Vagharshapat (tiếng Armenia:Վաղարշապատphát âm[vɑʁɑɾʃɑˈpɑt]), là thành phố lớn thứ tư của Armenia và là cộng đồng thành phố đông dân nhất của tỉnhArmavir, nằm cách thủ đôYerevan khoảng 18 km (11 mi) về phía tây và 10 km (6 mi) phía bắc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Armenia. Nó thường được gọi làEjmiatsin (tiếng Armenia:Էջմիածին), cũng được đánh vần làEchmiadzin hoặcEtchmiadzin, đó là tên chính thức của thành phố từ năm 1945 đến năm 1995.[2] Cái tên đó vẫn được sử dụng trong thông tục và văn phòng thư lại.
Thành phố được biết đến nhiều khi là trung tâm tôn giáo củaArmenia, là nơi cóNhà thờ chính tòa Etchmiadzin nơi đặt tòa giám mục củaThượng phụ Toàn dân Armenia, người đứng đầuGiáo hội Chính thống giáo Armenia. Do đó, nó được gọi không chính thức là "Thành phố thiêng".[3][4] và ở Armenia, nó chính là "thủ đô tinh thần" của đất nước.[5] Đây từng là thành phố lớn và thủ đô củaVương quốc Armenia cổ đại,[6] sau đó bị thu hẹp dần và trở thành một thị trấn vào đầu thế kỷ 20. Nó đã trải qua sự mở rộng lớn trong thời kỳ Xô Viết, khi trở thành một vùng ngoại ô của thành phốYerevan.[7][8] Dân số thành phố giảm đáng kể so với trước khi ước tính năm 2016, dân số của thành phố chỉ còn hơn 37.000 người.
Theo sử gia nổi tiếngMovses Khorenatsi, Vagharshapat được biết đến với tênArtimed có nguồn gốc từ vị thần Hy Lạp cổ đại, nữ thần săn bắnArtemis. Sau đó nó đổi tên thànhAvan Vardgesi (Աւան Վարդգէսի, "Thị trấn của Vardges") hoặcVardgesavan bởi hoàng tửVardges Manouk, người đã xây dựng lại khu định cư gần bờsông Kasagh, dưới triều đại của vuaOrontes I Sakavakyats năm 560 TCN. Tuy nhiên, trong cuốn sáchWars of Justinian của nhà sử họcProcopius đã gọi thành phố làValashabad, đặt theo tên vuaValash của Armenia. Cái tên sau đó được phát triển đổiL thànhGh phổ biến trong tiếng Armenia. Movses Khorenatsi đề cập đến việc thành phố được xây dựng lại hoàn toàn bởi vua Vagharsh I và được biết đến làNoarakaghak (Thành phố mới), trước khi được đổi thành 'Vagharshapat
Tiêu điểm của thành phố về mặt lịch sử làNhà thờ chính tòa Echmiadzin, một nhà thờ lâu đời nhất thế giới, được thánh Gregory xây như nhà thờ chinh tòa uốn vòm từ năm 301-303, khi đó Armenia là nước duy nhất trên thế giới màKitô giáo là quốc giáo.
Theo Sử biên niên của Armenia trong thế kỷ thứ 5, thánh Gregory đã nhìn thấy Chúa Kitô từ trời xuống cầm 1 búa vàng đập xuống đất, chỉ cho biết vị trí xây nhà thờ xhính tòa. Do đó, vị thượng phụ đặt tên mới cho nhà thờ và thành phố là Echmiadzin, có thể dịch nghĩa là"nơi đấng Sáng tạo Duy nhất ngự xuống".
Năm 480, VahanMamikonian, viên thủ hiếnLa mã cai trịArmenia, ra lệnh thay thế ngôi nhà thờ xiêu vẹo này bằng 1 nhà thờ mới hìnhthập tự.
Năm 618, vòm bằng gỗ của nhà thờ được thay bằng đá, tựa trên 4 cột đá nguyên khối, nối với các tường bên ngoài bằng các dãy cuốn (arcades), như hiện nay.
