật trong thế kỷ XXI, tương tự cuộc cách mạng công nghệ thông tin trong thế kỷ XX. Động cơ lượng tử có thể đưa khí tài bay chuyển động với tốc độ 1000 km/giây, trong khi tốc độ tên lửa thông thường chỉ đạt tới mức tối đa 18 km/giây, nghĩa là tàu vũ trụ có thể bay tớisao Hỏa trong vòng 42 giờ, và tớiMặt trăng chỉ mất 3,6 giờ. Năng lượng cung cấp cho động cơ đến từ phản ứng nhiệt hạch lạnh (CNF): một kg nickel cho năng lượng tương đương một triệu kg xăng. Dùng động cơ này, máy bay sẽ chỉ cần nạp năng lượng một lần để bay trong vài năm. Thành tựu kỹ thuật này là kết quả vận dụngLý thuyết siêu liên kết do các nhà khoa học Nga xây dựng nên.[155].
Ngày 11-8 năm 2020, Tổng thống Vladimir Putin đã phê duyệt vaccineCOVID-19 đầu tiên trên thế giới do Trung tâm Nghiên cứu quốc gia về dịch tễ và vi sinh vật học Gamaleya của Nga phát triển.[156]
Theo tờ báo Kommersant, các cơ quan chính phủ và công ty nhà nước của Nga phải mua 700.000 PC và 300.000 máy chủ mỗi năm, trị giá tương ứng là 500 triệu USD và 300 triệu USD. Trong nỗ lực thúc đẩy năng lực tự sản xuất vi xử lý cho máy tính và máy chủ của các cơ quan nhà nước, Nga sẽ sớm thay thế các vi xử lý của Intel và AMD bằng vi xử lý nội địa Baikal.[157] Tuy nhiên Nga buộc phải đặt hàng sản xuất vi xử lý này tại nhà máyTSMC củaĐài Loan do doanh nghiệp Mikron ởZelenograd, doanh nghiệp phát triển nhất về mặt này ở Nga chỉ có thể sản xuất hàng loạt vi xử lý 90 nm.[158]
Liên bang Nga là mộtxã hội đa sắc tộc đa dạng, là nơi sinh sống của 160 nhóm sắc tộc và người bản xứ khác nhau.[161] Dù dân số Nga khá lớn, mật độ dân số thấp bởi diện tích vĩ đại của nước này.[162] Dân số tập trung đông nhất tạivùng châu Âu của Nga, gầndãy Ural, và ở phía tây namSiberia. 73% dân số sống tại các khu vực đô thị.[163] Theo những ước tính sơ bộ, dân số sống thường xuyên tại Liên bang Nga ở thời điểm ngày 1 tháng 1 năm 2009 là 141,903,979 người. Năm 2008, dân số giảm 121,400 người, hay -0.085% (năm 2007 – 212,000 người, hay 0.15% và năm 2006 – 532,600 người, hay 0.37%). Trong năm 2008 nhập cư tiếp tục gia tăng ở mức độ 2.7% với 281,615 người tới Nga, trong số đó 95% tới từ các quốc gia thuộcCIS, đại đa số là người Nga hayngười nói tiếng Nga.[160][164] Số lượng người Nga di cư đã giảm 16% xuống còn 39,508 người, trong số đó 66% tới các quốc gia thuộc CIS. Ước tính có 10 triệu người nhập cư bất hợp pháp từ các quốc giaXô viết cũ ở Nga.[165] Khoảng 116 triệu người sắc tộc Nga sống ở Nga[166] và khoảng 20 triệu người nữa sống tại các nước cộng hoà cũ của Liên xô, chủ yếu tạiUkraina vàKazakhstan.[167]
Số người nói tiếng Nga đông nhất năm 1991 ở mức 148,689,000 triệu người, nhưng bắt đầu sụt giảm mạnh từ đầu những năm 90.[168] Sự sụt giảm đã chậm lại tới mức gần ồn định trong những năm gần đây vìtỷ lệ tử giảm,tỉ lệ sinh tăng và tăngnhập cư. Số người chết trong năm 2008 là 363,500 lớn hơn số sinh. Nó đã giảm từ 477,700 năm 2007, và 687,100 năm 2006.[160][164] Theo dữ liệu được Sở Thống kê Nhà nước Liên bang Nga xuất bản, tỷ lệ tử của Nga đã giảm 4% trong năm 2007, so với năm 2006, ở mức khoảng 2 triệu người chết, trong khi tỉ lệ sinh tăng 8.3% hàng năm lên ước tính 1.6 triệu ca sinh.[169] Các nguyên nhân chủ yếu khiến dân số Nga giảm sút là tỷ lệ tử cao và tỉ lệ sinh thấp. Tuy tỉ lệ sinh của Nga ngang bằng với các quốc gia châu Âu (13.3 ca sinh trên 1000 dân năm 2014[160] so với mức trung bình củaLiên minh châu Âu 10.1 trên 1000)[170] dân số của họ lại giảm với tỷ lệ lớn hơn bất kỳ một quốc gia châu Âu nào khác bởi tỷ lệ tử cao hơn nhiều (năm 2014, tỷ lệ tử của Nga là 13.1 trên 1000 dân[160] so sánh với mức trung bình của Liên minh châu Âu là 9.7 trên 1000)[170]. Chính phủ Nga đã và đang thực hiện một số chính sách để tăng tỉ lệ sinh và thu hút người nhập cư. Các khoản trợ cấp hàng tháng của chính phủ dành cho các bậc cha mẹ có con nhỏ đã tăng gấp đôi lên 55 USD và khoản trợ cấp một lần là 9.200 USD đã được cung cấp cho những phụ nữ có con thứ hai kể từ năm 2007[171]. Tháng 8 năm 2012 đã đánh dấu dân số Nga lần đầu tiên đạt mức tăng trưởng dương kể từ thập niên 90. Tổng thống Putin tuyên bố dân số Nga có thể đạt 146 triệu vào năm 2025, chủ yếu là nhờ kết quả của việc nhập cư[172].
