Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Bước tới nội dung
WikipediaBách khoa toàn thư mở
Tìm kiếm

Kalevala

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Kalevala
Kalevela(hay Kalewala, nguyên tác, 1835)
Ấn bản ban sơKalewala, bộ quốc sử doElias Lönnrot chấp bút,Helsingfors,[1] 1835.
Thông tin sách
Tác giảElias Lönnrot
Quốc giaĐại công quốc Phần Lan
Ngôn ngữPhần Lan
cùng nhiều ngôn ngữ khác
Thể loạiSử thi
Nhà xuất bảnJ. C. Frenckell ja Poika
cùng nhiều ấn xã khác
Ngày phát hành1835 :Kalevala cựu thư
1849 :Kalevala tân thư
Số trangKalevala cựu thư : 2 tập, 334 trang
Kalevala tân thư : 500 trang
Bản tiếng Việt
Người dịchJohn Addison Porter,John Martin Crawford,J. R. R. Tolkien,William Forsell Kirby,Francis Peabody Magoun, Jr.,Eino Friberg,Keith BosleyBùi Việt Hoa

Kalevala hayKalewala [ˈkɑle̞ʋɑlɑ] là nhan đề hợp tuyểnsử thi bằngngôn ngữKarjalaSuomi do tác giaElias Lönnrot sưu tầm và ấn hành năm 1835[2][3].

Lịch sử

[sửa |sửa mã nguồn]
Bài chi tiết:EddaSaga

Mặc dù được ghi nhận là một trong những nềnvăn học xuất hiện muộn nhất địa vựcÂu châu, nhưngPhần Lan thường được mệnh danhNgôi sao phương Bắc vì những thành tựu khiến nhiều nềnvăn học lâu đời phải ganh tị.[4][5] Cái bất thường của nềnvăn học từ khi ra đời đến nay là hầu như không song hànhngôn ngữbản địa, cho dùngôn ngữ Phần Lan cũng cólịch sử ít nhất mộtthiên niên kỷ.[6] Trong thực tế, các giá trị tạo nênvăn họcPhần Lan lại không hữu hạn trongquốc thổ mà tỏa raThụy Điển,Estonia,Nga và đặc biệtKarjala – miền đất huyền thoại này được coi là khởi thủy dòngvăn họctiếng Phần Lan.[7][8] Do vậy, thuật ngữvăn họcPhần Lan còn có tínhquốc tế rất cao.[9][10]

Do nhiều cuộc thăng trầmlịch sử,văn họcPhần Lan được cấu thành dựa trên bangôn ngữ :Thụy Điển,Phần LanNga. Vì thế, đôi khi Phần Lan được giới phê bình gọi vui lànền văn học chân thiên nga.[11][12] Trong đó,văn họctiếng Thụy Điển có giá trị cao nhất và khối lượng cũng đồ sộ hơn cả. SauĐệ nhị Thế chiến,chính phủPhần Lan cùng các cơ quan đặc tráchvăn hóa đã ra sức nâng tầmtiếng Phần Lan thànhquốc ngữ, qua đó dòngvăn họctiếng Phần Lan mới có tăng trưởng mạnh hơn các thời trước. Tuy nhiên, dòng nghệ thuật này lại phổ biến ởKarjala[13]Estonia hơn.[14][15]

Ngày nay, di sảnvăn họcPhần Lan được san xẻ chung giữaNa Uy,Thụy Điển,Phần Lan,NgaEstonia, được coi như bộ phận rất quan trọng cấu thànhvăn hóa mỗiquốc gia đó. TạiLatvia,Lietuva,BelarusBa Lan, thậm chíKomi từ đầu thập niên 1990 đã diễn ra những tranh luận sôi nổi trong vấn đề có hay không công nhận dòngvăn họcPhần Lan từng tồn tại trong diễn trìnhlịch sửvăn học xứ mình, nhiều quan điểm cho rằng đã tới lúc cần chấp nhận nó là một đặc tính bản địa thay vì coi là ngoại lai, và phải làm bản chất chứ không phải hiện tượng nữa.[16][17]

Văn học dân gian vốn hàm nghĩa một nềnvăn học nào đó đã được truyền tụng trong không gian rất rộng và cólịch sử vô cùng phức tạp.[18] Mặc dù có vài chứng tích cho thấyvăn họccổ đạiPhần Lan đã có lúc được kí âm bằng nhữngtự dạng bản địa và thậm chí còn lưu danh trạng tác giả, nhưng dường như hiện tượng đó không mấy phổ biến.[19]Phần Lan san xẻ hệ thống hình tượnghuyền thoại đôi chỗ khá giống những gì đã diễn ra tạiNa Uy,Thụy Điển,Nga và thậm chíCymru, nhưng ít đồ sộ bằng và thường được coi là vùng văn học giao thoaBắcĐông Âu.[20][21]

Trứ tác hệ trọng nhất để hiểu kết cấuvăn học dân giansử thiKalevala[22] do nhà sưu tầmvăn nghệdân gianElias Lönnrot bổ khuyết và ấn hành năm 1835.[23][24] Phẩm cách các nhân vật thường tương đối dung dị và hành trạng thường giàu chất thơ – một đặc điểm rất khó thấy trong hệ thốngthần thoại Bắc Âu. Cũng vì thế, học giới không đánh đồngvăn học dân gianPhần Lan với cácquốc giaBắc Âu khác,[25] một số học giảAnh quốc còn ngỏ ý khâm phục tính thuần khiết và đặc trưng của dòngvăn chương này.[26][27]

