^ Trước năm 1999 dùngfranc Pháp vàpeseta Tây Ban Nha; tiền xu và tiền giấy của cả hai loại tiền tệ này vẫn được dùng làmtiền pháp định cho đến năm 2002. Có một lượng nhỏdiner Andorra (quy đổi thành 100 cent) được đúc sau năm 1982.
Andorra (phiên âm tiếng Việt: An-đo-ra;tiếng Catalunya:[ənˈdorə],địa phương[anˈdɔra]), gọi chính thức làThân vương quốc Andorra (tiếng Catalunya:Principat d'Andorra), cũng dịch thànhCông quốc Andorra, là mộtquốc gia nội lục có diện tích nhỏ tại Tây Nam Âu. Andorra nằm tại phần phía đông của dãy núiPyrénées, có biên giới vớiTây Ban Nha (giáp vùngCataluña) vàPháp (giáp vùngOccitanie). Quốc gia này được thành lập theo một hiến chương vào năm 988, chính thể thân vương quốc hiện nay được thành lập vào năm 1278. Quốc gia này do hai thân vương cùng cai trị:Giám mục của giáo phận Urgell tạiTây Ban Nha vàTổng thống Pháp.
Andorra là quốc gia nhỏ thứ sáu tạichâu Âu, diện tích 468 km² và dân số khoảng hơn 77.000[18]. Andorra là quốc gia nhỏ thứ 16 trên thế giới về diện tích đất và nhỏ thứ 11 thế giới về dân số.[19] Thủ đôAndorra la Vella là thủ đô cao nhất tại châu Âu, với độ cao 1.023 m trên mực nước biển.[20] Ngôn ngữ chính thức làtiếng Catalunya, song song vớitiếng Tây Ban Nha,tiếng Bồ Đào Nha vàtiếng Pháp cũng được nói phổ biến.[21]
Theo truyền thuyết thìCharles Đại đế (Charlemagne) công nhận mộtđặc quyền cho người Andorra đền đáp việc họ chiến đấu chốngngười Maroc. Lãnh chúa củaUrgell trở thành người đứng đầu Andorra và sau đó vùng đất lại được dâng cho Giám mục củaUrgell. Vàothế kỷ XI, một cuộc tranh chấp nảy sinh giữa Giám mục và vùng đất phía bắc Andorra.
Ngày nay cácTổng thống Pháp vẫn nhận danh vị là Thân vương Andorra.
Một tập tục thường niên vẫn còn được lưu truyền cho đến tận ngày nay là cứ mỗi độLễ Giáng Sinh hằng năm, vị Thủ tướng đương nhiệm của Công quốc Andorra lại gửi một chai nước sốt súp gà và một khoản hiện kim choTổng thống Pháp, cũng như gửi số quà tương tự choTổng giám mục củaLa Seu d'Urgell để đổi lấy sự bảo trợ cho nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của mình.[24]
Andorra làthân vương quốc nhỏ ởTây Âu, nằm ở phía sườn Nam củadãy Pyrénées, giữa biên giới nướcPháp vàTây Ban Nha. Andorra là xứ sở tuyệt đẹp nhờ các hẻm núi và các thung lũng cósông Valira chảy qua và được bao bọc bởi các đỉnh núi cao.
Hệ thốngchính trị của Andorra còn chưa có sự phân chia quyền lực rõ ràng giữa các cơ quanhành pháp,lập pháp vàtư pháp. Bản Hiến pháp được công nhận và chấp thuận vào năm1993 đã lập nên một nhà nước Andorradân chủ đại nghị có chủ quyền, tuy vẫn chịu sự cai quản của hai vị thân vương, nhưng người đứng đầu Chính phủ có quyền hành pháp. Các vị thân vương được trao một số quyền nhất định nhưng không có quyền phủ quyết các hoạt động của Chính phủ. Họ cử đại diện thường trực tại Andorra, chủ yếu mang tính chất lễ nghi.