Khi ông Putin nhậm chức, dân số Nga đã bị thu hẹp gần 1 triệu người mỗi năm. Moscow luôn coi đây là một "mối nguy hiểm cho chính sự tồn tại của Nga", một điều dường như khó để đảo ngược. Tuy nhiên, tỉ lệ sinh tăng lên khi điều kiện kinh tế Nga được cải thiện. Năm 2011, Tổng thống Putin tuyên bố rằng cuộc khủng hoảng nhân khẩu học đã bị đánh bại. Từ năm 2013 - 2015, dân số Nga có dấu hiệu tăng lần đầu tiên trong thế kỷ XXI. Tuy nhiên, dân số Nga lại một lần nữa giảm và với tốc độ nhanh hơn vào năm 2016. Số ca tử vong vượt qua số ca sinh trong 9 tháng đầu năm 2019 ở mức hơn 250.000 người. Theo cơ quan thống kê nhà nước Rosstat, đây là mức giảm tồi tệ nhất trong 11 năm qua.[103]
Cơ quan thống kê chính thức của Nga là Rosstat công bố năm 2013 đã có 186.382 người Nga rời khỏi đất nước vào năm 2013, tăng đáng kể so với chỉ 122.751 người vào năm 2012. Con số này cũng cho thấy sự gia tăng đáng kể so với 36.774 người trong năm 2011 và 33.578 người vào năm 2010.[173] Một số chuyên gia nghi ngờ tính xác thực của số liệu Rosstat, Cáo buộc rằng con số thực tế có thể cao hơn nhiều. Sự gia tăng số người di cư có thể là do sự cô lập chính trị quốc tế đang gia tăng đối với nước Nga dưới thời Vladimir Putin. Trong số những người rời khỏi nước Nga gần đây có nhiều nhân vật nổi tiếng nhưPavel Durov, người sáng lập mạng xã hộiVKontakte của Nga, chuyên gia kinh tếSergei Guriyev và nhà vô địch cờ vua thế giớiGarry Kasparov.
160 nhóm sắc tộc của Nga sử dụng khoảng 100 ngôn ngữ.[17] Theo cuộc điều tra dân số năm 2002, 142.6 triệu người nói tiếng Nga, tiếp sau làtiếng Tatar với 5.3 triệu vàtiếng Ukraina với 1.8 triệu.[174] Tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức duy nhất của nhà nước, nhưng Hiến pháp trao chocác nước cộng hoà riêng biệt quyền đưa ngôn ngữ bản địa của mình trở thành ngôn ngữ đồng chính thức bên cạnh tiếng Nga.[175] Dù có sự phân tán mạnh, tiếng Nga là thuần nhất trên toàn bộ nước Nga. Tiếng Nga là ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất nếu tính theo diện tích địa lý trên lục địa Âu Á và cũng làngôn ngữ Slavơ được sử dụng nhiều nhất.[176] Tiếng Nga thuộcngữ hệ Ấn Âu và là một trong những thành viên còn tồn tại củacác ngôn ngữ Đông Slavơ; các ngôn ngữ khác gồmtiếng Belarus vàtiếng Ukraina (và có lẽ cảtiếng Rusyn). Những ví dụ văn bản sử dụngchữ Đông Slavơ Cổ (Nga Cổ) được chứng minh có từ thế kỷ thứ X trở về sau.[177]
Theo người Nga thì hơn một phần tư tác phẩm khoa học của thế giới được xuất bản bằng tiếng Nga. Tiếng Nga cũng được sử dụng làm công cụ mã hoá và lưu trữ văn minh thế giới—60–70% của mọi thông tin trên thế giới được xuất bản bằng tiếng Anh và tiếng Nga.[178] Tiếng Nga cũng là một trong sáungôn ngữ chính thức củaLiên hiệp quốc.
Nga có một hệ thốnggiáo dục miễn phí đảm bảo cho mọi công dân theohiến pháp,[179] và có tỷ lệbiết chữ 99.7% vào năm 2015. Đầu vàocao học có tính cạnh tranh rất cao.[180] Như một kết quả của sự ưu tiên hàng đầu cho khoa học và kỹ thuật trong giáo dục, y tế, toán học, khoa học và khoa học vũ trụ Nga nói chung có mức độ phát triển cao.[181][182] Tuy nhiên nạn tảo hôn vẫn khá phổ biến ở các làng mạc nông thôn, và 45% trẻ em Nga đi học muộn hơn độ tuổi quy định[183]
Trước năm 1990 quá trình học tập ởLiên xô dài 10 năm. Nhưng vào cuối năm 1990, thời gian học 11 năm đã được chính thức áp dụng. Giáo dục tại cáctrường cấp hai của nhà nước là miễn phí; giáo dụcđầu cấp ba (mứcđại học) cũng là miễn phí với việc dành trước: một phần lớn sinh viên được tuyển được Nhà nước bao cấp hoàn toàn (nhiều định chế nhà nước bắt đầu mở các khoá thương mại từ những năm gần đây[184]). Năm 2004 chi tiêu quốc gia dành cho giáo dục chiếm 3,6%GDP, hay 13% tổngngân sách nhà nước[185] trong khi ởMỹ là 7,2% GDP và Nga thua cả Việt Nam (8.3% GDP)[186]. Chính phủ bố trí các khoản tiền để trả học phí theo một hạn mức được lập sẵn, hay số lượng sinh viên cho mỗi trường của nhà nước. Điều này được coi là cơ bản bởi nó cung cấp cơ hội tiếp cận cao học cho các sinh viên có khả năng, chứ không phải chỉ cho những người có tiền trả. Ngoài ra, các sinh viên được trả một khoảnhọc bổng nhỏ và được cung cấp nơi ở miễn phí. Ngoài các cơ sở giáo dục cao học của nhà nước, nhiều cơ sở tư nhân cũng đã xuất hiện và cung cấp lực lượng nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vựccông nghệ cao,công nghệ mới và kinh tế.[187]
Trong các trường đại học Nga có hơn 3 triệugiáo viên và nhân viên nghiên cứu, trong đó gần 45%giáo sư vàphó giáo sư. Ngoài ra Nga hiện có gần 2000 trườngđại học, học viện và các cơ cấu giáo dục khác. Hệ thống giáo dục còn bao gồm gần 800 cơ quan nghiên cứu, phòng thiết kế thí nghiệm và những xí nghiệp do nhà trường xây dựng. Tuy nhiên đã từ lâu nền giáo dục Nga đã bộc lộ những bất cập nhất định. Các cuộc điều tra dư luận xã hội cho thấy tiền đầu tư cho giáo dục tăng nhưng chất lượng giáo dục lại giảm. Ngoài ra, Tổng thống NgaVladimir Putin cho rằng Kỳ thi quốc gia nếu được tổ chức như hiện nay có thể chỉ để tuyển được những học sinh học vẹt mà không khuyến khích các em tư duy một cách khoa học.
