| Bát Quái Chưởng (八卦掌) | |
|---|---|
 Internalist Zhang Zhaodong, also known as Zhang Zhankui, performing Baguazhang | |
| Tên khác | Baguazhang, Bagua quan, Bagua zhang, Pakua chang, Pa-kua chang, Pa kua chang |
| Mức độ bạo lực | Nội thương (Nội gia quyền) |
| Xuất xứ | Trung Quốc |
| Người sáng lập | được cho làĐổng Hải Xuyên |
| Võ sinh nổi tiếng | Doãn Phúc, Trình Đình Hoa, Mã Quý, Lương Chấn Bồ, Phó Chấn Tung, Cao Nghĩa Thịnh, Khương Dung Tiều, Tôn Lộc Đường, Lý Liên Kiệt |
| Olympic | Không |
Theo nhiều thuyết lưu truyền trong dân gian và giới võ thuậtBát quái chưởng (bính âm:Bāguàzhǎng,romaji:Hakkeshou) hayBát quái quyền là một trong ba phái thuộc Nội gia Nam phái. Hai phái còn lại làThái cực quyền vàHình ý quyền.[1] Chúng đều có nguồn gốc từVõ Đang phái. Bát quái chưởng còn được gọi bởi những tên như:Du thân bát quái chưởng;Long hình bát quái chưởng;Bát quái liên hoàn chưởng hayBát phó du thân chưởng.
Trong tác phẩmBát Quái chưởng củaTùng Điền Long Trí, bản dịch củaHồ Tiến Huân,Nhà Xuất Bản Thể dục Thể thao xuất bản năm 2005, thì Bát Quái chưởng được lưu truyền khắp vùngSơn Đông vàHà Nam thuộc lưu vực sôngHoàng Hà miền Bắc Trung Quốc. Do vậy thuyết cho rằng Bát Quái chưởng thuộc trong ba môn Thái Cực quyền, Hình Ý quyền, Bát Quái chưởng của dòng võ phái Nội Gia quyền Nam phái là do người đời sau thêm bớt và sai sự thật về nguồn gốc phát tích của nó.
Tuy nhiên,Võ Đang phái của đạo sĩTrương Tam Phong tương truyền rằng cũng có Bát Quái chưởng do ông sáng tạo. Đây lại là một trường hợp khác nữa không thể gộp vào khái niệm danh từNội Gia quyền.
Về danh từNội Gia quyền, trong giới quyền thuật đã dấy lên phẫn nộ khi có thuyết cho rằng các môn võ thuộcThiếu Lâm là Bắc phái Ngoại Gia Quyền, còn các môn Thái cực quyền, Hình Ý Quyền, Bát Quái chưởng là thuộc hệ thống Nam phái Nội Gia Quyền.[2]
Danh từ Bát quái được rút ra từKinh Dịch, tạm hiểu là sự biến động truyền điệu trong tám phương hướng. Vì vậy kỹ thuật chính yếu của Bát quái chưởng chuyên dùng bộ pháp và chưởng pháp làm trung tâm vận chuyển, biến hóa không ngừng trong vị thế bốn phương tám hướng.
Nguồn gốc Bát quái chưởng vẫn chưa được xác định.
Sách "Lam Triều Ngoại sử" có ghi: "Vào năm1798,triều Thanh vua Gia Khánh năm thứ hai, ở huyện Tế Ninh, tỉnhSơn Đông, miềnHoa Bắc, Vương Tường Giáo có theo học quyền pháp của Phùng Khắc Thiện và được vị sư phụ này truyền dạy tận tâm.
Đến mùa xuân Canh Ngọ (năm Gia Khánh thứ 15), Ngưu Lương Thần theo học quyền pháp này với Phùng Khắc Thiện và nhận thấy quyền pháp có tám phương bộ nên gọi là Bát Quái.
Hai môn Bát Quái Chưởng này thật không biết có điểm khác biệt hay giống nhau không, nhưng trong thời gian Phùng Khắc Thiện học Bát Quái Chưởng của Vương Tường là năm mà Đổng Hải Xuyên ra đời.
Từ đó, môn Bát quái chưởng được lưu truyền cho đến nay đã hơn trăm năm." Đến đời vua Thanh Quang Tự thứ sáu (1881), môn Bát Quái chưởng phát triển cực thịnh khắp Trung Hoa, nhất là ởBắc Kinh và các vùng phía Bắc Trung Hoa thuộc lưu vực sôngHoàng Hà.