Cơ quan lập pháp đơn viện là Đại hội đồng Andorra gồm 28 thành viên với nhiệm kỳ 4 năm, trong đó một nửa được bầu phổ thông toàn quốc và một nửa được tuyển cử từ mỗi 7 giáo xứ. Từ năm 1947, nam giới Andorra có quyền đi bầu cử, còn nữ giới thì mãi tới tận đầu thập niên 70 thế kỷ trước mới có được quyền này.[24]
Dân số của Andorra được ước tính là 85.082 người (tháng 7 năm 2011).[25] Dân số đã tăng từ 5.000 người trong năm 1900. Andorra là một nước đa sắc tộc gồm 31.363 người Andorra bản xứ chiếm 33% dân số, 27.300người Tây Ban Nha chiếm 23% dân số,người Bồ Đào Nha 13,794 (21%),người Pháp 5213 (17%), 1085người Anh vàngười Ý.[26] Người thuộc các sắc tộc khác không có quyền biểu quyết (bỏ phiếu) trong cuộc bầu cử xã. Hơn nữa, họ không được phép để được bầu làm thủ tướng hay sở hữu hơn 33% vốn cổ phần của một công ty tư nhân.[27]
Rất nhiều ngườiTây Ban Nha từ vùngCatalunya di cư tới Andorra. Họ sống chủ yếu ở thủ đôAndorra la Vella, giúp cho việc bảo tồn phong tục cũng như ngôn ngữCatalan - được coi là thứ tiếng chính thức của Công quốc Andorra
Quốc tịch Andorra rất khó xin được, ngoại trừ việc kết hôn với công dân bản xứ.[24]
Ngành dịch vụ du lịch của Andorra ước tính tiếp đón 10,2 triệu du khách mỗi năm.[28]
Du lịch là ngành kinh tế chủ yếu của Andorra, đóng góp tới 80%GDP của đất nước. Andorra lôi cuốn khách du lịch nhờ môntrượt tuyết và hàng hóa miễn thuế. Hàng năm có khoảng 9 triệu khách du lịch đến Andorra. Chính sách đánh thuế nhập khẩu không đáng kể đã tạo nên sự lôi cuốn du khách khắp nơi đến Andorra để mua hàng giá rẻ hơn so với ở nước mình.
Mặt khác, nhiều công ty và ngân hàng ngoại quốc cũng đặt trụ sở ở đây để khỏi bị đánh thuế cao. Các ngành kinh tế khác đều được nhà nước giảm hoặc miễn thuế. Tại Andorra hiện nay tuy không đánh thuế lợi tức và thuế thu nhập thường niên nhưng một khi nền kinh tế gặp trì trệ, hai sắc thuế ấy sẽ được áp dụng tức thời theo Bộ luật Tài chính. Khoảng 900 cửa tiệm và các cơ sở dịch vụ khác thu hút tới 1/4 lực lượng lao động cả nước, còn 1/5 dân số Andorra làm việc trong ngành công nghiệp "không khói".
Andorra thậm chí không có cơ quan bưu điện chính thức. Các dịch vụ bưu chính viễn thông thuộc nội hạt đất nước đều được miễn phí, còn với thư từ hay điện báo đi nước ngoài đều cần phải qua trung gianbưu điện củaPháp hayTây Ban Nha.[24]
Ngôn ngữ chính thức và được sử dụng trong lịch sử làCatalan, thuộcNhóm ngôn ngữ Rôman. Chính phủ Andorran khuyến khích việc sử dụng tiếng Catalan.
Do sự nhập cư, các liên kết lịch sử và khoảng cách địa lý gần,tiếng Tây Ban Nha,Bồ Đào Nha vàPháp cũng được sử dụng phổ biến. Hầu hết dân cư Andorra có thể nói một hoặc nhiều hơn trong các thứ tiếng này, ngoài Catalan. Tiếng Anh ít phổ biến hơn, tuy nhiên nó cũng được sử dụng ở những khu nghỉ dưỡng. Andorra là một trong 4 nước châu Âu (cùng với Pháp, Monaco, và Thổ Nhĩ Kỳ)[31] chưa tham gia vàoHiệp ước của Hội đồng châu Âu về dân tộc thiểu số.[32]
TheoObservatori Social d'Andorra, các ngôn ngữ được sử dụng ở Andorra gồm:[33]
^Lỗi chú thích: Thẻ<ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênconstitution
^Lỗi chú thích: Thẻ<ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tência
^Religion and Contemporary Politics: A Global Encyclopedia [2 volumes].ABC-CLIO. 2019.ISBN9781440839337.
^Temperman, Jeroen (2010).State–Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. BRILL.ISBN9789004181496.... guarantees the Roman Catholic Church free and public exercise of its activities and the preservation of the relations of special co-operation with the state in accordance with the Andorran tradition. The Constitution recognizes the full legal capacity of the bodies of the Roman Catholic Church which have legal status in accordance with their own rules.
^“Història d'Andorra”.Cultura.ad (bằng tiếng Catalan). Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2019.
^“Andorra”.Enciclopèdia.cat (bằng tiếng Catalan). Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2019.
^ [worldometers.info/world-population/andorra-population/ worldometers.info/world-population/andorra-population/] Kiểm tra giá trị|url= (trợ giúp).|title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
![Vị trí của Andorra (tâm vòng tròn xanh) ở châu Âu (xám đậm) – [Chú giải]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fvi.wikipedia.org%2fwiki%2fT%25E1%25BA%25ADp_tin%3aLocation_Andorra_Europe.png)
_-_AND_-_UNOCHA.svg)