Hiến pháp Nga đảm bảochăm sóc y tế phổ thông, miễn phí cho mọi công dân.[188] Tuy nhiên, trên thực tế chăm sóc sức khoẻ miễn phí bị giới hạn một phần bởi chế độ propiska.[189][190]Tuy Nga có số cơ sở y tế,bệnh viện và nhân viên y tế lớn hơn hầu hết các quốc gia khác khi tínhtheo đầu người,[191][192] từ khiLiên xô sụp đổ sức khoẻ dân chúng Nga đã suy giảm nghiêm trọng vì những thay đổi kinh tế, xã hội và phong cách sống.[193] Ở thời điểm năm 2014,tuổi thọ trung bình tại Nga là 65.29 năm cho nam và 76.49 năm cho nữ.[194] Tổng mức tuổi thọ trung bình của người Nga là 67.7 khi sinh, kém 10.8 năm so với con số tổng thể của cả Liên minh châu Âu.[195] Yếu tố lớn nhất dẫn tới mức tuổi thọ khá thấp của nam là tỷ lệ tử cao trong nam giới thuộc tầng lớp lao động vì những nguyên nhân có thể ngăn chặn (như, nhiễm độc rượu, stress, tai nạn giao thông, tội ác bạo lực). Tỷ lệ tử trong nam giới Nga đã tăng 60% từ năm 1991, cao hơn 4 lần của châu Âu.[196] Vì có sự khác biệt lớn giữa tuổi thọ của nam và nữ (nam giới Nga có tuổi thọ thấp hơn nhiều so với nữ do tình trạng lạm dụng rượu) và bởi hiệu ứng còn lại từThế chiến II, theo đó Ngacó số thiệt hại nhân mạng cao hơn bất kỳ nước nào trên thế giới, sựmất cân bằng giới tính vẫn còn lại tới ngày này và có 85,9 nam trên 100 nữ.
Xe cấp cứu do hãng xe Nga GAZelle chế tạo
Bệnh tim chiếm 56.7% tổng số tử vong, với khoảng 30% liên quan tới những người đang ở độ tuổi lao động. Một cuộc nghiên cứu cho thấy rượu chịu trách nhiệm cho hơn một nửa số tử vong (52%) của người dân Nga trong độ tuổi từ 15 tới 54 từ năm 1990 tới năm 2001. Với cùng mô hình nhân khẩu này, mức tử của toàn bộ thế giới vì rượu là 4%.[197] Khoảng 16 triệu người Nga mắc các bệnh tim mạch, khiến Nga đứng hàng thứ hai thế giới, sauUkraina, trong lĩnh vực này.[196] Các tỷ lệ tử bởi giết người, tự tử và ung thư cũng đặc biệt cao.[198] 52% nam và 15% nữ hút thuốc, hơn 260,000 nhân mạng mất đi hàng năm vì sử dụng thuốc lá.[199] HIV/AIDS, rõ ràng không tồn tại trong thời kỳ Xô viết, đã nhanh chóng lan tràn sau khi Liên xô sụp đổ, chủ yếu bởi sự gia tăng chóng mặt nạn tiêm chích ma tuý.[200] Theo các thống kê chính thức, hiện có hơn 364,000 người Nga có HIV, nhưng những chuyên gia độc lập coi con số thực lớn hơn rất nhiều.[201] Trong những nỗ lực ngày càng gia tăng để chiến đấu với căn bệnh này, chính phủ đã tăng chi tiêu vào các biện pháp kiểm soát HIV gấp 20 lần năm 2006, và ngân sách năm 2007 đã tăng gấp đôi ngân sách năm 2006.[202] Từ khi Liên xô tan rã, cũng có sự gia tăng nhanh chóng về số ca và số tử vong vì bệnh lao, và bệnh này lan đặc biệt nhanh trong cộng đồng tù nhân.[203]
Trong một nỗ lực nhằm cứu vãn cuộc khủng hoảng nhân khẩu tại Nga, chính phủ hiện đang áp dụng một số chương trình được thiết kế để gia tăng tỉ lệ sinh thu hút thêm nhiều người nhập cư. Chính phủ đã tăng gấp đôi khoản trợ cấp hàng tháng cho trẻ em và cấp khoản chi một lần 250,000 Rubles (khoảng US$10,000) cho phụ nữ sinh đứa con thứ hai từ năm 2007.[204] Năm 2007, Nga cótỉ lệ sinh lớn nhất từ khi Liên xô tan rã.[205] Phó thủ tướng thứ nhất cũng đã nói khoảng 20 tỷ Ruble (khoảng US$1 triệu) sẽ được đầu tư vào các trung tâm chăm sóc tiền sinh sản tại Nga trong năm 2008–2009. Nhập cư ngày càng được coi là cần thiết để duy trì mức độ dân số quốc gia.[206]
Do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính Nga đang diễn ra kể từ năm 2014, các khoản cắt giảm lớn về chi tiêu dành cho lĩnh vực y tế đã dẫn đến sự suy giảm chất lượng dịch vụ của hệ thống y tế trên toàn liên bang. Khoảng 40% các cơ sở y tế phải cắt giảm nhân sự, trong khi một số khác phải đóng cửa. Thời gian chờ điều trị đã tăng lên, và bệnh nhân bị buộc phải trả thêm tiền cho các dịch vụ mà trước đó hoàn toàn miễn phí[207][208].
