Giáo hội Công giáo hoàn vũ được tổ chức theo địa giới thành cácgiáo phận ở nhiềuquốc gia; lãnh đạo mỗigiáo phận là một vịgiám mục.Giáo phận Roma là giáo phận địa phương củagiáo hoàng; Tòa Rôma — quen gọi làTòa Thánh — đóng vai trò là thẩm quyền quản lý trung tâm của Giáo hội Công giáo. Cơ quan quản trị của Tòa Thánh, tứcGiáo triều Rôma, có trụ sở chính tạiRoma vàThành Vatican nằm gọn trong đó. Đây là một thành quốc nhỏ, độc lập, nơi giáo hoàng là nguyên thủ quốc gia và là vịquân chủ tuyển cử có toàn quyền.
Thuật ngữCatholic bắt nguồn từ chữκαθολικός (katholikos) trongtiếng Hy Lạp,[12][13] có nghĩa là "phổ quát", "chung" - lần đầu tiên được sử dụng để mô tả về Giáo hội từ những năm đầuThế kỷ thứ II. ChữKatholikos là dạng tính từ của chữκαθόλου (katholou) do sự kết hợp giữa hai từκατὰ ὅλου (kata holou), có nghĩa là "theo như toàn bộ". Từ nguyên nói trên được dịch sangtiếng Việt là "Công giáo". Như vậy tên gọi Giáo hội Công giáo có nghĩa là "Giáo hội phổ quát".
Kể từ sau cuộcLy giáo Đông - Tây năm 1054, một số giáo hội vẫn còn giữ lại sựhiệp thông với Tòa Rôma (gồmgiáo phận Rôma,Giám mục của giáo phận này làGiáo hoàng, tức thượng phụ giáo chủ tối cao) và vẫn dùng danh xưng là "Công giáo". Trong khi đó, các giáo hội khác ở phía Đông bắt đầu từ chối thẩm quyền tối cao của Giáo hoàng và họ coi giáo hội của mình mới là giáo hội "chính thống" kế thừa nguyên thủy từ thờiChúa Giêsu, vì vậy mới xuất hiện danh xưngChính thống giáo Đông phương. Sau cuộcCải cách Kháng nghị hồiThế kỷ XVI, các giáo hội "hiệp thông với Giám mục Rôma" vẫn tiếp tục để sử dụng từ "Công giáo" để chỉ chính mình, nhằm phân biệt với các giáo phái đã tách ra, mà thường được biết đến với tên gọi làTin Lành.
Có không ít sự bất đồng về cách dùng từ giữa "Giáo hội Công giáo Rôma" và "Giáo hội Công giáo", nguyên nhân là do một vài nhánhKitô giáo khác cũng tuyên bố họ là "Công giáo" (nghĩa là tôn giáo phổ quát).[13] Đặc biệt,Chính thống giáo Đông phương thích áp dụng thuật ngữ "Giáo hội Công giáo Rôma" để chỉ rõ trung tâm giáo hội này ởRôma, nhằm phân biệt với các giáo hội Đông phương có trung tâm ởConstantinopolis (nay làIstanbul). Nhiều người Công giáo thích gọi ngắn gọn là "Công giáo" thay vì "Công giáo Rôma".[14]
Thuật từ "Giáo hội Công giáo" là cách gọi phổ biến nhất được dùng trong các văn kiện chính thức của Giáo hội,[15] cũng là thuật từ màGiáo hoàngPhaolô VI dùng khi ký các văn kiện củaCông đồng Vatican II.[16] Tuy nhiên, cả các văn kiện xuất bản bởi Tòa Thánh[17] và một số Hội đồng Giám mục[18] đôi khi cũng dùng cách gọi "Giáo hội Công giáo Rôma".
Tổ chức và quản trị
Giáo huấn và Giáo Triều
Hệ thống phẩm trật của Giáo hội Công giáo đứng đầu là vịGiám mụcGiáo phận Rôma, chức danh làgiáo hoàng. Ông được tín hữu coi là đại diện cao nhất củaThiên Chúa ở trần gian, người có quyền uy, ảnh hưởng lớn nhất trong Giáo hội Công giáo toàn cầu[19] (trong đó bao gồm cả giáo hội theo nghi lễ Latinh và những giáo hội Công giáo theo nghi lễ Đông phương nhưng có hiệp thông trọn vẹn với Rôma). Thuật ngữ "Đông Phương" và "Tây Phương" mà Giáo hội Công giáo sử dụng không hàm ý chỉ vềchâu Á haychâu Âu nhưng chỉ về khu vực lãnh thổ của giáo hội tronglịch sử vàvăn hóa, với hai trung tâm làRôma (Tây Phương) vàConstantinopolis (Đông Phương).
Giáo hoàng hiện nay làGiáo hoàng Phanxicô, người được bầu trong một cuộcMật nghị Hồng y vào ngày13 tháng 3 năm2013. Thẩm quyền của Giáo hoàng gọi làGiáo huấn (Papacy), nghĩa là quyền giảng dạy tín hữu. Cơ quan trung ương giáo huấn thường được gọi là "Tòa Thánh" (Sancta Sedes trongtiếng Latinh), hoặc "Tông Tòa" (Apostolic See) nghĩa là "ngai tòa của Thánh Phêrô Tông đồ". Trực tiếp cộng tác với Giáo hoàng làGiáo triều Rôma, tức cơ quan quản lý và điều hành hoạt động của Giáo hội Công giáo. Giáo hoàng cũng lànguyên thủ quốc gia củaThành Vatican, mộtquốc gia có chủ quyền đầy đủ trên một lãnh thổ nằm trongthành phố Rôma,thủ đô nướcÝ.
Sau khi một vị Giáo hoàng qua đời hoặc từ chức, chỉ có các thành viên dưới 80 tuổi trongHồng y Đoàn mới có quyền họp tạiNhà nguyện Sistina ở Rôma để bầu ra Giáo hoàng mới.[20] Mặc dùcuộc bầu chọn này, thực tế chỉ dành riêng cho cáchồng y bầu chọn cho nhau, nhưng về mặt lý thuyết, bất kỳ người nam nào theo đạo Công giáo cũng có thể được chọn làm Giáo hoàng. Kể từ 1389, chỉ có hồng y mới được nâng lên vị trí đó.Hồng y là một tước hiệu danh dự mà Giáo hoàng ban cho một số giáo sĩ Công giáo, phần lớn là các vị lãnh đạo trong Giáo triều Rôma, các Giám mục của các thành phố lớn và các nhà thần học lỗi lạc, phụ giúp Giáo hoàng quản trị Giáo hội.[21]
Các phương quản trị đặc biệt
Nhà thờ Truyền Tin - nhà thờ lớn nhất ở Trung Đông dưới sự giám sát của Thánh Bộ các Giáo hội Đông Phương
Giáo hội Công giáo Hoàn vũ gồm có 24 phương quản trị (sui iuris). Lớn nhất trong số các phương quản trị này làGiáo hội Latinh, gồm hơn 1 tỷgiáo dân,[8] phát triển ởTây Âu trước khi lan rộng khắp thế giới. Vì thế, mỗi khi nhắc đến Giáo hội Công giáo, nhiều người thường đề cập đến giáo hội này. Giám mục thành Rôma (Giáo hoàng) là thượng phụ của phương quản trị Giáo hội Latinh.Giáo hội Latinh coi mình là nhánh lâu đời nhất và lớn nhất của Kitô giáo Tây Phương.
Nhỏ bé hơn so với Giáo hội Latinh là 23 phương tự trịCông giáo Đông phương1 với 17,3 triệu giáo dân. Mỗi phương quản trị (hay "lễ chế") trong số đó đều chấp nhận thẩm quyền của vị Giám mục Rôma về các vấn đề giáo lý. Những lãnh thổ này sở dĩ gọi là "tự quản đặc biệt" là vì cộng đoàn Kitô hữu Công giáo ở đó có khác nhau vềlịch sử,văn hóa, hình thức lễ nghi, thờ phượng chứ không khác biệt về giáo lý. Nói chung, đứng đầu mỗi phương quản trị thế này là mộtthượng phụ (patriarch) hay giám mục cao cấp, và họ được trao quyền quản trị đối với lãnh thổ của mình ở một mức độ tương đối về các nghi thứcphụng vụ,lịch phụng vụ, và các khía cạnh thờ phượng khác.
Các phương quản trịgiáo hội Công giáo ở Đông Phương là những tín hữu vẫn theo các niềm tin và truyền thống của Kitô giáo Đông Phương nhưng vẫn luôn hiệp thông trọn vẹn với Giáo hội Công giáo; hoặc những tín hữu đã ly khai sau cuộcLy giáo Đông - Tây nay trở vềhiệp thông với Rôma. Thượng phụ của các phương quản trị Công giáo Đông Phương do Thượng hội đồng Giám mục (synod of the bishops) của giáo hội đó bầu lên, các chức vị khác lần lượt là: tổng giám mục miền, giám mục v.v.. Tuy nhiên, Giáo hội Latinh cóGiáo triều Rôma được tổ chức cụ thể hơn, gồm có Thánh Bộ các Giáo hội Đông Phương, để duy trì mối quan hệ với họ.
Giáo hội Công giáo tại từngquốc gia,khu vực, hoặc cácthành phố lớn gọi là giáo hội địa phương, được tổ chức thànhgiáo phận (diocese hoặceparchies, tùy văn cảnh là Đông phương hay Tây phương), mỗi giáo phận do mộtGiám mục Công giáo lãnh đạo. Tính đến năm 2012, toàn Giáo hội Công giáo (cả Đông phương và Tây phương) gồm 2.966 đơn vị hành chính tương đương giáo phận.[8] Các Giám mục trong mộtquốc gia hoặc khu vực cụ thể thường được tổ chức thành một Hội đồng Giám mục. Hội đồng Giám mục là nơi quy tụ các vị lãnh đạo Giáo hội trong một quốc gia hay mộtlãnh thổ để hợp nhất với nhau thi hànhmục vụ theo thể cách và phương thức thích hợp với hoàn cảnh.[22] Các giáo phận lại được phân thành rất nhiều cộng đoàn nhỏ được gọi làgiáo xứ (hay xứ đạo, họ đạo), mỗi giáo xứ có một hoặc nhiềulinh mục,phó tế lãnh đạo dưới quyền của Giám mục.Giáo xứ là đơn vị có trách nhiệm trực tiếp cử hànhThánh lễ, các bí tích và mục vụ chogiáo dân Công giáo.
Mọi giáo dân đều có thể gia nhập vào đời sống tu trì tại các dòng tu. Các giáo dân nam giới còn có quyền học tập để được thụ phong thànhlinh mục. Mọitu sĩ Công giáo thường phải thực hiện theo ba lời khuyên trongPhúc Âm là: khó nghèo, khiết tịnh và vâng phục.[23] Các dòng tu nổi tiếng là: Dòng Biển Đức,Dòng Cát Minh, Dòng Đa Minh,Dòng Phanxicô, Dòng Thừa Sai Bác Ái,Dòng Tên...