Tuy nhiên, khác vớivăn học dân gian, dấu hiệu của văn học thành thưPhần Lan chỉ từ giữathế kỷ XVI với bản dịchTân Ước từtiếng Hi Lạp sangtiếng Phần Lan (1543) của đức giám mụcMikael Agricola. Nhờ vậy, ngài được suy tôn là quốc phụ củamẫu tựPhần Lan. Nhưng qua bathế kỷ nữa, khisử thiKalevala ấn hành (1849),văn họctiếng Phần Lan mới có chỗ đứng. Và đến năm 1870, với việcxuất bản cuốntiểu thuyết đầu tayBảy anh em của tác giaAleksis Kivi,văn họcPhần Lan bắt đầu phát triển mạnh và dần tạo nên bản sắc. Tuy nhiên,văn họctiếng Thụy Điển vẫn tồn tại vững bền và còn không ngừng lớn thêm, hàng loạt tác gia lừng danh vẫn chuộng thứngôn ngữ này và họ hoàn toàn không xem nó là thứ tiếng ngoại lai, điển hình nhưJohan Ludvig Runeberg,Johan Vilhelm Snellman,Zacharias Topelius.

Năm 1939, tác giaFrans Eemil Sillanpää gây tiếng vang trênvăn đànthế giới với giảiNobel Văn học, và từ đâyvăn họcPhần Lan vươn khỏiBắc Âu và được học giớiquốc tế nghiên cứu cũng như phiên dịch ngày càng nhiều. Năm 2015,Phần Lan lại có nữ văn sĩSofi Oksanen vào liệt biểu 116 cá nhân được đề cửNobel Văn học dù trứ tác đầu tay của bàxuất bản cách đó chưa lâu (2003).

Theo dữ liệu củaFILI, mỗi năm có từ 300-400 văn phẩmPhần Lan được dịch ra khoảng 40ngôn ngữ. Doanh thu từ việc bán bản quyền của cácnhà xuất bản và các công ty phát hànhPhần Lan trong 4 năm đầuthập niên 2010 đã liên tục tăng, đạt trên dưới 2 triệueuro/năm (năm 2014 là 2.2 triệu, năm 2013 là 2.25 triệu, năm 2012 là 1.98 triệu và năm 2011 là 1.26 triệu).Thị trường xuất khẩusách lớn nhất của Phần Lan làĐức,Anh,MỹLiên bang Nga.

Năm 2015,văn họcPhần Lan gặt hái những thành công lớn nhất từ trước trênvăn đànthế giới. Chỉ tính tới trung tuần tháng 12 đã có tới 800 tác phẩm được dịch ra ngoại ngữ, trong đó nhiều nhất là tiếngAnh (26 tác phẩm),Pháp (18),ĐứcĐan Mạch (17). Đáng chú ý là một số tác gia và tác phẩmvăn chươngPhần Lan được một số tờ báo có uy tín trênthế giới nhưThe New Yorker (Mỹ),The Guardian (Anh) đánh giá cao và có tác giả lọt vào liệt biểu chung khảo củagiải thưởng Arthur C. Clarke.

Không giống như nhiềusử thi đã vang danh từcổ đại,Kalevala không phải là mộtsử thi được tái tạo lại từ những mảnh vụn của mộtsử thi cổ bị tan vỡ theothời gian.Kalevala dogiáo sư,bác sĩ, nhàngôn ngữ học, nhà nghiên cứudân tộc họcvăn hóadân gian nổi tiếngPhần LanElias Lönnrot (1802 - 1884) biên soạn dựa trên những bài phú,ca dao,đồng thoại,truyền thuyếtdân gian lâu đời tản mát ởPhần LanKarjala.[28] Ông và các đồng nghiệp đã đi sưu tầm trên đấtPhần Lan và ngược lên cả vùngViena (Karjala Trắng).[29]Kalevala xuất bản lần đầu vào năm 1835, gồm 12.078 câu thơ, chia làm 35 khúc (ngày nay được gọi làKalevala cựu thư[30]) và lần thứ hai năm 1849 với 22.795 câu thơ, được chia làm 50 khúc (gọi làKalevala tân thư[31]).Kalevala mới (được coi là bảnKalevala trọn vẹn nhất) là kết quả 15 năm làm việc với 11 chuyến sưu tầm điền dã của riêngElias Lönnrot.[32] Ngày nay, ởPhần Lan cũng như hải ngoại, khi nói vềKalevala giới nghiên cứu vẫn chỉ nói đếnKalevala bộ mới.Kalevalabách khoa thư vềlịch sửdân tộcPhần Lan được biên soạn theo thể thơ truyền thống, mỗi câu gồm 8 âm tiết (hay 8 nhịp) củangười Phần Lan, dựa theo làn điệu của âm nhạc dân gian.[33] KhiKalevala chưa ra đời, thể thơ này không có tên. Vì thế sau khiKalevala xuất bản, thể thơ này được gọi làThi điệu Kalevala.[34][35] Đồng thời cũng từ đó việc sưu tầmvăn học dân gianPhần Lan nhanh chóng lan rộng và nguồn tư liệu sưu tầm được đã trở nên hết sức phong phú. Trong vòng 15 giữa hai bảnKalevala, Lönnrot cùng các cộng sự sưu tập được thêm gần 130.000 câu thơ. Với nguồn tư liệu nàyElias Lönnrot đã phát biểu rằng có thể biên soạn thành 7 bảnKalevala khác nhau màKalevala tân thư như ngày nay chỉ là một trong số đó. Còn cóKanteletar được coi là tác phẩm phái sinh củaKalevala, do tác giảElias Lönnrot công bố năm 1840.[36][37]

Sau khiKalevala san hành, một phong trào "tìm về bản sắc" đã lan rộng ở khắp cõiPhần Lan.[38][39] Nhiều nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên và những người yêu thíchvăn hóa dân gian đã theo dấu chân ông đi sưu tầm tư liệu ở phía ĐôngPhần LanKarjalaNga để sưu tầmvăn học dân gian còn ẩn tàng ở những vùng này.[40][41] Bên cạnh hai bảnKalevala cũ mới, năm 1862Elias Lönnrot còn rút gọnKalevala mới thành một bảnKalevala ngắn với 9.732 câu dành cho thanh thiếu niên, được gọi làKalevala học đường. Văn bản này được Bộ Giáo DụcTô Liên chọn đưa vào chương trình giáo khoa trung học.

