Hà Tĩnh | |||
|---|---|---|---|
| Tỉnh | |||
 Biểu trưng | |||
| Tên khác | Xứ Nghệ (cùng vớiNghệ An) | ||
| Biệt danh | Đất địa linh nhân kiệt Quê hương đại thi hàoNguyễn Du Vùng đất chảo lửa túi mưa Xứkẹo cu đơ | ||
| Hành chính | |||
| Quốc gia |  Việt Nam | ||
| Vùng | Bắc Trung Bộ | ||
| Trung tâm hành chính | PhườngThành Sen | ||
| Trụ sởUBND | Số 01 Nguyễn Tất Thành, phường Thành Sen | ||
| Phân chia hành chính | 9 phường, 60 xã | ||
| Thành lập | 1831 | ||
| Tổ chức lãnh đạo | |||
| Chủ tịchUBND | Võ Trọng Hải | ||
| Hội đồng nhân dân | 54 đại biểu | ||
| Chủ tịchHĐND | Hoàng Trung Dũng | ||
| Chủ tịch UBMTTQ | Trần Nhật Tân | ||
| Chánh ánTAND | Phan Thị Nguyệt Thu | ||
| Viện trưởngVKSND | Lê Thị Quỳnh Hoa | ||
| Bí thưTỉnh ủy | Hoàng Trung Dũng | ||
| Địa lý | |||
| Tọa độ:18°20′28″B105°54′26″Đ / 18,341002°B 105,907345°Đ /18.341002; 105.907345 | |||
| |||
| Diện tích | 5.994,45 km²[1][2]:89 | ||
| Dân số (2025) | |||
| Tổng cộng | 1.622.901 người[2]:92 | ||
| Mật độ | 271 người/km²[2]:89 | ||
| Dân tộc | 31 dân tộc, chủ yếu làKinh,Thái,Lào,Mường | ||
| Kinh tế (2022) | |||
| GRDP | 97.881 tỉ đồng (4,25 tỉ USD) | ||
| GRDP đầu người | 75,2 triệu đồng (3.228 USD) | ||
| Khác | |||
| Mã địa lý | VN-23 | ||
| Mã hành chính | 42[3] | ||
| Mã bưu chính | 48xxxx | ||
| Mã điện thoại | 239 | ||
| Biển số xe | 38 | ||
| Website | hatinh | ||
Hà Tĩnh làtỉnhven biển phía bắc của vùngBắc Trung Bộ,miền TrungViệt Nam.[4][5]Thủ phủ của tỉnh là phườngThành Sen.
Theo dữ liệuSáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Hà Tĩnh có diện tích: 5.994 km², xếp thứ 27; dân số: 1.622.901 người, xếp thứ 27; GRDP 2024: 112.855.090 triệu VNĐ, xếp thứ 27; thu ngân sách 2024: 17.972.968 triệu VNĐ, xếp thứ 23; thu nhập bình quân: 51,60 triệu VNĐ/năm, xếp thứ 21.[6]
Tỉnh Hà Tĩnh được thành lập lần đầu tiên năm 1831, đời vua Minh Mạng trên cơ sở chia trấn Nghệ An thành 2 tỉnh: Nghệ An (phía Bắc sông Lam); Hà Tĩnh (phía nam sông Lam). Theo đó, tỉnh Hà Tĩnh lúc thành lập với gồm 2 phủ Đức Thọ và Hà Hoa của trấn Nghệ An trước đó.
