Omega Centauri hayω Cen,NGC 5139,Caldwell 80) là mộtcụm sao cầu[10] trong chòm saoBán Nhân Mã, doEdmond Halley nhận dạng như là một thiên thể không phải là sao vào năm 1677 và ông gọi nó là một tinh vân. Omega Centauri có trong danh lục củaPtolemy 2000 năm trước với tên gọi là một ngôi sao. Lacaille đưa nó vào danh lục của ông với số hiệu L I.5.[11] Nhà thiên văn người Anh John Herschel là người đầu tiên nhận ra nó là một cụm sao cầu vào thập niên 1830.[12] Omega Centauri quay quanhNgân Hà, và là cụm sao cầu sáng nhất và lớn nhất từng được biết đến trong dảithiên hà của chúng ta. Hầu hết các cụm sao cầu đều nằm trong nhóm thiên hà Địa Phương, chỉ cóMayall II là nằm trongthiên hà Tiên Nữ là sáng hơn và lớn hơn.[13] Nó cũng khác do là cụm sao cầu thuộc một thiên hà khác, và do vậy nó có thể có nguồn gốc khác.[14] Omega Centauri nằm cáchTrái Đất khoảng 15.800năm ánh sáng (hay 4.850parsec), nó chứa khoảng vài triệu ngôi sao loại II. Các ngôi sao ở trung tâm của nó tập trung rất lớn với ước lượng chúng cách nhau trung bình khoảng 0,1 năm ánh sáng. Tuổi của Omega Centauri là khoảng 12 tỷ năm.
Omega Centauri là một trong số ít các cụm sao cầu có thể nhìn được bằng mắt thường và xuất hiện bằng độ lớn củatrăng tròn.[15] Mặc dù nó không phải là một ngôi sao, Omega Centauri được đặt một tên gọi trong danh sách Bayer.Sao Kapteyn cách Trái Đất khoảng 13 năm ánh sáng được nghĩ có nguồn gốc từ Omega Centauri.[16]
Ảnh trường nhỏ chụp trung tâm của cụm sao Omega Centauri bởi Hubble với thiết bị mớiWFC3. Tháng 7 2009
Đăng trên tạp chí "The Astrophysical Journal" ngày 1/4/2008, các nhà thiên văn học thông báo đã tìm thấy chứng cứ về mộthố đen khối lượng trung bình tại tâm của Omega Centauri. Các quan sát được thực hiện vớikính viễn vọng không gian Hubble vàĐài thiên văn Gemini ở Cerro Pachon củaChile.[17] Camera tiên tiến cho khảo sát của Hubble cho thấy các ngôi sao đang bị thu hẹp lại khoảng cách tại tâm của Omega Centauri, do mật độ ánh sáng sao tăng dần khi đến gần tâm. Khi đo vận tốc của các ngôi sao quay quanh tâm của cụm sao bằng Đài quan sát Gemini, các nhà thiên văn tìm thấy các ngôi sao ở gần tâm đang di chuyển nhanh hơn các ngôi sao ở xa. Những đo đạc này hàm ý rằng có thể có vật chất không nhìn thấy được tại tâm đang tương tác hấp dẫn với các ngôi sao gần nó. Bằng cách so sánh những đo đạc này với các mô hình chuẩn, các nhà thiên văn học xác định được rằng lực hút hấp dẫn là do một vật thể nặng và đậm đặc gây ra. Họ cũng sử dụng các mô hình để tính ra khối lượng của hố đen, xấp xỉ bằng 4.0 x 104khối lượng Mặt Trời.[17]
Có những ý kiến cho rằng Omega Centauri có thể là nhân của mộtthiên hà lùn mà đã bị tách ra và bị hút vàoNgân Hà.[18] Thành phần hóa học trong Omega Centauri và chuyển động của nó trong thiên hà cũng phù hợp với tiên đoán này. Giống như Mayall II, Omega Centauri có tỉ lệ kim loại trên Hydro và Heli cùng với tuổi của các ngôi sao khác so với của Ngân Hà do vậy nó không hình thành đồng thời với Ngân Hà (mặc dù các cụm sao cầu được nghĩ là hình thành đồng thời với thiên hà chứa nó) và thực tế Omega Centauri có thể là nhân còn lại của một thiên hà nhỏ khi nó bị bắt giữ vào Ngân Hà.[19]
^Shapley, Harlow; Sawyer, Helen B. (tháng 8 năm 1927), “A Classification of Globular Clusters”,Harvard College Observatory Bulletin,849 (849): 11–14,Bibcode:1927BHarO.849...11S.
^abvan de Ven, G.; van den Bosch, R. C. E.; Verolme, E. K.; de Zeeuw, P. T. (ngày 2 tháng 1 năm 2006). “The dynamical distance and intrinsic structure of the globular cluster ω Centauri”.Astronomy and Astrophysics.445 (2): 513–543.arXiv:astro-ph/0509228.Bibcode:2006A&A...445..513V.doi:10.1051/0004-6361:20053061.best-fit dynamical distance D=4.8±0.3 kpc... consistent with the canonical value 5.0±0.2 kpc obtained by photometric methods
^D'Souza, Richard; Rix, Hans-Walter (tháng 3 năm 2013), “Mass estimates from stellar proper motions: the mass of ω Centauri”,Monthly Notices of the Royal Astronomical Society,429 (3): 1887–1901,arXiv:1211.4399,Bibcode:2013MNRAS.429.1887D,doi:10.1093/mnras/sts426.
^Khoảng cách × sin(diameter_angle/2), sử dụng khoảng cách 5kpc và góc 36.3', = 86 ± 6 ly. Dung sai bán kính ± 6 ly là từ khoảng cách từ tối thiểu tới tối đa, lấy từ bài báo năm 2006: 4,5 đến 5,2kpc
^de la Caille (1755).“Sur les étoiles nébuleuses du ciel austral” [On the nebulous stars of the southern sky].Histoire de l'Académie Royale des Sciences, avec les Mémoires de Mathématique & de Physique (bằng tiếng Pháp): 194–199.; xem bảng trên trang 196:"Nébuleuse du Centaure ... " Lưu ý: Số trong danh lục "L I.5": nghĩa là tinh vân được liệt kê trong danh lục của Lacaille năm 1755 (vì thế mà có chữ "L"); rằng Omega Centauri là tinh vân "loại một" (première espèce, nói cách khác tinh vân dường như không có sao kèm theo khi nhìn thông qua kính viễn vọng dài 0,6 m (2 ft); vì thế mà có số La Mã "I"); và rằng Omega Centauri được liệt kê với số thứ tự là 5 trong số các tinh vân loại một (vì thế mà có "5"). Xem:Deep Sky Observer's Companion – the online database
^abNoyola, E.; Gebhardt, K.; Bergmann, M. (tháng 4 năm 2008). “Gemini and Hubble Space Telescope Evidence for an Intermediate-Mass Black Hole in ω Centauri”.The Astrophysical Journal.676 (2): 1008–1015.arXiv:0801.2782.Bibcode:2008ApJ...676.1008N.doi:10.1086/529002.