Không gian khảo sát củaElias LönnrotBiểu tượng nắm tay của nghệ nhânkanteleTemPhần Lan 1935Bưu chínhTô Liên 1985

Nội dung

[sửa |sửa mã nguồn]

Bối cảnh sử thi là thuở hồng hoang, chủ yếu xoay quanh những tranh đấu trường kì giữa hai chủng tộc Kalevala vàPohjala. Thực tế, người Kalevala được khắc họa là giống dân thuần nông, định cư ở miền ấm và thường bị ngườiPohjala từcực Bắc lạnh giá xuống quấy quả.

Đại diện dân Kalevala là các tráng sĩ giai nhân tận tụy với sự tồn vong của bản quán, ngược lại, miềnPohjala chỉ toàn yêu quỷ dưới sự điều khiển của bà chúaLouhi hiểm ác. Nhưng cả hai chủng tộc này đều chịu sự sai khiến củathần Thái Dương vĩnh hằng.

Bích họaNàng Aino (Aino-taru) năm 1891 của họa giaAkseli Gallen-Kallela.[42]

Trinh nữIlmatar gặp gió và biển mà thụ thai, sinh ra một quảtrứng lênh đênh giữa đại dương. Có một convịt mắt vàng ngẫu nhiên đạp tan trứng. Vỏ trứng biến ra trời đất, trăng sao và các vừng mây. Väinämöinen thoát khỏi trứng nhưng cứ bồng bềnh trên biển chín năm ròng, sau rốt cũng chạm đất liền.

Väinämöinen mới gọiSampsa Pellervoinen đi gieo hột khắp cõi, rồi trồng một gốc sồi đứng vững đến ngàn năm. Thuở ấyJoukahainen đố kị tiếng đànkantele của Väinämöinen, nên thách đấu Väinämöinen bằng giọng ca của mình. Joukahainen địch không lại Väinämöinen, bèn gả em gáiAino cho chàng rồi dọn mưu hãm hại. Joukahainen thua chạy đếnPohjola, bèn hợp với bà chúaLouhi để báo cừu hằng năm.

Lemminkäinen thầm thương ngọc nữ Kyllikki nên xin mẹ cho đi cướp nàng về làm vợ. Nhưng ở với nhau không bao lâu thì Kyllikki có tư tình. Đương lúc Lemminkäinen giận lẫy Kyllikki, bà chúa Louhi bèn hóa connai sừng tấmHiisi quyến dỗ rồi bắt nàng về Pohjola.

Lemminkäinen phải lên đường đi chuộc vợ. Chàng phải chấp nhận những thách đố khôn cùng của chúa tể phương Bắc.

Väinämöinen ngỏ ý cầu hôn lệnh ái đẹp tuyệt trần nhà bà chúa Louhi, nhưng Louhi cũng ra nhiều điều kiện khó lường khiến Väinämöinen thua thảm hại.[43][44]

Väinämöinen kết nghĩa với Lemminkäinen và Ilmarinen để chinh phục thách đố. Cuối cùng bàn tay người con gái bà chúa Louhi về với Ilmarinen, Väinämöinen và Lemminkäinen chúc phúc cho họ. Ilmarinen gả em gái làAnnikki cho Lemminkäinen.

Họa phẩmPhòng giử Sampo (Sammon puolustus) năm 1896 của họa giaAkseli Gallen-Kallela.

Louhi quá đau buồn vì phải gá con gái, nên phái thần ưng chở lửa và thần mãng cõng nước đến phá hôn lễ. Lemminkäinen vàTiera xin đi trừ quỷ cứu dân.

Nhiều năm trôi qua, mục tử Kullervo bị bán làm nô lệ cho nhà Ilmarinen. Cậu bé ngoan ngạnh này đón biến năm xưa bộ lạc Ilmarinen đã sát hại gia đình mình, bèn ám hại vợ Ilmarinen để trả thù. Kullervo đại thắng Ilmarinen, nhưng phải tự sát khi biết nhìn lầm người.

Ilmarinen mất vợ, bèn đúc vợ mới bằng vàng bạc, nhưng đó chỉ là cô dâu vô tri lạnh như băng. Chàng lại cất công lên Pohjola cầu hôn lệnh nữ khác của bà chúa Louhi.

  • Phần 08 : Vụ trộmSampo

Ở phương Bắc, Ilmarinen phát hiện bảo vậtSampo, liền về Kalevala khuyên Lemminkäinen cùng đi đánh cắp. Họ bèn xin già Väinämöinen giúp sức.

  • Phần 09 :Louhi phục thù

Ilmarinen và Lemminkäinen cướp Sampo về khiến Kalevala ngày càng thịnh vượng. Louhi mất của nên tức khí cướpmặt trờimặt trăng về giấu ở phương Bắc. Từ đó Kalevala chìm trong tối tăm buốt giá. Väinämöinen bảo Ilmarinen rèn chìa khóa để đi giành lại giời giăng.