Năm1976, Hà Tĩnh sáp nhập vớiNghệ An, lấy tên làNghệ Tĩnh. Năm1991,Quốc hội Việt Nam khóa VIII ra nghị quyết chia tỉnhNghệ Tĩnh, tái lập tỉnhNghệ An và tỉnh Hà Tĩnh.[7][8][9]
Hà Tĩnh trải dài từ 17°54’ đến 18°37’ vĩ Bắc và từ 106°30’ đến 105°07’ kinh Đông, có vị trí địa lý:
Phía đông dãyTrường Sơn với địa hình "hẹp, dốc" và nghiêng từ tây sang đông, độ dốc trung bình 1,2%, có nơi lên đến 1,8%.[10] Lãnh thổ chạy theo hướng tây bắc - đông nam và bị chia cắt bởi các sông suối củadãy Trường Sơn với những dạng địa hình chuyển tiếp, xen kẻ lẫn nhau. Sườn Đông củadãy Trường Sơn nằm ở phía tây, có độ cao trung bình 1500mét, đỉnh Rào Cọ 2.235mét, phía dưới là vùng đồi giống bát úp, tiếp nữa là dảiđồng bằng chạy ra biển có độ cao trung bình 5mét và sau cùng là dãy cát ven biển bị những cửa lạch chia cắt. Tỉnh Hà Tĩnh bị chia làm 4 loại địa hình gồm:[10]
Hà Tĩnh nằm trong khu vựcnhiệt đớigió mùa nóng ẩm. Nó chịu ảnh hưởng của khí hậu chuyển tiếp giữa miền Bắc và miền Nam, vì những cơn gió từ miền Bắc đổ vào và thời tiết ấm áp hơn của miền Nam. Nhiệt độ trung bình 24 °C-24,8 °C. Hàng năm, Hà Tĩnh có 2 mùa mưa và hè:[11]
Hà Tĩnh hiện có 276.003 ha rừng, gồm 199.847 ha rừng tự nhiên và 76.156 ha rừng trồng, với độ che phủ của rừng đạt 45 %. Rừng tự nhiên là kiểu rừng nhiệt đới, vùng núi có thể gặp các loại rừng lá kim á nhiệt đới. Rừng trồng phần lớn làthông nhựa. Hà Tĩnh có thảm thực vật rừng với hơn 86 họ và 500 loài cây gỗ, gồm những loại gỗ "quý" nhưlim xanh, sến, táu, đinh, gụ,pơmu... và những loài thú nhưhổ, báo, hươu đen, dê sừng thẳng, trĩ,gà lôi và các loài bò sát khác.[12]
Hà Tĩnh có bờ biển dài 137 km với những cửa sông với khoảng 267 loài cá, thuộc 90 họ, 20 loài tôm, nhuyễn thể nhưsò, mực,...[13] Về khoáng sản, tỉnh có trữ lượng khoáng sản nằm rải rác ở hầu khắp các huyện gồmthan đá, sắt, thiếc, phosphorit,than bùn,cao lanh, cát thủy tinh,thạch anh.[14]
Hà Tĩnh có những sông chảy qua, con sông lớn nhất làsông La vàsông Lam, ngoài ra cósông Ngàn Phố,Ngàn Sâu, sông Ngàn Trươi,Rào Cái. Tổngchiều dài các con sông khoảng 400 km, tổng sức chứa 13 tỷ m³. Cònhồ Kẻ Gỗ,hồ Sông Rác, hồ Cửa Thờ Trại Tiểu, đập Đồng Quốc Cổ Đạm... ước khoảng 600 triệu m³.[15]