Giáo hội Công giáo có tổ chức phẩm cấp, mỗi cấp có người trị sự được Giáo hội chỉ định với bachức Thánh2 sau: Giám mục, linh mục và phó tế. Các chức danh giáo sĩ đó đều phải cam kết sống độc thân.
Giám mục: là những người kế vị các ThánhTông đồ, các vị này có đầy đủ quyền năng và uy phong như nhau, kể cả Giáo hoàng. Nhưng vì Giáo hoàng là vị tông đồ "trưởng" - là vị thủ lĩnh các tông đồ nên có quyền quyết định cao hơn mà thôi. Giám mục chính tòa là người lãnh đạo một giáo phận với lãnh thổ tương đương với cấp tỉnh, thành phố của một quốc gia. Các Giám mục được quyền tấn phong một linh mục làm Giám mục khi đã được Giáo hoàng ủy quyền, truyền chức linh mục cũng như phó tế và cử hành mọi bí tích. Các Giám mục lãnh đạo giáo phận lớn hoặc giữ chức vụ quan trọng thường được phong lên danh hiệu là tổng Giám mục. Thông thường, các Giám mục phải thực hiện chuyến đivisita ad limina3 theo định kỳ để trình bản báo cáo về giáo phận của mình lên Giáo hoàng.[24]
Linh mục: là những người phụ giúp cho Giám mục trong việc phục vụ và quản trị giáo hội địa phương. Các linh mục phải được xác định thuộc thẩm quyền của Giám mục nào. Linh mục Công giáo luôn luôn là nam giới, và chưa hề có ngoại lệ cho phụ nữ.[25] Các linh mục được cử hành Thánh lễ cũng như các bí tích khác khi có chuẩn y của Giám mục. Nếu là linh mục triều thì thường cai quản một giáo xứ trong giáo phận, còn linh mục dòng thì sống trong nhà dòng hoặc làm công việc truyền giáo. Khi hội đủ những điều kiện cần và đủ thì một linh mục, qua sự đề cử của Giám mục trên quyền, có thể được Giáo hoàng chọn làm Giám mục. Các linh mục có công lao lớn cho giáo hội thường được phong danh hiệuđức ông.
Phó tế: là những người dưới cấp linh mục và thông thường thì mọi phó tế sẽ được phong làm linh mục (ngoại trừ chứcphó tế vĩnh viễn).
Danh hiệuhồng y do Giáo hoàng phong cho những Giám mục (trường hợp đặc biệt là linh mục) có vai trò, vị trí hoặc đóng góp lớn cho Giáo hội Công giáo. Ngoài ra còn có các thừa tác viên phụng vụ. TừCông đồng Vatican II, Giáo hội cho phép những người trưởng thành dù đãkết hôn được phong chức thừa tác viên vĩnh viễn. Họ có thể đảm nhận vai trò đọc Phúc âm, dạy giáo lý, phụ tárửa tội, dẫn dắt phụng vụ, làm chứnghôn phối, hướng dẫn nghi thứctang lễ...
Giáo hội Công giáo có sự phân biệt giữa nghi thức phụng vụ chung của toàn cộng đoàn và việc cầu nguyện hoặc thực hành sống đạo riêng của từng cá nhân. Các nghi thức phụng vụ chung đều do Giáo hội quy định, gồm cóThánh lễ, cácBí tích vàCác giờ kinh Phụng vụ. Tất cả tín hữu Công giáo được Giáo hội khuyến khích tham dự vào các nghi thức phụng, nhưng việccầu nguyện và sống đạo là vấn đề cá nhân, không ai có thể can thiệp vào ai.
Trung tâm của việc thờ phượng là cử hànhBí Tích Thánh Thể. Theo giáo lý của Giáo hội Công giáo, mỗi lần cử hành Thánh lễ thìbánh mì vàrượu nho trở thành Mình và Máu của Chúa Kitô, qua lời truyền phép của linh mục. Đó là sự biến đổi về bản thể (thần tính) chứ không phải về vật lý (lý tính). Những lời truyền phép này được trích ra từPhúc âm Nhất lãm và một lá thư củaTông đồ Phaolô4. Giáo hội dạy rằng, Chúa Kitô đã thiết lập một Giao Ước Mới (Tân Ước) với nhân loại thông qua việc cử hành Bí tích Thánh Thể trong bữaTiệc Ly, theo như Kinh Thánh đã chép.
Bởi vì họ tin rằng Chúa Kitô hiện diện trong Thánh Thể, nên có những quy tắc nghiêm ngặt về việc lãnh nhận Bí tích Thánh Thể (rước lễ). Bí tích này chỉ có thể được cử hành bởi một linh mục hay Giám mục Công giáo. Những người cho rằng mình đang phạm tội trọng thì bị cấm không được lãnh nhận bí tích cho đến khi họ đã nhận được ơn tha thứ thông qua các Bí tích Hòa Giải. Người Công giáo thường phải nhịn ăn uống (ngoại trừ nước lã và thuốc trị bệnh) ít nhất một giờ trước khi rước lễ5.
Người Công giáo không được phép lãnh nhận bánh và rượu được cử hành trong các nhà thờ Tin Lành, vì theo quan điểm của Giáo hội Công giáo, các nhánh Tin Lành đã thiếu đi Bí tích Truyền Chức Thánh, và do đó họ cũng không có Bí tích Thánh Thể hợp lệ. Còn tại các giáo hộiChính Thống giáo Đông phương, một tín hữu Công giáo vẫn có thể lãnh nhận Thánh Thể từ một nhà thờ thuộc giáo hội này trong hoàn cảnh đặc biệt có sự phê duyệt của giáo quyền địa phương, dù rằng việc đó là không được khuyến khích6. Tuy nhiên, đối với các Thánh lễ cử hành bởi giáo sĩ thuộcHội Công giáo Yêu nước Trung Quốc (tổ chức không được Tòa Thánh công nhận), tín hữu vẫn có thể tham dự và rước lễ nếu không có sự lựa chọn nào khác.[26]
Cả 24 phương tự trị(sui iuris) của Giáo hội Công giáo đều có hình thức lễ nghi và truyền thống phụng vụ riêng của mình. Điều này phản ánh sự đa dạng về lịch sử và văn hóa chứ không phải là sự khác biệt trong đức tin. Các hình phụng vụ của lễ nghi Rôma được sử dụng phổ biến hơn cả, nhưng ngay cả trong giáo hội tại Latinh cũng chỉ sử dụng một vài lễ nghi khác nhau, còn các giáo hội tại Đông Phương thì có nghi thức riêng biệt cho từng giáo hội. Dù rằng có thể khác nhau về lễ nghi nhưng các giáo hội tự trị đều cử hànhBí tích Thánh Thể trongThánh lễ và coi đó là trung tâm của tất cả các nghi thức phụng vụ Công giáo.
Lễ nghi Tây Phương
Một Thánh lễ Tridentine cổ xưa được tái cử hành năm 2009 tại một nhà nguyện
Lễ nghi Latinh (Rôma) là nghi thức thờ phượng được sử dụng phổ biến nhất của Giáo hội Công giáo. Lễ nghi này được sử dụng trên toàn thế giới, thông qua các hoạt động truyền giáo tích cực của cácquốc gia Tây Âu (Tây Ban Nha,Bồ Đào Nha,Pháp,Ý...) trong suốt chiều dài lịch sửKitô giáo.
Có hai ấn bản lễ nghi Rôma được sử phép sử dụng hiện nay: ấn bản sau năm1969 củaSách Lễ Rôma (doGiáo hoàng Phaolô VI chuẩn nhận) hiện nay đang được sử dụng trong các ngôn ngữ bản địa trên khắp thế giới; và ấn bản năm 1962 (Thánh Lễ Tridentina). Kể từ năm2007, nghi thức Thánh lễ bằngtiếng Latinh "Tridentina" được giáo hội bắt đầu sử dụng lại sau khi bị hủy bỏ từCông đồng Vatican II năm1963.[27] TạiHoa Kỳ, các giáo xứ lại sử dụng một lễ nghi riêng, là biến thể giữa lễ nghi Rôma nhưng vẫn giữ được một số từ ngữ trong phụng vụAnh giáo. Dự kiến cũng sẽ có một lễ nghi riêng dành cho các cựu tín hữuAnh giáo nay gia nhập vào Giáo hội Công giáo. Ngoài ra còn có các lễ nghi Tây Phương khác (không phải Rôma) bao gồm Lễ nghi Ambrosian và Mozarabic.
Lễ nghi Đông Phương
Một Giám mục Công giáo Đông phương chủ trì một nghi thức theo truyền thống
Lễ nghi của cá giáo hội Công giáo ở Đông Phương thường tương tự với lễ nghi của Chính thống giáo và các giáo hội khác ởĐông Âu, Đông Bắc Phi, vàTrung Đông không cònhiệp thông với Giám mục Rôma nữa. Giáo hội Công giáo Đông Phương là một trong hai nhóm tín hữu đã khôi phục hoàn toàn sự hiệp thông với Giám mục Rôma, nhưng vẫn giữ gìn bản sắc Kitô hữu Đông Phương độc đáo của họ.
Các nghi lễ được sử dụng bởi giáo hội Công giáo Đông Phương bao gồm: lễ nghi Byzantine sử dụng ở Antiochian, Hy Lạp và Slave, lễ nghi Alexandria, lễ nghi Syria, lễ nghi Armenia, lễ nghi Maronite, và lễ nghi Chaldean. Trong những năm gần đây, giáo hội Công giáo Đông Phương đã quay trở lại với tập quán truyền thống phù hợp với Sắc lệnh về các Giáo hội Đông phương(Orientalium Ecclesiarum) củaCông đồng Vatican II. Mỗi giáo hội cólịch phụng vụ riêng của mình.
Giáo hội Công giáo dạy rằng: các bí tích là những dấu hiệu thiêng liêng do Đấng Kitô lập ra và giao phó cho Giáo hội để ban lại cho chúng ta. Chúng mang lại hiệu quả Thánh thiện cho những ai thực tâm đón nhận chúng. Toàn bộ đời sống phụng vụ của Giáo hội xoay quanh việc cử hành Thánh lễ và các bí tích. Có bảy Bí tích được Giáo hội công nhận là:Thanh Tẩy (rửa tội),Thêm Sức,Thánh Thể,Bí tích Hòa Giải (giải tội),Truyền Chức Thánh,Xức Dầu Thánh vàHôn Phối. Những người bịvạ tuyệt thông thì mất quyền lãnh nhận các bí tích.