Thêm nhiều năm nữa, thiếu nữ Marjatta[45] bỗng thèm có con, bèn nuốt quảdâu tây và thụ thai. Đứa bé bị bắt cóc ngay sau đó. Marjatta nhờông sáng hồng mới biết nó nằm trong đầm lầy. Virokannas hành lễ tẩy cho đứa trẻ làm đấng tể trị hợp pháp cho toàn Kalevala.

Väinämöinen biết mình đã già và không còn uy lực như xưa nữa, nên gảy khúckantele cuối cùng rồi rời Kalevala trên chiếc thuyền độc mộc bằnggỗsồi cổ thụ.

PohjolaVäinölä (Kalevala maa)TuonelaAhtola
(Bắc Cực)
Rặng núi Tây Bắc quanh năm buốt giá mù sương
(Trung Nguyên)
Quê hương các tráng sĩ và tuyệt sắc giai nhân
(Sông)
Khoảng nước tối ở Tây Vực dẫn người sống tới cõi chết
(Biển)
Khoảng nước sáng ở Đông Bộ giữa Pohjola và Kalevala
KanteleSampoSimaUkonvasara
Cây đàn huyền diệu của VäinämöinenCối xay thần do Ilmarinen đúcRượu mật dùng trong đám cưới IlmarinenBúa của thầnUkko
VäinämöinenIlmarinenLemminkäinenAino

Phong hóa

[sửa |sửa mã nguồn]

Cho đến nayKalevala vẫn là tác phẩm tiêu biểu nhất củavăn họcPhần Lan đóng góp vào kho tàngvăn họcnhân loại và được dịch ra nhiềungôn ngữ nhất của văn học nước này.[46] Đến thời điểm 2023,Kalevala đã được dịch sang cả thảy 60 thứ tiếng trên thế giới,[47] trong đó nhiềungôn ngữ đã dịch nhiều lần dưới nhiều hình thức rất khác biệt :Thụy Điển (22),Anh (21 bản),Đức (14),Nhật (14),Estonia (14),Tây Ban Nha (12),Nga (10). Riêngtiếng Việt,Kalevala cũng đã có 3 bản dịch khác nhau, trong đó có 2 bản lược thuật bằng văn xuôi (củaNguyễn Xuân Nghiệp,Hoàng Thái Anh) và 1 bản dịch trọn vẹn bằng thơ xuất bản năm 1994 (củaBùi Việt Hoa).

Dù thế, sức ảnh hưởng củasử thiKalevala không chỉ giới hạn trong phạm viPhần Lan, mà dần lan rộng ra khắp hoàn vũ.[48] Nhiều nhà nghiên cứuquốc tế đã vận dụngthi phápKalevala của Lönnrot, rồi phối hợpca dao cổ truyền của dân tộc mình để hình thànhsử thi hoàn chỉnh.[49][50] Chẳng hạn :The Song of Hiawatha (1855) củaHenry Wadsworth Longfellow, được coi làsử thi củangười Mỹ ;Kalevipoeg (Con trai của Kalevi, 1862) – sử thiEstonia củaFriedrich Reinhold Kreutzwald ;Lāčplēsis (Chàng giết gấu, 1888)sử thiLatvia củaAndrejs Pumpurs ; vàsử thiMordoviyaMastorava (Mẹ đất, 1994) củaAleksandr Sharonov.[51] Ở hiện đại hậu kì, cácsử thiCon cháu Mon Mân củaBùi Việt Hoa xuất bản năm 2008 ;Virantanaz (sử thi sắc tộcVeps) do nhà nghiên cứu ngôn ngữNina Zaytseva biên soạn năm 2012 và sử thiLiekku (sắc tộcInkeri) của tác giảMirja Kemppinen ra đời năm 2013 cũng đều biên soạn dựa trênthi pháp và hình tượngKalevala.

Phần Lan

[sửa |sửa mã nguồn]
Bài chi tiết:Trinh nữ Phần Lan,Thần thoại Phần Lan,Kanteletar, vàNokia

Kalevala xuất hiện trong thời kì các sắc tộcPhần Lan còn tùng thuộcĐế quốc Nga và đang ở tiến trình tìm bản sắc cho mình. Vì thế, trứ tác này đã làm dấy lên trào lưu tầm khảovăn học dân gian trong các cộng đồng dùngngữ hệ Phần Lan.[52] SauĐệ nhị Thế chiến,Kalevala được mệnh danhquốc sử và tôn làm biểu tượng bản sắcPhần Lan (Suomalaisuusliikkeeksi), đồng thời tác giảElias Lönnrot cũng được coi là nhân vật tiên phong trào lưu học tập nghiên cứungôn ngữKarjalaSuomi.[53] Ngày nay, nhiều cơ sởthương mại đã lấyKalevala làm kiểu mẫu sáng tạo nhãn hiệu để hình thànhthương hiệu quốc giaPhần Lan.[54][55][56]

The most famous collection of folk poetry is by far theKalevala. Referred to as the Finnish "national epic" it is mainly credited toElias Lönnrot, who compiled the volume. It was first published in 1835 and quickly became a symbol of Finnishnationalism. Finland was then politically controlled by Russia and had previously been part of Sweden. The Kalevala was therefore an important part of early Finnish identity. Beside the collection of lyric poems known as theKanteletar it has been and still is a major influence on art and music, as in the case ofJean Sibelius. It is a common misconception that Lönnrot merely "collected" pre-existing poetry. It is now widely accepted that the Kalevala represents an amalgam of loosely connected source materials, freely altered by Lönnrot to present the appearance of a unified whole.
Nationalism was a central force in thehistory of Finland starting in the 19th century. The Finnish national awakening in the mid-19th century was the result of members of the Swedish-speaking upper classes deliberately choosing to promote Finnish culture and language as a means ofnation building—i.e. to establish a feeling of unity between all people in Finland including (and not of least importance) between the ruling elite and the ruled peasantry. The publication in 1835 of the Finnishnational epic, the Kalevala, a collection of traditional myths and legends which is thefolklore common to the Finns and to theKarelian people (theFinnicRussian Orthodox people who inhabit theLake Ladoga-region of eastern Finland and present-day NW Russia), stirred thenationalism that later led to Finland's independence from Russia.
— Chủ nghĩa dân tộc Phần Lan[57]