Tỉnh Hà Tĩnh được chia ra thành 69 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó bao gồm 60 xã và 9 phường.[16]
| Danh sách các đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Hà Tĩnh[17] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Năm 1831, vuaMinh Mạng chiatrấn Nghệ An thành 2 tỉnh: Nghệ An (phía Bắcsông Lam); Hà Tĩnh (phía namsông Lam). Tỉnh Hà Tĩnh được thành lập với 2 phủ Đức Thọ và Hà Hoa củatrấn Nghệ An trước đó. NămMinh Mạng 17 (1838) lập thêm huyện Hoa Xuyên thuộc phủ Hà Hoa (Hoa Xuyên tức làCẩm Xuyên sau này). Năm Minh Mạng 21 (1840), 2 huyện (trước củavương quốc Viêng Chăn bị diệt vong bởiXiêm La và đất châu Trịnh Cao) là: Cam Cát (tứcKhamkheuth tỉnhBorikhamxay) và Cam Môn (tức vùng các huyệnHương Khê,Vũ Quang và phia Đông Bắc tỉnhKhammuane ngày nay), từng nhập vào phủ Trấn Định (tức Ngọc Ma) thuộc xứ Nghệ củaĐại Nam, đến lúc đó Minh Mạng cho nhập vào phủ Đức Thọ của tỉnh Hà Tĩnh. NămThiệu Trị thứ nhất (1841), đổi phủ Hà Hoa thành phủ Hà Thanh (do kỵ húy), đồng thời Thiệu Trị lấy cả 3 phủ Trấn Định, Trấn Tĩnh, Lạc Biên (trước thuộc Nghệ An) nhập vào tỉnh Hà Tĩnh.[19]
Ngày2 tháng 3 năm1992, thành lập thị xãHồng Lĩnh thuộc tỉnh Hà Tĩnh trên cơ sở tách thị trấn Hồng Lĩnh; 2 xã Đức Thuận và Trung Lương; 1 phần xã Đức Thịnh thuộc huyện Đức Thọ cùng với 2 xã Đậu Liêu và Thuận Lộc thuộc huyện Can Lộc.[20]
Ngày4 tháng 8 năm2000, thành lập huyệnVũ Quang trên cơ sở tách 6 xã: Đức Lĩnh, Đức Giang, Đức Liên, Ân Phú, Đức Hương, Đức Bồng thuộc huyệnĐức Thọ, 5 xã: Hương Thọ, Hương Minh, Hương Đại, Hương Điền, Hương Quang, Hương Trạch, thuộc huyệnHương Khê và xã Sơn Thọ thuộc huyệnHương Sơn.[21]
Ngày7 tháng 2 năm2007, thành lập huyệnLộc Hà trên cơ sở tách 7 xã: Ích Hậu, Hồng Lộc, Phù Lưu, Bình Lộc, Tân Lộc, An Lộc, Thịnh Lộc thuộc huyệnCan Lộc và 6 xã: Thạch Kim, Thạch Bằng, Thạch Châu, Mai Phụ, Hộ Độ, Thạch Mỹ thuộc huyệnThạch Hà.[22]
Ngày28 tháng 5 năm2007, chuyển thị xã Hà Tĩnh thành thành phốHà Tĩnh.[23]
Ngày10 tháng 4 năm2015, thành lập thị xãKỳ Anh trên cơ sở tách thị trấn Kỳ Anh và 11 xã thuộc huyệnKỳ Anh.[24]
Ngày1 tháng 1 năm2025, giải thể huyện Lộc Hà, địa bàn sáp nhập vào thành phốHà Tĩnh và huyệnThạch Hà.[25]
Từ đó, tỉnh Hà Tĩnh có 1 thành phố, 2 thị xã và 9 huyện.