Các Giờ Kinh Phụng vụ
Các Giờ Kinh Phụng vụ (hay còn gọi là kinh Thần Vụ) là những giờ kinh của toàn thể Hội Thánh Công giáo dâng lên Thiên Chúa, được cử hành cách long trọng trong các cộng đoàn dòng tu,chủng viện, các hội đoàn giáo dân hay cũng có thể cử hành riêng mỗi cá nhân nếu không có điều kiện đọc cùng cộng đoàn. Kinh Phụng vụ được chia làm nhiều giờ theo thời gian trong ngày (kinh Sách, kinh Sáng, Kinh Trưa (giờ Ba, giờ Sáu, giờ Chín), kinh Chiều, kinh Tối). Trong giờ kinh, họ thường đọc hoặc hát các bàithánh thi,thánh vịnh và các lời cầu nguyện theo mẫu đã đượcHội Thánh quy định và biên soạn. Việc thực hành này là bắt buộc với những người đã được lãnh nhận chức thánh (như phó tế, linh mục, giám mục). Ngoài ra còn phải kể đến các hoạt động sùng bái của các tín hữu ngoan đạo, đơn giản nhất là việc cầu nguyện vào buổi sáng và buổi tối, hình thức khác là một mình hay tụ họp lại để đọcThánh Kinh và suy niệm. Ngoài nghi thức phụng vụ ra, Giáo hội Công giáo còn có một sự đa dạng về thực hành sống đạo mà cầu nguyện là hình thức rất được khuyến khích vì nó được coi là sự vận động để phát triển đời sống thiêng liêng của tín hữu, thắt chặt mối quan hệ giữa con người vớiThiên Chúa. Các việc làm đạo đức rất được Giáo hội khuyến khích. Chúng có thể là việc tôn kính Thánh tượng, viếngnhà thờ, đihành hương, rước kiệu,Đàng Thánh Giá,Chầu Thánh Thể và đọcKinh Mân Côi.
Giáo lý Đức tin
Đức tin Công giáo được tóm lược trongTín điều Nicea và thể hiện chi tiết trongSách Giáo lý Công giáo. Căn cứ vào những lời hứa của Chúa Kitô trongSách Phúc Âm, Giáo hội Công giáo tin rằng họ liên tục được hướng dẫn bởiChúa Thánh Thần để bảo vệ họ không rơi vào những lạc giáo.Chúa Thánh Thần soi dẫn để tín hữu nhận biết Thiên Chúa qua Thánh Kinh, Thánh Truyền và Huấn Quyền của Giáo hội. BàMaria cũng chiếm vị trí quan trọng trong đức tin của người Công giáo. Họ tin rằng vì bà là mẹChúa Giêsu nên bà có sức ảnh hưởng lớn đến việc Thiên Chúa ban ơn cho tín hữu.
Giáo hội Công giáo dạy rằngThiên Chúa là đấngduy nhất, vĩnh hằng, thượng quyền, thông suốt tất cả, công chính vẹn toàn và hiện diện mọi nơi. Tín hữu Công giáo tin thuyếtBa Ngôi: Thiên Chúa là tự nhiên mà có, bản thể và hiện thân là một Chúa nhưng lại tồn tại trong ba ngôi vị (tam vị nhất thể), từng ngôi vị đồng nhất với bản thể, không ngôi vị nào hơn ngôi vị nào và chỉ phân biệt về quan hệ giữa ba ngôi vị: giữaChúa Cha vàChúa Con, giữa hai ngôi vị này vớiChúa Thánh Thần, thành mộtThiên Chúa Ba Ngôi.
Chúa Cha thường được liên tưởng là đấngsáng tạo ra mọi vật mọi loài trongvũ trụ. Thiên Chúa cũng yêu thương và chăm sóc cho thụ tạo của mình, ngài trực tiếp tham gia vào thế giới và cuộc sống của con người, mong muốn con người kính thờ Chúa và yêu thương đồng loại. Công giáo còn tin rằng,con người là loài thụ tạo có thân xác (hữu hình) và linh hồn (vô hình) gắn bó mật thiết với nhau. Bên cạnh đó, còn có thụ tạo vô hình khác làthiên thần, làm nhiệm vụ tôn thờ và phục vụ Thiên Chúa. Một số thiên thần đã chọn chống lại Thiên Chúa, trở thànhma quỷ, và tìm cách gây hại cho nhân loại. Trong số đó, lãnh đạothiên thần nổi loạn gọi làSatan hoặc Lucifer.
Giáo hội Công giáo tin rằng Thiên Chúa chỉmặc khải trọn vẹn qua người con duy nhất làGiêsu Kitô, Ngôi Hai Thiên Chúa nhập thể làm người.Giáng sinh xuống trần gian bởiTrinh nữ Maria nên Giêsu vừa mang bản tính Thiên Chúa vừa mang bản tính loài người. Qua cuộc đời và triết lý của mình, Giêsu đã dạy mọi người cung cách sống, nói về tình yêu của Thiên Chúa và ban tặng hồng ân, vinh quang cho những ai tin mình.Cuộc tử nạn và phục sinh của Chúa Giêsu là cái giá tột đỉnh mà Chúa phải gánh chịu để đền bù chotội lỗi của loài người, để họ được thứ tha và hòa giải với Thiên Chúa. Chúa Thánh Thần được tin canh tân, Thánh hóa Giáo hội kể từ sau khi Chúa Giêsu về trời.
Theo Công giáo, "mầu nhiệm" là những điều huyền bí về Thiên Chúa mà tài trí con người không thể hiểu và giải thích đầy đủ được nhưng tin đó là chân lý. Tóm lại, tín hữu Công giáo có thể tuyên xưng đức tin cơ bản qua câu nói: "Có ba mầu nhiệm chính trong Đạo: Thứ nhất là Mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi, thứ hai là Mầu nhiệm Ngôi Hai xuống thế làm người, thứ ba là Mầu nhiệm Ngôi Hai cứu chuộc".
Trong đức tin của người Công giáo, loài người trước đây được Thiên Chúa sáng tạo ra đểhiệp thông với ngài nhưng vì không vâng lời Thiên Chúa khi ăn trái của "cây biết điều thiện điều ác" (trái cấm),Adam và Eva - tổ tiên loài người theo Công giáo – đã làm mối quan hệ đó bị đổ vỡ khiếntội lỗi và sựchết lan tràn khắpthế giới.[28] Vấp ngã này của con người được gọi là tội nguyên tổ (hay tội tổ tông). Từ đây, con người đánh mất đi tình trạng nguyên thủy của mình là được hiệp thông với Thiên Chúa, bị đưa vào tình trạng của sự chết nhưng qua ý tưởng con người có mộtlinh hồn bất tử. Khi Giêsu đến với thế giới, giữa Thiên Chúa và loài người đã có sự hòa giải qua hiến tế bằng cái chết và sự sống lại của Giêsu, một lần nữa con người lấy lại được sự hiệp thông và dự phần vào vinh quang Thiên Chúa.
Giáo hội dạy rằng Thiên Chúa dành cho tất cả mọi người sự cứu rỗi để hướng tới một cuộc sống vĩnh hằng và ngài coi đó như là một hồng ân, một vinh quang qua sự hiến tế của Đấng Kitô. "Với những nỗ lực để tỏ tường về Thiên Chúa, chẳng có câu trả lời chính xác nào hay tài trí nào của con người làm được. Giữa Thiên Chúa và chúng ta có một sự khác biệt vô tận khiến chúng ta phải thừa nhận về ngài, Thiên Chúa chúng ta".[29] Thiên Chúa là đấng bào chữa, là đấng giải thoát chúng ta khỏi tội lỗi. Hoặc là chúng ta đón nhận hồng ân này Thiên Chúa ban cho ta thông qua đức tin vào Giêsu Kitô và phép rửa tội[b] hoặc là khước từ nó. "Đức tin không hành động là đức tin chết".
Giáo hội còn dạy rằng con người cần phải được thanh tẩy ngay từ lúc này, ngay trong thực tại này (tức cuộc sống trần thế) vì khi chết rồi thì không thể làm gì hơn được nữa. Thanh tẩy là khi nhậnPhép rửa và nó bị mất đi khi linh hồn phạm tội chết (tội trọng). Tội trọng là sự cố ý vượt quá giới luật của Thiên Chúa cách nghiêm trọng. Nhưng con người có thể lại được sự Thánh tẩy khi người ấy thành thật thú nhận trong Bí tích Hòa giải. Nếu ai đó biết sám hối tội lỗi của họ trước khi chết mà không thể thông quaBí tích Hòa Giải được vì lý do khách quan nào đó thì với lời khẩn cầu, tội của họ cũng tự nhiên được tha thứ.
Qua hiến tế của Giêsu bằng cái chết trênthập giá, sự cứu rỗi thậm chí còn được ban ra bên ngoài ranh giới của Giáo hội, nghĩa là phổ biến cho mọi người. Do đó, các Kitô hữu lẫn dân ngoại, nếu ai nhiệt thành đáp lại chân lý này thì Thiên Chúa sẽ bày tỏ lòng xót thương của ngài đối với họ. Điều này đôi khi là một trách nhiệm để trở thành thành viên của Giáo hội.
PhépThanh Tẩy (rửa tội) là một nghi thức quan trọng của người Kitô hữu, qua lăng kính của Giáo hội Công giáo, nó được nâng lên hàng bí tích. Phép rửa không chỉ làm thanh tẩy tội lỗi của một người nào đó, nó cũng làm cho họ trở thành "con cái Thiên Chúa và được dự phần với ngài", trả lại cho con người trạng thái nguyên bản mà đã được hình thành giống như hình ảnh của Thiên Chúa. Phép rửa còn là cầu nối giữa người nào đó với đời sống cộng đoàn Giáo hội. Bởi vậy, khi chịu phép rửa trong Giáo hội, là thân thể Đức Kitô, người ta cũng sẻ chia cuộc khổ nạn và phục sinh với ngài. Sự cứu rỗi là phổ biến cho tất cả mà không loại trừ ai. Công giáo tin rằng Thiên Chúa không nỡ từ chối một khẩn cầu cứu rỗi của ai đó bên ngoài Giáo hội. Điều này là một trong những quan điểm bất đồng lớn giữa Công giáo và Kháng cách.
Những lời giảng dạy của Giáo hội Công giáo là những điều được trích dẫn ra từ hai nguồn:Thánh Kinh vàThánh Truyền. Họ cho rằng cả hai đều xuất phát từ Thiên Chúa[30] và được giải thích bởiHuấn Quyền (Magisterium) của Giáo hội. Danh sách và nội dung chính thức về các sách Thánh kinh được Giáo hội Công giáo chấp nhận là những bản Thánh Kinh viết bằngtiếng Latin hồi thế kỷ thứ IV, cụ thể là 46 quyển củaCựu Ước và 27 quyển củaTân Ước.