Kalevala đã trở thành một trong những biểu tượngvăn hóa quan trọng nhất của nướcPhần Lan hiện đại. VớiKalevala,người Phần Lan vẫn cho rằngdân tộc mình cũng có mộtlịch sử và một nét phong hóa riêng : "Với những khúc ca bất tử này trong hành trang,người Phần Lan đã có thể dũng cảm và tự tin nhìn về quá khứ của mình và có thể nhìn ra được tương lai của dân tộc.Người Phần Lan đã có thể kiêu hãnh nói : Tôi cũng có mộtlịch sử !" (J. G. Linsen, 1835).[58][59] Đồng thờiKalevala được coi là chiếc cầu nốiPhần Lan với thế giới bên ngoài : "Khi làm nên Kalevala, nhân dân Phần Lan đã làm cho mình một con đường xuyên qua núi đá cheo leo, không những chỉ tiến đến Âu châu mà đến cả thế giới văn minh. Kalevala sáng chói như Bắc Đẩu trên trời cao, kể cho toàn nhân loại nghe về bộ tộc Phần Lan" (M. J. Eisen, 1909).[60][61][62]

Kalevala còn là đề tài và là nguồn cảm hứng sáng tạo cho rất nhiều thế hệ văn nghệ sĩPhần Lan cũng như ngoại nhân.[63] Rất nhiều cơ quan và tổ chứcPhần Lan cũng nhưquốc tế đã lấyKalevala cũng như tên gọi các nhân vật trongKalevala làm tên gọi cho mình. Rất nhiều đường, phố ở các thành phố, địa phương trên khắpPhần Lan mang tên các nhân vật và địa danh trongKalevala.[64][65] Sau khi ra đời,Kalevala đã nhanh chóng gây sự chú ý của người ngoại quốc và các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu nó như là một trứ tác thuộc thi ca dân gian chân thực.

Từ năm 1950, ngày28 tháng 2 năm 1835 – ngàyElias Lönnrot đề danh dưới lời tựaKalevala cựu thư đã trở thànhNgày Kalevala (Kalevalan päivä) và được coi là một ngày lễ không chính thức tạiPhần Lan. Từ năm 1978, Ngày Kalevala được nâng lên làmNgày Văn Hóa Phần Lan và đã được nghị viện quy định là một kì nghỉ chính thức phổ cập trên phạm vi toàn quốc.[66][67] Trên thế giới có lẽ hiếm quốc gia khác giống nhưPhần Lan : Lấy ngày ra đời của một tác phẩm văn học làm ngày lễ lớn của dân tộc. Hằng năm cứ nhằm ngày này toàn quốc phải trươngquốc kỳ và tổ chức các hoạt độngvăn hóa có liên đớiKalevala.[68]Phần Lan, bên cạnh Hội Kalevala còn cóJuminkeko là một cơ quan chuyên về sưu tầm, nghiên cứuKalevala và bảo tồn, phát triển các di sản văn hóa miềnViena, cái nôi củaKalevala.[69][70]Juminkeko cũng thực hiện nhiều dự án nhằm khôi phục lại các làng thơViena, một trong số đó vừa nhận được giải thưởng bảo tồn văn hóaEU năm 2006.[71][72][73]

Tượng kỉ niệmElias Lönnrot doEmil Wikström sáng tạo tạiHelsinkiPhù điêuVäinämöinen gảykantele củaErik CainbergAnh em nghệ nhân Poavila và Triihvo Jamanen ở thônUhtua ngâmKalevalaLễ bách niênKalevala tạiHelsinki

Nga

[sửa |sửa mã nguồn]
Bài chi tiết:Tục thờ gấu

Sau khiĐệ nhị Thế chiến vừa kết thúc, quan hệ song phươngTô Liên -Phần Lan phục hồi, kiệt tácKalevala đượcchính phủLiên bang Soviet công nhận là di sản tinh thần của cộng đồng các dân tộc trên toàn liên minh.[74] Tác phẩm được đưa vào chương trình giáo dục thanh thiếu niên do Bộ Văn Hóa tán trợ, lại được các nhà hát và hãng phim chuyển thể thànhnghệ thuật trình diễn.[75][76]

Trong những năm hậuSoviet,chính phủLiên bang Nga trong nỗ lực khôi phục chủ quyềnCộng hòa Kareliya đã cấp ngân sách cho riêng vùng này thiết lập mộtđịa đồkhông gian Kalevala[77] nhằm tôn vinh ý nghĩavăn hóadu lịch củasử thi trứ danh. Một số địa phương ở trung tâmKarjala được đồng loạt đổi tên cho tương ứng với các địa danh tưởng tượng trong trứ tác để hình thành bản sắc dân tộcKarjala hiện đại :Huyện Loukhsky (Louhi),Huyện Kalevalsky (Kalevala)...[78] Ngoài ra, cây đànkantele huyền diệu được công nhận làdi sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.[79][80]

Huyện Louhi (Louhen piiri)Huyện Kalevala (Kalevalan piiri)Ấn bảntiếng Nga sơ khởi năm 1933Bộ sưu tập ấn bản tại Viện Bảo Tàng Karjala 2013