Có hơn 160 nhóm dân tộc khác nhau cùng với người dân bản địa ở Nga tạo nên sự đa dạng văn hóa của quốc gia này. Bên cạnh nền văn hóaSlav Chính thống củaNgười Nga, còn có văn hóaHồi giáo của ngườiTatar vàBashkir, nền văn hóa mang đậm ảnh hưởngPhật giáo của các bộ tộc du mụcBuryat vàKalmyk, những ngườiShaman giáo ở cực Bắc vàSiberia, hay nền văn hóa của người Finno-Ugric vùng Tây Bắc của Nga và vùngsông Volga.
Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, như đồ chơiDymkovo, tranh gỗkhokhloma, gốm sứgzhel và tranh sơn mài tiểu họaPalekh chiếm vị trí quan trọng trong nền văn hoá dân gian Nga. Trang phục truyền thống của Nga bao gồmkaftan,kosovorotka vàushanka cho nam giới,sarafan vàkokoshnik cho nữ giới, cùng với các loại giày nhưlapti vàvalenki. Quần áo của dânCossacks từ miền Nam nước Nga bao gồmburka vàpapaha.
Các dân tộc ở Nga có truyền thống đặc biệt về âm nhạc dân gian. Các nhạc cụ truyền thống điển hình của Nga làgusli,balalaika,zhaleika, vàgarmoshka. Âm nhạc dân gian có ảnh hưởng đáng kể đến các nhà soạn nhạc cổ điển Nga, và trong thời hiện đại, nó là nguồn cảm hứng cho một số ban nhạc dân ca nổi tiếng nhưMelnitsa.
Người Nga cũng có nhiều truyền thống đặc sắc khác, bao gồmtắm hơi kiểu Nga hay còn gọi là banya. Nhiều truyện cổ tích và các tác phẩm sử thi của Nga đã được chuyển thể thành phim hoạt hình, hoặc các bộ phim nổi bật của những đạo diễn nhưAleksandr Ptushko (với các bộ phim nhưIlya Muromets,Sadko) và Aleksandr Rou (đạo diễn các phimMorozko,Vasilisa Xinh đẹp). Các nhà thơ Nga, bao gồmPyotr Yershov vàLeonid Filatov, đã chuyển thể các câu chuyện dân gian thành những tác phẩm thơ rất đáng chú ý, trong khi một số nhà thơ kiệt xuất khác nhưAlexander Pushkin thậm chí đã sáng tác ra cả những bài thơ cổ tích nguyên gốc rất phổ biến.
Ẩm thực đóng vai trò rất quan trọng trong xã hội Nga. Những ảnh hưởng của phương Tây đang có tác động đáng kể đến thói quen ăn uống và khẩu vị của người dân, khi các hãngMcDonald's phát triển tràn lan, và các quán cà phê theo phong cáchParis xuất hiện trên các lề phốMoskva haySt.Petersburg. Tuy nhiên, những món ăn truyền thống và các đặc sản của Nga như rượuvodka hay bánh mì "karavai" vẫn giữ nguyên tầm quan trọng của chúng trong các bữa tiệc hay lễ lớn của Nga.[209]
Vào mùa đông,nhiệt độ có thể xuống tới -20 °C tại thủ đôMoskva, vì thế, các thức ăn béo, giàu năng lượng nhưbánh mì, trứng,bơ haysữa là rất cần thiết. Ngoài ra còn có những món đặc sản đặc biệt nhưshchi (súp thịt bò và bắp cải) hayborshch (súp củ cải đỏ với thịt lợn). Đôi khi người ta cũng ănkhoai tây nghiền, rán vào cuối bữa hoặcbliny, một loạibánh kếp ăn kèm vớimật ong hoặctrứng cá.
Ngoài thức ăn, người Nga còn có nhiều đồ uống nổi tiếng trên thế giới như rượuvodka thường được làm từlúa mạch đen haylúa mỳ. Đôi khi nó còn được pha thêmtiêu,dâu haychanh. Một đồ uống nổi tiếng khác làsbiten, được làm từ mật ong và thêm một chút hương liệu khác nhưdâu.Chè cũng là một thứ đồ uống nổi tiếng khác. Nó là một loại đồ uống truyền thống và đôi khi cũng được uống kèmsữa.
Kiến trúc
Nhà thờ Thánh Vasily
Kiến trúc Nga thời trung cổ ảnh hưởng chủ yếu bởi kiến trúcByzantine.Aristotle Fioravanti và kiến trúc sư người Ý khác đã mang xu hướng kiến trúcPhục Hưng vào Nga kể từ cuối thế kỷ 15. Những thiết kế khác của các kiến trúc sư Ý trong thời kì này nhưcung điện Granovitaya ở Moskva hoặc việc tu sửa và xây dựng lạiĐiện Kremli vào những năm 1485 – 1492 đã đem lại một sự pha trộn kiến trúc gây ấn tượng rất mạnh. Công trình xây dựngNhà thờ chính tòa thánh Vasily năm 1555, cùng nhiều nhà thờ khác với kiểu kiến trúc nhiều mái vòm được tiếp tục thực hiện trong kế hoạch xây dựng của nước Nga ở thế kỷ thứ 16. Trong thế kỷ 17, "phong cách bốc lửa" của trang trí phát triển mạnh ở Moskva và Yaroslavl, dần dần mở đường cho phong cách baroque Naryshkin của những năm 1690. Sau những cải cách củaPeter Đại đế, phong cách kiến trúc ở Nga dần chịu ảnh hương mạnh mẽ của Tây Âu.