Năm1943, trong bức thông điệp "Divino Afflante Spiritu" của ông,Giáo hoàng Piô XII đã khuyến khích những học giả Thánh Kinh hãy cần mẫn nghiên cứu về ngôn ngữ nguyên bản của các sách Thánh Kinh (tiếng Do Thái,Hy Lạp,Aram trongCựu Ước vàtiếng Hy Lạp trongTân Ước) và những ngôn ngữ chung nguồn gốc khác để hiểu biết sâu rộng và đầy đủ hơn về những văn bản này, và cho rằng: "văn bản nguyên bản... được viết bằng ơn linh hứng của tác giả thì có thẩm quyền và giá trị hơn bất kỳ bản nào, thậm chí cả những bản đã được dịch rất hoàn hảo, dù đó là cổ xưa hay hiện đại".[31]
Thánh Truyền (gọi tắt của Truyền thống các Thánh Tông Đồ) mà Giáo hội Công giáo định nghĩa rằng: "mang lời của Thiên Chúa đã được Chúa Kitô và Chúa Thánh Thần ủy thác cho các Tông Đồ và truyền đạt lời Chúa cách nguyên vẹn cho những người kế vị các Tông Đồ để các vị này gìn giữ, trình bày và truyền bá lời đó cách trung thành khi giảng dạy".[32] Nguồn gốc Thánh Truyền thì rất đa dạng và những giảng dạy của Giáo hội ngày nay thường là được truyền khẩu từ các tông đồ. Nhiều ghi chép của các cha đạo sơ khai đã phản ánh được Thánh Truyền.
Huấn Quyền là thẩm quyền giáo huấn, giải thíchKinh Thánh và đức tin của các vị lãnh đạo giáo hội như Giáo hoàng, Giám mục, linh mục, nhằm giúp cho tín hữu hiểu rõ vấn đề.
Giáo hội Tông Truyền
Giáo hội là "thân thể Chúa Kitô"7 mà ngài là "đầu" và Công giáo dạy rằng đó là một thân thể được hiệp nhất bởi những người tin Chúa cả trênthiên đàng và trênđịa cầu này. Theo Giáo Lý, Giáo hội Công giáo xưng mình là "Giáo hội duy nhất của Chúa Kitô". Giáo hội này dạy rằng người sáng lập ra họ là chínhChúa Giêsu Kitô, đã bổ nhiệm mười hai tông đồ tiếp tục công việc của Chúa Giêsu sau khi ông về trời. Các tông đồ đó là những vị Giám mục đầu tiên của Giáo hội.
Giáo hội Công giáo diễn giải: tổ chức Giáo hội của họ là sự hiện diện liên tục của Chúa Giêsu trên Trái Đất, và tất cả các Giám mục đượctấn phong hợp lệ là người kế thừa các tông đồ khi xưa (Tông Truyền). Trong đó, các Giám mục thành Rôma được coi là người kế vị tông đồ trưởng SimonPhêrô, có quyền tối thượng ở trần gian nên được gọi làGiáo hoàng.
Niềm tin về cái chết
Chúa Thăng Thiên, tranh của Dosso Dossi (thế kỷ XVI) với thiên đàng bên trên và trần gian bên dưới.
Giáo hội Công giáo dạy rằng,con người gồm cóthể xác vàlinh hồn.Cái chết chỉ là sự chấm dứt của thân xác nhưng linh hồn là bất diệt. Ngay sau khi chết, linh hồn của mỗi người sẽ nhận được một cuộc phán xét riêng của Thiên Chúa, nhưng vẫn còn một cuộc phán xét chung thẩm cho cả nhân loại trongngày tận thế, khi mà Chúa Kitô quay lại trần gian làmthẩm phán. Theo đó, cuộc chung thẩm này sẽ chấm dứt tình trạng hiện tại của nhân loại và bắt đầu một Thiên Quốc (Nước Trời) mới và tốt đẹp hơn do Thiên Chúa cai trị. Theo Giáo lý Công giáo, vàongày tận thế, linh hồn sẽ nhập lại thể xác (đượctái sinh) và sau đó mỗi người sẽ phải chịu bản án thưởng hay phạt tùy theo những việc họ đã làm khi còn sống ở trần gian. Họ sẽ đi vào một trong ba tình trạng sau:
Thiên đàng là tình trạng hạnh phúc tối thượng và vĩnh viễn. Ai chết trong ân sủng của Thiên Chúa và ai không cần bất cứ sự thanh luyện cuối cùng nào, sẽ được qui tụ quanh Chúa Giêsu và Đức Maria, các thiên thần và các Thánh ... được chiêm ngắm Thiên Chúa "mặt giáp mặt" (1 Cr 13,12) ... sống trong sự hiệp thông tình yêu với Chúa Ba Ngôi và chuyển cầu cho chúng ta (Toát Yếu Giáo Lý của Giáo hội Công giáo, số 209).[33]
Luyện ngục là tình trạng của những người chết trong tình thân với Thiên Chúa, nhưng dù đã được đảm bảo ơn cứu độ vĩnh cửu, họ còn cần thanh luyện trước khi được hưởng hạnh phúc thiên đàng (Toát Yếu Giáo Lý của Giáo hội Công giáo, số 210).[33] Những linh hồn ở luyện ngục có thể nhận được sự cầu thay nguyện giúp của các Thánh trên thiên đàng và những người đang sống ở trần gian.
Hỏa ngục: là tình trạng xa cách đời đời khỏi Thiên Chúa. (Toát Yếu Giáo Lý của Giáo hội Công giáo, số 212),[33] phải chịu sự đau khổ vô cùng, dành cho những người phạm tội trọng và không chịuhối cải. Tình trạng ày kéo dài vô hạn. Trước đây, quan niệm hỏa ngục là nơi chịu sự tra tấn, thiêu đốt bằnglửa cực nóng củama quỷ nhưng quan niệm hiện đại cho rằng, nơi nào mà không có sự hiện diện và tình yêu của Thiên Chúa thì cũng chịu đau khổ như hỏa ngục vậy.
Maria và các Thánh
Đức Nữ Đồng Trinh cầu nguyện, tranh của Sassoferrato, thế kỷ XVII
BàMaria - mẹ của Giêsu Nazareth - chiếm một vị trí quan trọng trong Giáo hội Công giáo. Các giáo pháiKháng Cách thường chỉ trích Công giáo về điều này vì họ cho rằng chỉ nên tôn thờ Thiên Chúa mà thôi, việc tín hữu Công giáo tôn thờ bà Maria là tôn thờ ngẫu tượng, trái với luật Chúa. Tuy nhiên, Giáo hội Công giáo lập luận rằng họ chỉ dành cho bà Maria sự tôn kính đặc biệt chứ đó không phải là sự tôn thờ.[34] Giáo hội Công giáo thường xưng bà Maria với danh hiệu làĐức Mẹ,Nữ Vương,Thánh Mẫu... Họ tin rằng bà Mariađồng trinh vĩnh viễn và là Mẹ của Thiên Chúa. Ngoài ra, họ còn tin bà "Vô Nhiễm Nguyên Tội" vàhồn và xác của bà đã được vào thiên đàng. Bốn luận điểm này đã được chế định thànhtín điều (điều phải tin), hai điều sau doGiáo hoàng Piô IX vàGiáo hoàng Piô XII công bố lần lượt trong các năm1854 và1950.
Việc tôn kính bà Maria của Giáo hội Công giáo không chỉ trong các lời kinh, lời ca tụng về cuộc đời bà trong cuộc sống hàng ngày mà còn trong rất nhiều tác phẩm văn hóanghệ thuật,âm nhạc,điêu khắc vàkiến trúc. Giáo hội Công giáo xác nhận chính thức một sốcuộc hiện ra của bà Maria, như tại Lộ Đức,Fatima, Guadalupe... Những nơi này cũng là địa điểm hành hương lớn thu hút nhiều tín đồ Công giáo.[35]Kinh Mân Côi chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống cầu nguyện của người Công giáo. Cùng với Trinh nữ Maria, các vịThánh là những người nam hay nữ đã tuyên xưng niềm tin nơi Thiên Chúa, sống cuộc đời nêu gương sáng và chết trong ân nghĩa với Chúa, được tin là đang vinh hiển trên thiên đàng. Việc thờ phượng chỉ dành riêng cho Thiên Chúa; với các Thánh, tín hữu chỉ tôn kính. Các tín hữu cầu nguyện với bà Maria và các Thánh vì tin rằng nhờ lời chuyển cầu và trợ giúp của các vị, Thiên Chúa sẽ nhậm lời họ cầu xin.
Đời sống thường ngày
Người Công giáo phải nỗ lực để trở thành môn đồ thực sự của Giêsu. Họ mong đợi tìm kiếm được sự tha thứ cho những tội lỗi của mình qua tấm gương và lời giảng dạy của Giêsu. Họ tin rằng thông qua Giêsu, Thiên Chúa đã ban bảy phép bí tích cho mình như nhưng công cụ để trợ giúp họ thực hiện được điều này. Người Công giáo tin rằng Thiên Chúa luôn luôn tác động giữa loài người trên thế giới này. Người Công giáo được "Thánh hóa" là nhờ các phép bí tích của Giáo hội và qua cả những lờicầu nguyện, những công việc phúc đức, hành hương vàăn chay hãm mình. Cầu nguyện cho người khác, thậm chí cho kẻ thù và những người ngược đãi mình là một nhiệm vụ của Kitô hữu8. Người Công giáo cho rằng có bốn mục đích cầu nguyện: tôn thờ, tạ ơn, ăn năn và khẩn cầu. Người Công giáo cũng có thể cầu nguyện với Thiên Chúa xin tha tội cho những ai đã chết (cầu cho các linh hồn), và đặc biệt là họ cũng có thể cầu nguyện vớiTrinh nữ Maria - mẹ Thiên Chúa - và cácThánh nữa.
Giáo hội Công giáo gắn liền vớiChúa Giêsu vàMười hai Thánh Tông đồ và coi cácGiám mục của Giáo hội là những người kế vị các tông đồ, Giáo hoàng là người kế vịThánh Phêrô, lãnh đạo Giáo hội. "Giáo hội Công giáo" là thuật ngữ đầu tiên được sử dụng bởi Thánh Inhaxiô Antiôkhia (Ignatius Antioch) vào năm107,[12] [đại ý rằng]:nơi nào có Đấng Kitô ngự trị, nơi đó là Giáo hội Công giáo, như là sự tuyệt đối hóa vai trò của Giáo hội và Giáo hoàng.[13] Đồng thời, những văn sĩ Công giáo cũng liệt kê một số trích ngôn từ những thầy giảng sơ khai để củng cố luận cứ này theo ngụ ý của Tòa Thánh, trong khi các văn sĩ Chính Thống giáo lại không chấp nhận điều này vì cho rằng, vị Giáo hoàng đầu tiên - Thánh Phêrô - chỉ là một chức vị đứng đầu mang tính danh dự. Ngoài ra, hầu hết các Kitô hữu Tây phương sử dụng một bản sửa đổi củaTín điều Nicea, theo đó, họ tin rằng Chúa Thánh Thần "xuất phát từ cả Chúa Cha lẫn Chúa Con". Nhưng các Kitô hữu Đông phương dùng nguyên bảnTín điều Nicea, theo đó, Chúa Thánh Thần được tin là chỉ "xuất phát từ Chúa Cha". Đây là những nguyên nhân chính dẫn đến sự chia rẽ giữa họ. Qua nhiều thế kỷ, sự khác biệt về giáo lý thần học, văn hóa và chính trị ngày càng lớn cho đến khi hai hệ thống giáo hội này chính thức tách rời (Đại Ly Giáo) vào năm1054. Năm1204, những đạo quânThập tự chinh Công giáo bị đẩy khỏiConstantinople.[36]
Trung tâm học thuyết của Giáo hội Công giáo là sự kế vị liên tục các tông đồ mà giờ đây gọi là các Giám mục. Giáo hội Công giáo tuyên bố tiếp tục chung thủy với sự dẫn dắt của các Giám mục và bác bỏ hoàn toàn những lạc giáo.