| Lịch sử phát triển dân số | |
| Năm | Dân số |
| 1995 | 1.247.700 |
| 1996 | 1.253.200 |
| 1997 | 1.258.600 |
| 1998 | 1.264.400 |
| 1999 | 1.271.100 |
| 2000 | 1.268.400 |
| 2001 | 1.265.100 |
| 2002 | 1.260.800 |
| 2003 | 1.256.300 |
| 2004 | 1.252.200 |
| 2005 | 1.247.800 |
| 2006 | 1.243.600 |
| 2007 | 1.239.000 |
| 2008 | 1.234.000 |
| 2009 | 1.227.800 |
| 2010 | 1.228.200 |
| 2011 | 1.229.300 |
| 2012 | 1.243.195 |
| 2013 | 1.249.104 |
| 2014 | 1.255.253 |
| 2015 | 1.261.288 |
| 2016 | 1.266.700 |
| 2017 | 1.270.814 |
| 2018 | 1.277.500 |
| 2019 | 1.288.866 |
| 2020 | 1.296.620 |
| 2021 | 1.301.601 |
Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, dân số toàn tỉnh Hà Tĩnh đạt 1.288.866 người, mật độ dân số đạt 205 người/km².[26] Trong đó dân số sống tại thành thị đạt 251.968 người, chiếm 19,5% dân số toàn tỉnh,[27] dân số sống tại nông thôn đạt 1.036.898 người, chiếm 80,5%.[28] Dân số nam đạt 640.709 người,[29] trong khi đó nữ đạt 648.157 người.[30] Tỷ lệ tăng tự nhiên dân số phân theo địa phương tăng 0.49 ‰.[31]
Theo thống kê của Tổng cục Thống kêViệt Nam, tính đến ngày1 tháng 4 năm2009, trên địa bàn toàn tỉnh có 31 dân tộc cùng 1người nước ngoài sinh sống. Trong đó dân tộcKinh là đông nhất với 1.224.869 người, xếp ở vị trí thứ 2 làngười Mường với 549 người,người Thái đứng ở vị trí thứ 3 với 500 người, thứ 4 làngười Lào với 433 người.[32] Tỉnh có 1 số dân tộc khác gồm: Tày, Khmer, Hoa, Nùng, H'Mông, Dao, Gia Rai, Ê Đê, Ba Na, Sán Chay, Chăm, Cơ Ho, Xơ Đăng, Sán Dìu, Hrê, Raglay, Mnông, Thổ, Khơ Mú, Tà Ôi, Mạ, Giẻ - Triêng, La Chí, Chứt, Lô Lô, Cơ Lao, Cống.[32]
Tính đến ngày1 tháng 4 năm2019, Hà Tĩnh có 8Tôn giáo khác nhau chiếm 150.383 người. Trong đó, nhiều nhất làCông giáo có 149.273 người, thứ 2 làPhật giáo có 1.069 người và các tôn giáo khác làPhật giáo Hòa Hảo 7 người,Hồi giáo Việt Nam 6 người,Minh Lý Đạo 4 người,Tin Lành 18 người,Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa 1 người,Đạo Bửu Sơn Kỳ Hương 5 người.[32]
Riêng đạo Công giáo, Hà Tĩnh là 1 trong 15 tỉnh, thành phố có số lượng tín đồ đạo Công giáo đông nhất toàn quốc, có 6 giáo hạt, 58 giáo xứ, 231 họ đạo, 3 tu viện thuộc dòng Mến Thánh giá Vinh, ngoài ra còn 1 số cơ sở, nhóm nữ tu Dòng Mến Thánh giá, Dòng Bác ái. Năm 2019, toàn tỉnh có 56 linh mục và hơn 150 nữ tu ở các cơ sở dòng, nhóm nữ tu, có 149.273 giáo dân, chiếm 11,5% dân số, có 131/262 xã, phường, thị trấn có đông giáo dân và có 461 khu dân cư vùng giáo, trong đó 114 vùng giáo toàn vùng.[33]
Hà Tĩnh có đườngQuốc lộ 1 đi qua vớichiều dài 127,3 km (xếp thứ 3 trong các tỉnh cóQuốc lộ 1 đi qua), 107 kmđường cao tốc Bắc – Nam phía Đông, 87 kmđường Hồ Chí Minh và tuyếnđường sắt Bắc Nam chạy dọc theo hướng Bắc Nam vớichiều dài 70 km. Tỉnh có đườngQuốc lộ 8A chạy sangLào qua cửa khẩu Quốc tế Cầu Treo vớichiều dài 85 km,Quốc lộ 12C dài 55 km đi từ cảng Vũng Áng qua Quảng Bình đếncửa khẩu Cha Lo sangLào và Đông Bắc Thái Lan.[35]
Hà Tĩnh có 2 di tích được xếp hạngDi tích quốc gia đặc biệt:
Ngoài ra, Di tíchNgã ba Đồng Lộc ở huyện Can Lộc và Chỉ huy Sở Tiền phương Tổng cục Hậu cần, Bộ Tư lệnh 559, 500 ở huyện Hương Khê là hai điểm thuộc di tích quốc gia đặc biệtĐường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh.