Triều đại củaCatherine Đại đế và cháu trai Alexander vào thế kỷ 18 đã chứng kiến sự hưng thịnh của kiến trúc Tân cổ điển, đáng chú ý nhất ở thủ đôSankt Peterburg với đỉnh cao là công trìnhCung điện mùa đông. Vào Thế kỷ thứ 19, lối thiết kế mang phong cáchHy Lạp phục hưng được phát triển và phong cách thiết kế kinh điển của Nga cũng được hồi sinh vào giữa thế kỷ này.
Hầu hết các công trình kiến trúc từ năm 1850 – 1917 không có nét gì nổi bật, thường là thực hiện kém chất lượng và mang sự hỗn độn của các phong cách thiết kế. Vào thế kỷ 20, những kiến trúc sư trẻ đã theo phong trào thiết kế có xu hướng tạo dựng và phong cách thiết kế kiến trúc hiện đại mới.
Cơ Đốc giáo,Hồi giáo,Phật giáo vàPagan giáo là các tôn giáo truyền thống của Nga, được cho là một phần của "di sản lịch sử" Nga trong một điều luật được thông qua năm 1997.[212] Những con số ước tính về các tín đồ rất khác biệt tuỳ theo các nguồn, và một số báo cáo đưa ra con số người vô thần ở Nga là 16–48% dân số.[213]Chính thống giáo Nga được coi là quốc giáo và là tôn giáo chiếm đa số ở Nga.[214] 95% xứ đạo có đăng ký thuộc Giáo hội Chính thống Nga trong khi có một số Giáo hội Chính thống nhỏ hơn. Tuy nhiên, đa số tín đồ Chính thống không thường xuyên tới nhà thờ. Tuy thế, Nhà thờ được cả các tín đồ và người vô thần kính trọng và coi nó là một biểu tượng của di sản và văn hoá Nga.[215] Các phái Cơ đốc giáo nhỏ hơn nhưCông giáo Rôma, và nhiều pháiTin Lành có tồn tại.
Tổ tiên của nhiều người Nga hiện nayđã chấp nhận Cơ Đốc giáo Chính thống ở thế kỷ thứ X.[215] Báo cáo Tự do Tôn giáo Quốc tế năm 2007 do Bộ ngoại giao Mỹ xuất bản đã nói rằng có xấp xỉ 100 triệu công dân coi họ là tín đồ Giáo hội Chính thống Nga.[216] Theo một cuộc điều tra củaTrung tâm Nghiên cứu Ý kiến Công chúng Nga, 63% người tham gia coi họ là tín đồ Chính thống Nga, 6% tự coi mình là tín đồHồi giáo và chưa tới 1% coi mình là tín đồ hoặc của Phật giáo, Công giáo, Tin Lành hay Do Thái giáo. 12% khác nói họ tin vào Chúa, nhưng không thực hiện bất kỳ tôn giáo nào và 16% nói họ là người vô thần.[217]
Dưới thời Xô Viết, chính phủ đã thực hiện chính sách bài trừ tôn giáo[226] và cùng với đó cố gắng truyền báchủ nghĩa vô thần.[227][228] Nhà nước công khai bôi nhọ các tôn giáo cũng như các tín đồ của họ, đồng thời nỗ lực tuyên truyền chủ nghĩa vô thần tại các trường học.[229]
Chủ nghĩa vô thần nhà nước ở Liên Xô được biết đến trong tiếng Nga làgosateizm,[226] được dựa trên hệ tư tưởng củachủ nghĩa Marx-Lenin.Chủ nghĩa Marx-Lenin đã luôn ủng hộ việc kiểm soát, đàn áp và loại bỏ tôn giáo khỏi đời sống xã hội. Trong vòng một năm sau cuộc cách mạng tháng Mười, nhà nước đã chiếm đoạt tất cả tài sản của các nhà thờ, thậm chí chiếm đoạt chính các nhà thờ, và trong giai đoạn từ 1922 đến 1926, 28giám mục Chính thống Nga và hơn 1.200linh mục đã bị giết hại[230]
Theo một điều tra gần đây của Trung tâm nghiên cứu Pew Research Center vào năm 2015, 71% dân số Nga tự xưng là tín đồ Chính thống giáo Nga, 15% lànhững người vô thần,bất khả tri và những người không theo một tôn giáo cụ thể nào. Hồi giáo chiếm 10%, tín đồ các phái Kitô hữu khác chiếm 2%, trong khi 1% thuộc về các tôn giáo khác.[231] Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong thời kỳ Xô viết, sự đàn áp tôn giáo của chính phủ đã lan rộng, vào năm 1991 chỉ có 37% dân số Nga là tín đồ Chính thống giáo. Sau khiLiên Xô tan rã, tỉ lệ tín đồ Chính thống giáo ở Nga đã tăng lên đáng kể và năm 2015, khoảng 71% dân số Nga tuyên bố mình là tín đồ Chính thống giáo Nga, trong khi tỷ lệ người không thực hành tôn giáo đã giảm từ 61% trong năm 1991 xuống còn 18% trong năm 2008.[232]
Các phim chiếu rạp của Nga và sau đó là Liên Xô bùng nổ mạnh mẽ giai đoạn sau năm1917, kết quả là đã cho ra đời một số bộ phim nổi tiếng thế giới nhưChiến hạm Potemkin củaSergei Eisenstein. Eisenstein là một sinh viên của nhà làm phim và nhà lý thuyết Lev Kuleshov, người đã phát triển lý thuyết về dựng phim và biên tập phim tại trường điện ảnh đầu tiên trên thế giới, Viện điện ảnh All-Union. Dưới thờiStalin, chính sách chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa của nhà nước đã phần nào hạn chế sự sáng tạo của các nhà làm phim; tuy nhiên, nhiều bộ phim của Liên Xô theo phong cách này đã thành công về mặt nghệ thuật, bao gồmChapaev,Khi đàn sếu bay qua vàBài ca người lính.