Việt Nam

[sửa |sửa mã nguồn]

TạiViệt Nam, kể từthập niên 1990 dưới sự tán trợ củađại sứ quánPhần Lan tạiHà Nội,Kalevala lần lượt được giới thiệu trong các ấn phẩmvăn nghệPhần Lan rồi chính thức được dịch in theo từng tập để độc giả dễ nắm bắt. Dịch giảBùi Việt Hoa dựa trênthi phápKalevala[81] để sáng tác tậpsử thithất ngôn tứ tuyệt nhan đềCon cháu Mon Mân, san hành năm 2008 đồng thời tạiViệt NamPhần Lan.[82][83][84] Trứ tác này được Quỹ Kalevala giới thiệu rộng khắp tạiCộng đồng châu Âu và đã rất chóng được dịch sang cácngôn ngữPhần Lan,Anh,Pháp,Đức,Séc,Ba Lan,HungaryNga.[85][86]

Tham khảo

[sửa |sửa mã nguồn]
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải vềKalevala.

Chú thích

[sửa |sửa mã nguồn]
  1. ^“Taulukko : Taajamat väkiluvun ja väestöntiheyden mukaan 31.12.2017” (bằng tiếng Phần Lan). 31 tháng 12 năm 2017.Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 7 năm 2018. Truy cập ngày 7 tháng 10 năm 2018.
  2. ^Phần Lan : Ngày văn hóa quốc gia bắt nguồn từ một sử thi
  3. ^Asplund, Anneli; Sirkka-Liisa Mettom (tháng 10 năm 2000).“Kalevala: the Finnish national epic”.Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010.
  4. ^Stark-Arola, Laura (2002).Myth and mentality: studies in folklore and popular thought. Helsinki: Finnish Literature Society.ISBN 978-951-746-371-3.
  5. ^Valk, Ülo (2000), "Ex Ovo Omnia: Where Does the Balto-Finnic Cosmogony Originate? The Etiology of an Etiology", Oral Tradition 15: 145-158
  6. ^“FINNO-UGRIC definition and meaning Collins English Dictionary”. Truy cập 6 tháng 12 năm 2023.
  7. ^Tapani Salminen, "The rise of the Finno-Ugric language family." In Carpelan, Parpola, & Koskikallio (eds.),Early contacts between Uralic and Indo-European: linguistic and archaeological considerations. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne 242; Helsinki 2001. 385–396.[1]Lưu trữ 30 tháng 8 năm 2017 tạiWayback Machine
  8. ^Aikio, Ante (2019).“Proto-Uralic”. Trong Bakró-Nagy, Marianne; Laakso, Johanna; Skribnik, Elena (biên tập).Oxford Guide to the Uralic Languages. Oxford, UK: Oxford University Press. tr. 1–4.Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 12 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 5 năm 2020.
  9. ^Sihvo, Hannes.“Kivi, Aleksis (1834 - 1872)”.The National Biography of Finland. SKS. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2016.
  10. ^“Juhani Aho”. Encyclopædia Britannica. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2016.
  11. ^Cf. Derek Fewster,Visions of Past Glory : Nationalism and the Construction of Early Finnish History. Studia Fennica Historica 11 (Helsinki: Suomalainen Kirjallisuuden Seura, 2006).
  12. ^Paasikivi, Jyrki; Talka, Anu (2018).Rajamaa - Etelä Karjalan Historia I (bằng tiếng Phần Lan).Keuruu: Otavan Kirjapaino Oy. tr. 47, 162.ISBN 978-951-37-7468-4.
  13. ^Hannes Sihvo,Karjalan löytäjät, 1969
  14. ^Wiegand, Wayne A.; Davis, Donald G. Jr. (1994).Encyclopedia of Library History. Garland Publishing.ISBN 9781135787578. Truy cập ngày 15 tháng 4 năm 2017.
  15. ^Heikkilä, Tuomas (2010).Kirjallinen kulttuuri keskiajan Suomessa, Historiallisia tutkimuksia 254”. Suomalaisen kirjallisuuden seura. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2016.
  16. ^Krogerus, Tellervo.“Canth, Minna (1844 - 1897)”.The National Biography of Finland. Suomalaisen Kirjallisuuden Seura. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2016.
  17. ^Nevala, Marja-Liisa.“Leino, Eino (1878 - 1926)”.The National Biography of Finland. Suomalaisen Kirjallisuuden Seura. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2016.
  18. ^George C. Schoolfield 1998: A History of Finland's Literature. 877 pages. University of Nebraska Press.ISBN9780803241893
  19. ^Rekunen, Jorma; Yli-Luukko, Eeva; Jaakko Yli-Paavola (19 tháng 3 năm 2007).“Eurajoen murre”.Kauden murre (online publication : samples of Finnish dialects) (bằng tiếng Phần Lan). Kotus (The Research Institute for the Languages of Finland).Lưu trữ bản gốc ngày 9 tháng 8 năm 2018. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2007."θ on sama äänne kuin th englannin sanassa thing. ð sama äänne kuin th englannin sanassa this.
  20. ^Salminen, Tapani (2002):Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studiesLưu trữ 13 tháng 1 năm 2019 tạiWayback Machine; the clade has also been abandoned byEthnologue.
  21. ^Aikio, Ante (24 tháng 3 năm 2022).“Chapter 1: Proto-Uralic”. Trong Bakró-Nagy, Marianne; Laakso, Johanna; Skribnik, Elena (biên tập).The Oxford Guide to the Uralic Languages.Oxford University Press.ISBN 9780198767664.Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 12 năm 2021. Truy cập ngày 18 tháng 5 năm 2020.
  22. ^Yrjö Hirn,Matkamiehiä ja tietäjiä. Tutkielmia suomalaisesta sivistyksestä ja Kalevala-romantiikasta. Otava. Helsinki 1939
  23. ^Piippo, Esko (28 tháng 2 năm 2021).“Näkökulma : Elias Lönnrotin Hövelön aika”.Kainuun Sanomat (bằng tiếng Phần Lan).Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2022.
