![]() | Bài này có liệt kê cácnguồn tham khảo và/hoặcliên kết ngoài, nhưng nội dung trong thân bài cần đượcdẫn nguồn đầy đủ bằng cácchú thích trong hàng để người khác có thể kiểm chứng. Bạn hãycải thiện bài này bằng cáchthêm các chú thích. (Tìm hiểu cách thức và thời điểm xóa thông báo này) |
Biến hình (Shapeshifting) haybiến hóa hoặcthay hình đổi dạng trongthần thoại,văn học dân gian và nhữngcâu chuyện hư cấu là khả năngbiến đổithể chất,hình thể, bề ngoài hay nói gọn là biến hóa thành thứ khác, thông qua khả năng siêu phàm vốn có, dựa vào phép thần thông củathần thánh, hay bị sự thao túng củama quỷ, vìphép thuật, trúngtà thuật hoặc được thừa hưởng khả năng đó. Ý tưởng về sự thay hình đổi dạng chứa đựng trong các hình thức cổ xưa nhất củathuyết vật linh vàma giáo, cũng như các truyền thốngvăn học vàsử thi lâu đời nhất tồn tại nhưSử thi Gilgamesh vàIliad.
Khái niệm biến hình vẫn là một hình thức phổ biến trong truyệngiả tưởng thời hiện đại,văn học thiếu nhi vàvăn hóa đại chúng. Các sinh vật biến hình (kẻ biến hình) phổ biến trong văn hóa dân gianphương Tây làngười sói vàma cà rồng (chủ yếu có nguồn gốc từ châu Âu, Canada và thổ dân châu Mỹ), các loài thúthành tinh của vùngĐông Á (nhưhồ ly tinh/Cáo chín đuôi ở Trung Quốc và Việt Nam,Kitsune của Nhật Bản vàKumiho của Hàn Quốc), và các vị thần, nữ thần và ác quỷ, ma quái nhiều thần thoại, chẳng hạn nhưLokiBắc Âu hoặcProteus củaHy Lạp. ỞTrung Quốc thì có nhân vậtTôn Ngộ Không có phép biến hóathần thông.
Biến hình thành hình dạng của một con sói được gọi làLycanthropy, và những sinh vật trải qua sự thay đổi và chuyển đổi như vậy được gọi là lycanthropes. Một dạngngười hóa thú haythú hóa (Therianthropy) là thuật ngữ tổng quát hơn để chỉ sự thay hình đổi dạng giữa người và động vật. Việc các vị thần thánh biến người phàm thành loài vật như một sự trừng phạt, thử thách cũng rất phổ biến trongmô típ văn hóa, chuyện kể. Trong khi ý tưởng phổ biến vềngười biến hình là một con người biến thành một thứ khác, có rất nhiều câu chuyện về động vật cũng có thể tự biến đổi và biến thành người hoặc có thể ở tronglốt người khi đã sống lâu và tu luyện thành tinh.
Thần thoại Ấn Độ cổ đại kể về con rắn thầnNāga đôi khi có thể mang hình dáng con người. Kinh thánh mô tảRakshasa biến hình (quỷ) giả dạng động vật để đánh lừa con người.Ramayana cũng bao gồmVanara, một nhóm các hình người giống hệt người sở hữu sức mạnh siêu nhiên và có thể thay đổi hình dạng của chúng.Yoginis có liên quan đến khả năng biến hình thành động vật giống cái. Trong truyện ngụ ngôn Ấn Độ có một người chăn trâu phải lòng một con chó có khả năng biến thành phụ nữ khi cô ấy tắm. ỞKerala, có một truyền thuyết về gia tộcOdiyan, những người trong dân gian Kerala được cho là đàn ông có khả năng biến đổi hình dạng và có thể giả dạng động vật.
Thần thoại Philippines có quái vậtAswang, một con quái vật ma cà rồng có khả năng biến thành dơi, hoặc biến thành một con chó đen lớn, hay một con mèo đen, hoặc một con lợn đen hoặc một số hình dạng khác để rình rập con người vào ban đêm. Văn học dân gian Philippines cũng đề cập đến những sinh vật khác nhưKapre,Tikbalang vàEngkanto, chúng thay đổi ngoại hình để thu hút những thiếu nữ xinh đẹp. Ngoài ra, một loạibùa hộ mệnh (được gọi là "anting-anting" hoặc "birtud" trong phương ngữ địa phương), có thể hiển linh làm cho chủ nhân của chúng khả năng thay đổi hình dạng. Trong một câu chuyện có tênNgười vợ khỉ Chonguita kể về một phụ nữ bị biến thànhkhỉ, và bà ta chỉ trở lại thành người nếu cô ấy có thể kết hôn với một người đàn ôngđẹp trai.
Thần thoại Trung Quốc cũng có nhiều nhiều câu chuyện về những động vật biến hóa và có khả năng mang hình dáng con người hay đội lốt người, phổ biến nhất làhồ ly linh là một linh hồn của concáo thành tinh hồ ly thường xuất hiện dưới dạng một thiếu nữ xinh đẹp và truyền thuyết hồ ly tinh hay cáo chín đuôi cũng xuất hiện trongthần thoại Việt Nam hay trongvăn hóa dân gian Việt Nam, nói chung, những kẻ biến hình như vậy hầu hết đều nguy hiểm, nhưng một số đặc điểm như các nữ anh hùng trong truyện diễm tình chẳng hạn như nữ Bạch Xà trongtruyền thuyết Thanh Xà-Bạch Xà là một trong những huyền thoại như vậy, vốn một con rắn phải lòng một người đàn ông, và câu chuyện kể lại những thử thách mà vợ chồng cô phải đối mặt trước những nghịch cảnh.
Trongvăn hóa dân gian Nhật Bản,ōbake là một loại yêu quái (yōkai) có khả năng biến hình. Cáo chín đuôiKitsune là một trong những loài được biết đến nhiều nhất, nhưng những sinh vật khác như vậy bao gồmBakingneko,Mujina vàTanuki.Thần thoại Hàn Quốc cũng có một con cáo với khả năng biến hình, không giống như hình mẫu cáo thành tinh ở Trung Quốc và Nhật Bản, thìKumiho luôn ác độc, thường thì hình dạng của nó là của mộtphụ nữ trẻ đẹp mà một câu chuyện kể lại một người đàn ông, một kẻ sẽ trở thành kẻ quyến rũ đã lấy nhằm Kumiho có chín chiếc đuôi và vì cô ấy mong muốn trở thành một con người, cô ấy đã sử dụng vẻ đẹp của mình để quyến rũ đàn ông và ăn trái tim của họ với niềm tin rằng khi ăn đủ 100 chiếcgan sẽ biến cô ấy thành một con người thực sự.