Những năm 1960 và 1970 chứng kiến nhiều phong cách nghệ thuật khác nhau trong điện ảnh Liên Xô. Các bộ phim hài củaEldar Ryazanov vàLeonid Gaidai trong thời gian đó rất phổ biến. Năm 1961–68,Sergey Bondarchuk đạo diễn bộ phimChiến tranh và Hòa bình dựa trên cuốn tiểu thuyết của Leo Tolstoy và đã đoạt giảiOscar năm 1968, đây cũng là bộ phim đắt nhất từng được sản xuất tại Liên Xô[237].
Cuối những năm 1980 và 1990 là một thời kỳ khủng hoảng của điện ảnh và hoạt hình Nga. Mặc dù các nhà làm phim Nga đã được tự do thể hiện tính sáng tạo của bản thân, các khoản trợ cấp của nhà nước đã giảm đáng kể, dẫn đến ít phim được sản xuất hơn. Những năm đầu của thế kỷ 21 đã chứng kiến lượng người xem tăng lên và sự thịnh vượng trở lại của ngành công nghiệp điện ảnh khi nền kinh tế đã có sự hồi phục.
Trong khi có rất ít đài phát thanh hoặc các kênh truyền hình trong thời Liên Xô, từ hai thập kỷ qua, nhiều đài phát thanh và kênh truyền hình do cả nhà nước và tư nhân sở hữu đã xuất hiện.Kiểm duyệt và tự do truyền thông ở Nga luôn là chủ đề chính của truyền thông Nga.
Doping là một vấn đề rất lớn và hết sức tiêu cực của thể thao Nga. Tổng cộng đã có 51 huy chương vàng của các vận động viên Nga bịIOC tước đoạt do sử dụng doping, nhiều nhất trong số tất cả các nước trên thế giới. Từ năm 2011 đến năm 2015, hơn 1000 vận động viên của Nga trong nhiều môn thể thao khác nhau, bao gồm cả các môn mùa hè, mùa đông và các môn thể thao Paralympic (dành cho người khuyết tật), được hưởng lợi từ sự che đậy của nhà nước đối với hành vi sử dụng doping[238][239][240][241][242].
Khúc côn cầu trên băng là môn thể thao thế mạnh của Nga. Mặc dù bộ môn này chỉ được giới thiệu trong thời kỳ Xô viết, đội tuyển khúc côn cầu trên băng của Liên Xô đã giành chiến thắng tại hầu hết các kì Thế vận hội và các giải vô địch thế giới mà họ tham dự.
Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất ở nước Nga ngày nay.Đội tuyển bóng đá quốc gia Liên Xô đã trở thành nhà vô địch châu Âu đầu tiên khi lên ngôi tạiEuro 1960. Đội tuyển bóng đá quốc gia Liên Xô cũng đã lọt vào chung kết Euro 1988 nhưng đã để thua đội tuyểnHà Lan với tỉ số 0-2. Xuất hiện trong bốn kỳ World Cup liên tiếp từ năm 1958 đến 1970,Lev Yashin của đội tuyển bóng đá Liên Xô được coi là một trong những thủ môn xuất sắc nhất trong lịch sử bóng đá, ông cũng nằm trong Đội hình xuất sắc nhất lịch sửWorld Cup củaFIFA[243]. Liên Xô giành HCV môn bóng đá nam tại các kỳ thế vận hội năm 1956 và 1988. Các câu lạc bộ bóng đá NgaCSKA Moskva vàZenit Sankt Peterburg đã giànhcúp UEFA vào năm 2005 và 2008. Một số CLB bóng đá nổi tiếng khác của Nga gồm cóSpartak Moskva,Lokomotiv Moskva,Dynamo Moskva vàRubin Kazan.Đội tuyển bóng đá quốc gia Nga đã lọt vào bán kếtEuro 2008 trước khi thua nhà vô địchTây Ban Nha với tỉ số 0–3.
Kể từ khi kết thúc thời Xô Viết,quần vợt đã trở nên phổ biến tại Nga và Nga đã sản sinh một số tay vợt nổi tiếng, chẳng hạnMaria Sharapova. Trongvõ thuật, Nga là nước khai sinh ra môn thể thaoSambo cũng như là quê hương của nhiềuvõ sĩ nổi tiếng nhưFedor Emelianenko.Cờ vua là một trò tiêu khiển phổ biến rộng rãi ở Nga; một số kỳ thủ Nga nổi tiếng làMikhail Botvinnik,Garry Kasparov.
Búp bê Matryoshka là một biểu tượng rất nổi tiếng của Nga
Biểu tượng nhà nước của Nga là một con đại bàng hai đầuByzantine kết hợp với hình ảnh củaThánh George, đây là biểu tượng xuất hiện trênquốc huy của Nga.Quốc kỳ của Nga là một lá cờ ba sắc được chia thành ba hình chữ nhật có kích thước bằng nhau: màu trắng ở trên cùng, màu xanh ở giữa, và màu đỏ ở dưới cùng.Quốc ca Nga có cùng giai điệu vớiQuốc ca của Liên Xô, mặc dù lời bài hát có sự khác biệt. Khẩu hiệu quốc gia có từ thời Đế quốc Nga làThiên Chúa ở bên chúng ta và khẩu hiệu quốc gia từ thời Liên Xô làVô sản toàn thế giới, đoàn kết lại! hiện không còn được sử dụng nữa và vẫn chưa có khẩu hiệu nào mới để thay thế. Biểu tượngbúa liềm vàquốc huy Liên Xô vẫn được nhìn thấy ở một số thành phố của Nga, thường là ở các công trình kiến trúc cũ. Biểu tượngngôi sao đỏ từ thờiXô viết cũng dễ bắt gặp, thường là xuất hiện trên các thiết bị quân sự hoặc các đài tưởng niệm chiến tranh. Biểu ngữ đỏ tiếp tục được vinh danh, đặc biệt là Biểu ngữ Chiến thắng năm 1945.