SáchBát Quái Chưởng của Tùng Điền Long Trí có cách giải thích rằng, "... Trong Dịch Kinh có thuyết "Vô cực sinh Thái cực, Thái cực sinh Lưỡng nghi (phânâm dương), Lưỡng nghi sinh Tứ tượng, Tứ tượng sinh Bát quái, Bát quái lại biến hóa ra 64 hào quẻ", theo thuyết này, Bát Quái Chưởng cũng có thuyết "Tám chưởng biến hóa thành tám nhân tám bằng sáu mươi bốn chưởng"..."
Có nhiều vị tiền bối và nhiều lưu phái khác biệt nhau về Bát quái chưởng.
Đổng Hải Xuyên (董海川 - Dong Haichuan) (1798 – 1879), người sống vào thời vuaCàn Longnhà Thanh tại Chu Gia Vụ, huyện Văn An, tỉnh Hà Bắc trong một lần điGiang Nam đã lạc đường tại núi Tuyết Hoa và đã học được môn Bát Quái Chưởng và Hà Đồ, Lạc Thư từ một đạo sĩ ở miền núi.
Đổng Hải Xuyên rất giỏi và nổi tiếng nhất ởBắc Kinh, được xem như một chưởng môn về Bát quái chưởng, có nhiều học trò nổi tiếng như Sử Lập Khanh, Lưu Phụng Xuân, Lương Chấn Tấn, Trương Triệu Đông, Tống Trường Vinh, Mã Quý, Vi Phước, Trình Đình Hoa, Tống Vĩnh Tường, Mã Duy Kỳ, Ngụy Cát, Lý Văn Bảo, Doãn Phúc, Lý Tồn Nghĩa,....
Tương truyền rằng Đổng Hải Xuyên sau khi học Bát Quái Chưởng với vị đạo sĩ kia xong đã đi đếnBắc Kinh làmhoạn quan trong phủ của Tiêu Thân Vương, một vị hoàng thân quốc thích trong triều rất ham mê xem các trò lưu diễn võ thuật trong dân gian. Trong một lần mừng thọ Tiêu Thân Vương, do không chen nổi với đám đông trong phủ để dâng trà mừng thọ Thân Vương, Đổng Hải Xuyên đã lùi lại phóng qua đầu đám đông để dâng trà cho vị Thân Vương kia. Sự kiện này đã làm cả phủ và Tiêu Thân Vương bái phục và vui mừng, nhưng ông đã bị viên Hộ vệ trong phủ thách đấu và chiến thắng thần tốc. Tiêu Thân Vương thấy thế bèn phong cho ông làm Tổng Hộ vệ phủ Thân Vương và đảm nhiệm thêm chức giáo đầu dạy võ trong phủ. Từ đó danh tiếng của Bát Quái Chưởng đã lưu truyền khắp ra ngoài khu vựcBắc Kinh.
Về sau, Đổng Hải Xuyên kết bạn với danh thủ Quách Vân Thâm của môn Hình Ý Quyền, sau trận thử thách ngang tài. Hai người kết hợp hai môn cùng dạy cho các học trò. Trong số các học trò của Đổng Hải Xuyên có Trình Đình Hoa rất giỏi, nổi tiếng ở Hoa Bắc. Trình Đình Hoa có học trò giỏi nhất là Tôn Lộc Đường sau này học thêm Thái cực quyền với Hác Vi Trinh (郝為真) ởBắc Kinh và lập ra trường phái Thái cực quyền Tôn Gia Giá thức.
Các quẻ biểu trưng:
Kỹ thuật tấn công và phòng thủ của Bát Quái Chưởng được khái quát trong 12 chữ mà người học phải mất rất nhiều thời gian để đạt được hết 12 yếu quyết này:
Trong Bát Quái Chưởng, phần Sáo Lộ - tức các bài quyền - rất là quan yếu, nhất là đối với những người mới theo học quyền thuật để nắm vững các kỹ thuật nền tảng ngõ hầu sau này mới có thể hiểu sâu về những điều tinh diệu trong Bát Quái Chưởng.
Về kỹ thuật Bát Quái chưởng, sách "Bát Quái Quyền Học" của Tôn Lộc Đường có ghi: "Trong Du Thân Bát Quái Liên hoàn chưởng có chưa mười tám đường La Hán Quyền, gồm bảy mươi hai tuyệt thoái, 72 ám cước, đến như các môn điểm huyệt, kiếm thuật, và các môn võ khí cũng chứa trong Bát Quái Quyền."