Các bức tranh tường bên trong và các gian phòng lớn hình tròn (rotundas) nối bao phủ bên ngoài gian cung thánh xuất hiện từ đầu thế kỷ 18. Một tháp chuông 3 tầng được xây trước đó nửa thế kỷ.
Xưa kia, nhà thờ chính tòa này có 1 bộ sưu tập lớn các bản thảo viết tay bằng tiếng Armenia từ thờitrung cổ, nhưng nay đã chuyển giao choMatenadaran (Viện nghiên cứu các bản viết tay cổ).
Ngay phía tây nhà thờ là đường phố Thánh Tiridates, dẫn tới dinh Thượng phụ nguy nga. Về phía đông bắc là Viện hàn lâm tôn giáo. Phía bắc nhà thờ có nhiềuKhachkars (phiến đá khắc hình thánh giá).
Ngoài nhà thờ chính tòa Echmiadzin, thành phố Echmiadzin còn có 2 nhà thờ quan trọng và rất lâu đời:
Nhà thờ thánh Gayane, nổi bật về sự cân đối hài hòa. Nhà thờ này được Catholicos (thượng phụ) Ezra xây năm 630. Kiểu kiến trúc vẫn y nguyên, mặc dù có mở rộng từng phần trong thế kỷ 17 cùng với việc tu bổ mái vòm và trần nhà.
Nhà thờ thánh Hripsime được xây năm 618 và về cơ bản không thay đổi. Đây được coi là một trong các nhà thờ lâu đời nhất Armenia còn tồn tại và nổi tiếng về kiểu kiến trúc tinh tếcổ điển của Armenia.
Cách Echmiadzin vài cây số, là di chỉ khảo cổ nhà thờ chính tòaZvartnots, nổi tiếng về kiểu dáng độc đáo. Nhà thờ này được Catholicos (thượng phụ)Nerses III (tên hiệuthe Builder) xây dựng từ năm 643 tới năm 652, tại nơi được cho là thánh Gregory đã gặp vuaTrdat III. Nhà thờ này được cung hiến chothánh George.
Năm 930, nhà thờ này bị 1 trậnđộng đất phá hủy, phế tích nằm trong lòng đất cho tới đầu thế kỷ 20 mới được khám phá. Di chỉ này dược khai quật từ năm 1900 tới 1907, lộ ra nền móng của nhà thờ cũng như di tích của dinh Catholicos (thượng phụ) và 1 xưởng rượu vang. Bên trong ngôi thánh đường có các tranhfresco này có dạngthập tự Hy Lạp với 3 cánh, trong khi bên ngoài là 1 hình đa giác 32 cạnh, nhìn xa như 1 hình tròn.
Các nhà thờ thánh Gayane, thánh Hrispsime và di chỉ khảo cổZvartnots - cũng như nhà thờ chính tòa Etchmiadzin - đều được ghi tên trong danh sáchDi sản thế giới củaUNESCO.
^"Պատմաաշխարհագրական ակնարկ [Historical-geographic overview]" (bằng tiếng Armenia). Armavir Province: Armenian Ministry of Territorial Administration.Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 15 tháng 4 năm 2014....Վաղարշապատ (1945-1995թթ. կոչվել է Էջմիածին) քաղաքը...
^Ring, Trudy; Watson, Noelle; Schellinger, Paul, biên tập (1994).International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa, Volume 4. Taylor & Francis. tr. 250.The holy city of Echmiadzin, where the Christian church in Armenia first began...
^Stransky, Thomas F.; Sheerin, John B. (1982).Doing the Truth in Charity: Statements of Pope Paul VI, Popes John Paul I, John Paul II, and the Secretariat for Promoting Christian Unity, 1964-1980. Paulist Press. tr. 230....from the holy city of Etchmiadzin...
^James R. Russell. Zoroastrianism in Armenia. — Harvard University Press, 1987. — P. 118.
^Emin, Gevorg (1981).Seven songs about Armenia. Progress. tr. 106....Ashtarak, Artashat, Etchmiadzin and Abovian because they have become suburbs of Yerevan.