Nước Nga là một trong những nước có làn sóngtội phạm cao trên thế giới. Tỷ lệ giết người ở Nga cao gấp bốn lần so với ởMỹ.[244] Vào năm2001, 33.500 người đã bị giết hại. Tổng cộng, vào năm2011, có hơn 3 triệu tội phạm được báo cáo. Từtrộm cắp thông thường đếntham nhũng,cướp vàbuôn lậu đã khiến làn sóng tội phạm ngày càng tăng. Mặc dùchính phủ Nga đã cam kết mạnh tay vớitội phạm, tuy nhiên hành động này vẫn chưa đem lại hiệu quả gì lớn. Theo thống kê của Văn phòng Tội phạm và Ma túy củaLiên Hợp Quốc, tỉ lệ giết người cố ý ở Nga vào năm2016 là 10.82/100.000, cao gấp đôi so vớiHoa Kỳ (5.8/100.000) và cao hơn rất nhiều so với tỉ lệ trung bình của toàn thế giới (6.2/100.000)[245]
Hàng giả
Hàng giả cũng là một vấn đề khác gây đau đầu cho các nhà chức trách.Chính phủ Nga ước tính đến 90% hàng hóa bán lưu thông đều không rõ nguồn gốc rõ ràng. Các thiết bị điện tử chủ yếu được nhập khẩu bất hợp pháp từĐông Nam Á còn đồ chơi nhập từTrung Quốc. Cònthực phẩm,thuốc,quần áo vàbăng đĩa thường có nguồn gốc nội địa.Thuốc giả vàrượu giả khiến người tiêu dùng bị đe dọa nghiêm trọng nhất. Hằng năm, hàng ngàn người Nga thiệt mạng do uống phải cácchất hóa học chết người làm giả thànhrượu vodka.[246]
Khoảng cách giàu - nghèo
Tình trạng cách biệt giàu nghèo đang tăng lên. Nhiềungười Nga sống trong những căn nhà xây từ thời Xô Viết nay đã xuống cấp. Một điều tra vào năm ngoái của Hiệp hội các kỹ sư Nga cho biết: 20% người ở thành phố không có nước nóng, 12% không có hệ thống sưởi và phải dùng lò sưởi thủ công. Ở các làng quê, tỷ lệ này còn cao hơn. Theo số liệu củaNgân hàng Thế giới (WB), hiện nay có hơn 15 triệu người Nga (khoảng 11% dân số) sống dưới mức 150 USD/người/tháng.[247]
Nga hiện là một trong những nước có tỉ lệtự tử cao nhất thế giới. Theo thống kê củaWHO vào năm 2016, tỉ lệ tự tử ở Nga đứng thứ 3 trên toàn cầu (chỉ sau 2 nước làLesotho vàGuyana), với 26,5 vụ trên 100.000 người[256]. Năm 2012, tỷ lệ tự tử ở tuổi vị thành niên tại Nga cao gấp ba lần mức trung bình của thế giới[257].
Khủng bố, đe doạ an ninh
Tính từ năm2008 đến năm2016, đã có 1.088 người chết trong các vụ khủng bố tại Nga[258][259], gấp 5 lần so với số lượng người chết trong các vụ khủng bố tạiMỹ cùng khoảng thời gian (235 người chết)[260][261].
Một số vụ khủng bố đẫm máu tại Nga kể từ năm 1999[262]
Tháng 9-1999, Các vụ đánh bom ở những tòa chung cư giết gần 300 người tạiMoskva,Buynaksk vàVolgodonsk trong khoảng thời gian từ ngày 4-9 tới 16-9. Các phần tử cực đoanChechnya được cho đứng sau những vụ này.
Tháng 10-2002,Nhà hát Dubrovka tại Moskva bị 40 tới 50 tay súng bao vây.Quân đội Nga vào cuộc, kết quả ít nhất 170 người chết bao gồm 130 trong số gần 1.000 con tin.
Tháng 2-2004, Một vụ đánh bom liều chết ởtàu điện ngầm tạiMoskva làm 41 người chết và hơn 100 người bị thương.
Tháng 8-2004, thêm một vụ khác tạisân bay Domodedovo. Cả 90 hành khách trên chuyến bay bị tấn công đã thiệt mạng. Cơ quan chức năng sau đó phát hiện hai người phụ nữ thực hiện vụ tấn công liều chết ấy đã hối lộ để lên máy bay chỉ với 1.000 rúp, tương đương 34 USD vào lúc đó. Và vài ngày sau, một vụ tấn công khác ở tàu điện ngầm tạiMoskva khiến 10 người thiệt mạng.
Tháng 9-2004 được xem là một trong những cuộc tấn công gây sốc nhất lịch sử an ninh Nga đương đại, khi các tay súng đột nhập vào trường học ởBeslan, thuộc tỉnhBắc Ossetia. Những tay súng bắt học sinh, giáo viên và phụ huynh làm con tin. Sau nhiều ngày bế tắc, quân đội Nga tràn vào trường học dẫn tới cái chết của hơn 300 người, trong đó có nhiều trẻ em.
Tháng 10-2005, các tay súngHồi giáo thực hiện cuộc tấn công tại thành phốNalchik, lãnh thổ Kabardino-Balkaria thuộc Nga, gầnChechnya. Cuộc giao tranh tại tòa nhà của lực lượng an ninh Nga làm hơn 100 người chết, bao gồm thường dân.
Tháng 11-2009, tuyến tàu cao tốc từMoskva điSt Petersburg bị đánh bom khiến 28 người thiệt mạng và 130 người bị thương. Cảnh sát bắt giam 10 người, trong đó có chín người thuộc một gia đình ở khu vựcCộng hòa Ingushetia tự trị, ởBắc Kavkaz.
Tháng 3-2010, hai vụ đánh bom liều chết ở tàu điện ngầm tại thủ đôMoskva làm 40 người thiệt mạng. Quan chức Nga mô tả đó là vụ tấn công khủng bố chết chóc và tinh vi nhất ở Nga trong vòng 6 năm. Đặc biệt, một trong các địa điểm bị nhắm tới nằm sát tòa nhà củaTổng cục An ninh Liên bang Nga (FSB).