Do đó, về hình thức môn Bát Quái chưởng rất giống như các quyền thuật ngoại gia Bắc phái, nhưng đặc điểm chuyên dùng bộ pháp tròn Hoán Hành, và thay đổi tay Hoán Chưởng làm chính tông, được gọi là "Du Thân Bát Quái" gồm có ba loại: thượng bàn, trung bàn, và hạ bàn.
Bộ pháp Hoán Hành trong Bát quái chưởng là một loại quyền pháp di chuyển trên một hình tròn vẽ theo đồ hình Thái cực hình chữ S ngược theo nguyên lýKinh Dịch làThái Dương sinh thiếu âm, thái âm sinh thiếu dương, trong phần màu đen lớn trong hình tròn chính làthái âm có một chấm trắng chính làthiếu dương, trong phần màu trắng lớn trong hình tròn chính làthái dương có một chấm đen chính làthiếu âm. Đồ hình này biểu thị sự vận động không ngừng của vũ trụ theo quy luậtâm dương liên tục mà triết học hiện đại sau này gọi làBiện chứng pháp hai nhịp củaTriết học phương Đôngcổ đại quan niệm về sự vận động của vũ trụ chỉ trong một quy trình khép kín đơn giản từ âm sang dương và ngược lại. Sự vận động theo quan niệm này là không có bắt đầu và không có kết thúc(Vô thủy vô chung).
Thủ pháp Hoán chưởng cũng có một kiểu vận động y như bộ pháp, nghĩa là chuyển động theo những đường tròn bất tận vô thủy vô chung (không có bắt đầu và không có kết thúc).
Trong Bát Quái chưởng các thế thượng bàn đã thấp, trung bàn và hạ bàn còn thấp hơn. Trong lúc xoay chuyển bộ pháp dùng rất hẹp và nhanh nhẹn, với dụng ý né tránh thế công của địch, để phản kích vào mặt sau lưng của địch. Trong lúc đối địch, thân và ý phải chuyển động nhưng khí phải trầm. Các động tác về tay gồm có thập chưởng, đơn hoán chưởng, dùng để biến chuyển phối hợp với bốn bộ pháp linh động.
Trong thập chưởng, đơn hoán chưởng và song hoán chưởng làm gốc, còn lại là tám chưởng chủ yếu. Bốn bộ pháp gồm có: Khởi, Lạc, Khấu và Bài. Nhằm rèn luyện cho thân thủ được nhanh nhẹn, kỹ thuật của Bát Quái gồm có bốn đặc điểm như sau: Nhất Tẩu (chạy, bước lẹ), Nhị thị (trông, nhìn thấy rõ ràng), Tam Tọa (xuống bộ, ngồi thấp), và Tứ Phiên (nhà lộn, thoát ra khỏi).
Yếu lý quyền pháp là phần lý thuyết của các bộ môn quyền thuật nào cũng cần phải có mà ngày nay về mặt phương pháp luận (Methodology) ta gọi là phầncơ sở lý luận trong các bộ môn khoa học hiện đại. Võ học Trung Hoa luôn có các lý luận đặc trưng và đây là nét độc đáo của các môn võ phương Đông khác phương Tây.Các yếu lý Bát Quái Chưởng là như sau:
Bát Quái Chưởng củaCung Ngọc Điền truyền choLưu Vân Tiêu:
Bát Quái Chưởng củaTrình Hữu Long truyền choTôn Tích Phương:
Bát Quái Chưởng củaTrình Đình Hoa truyền choTôn Đường:
Các bài bổ trợ bao gồm: Bát Quái Thoái Quyền, Thập Nhị Chuyển Trửu, Hậu Thiên Thập Lục Tứ Thức, Thất Thập Nhị Ám Cước, Thất Thập Nhị Tiệt Thoái, Bát Quái Ngạnh Thủ Quyền,...
| Nguồn gốc theo khu vực | |
|---|---|
| Kỹ thuật tay không | |
| Vũ khí | |
| Luyện tập | |
| Vật lộn | |
| Đòn đánh |
|
| Khí | |
| Trực chiến / Đối kháng | |
| Tự vệ / Chiến đấu tổng hơp | |
| Chiết trung /Hỗn hợp | |
| Giải trí | |