Theo sử sách, các tông đồ đã đi truyền giảng ởBắc Phi,Tiểu Á,Ả Rập,Hy Lạp vàRome để thành lập những cộng đoàn Kitô hữu đầu tiên. Năm 100, đã có hơn 40 cộng đoàn. Ngay từ thời sơ khai này, các Kitô hữu bị bắt bớ, đàn áp và hành hạ, thậm chí bị giết chết như trường hợp củaStêphanô (Stephenus) (Sách Công vụ Tông đồ 7:59) và Giacôbê (Iacobus) (12:2) qua bàn tay quyền lực củaĐế quốc La Mã. Năm64, dưới sự đàn áp củaHoàng đế Nero, tông đồPhêrô vàPhaolô tử đạo tạiRôma. Năm96,Giáo hoàng Clêmentê I viết lá thư đầu tiên gửi giáo đoàn ởCôrintô (Corinthios), một năm sau cái chết củaThánh Gioan tại Êphêsô (Ephesios) – vị tông đồ cuối cùng, châm ngòi cho sự đàn áp Giáo hội qua tận chín đờihoàng đế La Mã gồm cảDomitian,Decius vàDiocletian.
Từ năm150, những thầy giảng bắt đầu rao giảngthần học Kitô giáo để củng cố lòng tin trong tín hữu. Những người này đóng vai trò như những vịlinh mục ngày nay. Đáng chú ý là Inhaxiô thành Antiokhia, Polycarp, Justin, Irenaeus, Tertullian, Clement thành Alexandria và Origen. Đạo Công giáo, chính xác hơn trong ngữ cảnh thời đại ấy gọi là Kitô giáo, được hợp pháp hóa vàoThế kỷ thứ IV khiConstantinus I ban hành"Sắc lệnh Milano" năm313, bãi bỏ các hình phạt bách hại dã manKitô hữu.[37]Constantinus I là nhân vật có ảnh hưởng trongCông đồng Nicaea I vào năm325, nhờ ông mà giáo hội hướng được mũi tên vào phái tà giáo Aria và Nicea, khiến cho đến tận ngày nay, ông vẫn có vai trò quan trọng được Giáo hội Công giáo,Chính Thống giáo, Cộng đồngAnh giáo và các giáo hộiKháng Cách nhìn nhận. Vào năm326,Giáo hoàng Sylvester I cung hiếnĐại giáo đường Thánh Phêrô do Constantinus I xây dựng. Ngày27 tháng 2 năm380, Hoàng đếTheodosius I công nhận Công giáo là quốc giáo của Đế quốc La Mã. Thời kỳ lịch này đánh dấu sự khởi đầu cho việc thiết lập nền tảng thần học và giáo luật của Giáo hội. Năm386, Công đồng Rôma thiết lậpQuy điển Thánh Kinh, ra danh sách những quyển sách được Giáo hội chấp nhận từCựu Ước vàTân Ước. Năm431,Công đồng Êphêsô công khai tín điều, khẳng định Đức Giêsu mang hai bản thể: Con Thiên Chúa và con người, minh bạch hóa tín điều vềBa Ngôi.
Thời Trung Cổ
Sự suy yếu của La Mã đã tạo tiền đề thuận lợi cho Công giáo phát triển. Trong thời đại loạn lạc này, những hành động nhân đạo, cứu giúp kẻ khó khăn của các giáo sĩ, tu sĩ Công giáo nhanh chóng được nhân dân ủng hộ và đi theo.[38] Đặc biệt, năm452,Giáo hoàng Lêô Cả gặp gỡAttila để khuyên can ý định tôn tính thành Rôma. Năm476,Romulus Augustus - hoàng đế La Mã cuối cùng - bị truất phế, kéo theo sau là sự sụp đổ của Đế quốc La Mã ở phương tây, Giáo hội bước vào thời kỳ truyền giáo lâu dài cho dân ngoại. Người Công giáo phát triển rồi hòa trộn vào trong cộng đồngngười Đức (nhằm cạnh tranh với giáo phái Aria),người Celt,người Slav,người Viking,Scandinavia,Hungary,Baltic vàPhần Lan. Sự xuất hiện củaHồi giáo năm630 đã lấy đi những phần đất ởBắc Phi vốn thuộcTây Ban Nha ra khỏi sự kiểm soát của Công giáo. Năm480, Thánh Biển Đức (Benedict) thiết lập hệ thống luật lệ cho việc ra đời các dòng tu. Sau đó, các dòng tu Công giáo phát triển mạnh mẽ ở châu Âu vàoThế kỷ thứ IX, nhất là ởIreland,Scotland thờiPhục Hưng.Thời Trung Cổ đã mang đến những biến đổi cơ bản bên trong Giáo hội.Giáo hoàng Grêgôriô I đã cải cách đáng kể cơ cấu quản trị của Giáo hội. ĐầuThế kỷ thứ VIII, phong trào bài trừ Thánh tượng là vấn đề gây ra sự chia rẽ giữa Giáo hội với chính quyền khi nó được hoàng đếByzantine hậu thuẫn. Giáo hoàng thách thức sức mạnh của chính quyền đế quốc này khi tiếp tục công khai bảo vệ các Thánh tượng.
Thượng Trung Cổ
Cảnh Giáo hoàng Urbanô II tại Công đồng Clermont, nơi ông đề cập đến ý định chiếm lại Đất Thánh. Tranh vẽ Thế kỷ XV
Đầuthế kỷ thứ X, các dòng tu phương tây lan rộng khắp nơi, dẫn đầu là Dòng Biển Đức. Đầuthế kỷ XI, các trường dòng phát triển thành các viện đại học như:Đại học Paris,Đại học Bologna,Đại học Oxford[39]... trước đây chỉ dạy thần học, sau này dạy cảy học,luật pháp,triết học để rồi trở thành nền tảng cho giáo dục hiện đại của phương tây. Sự xuất hiện củaDòng Phanxicô vàDòng Đa Minh doThánh Phanxicô và Thánh Đa Minh thành lập đã có những đóng góp hết sức quan trọng cho sự phát triển của các đại học lớn ở châu Âu. Thời kỳ này, các công trình kiến trúc của Giáo hội đạt đến những tầm cao mới, cực điểm là phong cáchkiến trúc Roman,Gothic trong các đại giáo đường ở châu Âu.
Tại Công đồng Clermont,Giáo hoàng Urbanô II đưa ra những bước chuẩn bị cho cuộcThập Tự Chinh đầu tiên nhằm giành lại các vùng đất mà Hồi giáo đã chiếm đóng. Từ năm1095, thờiGiáo hoàng Urbanô II, những cuộcThập Tự Chinh bùng phát. Đó là hàng loạt chiến dịch quân sự tại khu vực Đất Thánh (Jerusalem) và những nơi khác như một nỗ lực chống lại sự bành trướng của quânThổ Nhĩ Kỳ đại diện cho Hồi giáo. Bên cạnh lý do đó là một ẩn ý của tham vọng bành trướng ngược lại bằng cách xâm lăng đất đai củangười Hồi giáo. Trong giai đoạn này, Kitô giáo đã bị các thế lực phong kiến và thậm chí là các Giáo hoàng đương thời lợi dụng và diễn dịch theo nghĩa phục vụ cho cuộc chiến của họ. Điều đó đã trở thành một trong các nguyên nhân biến Thập Tự Chinh trở thành một trong những vết nhơ khủng khiếp nhất của lịch sử Kitô giáo.
Trong suốt những cuộcviễn chinh, những đoàn quân Thập Tự đã thẳng tay tàn sát, cướp bóc, thậm chí cá biệt có nơi còn ăn thịt người Hồi giáo, hoặc cổ động cả trẻ em vào cuộc chiến, dẫn đến việc hàng ngàntrẻ em bị bắt bán làmnô lệ. Cuối cùng, những cuộc Thập Tự Chinh cũng không bóp ngạt được sự xâm lăng của Hồi giáo mà thậm chí lại góp phần làm sụp đổ và chiếm đóng Constantine trongcuộc Thập Tư Chinh thứ tư. Bắt đầu khoảng năm1184, là những cuộc giao chiến với tà giáo Cathar nhằm giữ an toàn cho sự đồng nhất trong học thuyết Công giáo, bài trừ dị giáo.
Qua một thời kỳ từthế kỷ thứ VII đếnthế kỷ XIV, Giáo hội Công giáo nguyên thủy dần dần bị phân tách thành hai cực: Tây phương (Latinh), thường được gọi là Giáo hội Công giáo; và Đông phương (Hy Lạp), sau này trở thànhChính Thống giáo. Hai giáo hội này bất đồng quan điểm về cách tổ chức, nghi thức và những học thuyết mà đặc biệt là địa vị của Giáo hoàng.[40][41]Công đồng Lyon II (1274) và Công đồng Firenze (1439) thử tìm cách hiệp thông lại hai giáo hội nhưng tất cả đều bị Chính Thống giáo khước từ. Vài giáo hội Đông phương sau này hiệp thông trở lại với Giáo hội Công giáo Rôma, tuyên bố không bao giờ thoát ly khỏi Giáo hoàng. Tuy nhiên, hai nhánh giáo hội chủ chốt vẫn phân ly cho đến ngày nay mặc dù đã hóa giải việcrút phép thông công lẫn nhau giữa Rôma và Constantine vào năm1965.
Ngày31 tháng 10 năm1517,Martin Luther đưa ra những bài luận văn mang nội dung bài trừ những học thuyết của Công giáo đương thời. Những bài tương tự được phát ra với những chi tiết căn bản thậm chí vượt bậc hơn cả những gì Công giáo thuyết giảng. Họ chĩa mũi nhọn vàoCông đồng Trent, bản chất củaKháng Cách - như tên gọi của nó - là kháng cự đòi hỏi khôi phục những học thuyết và cách thực hành Công giáo truyền thống. Công đồng Trent sàng lọc và định nghĩa lại các học thuyết, ban bố các giáo điều.