Tháng 1-2011, vụ đánh bom liều chết ởsân bay Domodedovo (Moskva) giết chết 37 người và làm 172 người bị thương. Doku Umarov, lãnh đạo nhóm Hồi giáo cực đoan Chechnya có tên Phong trào Tiểu vương quốc Kavkaz nhận trách nhiệm.
Tháng 12/2013. hai vụ đánh bom trong một ngày nhằm vào hệ thống giao thông công cộng ở thành phốVolgograd làm tổng cộng 34 người thiệt mạng. Vụ việc này xảy ra chỉ 2 tháng sau một cuộc đánh bom liều chết khác cũng ởVolgograd trước thềmThế vận hội Mùa đông năm 2014.
Tương lai
Nga vàBelarus đang đàm phán để thống nhất thành mộtnhà nước liên bang Nga – Belarus, việc đàm phán đã được bắt đầu vào năm1997 và vẫn tiếp tục cho đến bây giờ.[263]
^Vào ngày 25 tháng 12, Nga Xô viết được đổi tên thành Liên bang Nga và ngày hôm sauXô viết Tối cao Liên Xô đã phê chuẩn hiệp định, giải thể Liên Xô một cách hiệu quả.
^Khi bao gồmCộng hòa Krym vàSevastopol, tổng diện tích của Nga tăng lên 17.125.191 km2 (6.612.073 dặm vuông Anh)[10]
^Fischer, Sabine (2022).“Russia on the road to dictatorship”.SWP Comment. Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP), German Institute for International and Security Affairs.doi:10.18449/2022C30.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2024.
^Указ Президента РФ "О праздновании 1150-летия зарождения российской государственности" [Presidential Decree "On celebrating the 1150th anniversary of Russian statehood"].www.1150russia.ru (bằng tiếng Nga).Комитет культуры Новгородской области (Novgorod Region Culture Committee). ngày 3 tháng 3 năm 2011.Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 7 năm 2014. Truy cập ngày 20 tháng 10 năm 2016.
^“World Statistics Pocketbook 2016 edition”(PDF). United Nations Department of Economic and Social Affairs. Statistics Division.Lưu trữ(PDF) bản gốc ngày 18 tháng 6 năm 2019. Truy cập ngày 24 tháng 4 năm 2018.
^ab“Country Profile: Russia”. Foreign & Commonwealth Office of the United Kingdom.Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 10 năm 2009. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^Xem Donald A. Filzer,Soviet Workers and the Collapse of Perestroika: The Soviet Labour Process and Gorbachev's Reforms, 1985–1991, Nhà in Đại học Cambridge, 1994.ISBN 0-521-45292-9.
^Erlikman, V. (2004).Poteri narodonaseleniia v XX veke: spravochnik. Moskva: Russkai︠a︡ panorama.ISBN5931651071. Note: Estimates for Soviet World War II casualties vary between sources.
^Based on actual count of countries listed“Diplomatic and consular missions of Russia”. Ministry of Foreign Affairs of Russia.Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 9 năm 2009. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2009.. Only those listed explicitly as "Embassy of Russia" are included in the embassy count.
^“What's Looming in Ukraine Is more Threatening than Georgia”.Der Spiegel. ngày 16 tháng 10 năm 2008.Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 8 năm 2016. Truy cập ngày 20 tháng 10 năm 2016.Nikonov: Russia is not a superpower and won't be one for the foreseeable future. But Russia is a great power. It was one, it is one and it will continue to be one.
^Barabanov, M (ngày 16 tháng 2 năm 2009).“The Army's Chief Destroyer”. The Moscow Times.Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2009.
^“Địa lý nước NGA”. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 7 năm 2012. Truy cập 30 tháng 4 năm 2015.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
^Глобальная оценка лесных ресурсов 2010 года [Global Forest Resources Assessment 2010](PDF) (bằng tiếng Nga). FAO Forestry Working Paper 163, Rome, Italy. 2010.Lưu trữ(PDF) bản gốc ngày 18 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2018.
^“Russian Census of 2002”.4.1. National composition of population. Federal State Statistics Service.Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2008.
^abcde“Demographics”. Federal State Statistics Service.Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 2 năm 2009. Truy cập ngày 21 tháng 2 năm 2009.
^“Russian Census of 2002”.4.3. Population by nationalities and knowledge of Russian; 4.4. Spreading of knowledge of languages (except Russian). Federal State Statistics Service.Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2008.
^“Russian”. University of Toronto.Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 1 năm 2007. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2007.“Russian language”.Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 12 năm 2007. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^“Russian language course”. Russian Language Centre, Moscow State University.Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 5 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^“Higher education structure”. State University Higher School of Economics.Lưu trữ bản gốc ngày 31 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^Field, M G.The health and demographic crisis in post-Soviet Russia: a two-phase development in "Russia's Torn Safety Nets", edited by Field M. G., Twigg J. L. (eds). 2000:11–42: St. Martin's Press.Quản lý CS1: địa điểm (liên kết)
^Zuckerman, P (2005).Atheism: Contemporary Rates and Patterns, chapter in The Cambridge Companion to Atheism, ed. by Michael Martin. Cambridge University Press.
^“Religion In Russia”. Embassy of the Russian Federation.Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 2 năm 2001. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^abMicrosoft Encarta Online Encyclopedia 2007.“Russia”.Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 1 năm 2008. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^“Russia”.Lưu trữ bản gốc ngày 9 tháng 10 năm 2007. Truy cập ngày 8 tháng 4 năm 2008.
^Mainville, M (ngày 19 tháng 11 năm 2006).“Russia has a Muslim dilemma”.Page A - 17. San Francisco Chronicle.Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 5 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2007.
^Otto Friedrich (ngày 6 tháng 9 năm 1971).“Freaking-Out with Fyodor”.Time Magazine.Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2014. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2008.
^Birgit Beumers.A History of Russian Cinema. Berg Publishers (2009).ISBN978-1-84520-215-6. p. 143.
_-_Annexed_Territories_disputed.svg)
.jpg)
_03_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
.PNG)
.jpg)
.svg)
