Friedrich Engels (tiếng Đức:[ˈfʁiːdʁɪçˈʔɛŋl̩s];phiên âm tiếng Việt:Phriđrich Ăngghen, 28 tháng 11 năm 1820 – 5 tháng 8 năm 1895) là một nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà cách mạng, nhà lý luận chính trị, nhà triết họcngười Đức và là một người Cộng sảnthế kỷ 19, cùng vớiKarl Marx đã sáng lập và phát triểnchủ nghĩa Cộng sản,lãnh tụ của phong trào công nhân thế giới vàQuốc tế Cộng sản 1. Ông cùng với Marx đồng tác giả của bảnTuyên ngôn của Đảng Cộng sản (1848). Engels cũng biên tập đồng thời xuất bản quyển II và quyển III của bộTư bản sau khi Marx mất.
Friedrich Engels chào đời ngày 28 tháng 11 năm 1820 tạiBarmen,tỉnh Rhine thuộcVương quốc Phổ (nay làWuppertal,Đức).[1] Cha của Engels, người cũng có tên giống hệt con trai (1796–1860), là chủ quản một công xưởng sản xuấtđăng ten vàruy băng lớn, kế thừa từ đời cụ cố Johann Caspar Engels (1715–1787) thông qua ông nội Caspar Engels (1753–1821).[2] Bên cạnh tư chất kinh doanh, gia tộc Engels cũng hết sức mộ đạoPietist, một nhánh Kitô chống đốiGiáo hội Công giáo vàLuther giáo.[3] Thân mẫu của Engels, bà Elisabeth Francisca Mauritzia Engels (nhũ danhvan Haar; 1797–1873), là con gái trong một gia đình giáo chức gốc gác Hà Lan. Bà không sùng đạo như bên họ chồng, thích đọc sách và yêu âm nhạc.[4] Sau khi cưới, vợ chồng Engels sinh được tám người con sống tới tuổi trưởng thành, trong đó Friedrich là con cả.[4]
Ngày 18 tháng 1 năm 1821, Engels đượcrửa tội tại Nhà thờ Tin Lành cải cách dưới sự mục kích của ông nội và bà ngoại Franciska Christina van Haar (nhũ danhSnethlage; sinh năm 1758).[5] Ông theo học một ngôi trường tôn giáo tại Barmen cho tới năm 14 tuổi,[6] sau chuyển sanggymnasium Elberfeld trong vòng 3 năm, tại đây phát triển niềm yêu thích đối với văn học Đức và nghiên cứu cổ điển châu Âu.[7] Tuy gặt hái thành tích học tập xuất sắc, Engels buộc phải ra trường sớm 1 năm, không thi vào đại học, để được huấn luyện công tác quản trị kinh doanh theo ý cha.[8]
Kể từ mùa thu năm 1837, Engels bắt đầu thực tập kinh doanh tại công ty len và bông Ermen & Engels tại Barmen. Hè năm 1838, ông theo cha điManchester bán lụa, rồi tạt quaLondon mua tơ sống.[9] Trên đường về Đức, ông lưu lại cảng thịBremen để học hỏi một đối tác xuất khẩu của cha.[10] Trong vòng 2 năm rưỡi sống và làm việc tại đây, ông đọcJacob Grimm, viết và xuất bản một số pam-fơ-lê chính trị.[11] Tuy được giao phó phận sự sao chép thư từ và bảo quản hồ sơ, Engels giành khá nhiều thời gian để viết thư cho gia đình và uống bia cùng bạn bè đồng nghiệp.[12] Giữa mỗi ca làm việc, ông tranh thủ đọc sách và học ngôn ngữ.[13] Ngoài ra ông tiếp tục viết thơ, chịu ảnh hưởng của các văn sĩ người Đức nhưFriedrich von Schiller vàJohann Wolfgang von Goethe.[14] Cuối năm 1838, ông bắt đầu thử sức sáng tác nhạc, ngưỡng mộ các nhạc sĩ nhưBach,Handel,Haydn,Mozart vàBeethoven.[15]
Illner, Eberhard; Frambach, Hans A.; Koubek, Norbert, biên tập (2022).The Life, Work and Legacy of Friedrich Engels: Emerging from Marx's Shadow [Cuộc đời, công trình và di sản của Friedrich Engels: Thoát khỏi cái bóng của Marx]. Anh:Bloomsbury Publishing.ISBN978-1-3502-7270-5.
Herres, Jürgen. "'My Immortal Works': Friedrich Engels as a Journalist and Publicist" ['Những tác phẩm bất hủ của tôi': Friedrich Engels trong vai ký giả nhà báo]. TrongIllner, Frambach & Koubek (2022), tr. 7–26.
Möser, Kurt. "'The General' as Admiral: Friedrich Engels and the Naval Warfare Debate" . TrongIllner, Frambach & Koubek (2022), tr. 85–100.
Rapic, Smail; Carver, Terrell, biên tập (2022).Friedrich Engels for the 21st Century: Reflections and Revaluations [Friedrich Engels cho thế kỷ thứ 21: Phản tư và đánh giá lại]. Đức:Palgrave Macmillian.ISBN978-3-030-97138-0.
Rapic, Smail. "Chapter 4: Was Engels a Dialectical Materialist?" . TrongRapic & Carver (2022), tr. 71–88.
.jpg)
_1970%2c_MiNr_657.jpg)