Chủ nghĩa Khai sáng ra đời là một thách thức mới của giáo hội Công giáo. Không giống như cuộc Cải cách Kháng nghị, những vấn đề về giáo lý Kitô giáo nói chung và Công giáo nói riêng đã được đưa ra bàn thảo dựa trên quan điểm khoa học.
Cuối thế kỷ XVII,Giáo hoàng Innocent XI lo ngại những đợt tấn công gia tăng của quân Thổ Nhĩ Kỳ vào châu Âu là mối đe dọa lớn đối với giáo hội. Ông đã thiết lập nên liên minh Ba Lan - Áo và đã đánh bại Thổ Nhĩ Kỳ tại Vienna năm1683.
Hiện đại
Thế kỷ XVIII vàXIX, Giáo hội phải đối mặt với làn sóng truyền giáo mạnh mẽ củaTin Lành,Chủ nghĩa Khai sáng và Chủ nghĩa Canh Tân.Chủ nghĩa Vô thần và phong trào bài trừ tôn giáo được đẩy mạnh lan rộng khiến giáo hội phải tự vận động để thích nghi với hoàn cảnh và chức năng. Nhiều thành phần của giáo hội trên thế giới bị đàn áp, công tác mục vụ bị gây cản trở, giáo dục, y tế vốn có của giáo hội bị chính phủ kiểm soát.
ThờiCông đồng Vatican II (1962-1965) doGiáo hoàng Gioan XXIII triệu tập, Giáo hội Công giáo trải qua một quá trình cải cách toàn diện nhất kể từ Công đồng Trent diễn ra bốn thế kỷ trước. Công đồng này nhấn mạnh phải nhìn thấy rõ vai trò của Giáo hội Công giáo trong cộng đồngKitô hữu tin Chúa Giêsu và trong các tôn giáo khác. Công đồng được coi là mở ra thời kỳ lịch sử của Giáo hội Công giáo hiện đại. Công đồng phát hành nhiều tài liệu về tình trạng Giáo hội, sứ mạng các hội đoàn vàtự do tôn giáo. Ngoài ra còn ban hành những phương hướng thích nghi dành cho các nghi lễ, trong đó cho phép sử dụng tiếng bản xứ thay vì phải dùngtiếng Latinh trong phụng vụ. Trong số 21 công đồng đã diễn ra trong lịch sử của Giáo hội Công giáo thì Công đồng Vatican II được đánh giá là đồ sộ nhất cả về quy mô, thời gian, số nghị phụ tham dự và nội dung làm việc. Có 16 văn kiện đã được thông qua gồm 4 Hiến chế, 9 Sắc lệnh và 3 Tuyên ngôn. Ban tổ chức đã phải in tới 46 triệu trang tài liệu (150 tấn giấy in) cho các đại biểu. Các buổi họp của Công đồng được ghi lại trong 712 cuốn băng dài tới 724.000 mét.[43] Dù vậy, Công đồng Vatican II vẫn vấp phải sự tranh cãi, chỉ trích gay gắt từ những người bảo thủ, đặc biệt là tổng Giám mụcMarcel Lefebvre, người lãnh đạoHuynh đoàn Thánh Piô X hiện không thần phục thẩm quyền Tòa Thánh.
Đương đại và tân Phúc Âm hóa
Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã công nhận sự cần thiết để tân phúc âm hóa (hay còn gọi là tái rao giảng Tin Mừng) cho một thế giới ngày càng trở nên thế tục hóa, đồng thời sử dụng các phương tiện tân tiến để tiếp cận với các tín hữu. Ông đã thành lậpĐại hội Giới trẻ Thế giới, được tổ chức mỗi 2 hoặc 3 năm tại nhiều quốc gia khác nhau để người trẻ được củng cố đức tin Công giáo. Ông đi ra ngoài Thành Vatican nhiều hơn bất kỳ Giáo hoàng khác, và đã thực hiện 104 chuyến tông du đến thăm 129 quốc gia.[44][45]
Với việc đăng quang vào năm 2005,Giáo hoàng Biển Đức XVI hiện tại phần lớn vẫn tiếp nối các chính sách của người tiền nhiệm làGioan Phaolô II, tuy cũng có một số trường hợp ngoại lệ đáng chú ý: trong năm 2007,Giáo hoàng Biển Đức XVI đã lập một kỷ lục trong Giáo hội khi phê chuẩn việc phong chân phước cho 498 vị tử đạoTây Ban Nha. Gần đây, Giáo hoàng này đã ban hành Tông hiến thiết lập các giáo hạt tòng nhân để đón nhận các tín hữu Anh giáo trở về Công giáo.[46] Hiện tại, Giáo hội Công giáo vẫn nỗ lực cải thiện quan hệđại kết[47] với các Giáo hộiKitô giáo khác như Chính Thống giáo Đông Phương, Tin Lành và mở các cuộc đối thoại lớn vớiDo Thái giáo[48] và các tôn giáo khác.
Tu trì và đoàn thể
Tất cả thành viên của Giáo hội Công giáo khi đã đượcrửa tội theo nghi thức Công giáo thì được gọi là Kitô hữu hoặc người Công giáo, có đầy đủ quyền và trách nhiệm của tín hữu, được kêu gọi trở nên Thánh và đóng góp xây dựng Giáo hội. Mọi người cũng được kêu gọi để chia sẻ thừa tác ngôn sứ, tiên tri và vương đế của Đấng Kitô. Số ít trong số Kitô hữu thực hiện vai trò liên quan đến mục tử (giáo phẩm) và sống chứng nhân (tu trì) nhưng phần lớn là phải thực hiện ba bổn phận nói trên.
Tu trì
Đời sống tu trì còn gọi là đời sốngThánh Hiến thể hiện qua việc người nam hay người nữ hiến dâng cuộc đời cho Thiên Chúa với những ràng buộc được Giáo hội công nhận (đi tu). Họ không thuộc Hàng Giáo Phẩm (trừ khi người nam được thụ phong thànhlinh mục), phần lớn là thành viên của các hội dòng, hội đoàn (gọi chung là tu hội). Giáo hội Công giáo cũng ghi nhận những hình thức khác nhau về Đời sống Thánh hiến như: các giáo đoàn, ẩn tu, nữ tu, hoạt động tông đồ... Phần lớn hình thức của Đời sống Thánh hiến hiện hữu là yêu cầu các thành viên hiến dâng bản thân họ cho Thiên Chúa thông qua việc dự tu được định đoạt bởi một lời khấn (thề), sống tuân thủ ba tinh thần của Phúc Âm là khiết tịnh, khó nghèo và vâng phục. Ngày nay, những ai có "ơn gọi" theo Đấng Kitô muốn Thánh hiến bản thân cho Thiên Chúa thì có những đòi hỏi cao hơn khi họ phải sống trong các Tu viện, chịu sự quản lý của "bề trên", họ phải sống theo từng cộng đoàn, thỉnh thoảnng cho phép sống riêng lẻ trong thời gian ngắn, một số được phép đến những nơi khác để phục vụ (trong mộtgiáo xứ chẳng hạn).
Đoàn thể
Nhiều phong trào, đoàn thể và tổ chức hoạt động trong lòng Giáo hội Công giáo và chúng thường gồm những nhóm người có "đức tin đặc biệt", hoạt động theo mục tiêu và phương hướng của người sáng lập hoặc người khai tâm và đặc biệt là phải phù hợp với Giáo huấn và Giáo luật. Có những phong trào, đoàn thể, tổ chức Công giáo được phân cấp và hoạt động gắn chặt với thẩm quyền Giám mục hay linh mục địa phương. Nói chung, những phong trào, đoàn thể, tổ chức Công giáo đã tỏ ra tính đại chúng của mình và phát triển mạnh mẽ trên khắp thế giới.
Theo quyểnNiên giám Thống kê Giáo hội (Annuario Statisticum Ecclesiae) năm 2011, tổng số đơn vị hành chính của toàn Giáo hội Công giáo là 2.966. Thống kê này cho biết vào năm 2010, trên thế giới có gần 1,196 tỷ tín hữu Công giáo, chiếm khoảng 17,5% dân số thế giới.[8] Tỷ lệ người Công giáo giảm tạiMỹ Latinh (từ 28,54% xuống 28,34%) và tạiChâu Âu (từ 24,05% xuống 23,83%). Ngược lại, tỷ lệ người Công giáo tăng tạiChâu Phi (từ 15,15 lên 15,55%) vàChâu Á (từ 10,41 lên 10,87%). Cũng trong năm 2010, số Giám mục Công giáo là 5.104 vị, vàlinh mục là 412.236 vị.[8] Đây là giáo hội lớn nhất của Kitô giáo, bao gồm hơn một nửa Kitô hữu. Ngoài ra, số lượng người có thực hành nghi thức Công giáo trên toàn thế giới chưa được thống kê hết, đặc biệt ở châu Phi và châu Á.9
Phân bố
Với số lượng lớn người trưởng thành được rửa tội, giáo hội này tăng trưởng nhanh ở châu Phi hơn các nơi khác.[49] Trong những năm gần đây, một vài nơi ở châu Âu và châu Mỹ thiếu thốn linh mục, số lượng linh mục không tăng theo tỷ lệ số lượng giáo dân. Chủ nghĩa thế tục tăng ổn định ở châu Âu, nhưng sự hiện diện của Công giáo vẫn còn mạnh nơi đây.[50]
Bản đồ cho thấy tỉ lệ người Công giáo tại các quốc gia. Màu càng đậm thì tỉ lệ càng cao
Giáo hội tại châu Á chiếm thiểu số giữa các tôn giáo khác, bao gồm chỉ khoảng 3% dân số châu Á, nhưng tại đây lại chiếm một tỷ lệ lớn nữ tu, linh mục.[50] Từ 1975 đến 2000, dân số châu Á tăng 61% nhưng giáo dân Công giáo ở châu Á tăng 104%.[51] Tuy nhiên, giáo hội phải đối mặt với những thử thách trong truyền giáo, giáo dân bị đàn áp tại các quốc gia nhưBắc Triều Tiên,[52]Trung Quốc vàViệt Nam.[53][54]Châu Đại Dương cũng là nơi truyền giáo khó khăn cho các giáo phái Kitô giáo bởi nơi đây có các nhóm sắc tộc với hơn 715 ngôn ngữ khác nhau. Trong giáo hội Công giáo trên toàn thế giới, 12% cư ngụ ở châu Phi, 50% ở châu Mỹ, 10% ở châu Á, 27% ở châu Âu và 1% ở châu Đại Dương.[50]
Brasil hiện là quốc gia có số lượng giáo dân Công giáo đông nhất.[55][56] Phần lớn nhữngquốc gia phát triển đều có sự hiện diện của Giáo hội, tuy có giảm vào cuốithế kỷ XIX. Tại châu Âu, các quốc gia thuộcnhóm ngôn ngữ Rôman (Latinh) là cái nôi lịch sử phát triển của Công giáo, trong khi đó, các quốc gianhóm ngôn ngữ gốc Đức nhiềuTin Lành và các quốc giahệ tiếng Slav lại mang sự pha trộn giữa Công giáo và Chính Thống giáo. Phần còn lại của Công giáo trên thế giới là do nỗ lực truyền giáo củaTây Ban Nha,Bồ Đào Nha vàPháp, bên cạnh đó còn do việc di cư từ những quốc gia này đi khắp châu Âu. TạiMỹ Latinh - nơi từng được độc quyền - Công giáo đang chịu sự cạnh tranh ngày càng tăng củaKháng Cách (Tin Lành), đặc biệt làTrung Mỹ và khu vựcCaribbean. Tại châu Phi, Công giáo hoạt động mạnh mẽ nhất ở trung tâm lục địa; trong khi ở châu Á, chỉ có hai quốc gia có tỷ lệ lớn người Công giáo trong dân số làPhilippines,Đông Timo.