  24. ^Suutari, Tiina (16 tháng 3 năm 2021).“Kotiseutuna Kajaani: Maanjäristys tuhosi ensimmäisen kirkon Paltaniemellä – Kirkkoaholla on toiminut erikoinen eläintarha”.Kainuun Sanomat (bằng tiếng Phần Lan).Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 2 năm 2023. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2022.
  25. ^Nordlund, Taru (13 tháng 1 năm 2012), Baddeley, Susan; Voeste, Anja (biên tập), “Standardization of Finnish orthography: From reformists to national awakeners”,Orthographies in Early Modern Europe, Berlin, Boston: DE GRUYTER, tr. 351–372,doi:10.1515/9783110288179.351,ISBN 978-3-11-028817-9
  26. ^“Elias Lönnrot in Kainuu – Field trip 4”.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2010.
  27. ^“Letter to J L Runeberg”.Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 8 năm 2010.
  28. ^Paasikivi, Jyrki; Talka, Anu (2018).Rajamaa - Etelä Karjalan Historia I (bằng tiếng Phần Lan).Keuruu: Otavan Kirjapaino Oy. tr. 186, 188.ISBN 978-951-37-7468-4.
  29. ^“Elias Lönnrot in Kainuu – Field trip 3”.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 8 năm 2010.
  30. ^Kalevala Society.“Kalevala, the national epic”.Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010.
  31. ^“The Project Gutenberg EBook of Kalevala (1862)”.www.gutenberg.org. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2020.[liên kết hỏng]
  32. ^Pertti, Anttonen (2014). “The Kalevala and the Authenticity Debate”. Trong Bak, János M.; Geary, Patrick J.; Klaniczay, Gábor (biên tập).Manufacturing a Past for the Present: Forgery and Authenticity in Medievalist Texts and Objects in Nineteenth-Century Europe. Brill. tr. 56–80.ISBN 9789004276802.
  33. ^“Kalevalainen kerto eli parallellismi”.Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 20 tháng 3 năm 2013.
  34. ^John Miles Foley,A companion to ancient epic, 2005, p.207.
  35. ^Thomas DuBois. "From Maria to Marjatta: The Transformation of an Oral Poem in Elias Lönnrot's Kalevala"Oral Tradition, 8/2 (1993) pp.247–288
  36. ^Bosley, Keith (tháng 3 năm 2000).“Finland's Other Epic: The Kanteletar”.thisisFINLAND. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2021.
  37. ^Väinö Kaukonen. "Lönnrot ja Kalevala"Finnish Literature Society, (1979).
  38. ^“Karelianism” (bằng tiếng Anh). juminkeko.fi. 1999.Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2021.
  39. ^“7 Reasons to Visit Lappeenranta”.Lappeenranta Tourism Portal.Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng 11 năm 2021.
  40. ^“Elias Lönnrot in Kainuu – Field trip 9 North”.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 8 năm 2010.
  41. ^“Elias Lönnrot in Kainuu – Field trip 9 South”.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 8 năm 2010.
  42. ^“Myth, magic and the museum”.Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010.
  43. ^“Matkoja musiikkiin 1800-luvun Suomessa (Journeys into music in 19th century Finland)”.Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2010.
  44. ^“The Kantele Sings in Finnland – A Cultural Phenomenon”.Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2010.
  45. ^Encyclopedia of Religion and Ethics, Part 14, by James Hastings, p. 642).
  46. ^Lauri Honko,Religion, Myth, and Folklore in the World's Epics: The Kalevala and Its Predecessors, published by Walter de Gruyter, 1990,ISBN3-11-012253-7
  47. ^“The Kalevala in translation”.Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2010.
  48. ^J. R. R. Tolkien (1981),Letters of J. R. R. Tolkien, George Allen & Unwin, letter no. 163 (toW. H. Auden, 7 June 1953), p. 214,ISBN0-04-826005-3.
  49. ^Liukkonen, Petri.“Pentti Saarikoski (1937-1983) - wrote also humorous columns under the name 'Nenä' (the nose); see Gogol”.Authors' Calendar. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2016.
  50. ^Mattila, Kalle Oskari (16 tháng 7 năm 2018).“How Finland Rebranded Itself as a Literary Country”.The Paris Review Daily. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2018.
  51. ^“Эпос «Калевала» — ПостНаука”.Lưu trữ bản gốc ngày 5 tháng 1 năm 2018. Truy cập ngày 5 tháng 1 năm 2018.
  52. ^Paasikivi, Jyrki; Talka, Anu (2018).Rajamaa - Etelä Karjalan Historia I (bằng tiếng Phần Lan).Keuruu: Otavan Kirjapaino Oy. tr. 170–171, 192.ISBN 978-951-37-7468-4.
  53. ^“Kalevala Koru Oy – Company information”.Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 7 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
  54. ^“Aino Jäätelö – product page”.Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 8 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
  55. ^“Lemminkäinen Oyj – Company information”.Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 9 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
  56. ^“Early 1950s informational video (Finnish)”.Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