Gia nhập đạo
Theo Giáo luật Công giáo, một người sẽ trở thành một thành viên của Giáo hội Công giáo khi người đó lãnh nhậnBí tích Thanh Tẩy theo ghi thức Công giáo. Trường hợp tín hữu nào đó đã tuyên bố bỏ đạo Công giáo nay muốn gia nhập lại thì phải tái tuyên xưng đức tin Công giáo và lãnh nhậnBí tích Hòa Giải. Người Công giáo được phép sinh hoạt tôn giáo, lãnh nhận các nghi thức tôn giáo ở bất kỳ nhà thờ Công giáo nào trên toànthế giới.
Một số học thuyết về xã hội
Phẩm giá con người
Giáo hội Công giáo cho rằng không một ai có quyền xâm phạm đến sự sống của bản thân mình hay của người khác vì mỗi một người đượcThiên Chúa tạo dựng giống với hình ảnh của ngài, có phẩm giá vượt trên các loài thụ tạo khác. Bởi vậy, Giáo hội Công giáo phản đối những hành vi mà họ cho rằng làm huỷ hoại giá trị sự sống:giết người,tự tử,phá thai,tránh thai, gây chết êm dịu (trợ tử),diệt chủng,chiến tranh,nhân bản người,sinh sản vô tính... Bản ántử hình, tuy không bị Giáo hội chính thức phản bác nhưng càng ngày nó càng bị các nhà thần học và lãnh đạo giáo hội chỉ trích. TheoGiáo hoàng Gioan Phaolô II, bản án tử hình không nên áp dụng trong mọi trường hợp, trừ những trường hợp nó cần thiết cho việc bảo vệ trật tự xã hội.[57] Có thể thấy rằng, ở hầu hết cácquốc gia phát triển có căn tính Công giáo, án tử hình đã bị loại bỏ.
Vấn đề giới tính, tình dục
Giáo hội Công giáo không chỉ tríchtình dục nếu nó diễn ra trong một mối quan hệ vợ chồng hợp với tinh thần giáo luật Công giáo. Sinh sản con cái được Giáo hội Công giáo đề cao vì tin rằng việc sinh sản là cộng tác vào công trình sáng tạo của Thiên Chúa. Tuy nhiên, trong các Giáo huấn của mình, Giáo hội này vẫn nhấn mạnh việc sinh sản và trách nhiệm nuôi dạy với con cái. Đặc biệt, các biện pháp tránh thai nhân tạo (dùngthuốc tránh thai, dùngbao cao su), phá thai luôn bị họ kết án gay gắt vì họ chỉ chấp nhận tránh thai bằng biện pháp tình dục có trách nhiệm và tiết chế. Tuy nhiên, gần đây Giáo hoàng Biển Đức XVI nói rằng việc sử dụng bao cao su có thể là hợp lý trong những trường hợp đặc biệt.[58] Đây là dấu hiệu cởi mở hơn về vấn đề sử dụng bao cao su. Ngoài ra, Giáo hội Công giáo cũng không chấp nhận vấn đề tình dục và hôn nhân của ngườiđồng tính luyến ái.[59]
Vấn đề môi trường
Giáo hội Công giáo nhìn nhận rằng: Chúng ta đã thừa kế từ các thế hệ trước và chúng ta đã hưởng lợi từ lao động của những người đương thời. Chính vì thế, chúng ta phải có bổn phận đối với hết mọi người và không thể từ chối quan tâm tới những người sẽ sống sau chúng ta. Chúng ta là một gia đình nhân loại. Đây là một trách nhiệm mà các thế hệ hiện nay phải có đối với các thế hệ tương lai. Do đó, chăm sóc, bảo vệ thiên nhiên, môi trường là trách nhiệm của tất cả mọi người trên Trái Đất vì đó là tài sản chung của mọi thành viên trong gia đình nhân loại. Không ai được khai thác sử dụng một cách vô trách nhiệm các loại hữu thể khác nhau, bất kể là sinh vật hay loài vô tri vô giác như thú vật, thảo mộc, các yếu tố thiên nhiên, hoàn toàn theo ý mình, theo nhu cầu kinh tế riêng của mình.[60]
Vai trò trên thế giới
Đức tin và khoa học
Đài quan sát thiên văn Vatican
Đức tin và khoa học luôn là đề tài gây tranh cãi về Giáo hội Công giáo. Thuở ban đầu, Giáo hội Công giáo chấp nhận thuyết sáng tạo như được chép trongSách Sáng Thế (phần đầu củaCựu Ước). Sách này viết rằng,vũ trụ và vạn vật được Thiên Chúa tạo dựng bằng lời phán, con người làAdam và Eva được Thiên Chúa nặn ra từ bụi đất.
Trong suốt chiều dài lịch sử của mình, có những khi Giáo hội Công giáo đã xung đột khắt khe với những nhà khoa học đi ngược với giáo thuyết kể trên. Tuy nhiên ngày nay, sự xung đột giữa Giáo hội và các nhà nghiên cứu khoa học không còn gay gắt. Từ Công đồng Vatican II, thái độ của giáo hội về khoa học đã thay đổi, văn kiện trong công đồng này viết:"Có hai lĩnh vực tri thức khác nhau: lĩnh vực đức tin và lĩnh vực lý trí. Giáo hội không cấm các kỹ thuật và các bộ môn văn hóa nhân loại dùng những nguyên lý và phương pháp riêng trong phạm vi của mình; do đó, giáo hội nhìn nhận sự tự do chính đáng này và xác nhận sự tự trị hợp pháp của văn hóa, nhất là khoa học".[43] Giáo hội Công giáo đã nới lỏng sự chấp nhận những bước tiến của khoa học hiện đại nhưng quan niệm rằng các công trình khoa học đều có sự can thiệp của Thiên Chúa. Có lẽ quan điểm dễ chấp nhận nhất là"đức tin và khoa học củng cố cho nhau" (confirmation): Sự thật nào mà khoa học có thể làm sáng tỏ được thì trở thành một phần của cuốn Thánh kinh sống trong thiên nhiên, giúp con người hiểu thêm vềThiên Chúa và về chính mình, dù tự khoa học không thể đưa tới cái hiểu biết này được, mà chỉ là một phần chất liệu đưa tới sự hiểu biết này. Đồng thời, đức tin cũng có thể gợi ý và cảm hứng cho khoa học, cho dù thần học không thay thế cho khoa học được".[61]
Gregor Mendel - một linh mục Dòng Augustine gây ảnh hưởng lớn đến di truyền học hiện đại
Đối với trường hợp củaGalileo Galilei, năm1633, ông bị Giáo hội kết án vì khẳng địnhthuyết nhật tâm màNicolaus Copernicus đề xuất trước đó (cũng là một giáo sĩ Công giáo).[65][66] Sau đó, Tòa án La Mã mở một cuộc xử án, Galileo bị nghi ngờ là rối đạo (tà giáo) nhưng sự thật là ông bị tố cáo oan và thuyết nhật tâm đến nay đã chứng minh là đúng. Galileo bị ép buộc chối bỏ thuyết nhật tâm và những năm cuối đời ông bị quản chế. Ngày31 tháng 10 năm1992,Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã công khai xin lỗi vì những hành xử của người Công giáo đối với Galileo trong cuộc xử án đó là sai lầm.[67][68]
Gần đây nhất,Giáo hoàng Biển Đức XVI phát biểu rằng:"Giữa đức tin và khoa học không có sự chống đối nhưng có tình bạn".[69] Dù vậy hiện nay, Giáo hội Công giáo vẫn có lập trường bảo thủ trên một số vấn đề nghiên cứu khoa học như: nhân bản vô tính người, nghiên cứu tế bào gốc phôi thai người...[70]
Nghệ thuật
Ludwig van Beethoven - nhà soạn nhạc người Công giáo có nhiều tác phẩm cổ điển nổi tiếng
Từ thời Trung Cổ, các tu sĩ Công giáo đã quan tâm đến việcgiáo dục đức tin và giáo dục dân sự.Lịch sử cho thấy rằng ở các vùng đất truyền giáo, những người đầu tiên hoạt động về giáo dục là Công giáo. Ở một sốquốc gia, Giáo hội Công giáo mở rất nhiều trường học ngoài công lập trở thành tổ chức sở hữu hệ thống trường ngoài công lập lớn nhất thế giới hiện nay.[75] Trên quy mô toàn cầu, các trường đại học thuộc Giáo hội Công giáo và những trường thuộc các tôn giáo khác đã từ lâu là những thành viên chủ chốt, được coi như những trường có chất lượng, những lá cờ đầu trong đất nước của họ. Ví dụ, ở Hoa Kỳ, 217 trường đại học bốn năm của Giáo hội Công giáo chiếm 20% tổng số sinh viên vào đại học và cao đẳng hàng năm. Trên thế giới có gần 1900 trường đại học và cao đẳng của Giáo hội Công giáo.[76]
Phát triển kinh tế
Francisco de Vitoria, nhà thần học, nhà tư tưởng thuộc Dòng Đa Minh, đệ tử củaTommaso d'Aquino đã có những nghiên cứu lớn về vấn đề liên quan đếnnhân quyền của ngườithuộc địa, người bản địa, mà đã đượcLiên Hợp Quốc công nhận như là người đặt nền tảng cho luật pháp quốc tế, lý tưởng cho nền dân chủ và sự phát triển kinh tế của phương Tây.[77] Ngày nay, Giáo hội Công giáo, mà chính thểVatican làm quan sát viên tại Liên Hợp Quốc, luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển là phục vụ sự phát triển toàn diện của nhân vị, chứ không phải ngược lại.[78]
Bác ái và phúc lợi xã hội
Bác ái và phúc lợi xã hội là hoạt động trọng điểm và nổi bật của Giáo hội Công giáo.Thế kỷ thứ nhất, khi Giáo hội sơ khai được thành lập, các tông đồ đối diện với một thách đố đe dọa chia rẽ cộng đoàn Kitô giáo mới này. Vấn đề là cácKitô hữu gốcHy Lạp than phiền rằng các bà góa trong nhóm của họ không nhận được phần chia sẻ của cải chung. Các vị tông đồ đã bổ nhiệm bảyphó tế với nhiệm vụ chuyên biệt là đảm bảo sự công bằng trong việc chia sẻ của cải.
Đến thờiTrung Cổ, việc chăm sóc cho những người khốn khổ đã được quan tâm trong những tu viện Công giáo lớn, các tu sĩ chăm sóc cho các trẻ mồ côi, người bệnh tật, già yếu, các du khách và người nghèo. Từ các tu viện, công việc này được lan tỏa đến các thành phố để thiết lập các viện tế bần, viện mồ côi, nhà dưỡng lão - dưỡng bệnh, trạm dừng nghỉ, nhiều trung tâm chăm sóc sức khỏe và phục vụ xã hội khác. Sau đó, các tổ chức giáo dân bắt đầu mở rộng và thực hiện trong công việc này, nhưHiệp hội Bác ái Vinh Sơn củaVinh Sơn đệ Phaolô.[79]
Những công việc hiện nay của các tổ chức bác ái Công giáo trên toàn thế giới tiếp tục ưu tiên phục vụ những đối tượng:phụ nữ, trẻ em nghèo đói, các cá nhân bị loại trừ (vì là lao động nước ngoài, người di dân,tị nạn, khác chủng tộc, bị thiểu năng,HIV/AIDS, hoặc lý do nào đó) vì Giáo hội Công giáo quan niệm rằng tất cả mọi người đều là con của một Thiên Chúa. Ngày nay,Caritas Quốc tế là một trong những tổ chức Công giáo phục vụ bác ái, phúc lợi xã hội lớn trên thế giới.
Trongthập niên 1990 và2000, giớitruyền thông trên thế giới đãphanh phui việc lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên của giáo sĩ Công giáo tại nhiều quốc gia. Giáo hội Công giáo bị chỉ trích vì một vài Giám mục đã bao che cho các linh mục bị cáo buộc, không xử lý mà lại thuyên chuyển họ đến mục vụ nơi khác, để tình trạng này tiếp diễn.[86] Hiện nay, Giáo hội Công giáo đã thiết lập thủ tục chính thức để giải quyết vấn đề này. Người phát ngôn của Vatican cho biết họ xử lý rất nghiêm chỉnh đối với vụ tai tiếng lạm dụng tình dục trẻ em. Ông cũng nói các nhà lãnh đạo giáo hội phải hợp tác với nhà chức trách dân sự về những trường hợp lạm dụng tình dục trẻ em. Theo văn phòng của Giáo hội đang phụ trách về sự việc, họ đã nhận được đơn tố cáo về hơn 4.000 vụ trong thập niên qua.[87] Trước những chỉ trích của dư luận, Giáo hoàng Biển Đức XVI nói rằng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào thì cũng không thể khăng khăng xem hành vi tội lỗi này như là một tội của chỉ riêng Công giáo.[88]
Kể từ đầu năm2012, Tòa Thánh Vatican cũng trải qua cuộc khủng hoảng sau khi người quản gia củaGiáo hoàng Biển Đức XVI bị bắt vì tình nghi làm rò rỉ tài liệu mật, còn chủ tịch ngân hàng của Tòa Thánh bị sa thải. Vụ rò rỉ tài liệu này được giới truyền thông gọi làVatiLeaks (chơi chữ củaWikiLeaks), khiến Giáo hoàng phải chỉ đạoGiáo triều Rôma thành lập một hội đồng đặc biệt để điều tra vì nó làm ảnh hưởng đến uy tín của Tòa Thánh.[89]
Vào khoảng tháng 4 năm 1994 cho đến tháng 7, cộng đồng đa số người Hutu đã giết chết khoảng 800 000 người Tutsi và Hutu ôn hòa trong một cuộc thảm sát kéo dài 100 ngày. Một số người sống sót nói rằng các linh mục Công giáo và các nữ tu đã sát hại nhiều người thiểu số Tutsi. Một số nhân chứng khác nói rằng hàng giáo phẩm đã phản bội lại những người cố gắng tìm kiếm sự trú ẩn ngay trong các nhà thờ Công giáo. Mãi đến thời gian gần đây, Giáo hoàng Francis mới gặp mặt tổng thống Rwanda Paul Kagame để xin tha thứ về tội lỗi của các linh mục Công giáo và các nữ tu đã ra tay sát hại người dân Rwanda vô tội vào năm 1994. Ảnh hưởng tiêu cực của vụ thảm sát Rwanda 1994 khiến nhiều người thờ phượng đã chuyển sang các dòng Kitô giáo khác sau vụ diệt chủng.[90][91][92]
Chú giải 1: Tránh nhầm lẫn với các giáo hội Chính Thống giáo Đông phương.
Chú giải 2: Cần phân biệtChức Thánh (Holy Order) vớiThánh nhân (Saint).Chức Thánh không có nghĩa rằng họ đã là "Thánh" nhưng mang nghĩa rằng họ được tuyển chọn, tách riêng ra để phục vụ Thiên Chúa.
Chú giải 3: Chữ đầy đủ làquinquennial visita ad limina mang nghĩa là cuộc viếng thăm mộ Thánh Phêrô và Phaolô định kỳ 5 năm. Các quy định về chuyến thăm này được viết trong Giáo Luật Công giáo 1983 điều 399-400.
Chú giải 4: Xin xem: Phúc âm Luca 22:19, Matthew 26:27–28, Mark 14:22–24, 1 Côrintô 11:24–25
Chú giải 9: Người tuyên bố mình là người Công giáo không đồng nghĩa với việc họ có thực hành Công giáo hay không. Bởi vì một số người theo đạo Công giáo, theo điều kiện của một cuộc hôn phối chẳng hạn, nhưng từ lâu đã bỏ thực hành hoặc tham dự các nghi thức Công giáo.
Chú giải 10: UT queant laxis REsonare fibris. MIra gestorum FAmuli tuorum. SOLve polluti LAbii reatum. Sancte Ioannes
Chú thích
^Marshall, Thomas William (1844).Notes of the Episcopal Polity of the Holy Catholic Church. London: Levey, Rossen and Franklin.ASIN1163912190.
^Mary Fairchild (2012)."Bản sao đã lưu trữ". About.com, thuộc The New York Times.Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 2 năm 2012. Truy cập ngày 16 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Nguyễn Long Thao."Bản sao đã lưu trữ". Mạng lưới Dũng Lạc.Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 7 năm 2013. Truy cập ngày 24 tháng 4 năm 2013.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Trầm Thiên Thu (-ngày 4 tháng 7 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". Giáo phận Ban Mê Thuột.Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 8 năm 2013. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Kiểm tra giá trị ngày tháng trong:|ngày= (trợ giúp);Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Ví dụ:The Baltimore Catechism, an official catechism authorised by the Catholic bishops of the United States, states: "That is why we are called Roman Catholics; to show that we are united to the real successor of St Peter" (Question 118) and refers to the Church as the "Roman Catholic Church" under Questions 114 and 131 (Baltimore Catechism).
^Hội đồng Giám mục Việt Nam. (ngày 1 tháng 5 năm 1980)."Bản sao đã lưu trữ". Hội đồng Giám mục Việt Nam.Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Văn kiện Lumen Gentium của Công đồng Vatican II, Bản dịch Việt Ngữ của Giáo hoàng Học viện Piô X."Bản sao đã lưu trữ". Văn khố Vatican.Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Trần Văn Khả (ngày 1 tháng 6 năm 2009)."Bản sao đã lưu trữ". Hội đồng Giám mục Việt Nam.Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Tiền Hô (ngày 22 tháng 8 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". VietCatholic Network.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 8 năm 2012. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Phạm Xuân Khôi (ngày 26 tháng 11 năm 2008)."Học và sống Năm Kinh Thánh". Ủy ban Kinh Thánh, Hội đồng Giám mục Việt Nam. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2012.
^Văn kiện của Giáo hoàng Piô XII."Divino Afflante Spiritu". Vaticano. Truy cập ngày 16 tháng 8 năm 2012.
^Ngô Tôn Huấn (ngày 21 tháng 8 năm 2012)."Thánh Truyền là gì?". Ủy ban Kinh Thánh thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2012.
^abcPhạm Tĩnh."Bản sao đã lưu trữ". Trang mạng Tin Mừng.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Phan Văn Phước (ngày 21 tháng 7 năm 2011)."Bản sao đã lưu trữ". Tổng Giáo phận Huế.Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Trần Nguyên Thắng (ngày 18 tháng 5 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Người Việt.Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Hoàng Anh (ngày 19 tháng 11 năm 2004)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Sài Gòn Giải Phóng.Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 11 năm 2013. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Bùi Đức Sinh (2001)."Bản sao đã lưu trữ". Asian Printing (Hoa Kỳ).Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 5 năm 2014. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Mai Hương (ngày 24 tháng 8 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Sài Gòn Tiếp Thị.Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 8 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^William Hanna Shomali (ngày 12 tháng 5 năm 2010)."Bản sao đã lưu trữ". Hội đồng Giám mục Việt Nam.Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Trung Thành (14-06=2011)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Đất Việt.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Kiểm tra giá trị ngày tháng trong:|ngày= (trợ giúp);Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Tâm Giao."Bản sao đã lưu trữ". Hội đồng Giám mục Việt Nam.Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Phan Anh, theo The Dilomat (ngày 3 tháng 2 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Đất Việt.Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^William Ide (ngày 30 tháng 4 năm 2011)."Bản sao đã lưu trữ". Đài tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) tiếng Việt.Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 4 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Phạm Huy Thông (ngày 11 tháng 7 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam.Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Nghê Dũ Lan (ngày 6 tháng 12 năm 2006)."Bản sao đã lưu trữ". Báo Sài Gòn Giải Phóng.Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Kim Ngọc (ngày 31 tháng 12 năm 2008)."Bản sao đã lưu trữ". VietNamNet.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Thanh Huyền (ngày 28 tháng 5 năm 2012)."Bản sao đã lưu trữ". VnExpress.Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 11 năm 2009. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Ngọc Anh."Bản sao đã lưu trữ". Nhạc Cổ Điển.Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 1 năm 2015. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
^Anita S. Bourdin ghi theo D. Chivot (ngày 24 tháng 4 năm 2009)."Bản sao đã lưu trữ". Hội đồng Giám mục Việt Nam dịch dựa theo Assouline.Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 8 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2012.{{Chú thích báo}}:Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài= và|title= (trợ giúp)
.jpg)