  57. ^Jussila, Osmo (tháng 1 năm 1977). “Nationalism and revolution: Political dividing lines in the Grand Duchy of Finland during the last years of Russian rule”.Scandinavian Journal of History.2 (1–4): 289–309.doi:10.1080/03468757708578924.
  58. ^Francis Peabody Magoun, Jr. "The Kalevala or Poems of the Kaleva district"Appendix II. (1963).
  59. ^“Kansalliset symbolit ja juhlat – Kalevala”.Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2010.
  60. ^Honko, Lauri (1990). “The Kalevela: The Processual View”. Trong Lauri Honko (biên tập).Religion, Myth and Folklore in the World's Epics: The Kalevala and its Predecessors. Walter de Gruyter. tr. 181–230.ISBN 978-3-11-087455-6.
  61. ^Alhoniemi, Pirkko (1990). “The Reception of the Kalevela and Its Impact on the Arts”. Trong Lauri Honko (biên tập).Religion, Myth and Folklore in the World's Epics: The Kalevala and its Predecessors. Walter de Gruyter. tr. 231–246.ISBN 978-3-11-087455-6.
  62. ^“Kansalliset symbolit ja juhlat”.Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2010.
  63. ^BWW News Desk.“Maija Anttila With Soulgaze Films Presents KALEVALA The Musical in Concert”.BroadwayWorld.com (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2019.
  64. ^Finland and not Finland - by Benjamin Moser
  65. ^Is Nokia about to be smashed into little pieces?
  66. ^thisisFINLAND.“The Finnish flag”.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 1 năm 2013. Truy cập ngày 28 tháng 2 năm 2013.
  67. ^“Этнофестиваль «Земля Калевалы»”. mincultrk.ru.Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 7 năm 2019. Truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2019.
  68. ^Saarelma, Minna.“Kalevalan nimet suomalaisessa nimipäiväkalenterissa – pp31-36(58–68)”(PDF).Bản gốc(PDF) lưu trữ ngày 10 tháng 10 năm 2010. Truy cập ngày 18 tháng 8 năm 2010.
  69. ^“Kalevalan jäljillä”.Suomen Kuvalehti (bằng tiếng Phần Lan). 14 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
  70. ^“Vienan Karjala”.Kotus.fi. Institute for the Languages of Finland. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
  71. ^Rahkonen, Juho (3 tháng 1 năm 2022).“Vienan Karjala: Matka Kalevalan laulumaille ja pimeimpään Eurooppaan, jossa erämaa kuhisee elämää ja tähtitaivas säkenöi”.Apu (bằng tiếng Phần Lan). Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
  72. ^“Tarunhohtoinen Viena – dokumentaristi Arvo Tuomisen matka läpi runokylien” (bằng tiếng Phần Lan). Yle. 3 tháng 4 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2023.
  73. ^Tietojätti 2000 (ấn bản thứ 5). Helsinki: Gummerus. 1999. tr. 946.ISBN 951205809X.
  74. ^Aikio, Ante (2012).“An Essay on Saami Ethnolinguistic Prehistory”.Mémoires de la Société Finno-Ougrienne.266: 63–117.ISBN 978-952-5667-42-4.Lưu trữ bản gốc ngày 30 tháng 8 năm 2017. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2016.
  75. ^Liukkonen, Petri.“Emil Nestor Setälä”.Books and Writers (kirjasto.sci.fi). Finland:Kuusankoski Public Library.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 12 năm 2014.
  76. ^Eemil Nestor Setälä. "Sammon arvoitus: Isien runous ja usko: 1. "Suomen suku" laitoksen julkaisuja. 1."Helsinki: Otava, 1932..
  77. ^“«Калевальская коллекция»”.Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2013.
  78. ^Oja, Heikki (2007).Aikakirja 2007(PDF). Helsinki: Helsingin yliopiston almanakkatoimisto. tr. 184.ISBN 952-10-3221-9.Bản gốc(PDF) lưu trữ ngày 22 tháng 3 năm 2011. Truy cập ngày 23 tháng 4 năm 2010.
  79. ^Ling, Jan (1997).Lịch sử dân nhạc Âu châu. University Rochester Press. tr. 7.ISBN 978-1-878822-77-2. Truy cập ngày 29 tháng 5 năm 2011.
  80. ^Djupsjöbacka, Tove (24 tháng 5 năm 2016).“The kantele – not exclusively Finnish”. Finnish Music Quarterly. Truy cập ngày 24 tháng 5 năm 2017.
  81. ^“Bùi Việt Hoa”.The Kalevala Society (Kalevalaseura).Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 4 năm 2021. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.
  82. ^“Vietnam sai oman Kalevalansa Suomen avulla”.YLE (bằng tiếng Phần Lan). 1 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.
  83. ^“Vietnamin eepos : Monin ja Manin lapset” (bằng tiếng Phần Lan). Juminkeko. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.
  84. ^“Vietnamin eepos: Tausta” (bằng tiếng Phần Lan). Juminkeko. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.
  85. ^“Vietnamin eepos” (bằng tiếng Phần Lan). Juminkeko. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.
  86. ^“Bùi Việt Hoa 1994”.Kalevala maailmalla (bằng tiếng Phần Lan). The Kalevala Society (Kalevalaseura). Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2021.

Liên kết

[sửa |sửa mã nguồn]

Tài liệu

[sửa |sửa mã nguồn]
Quốc văn
Ngoại văn

Tư liệu

[sửa |sửa mã nguồn]
Thần nhân
Chính diện
Phản diện
Nhân vật phụ
Địa danh
Phẩm vật
Biến thể
Phái sinh
Chủ đềPhần Lan 
Lịch sử
Địa lý
Chính trị
Kinh tế
Xã hội
Văn hóa
Tiêu đề chuẩnSửa dữ liệu tại Wikidata
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalevala&oldid=71427800
Thể loại:
Thể loại ẩn:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp