| Đền Lăng | |
|---|---|
| Tên khác | Đền Ninh Thái |
| Thờ phụng | |
(Danh sách chi tiết) | |
| Thông tin đền | |
| Địa chỉ |  xãLiêm Hà, tỉnhNinh Bình, Việt Nam |
Đền Lăng (hayđền Ninh Thái) là khu di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia đã được công nhận là điểm du lịch thuộc xãLiêm Hà, tỉnhNinh Bình.[1] Quần thể di tích đền Lăng thờ 4 vị Vua của nướcĐại Cồ Việt gồm các công trình: đền Thượng, đền Trung, đền Hạ, đền Tam Thiên Nhân, lăng phát tíchnhà Tiền Lê và di tích khác. Đền Lăng được xây dựng trên quê hương Bảo Thái củanhà Tiền Lê, nơi hoàng đếLê Đại Hành đã vềcày ruộng tịch điền năm 987.[2] Đền Lăng là di tích quan trọng về cuộc đời và sự nghiệp củaLê Hoàn và là điểm du lịch của địa phương.[3]
Đền Lăng nằm gần đườngĐường cao tốc Hà Nội – Ninh Bình. Từ phườngHoa Lư, trung tâm tỉnhNinh Bình tới chùa 32 km. Vị trí đền cách trung tâm Hà Nội khoảng 66 km. TừPhủ Lý xuôi theoquốc lộ 21 khoảng 9 km, đến phố chợ Động, thôn Cõi sẽ tới Đền Lăng.
Quần thể di tích theo thứ tự từ đỉnh núi Lăng xuống có ba ngôi đền:
Các di tích liên quan theo ngọc phả "Tiền Lê tam vị hoàng đế" giới thiệu nơi phát tíchnhà Tiền Lê gắn với 12 dấu tích hiện còn lưu giữ tại xã Liêm Hà gồm:
Theo ngọc phả, truyền thuyết địa phương cùng nội dung khắc trên bài vị thờ tại chính tẩm thì vị vua thứ nhất được thờ ở đây là vuaĐinh Tiên Hoàng có công dẹploạn 12 sứ quân thống nhất đất nước. Vùng Bảo Thái xưa, nay là xã Liêm Hà vốn nơi mà vua Đinh đã lập căn cứ tuyển quân, vừa là nơi huấn luyện quân sĩ. Theo nhân dân địa phương, vị trí đền Lăng chính là nơi đóng quân khi xưa của vuaĐinh Tiên Hoàng.
Đền Lăng là di tích quan trọng nhất thờLê Đại Hành và hai con của ông làLê Trung Tông vàLê Ngọa Triều trên quê hương nhà Tiền Lê. Tương truyền,Lê Hoàn quê gốc ở Trường Châu (Ninh Bình) nhưng đời ông nội của ông là Lê Lộc đã dời đến Liêm Cần này, ở đây có dấu tích một khu đất bằng phẳng mà nhân dân địa phương cho rằng đó là dấu nhà cũ của Lê Lộc. Nơi đây còn có núi Cõi, tương truyền có Mả Dấu là nơi ông nộiLê Hoàn được hổ đưa vào an táng khi hổ nhận ra mình giết nhầm cha nuôi. Núi Cõi tương truyền còn có đàn thề màLê Hoàn lập ra tế trời đất thề cùng nghĩa quân phù Đinh đồng thâm trừ mối loạn, thu giang sơn về một mối. Trên đất Bảo Thái, Liêm Cần còn có mộ tổ họ Lê, nơi tương truyền từng có sinh từ xưa kia củaLê Hoàn.
Truyền thuyết và các địa danh khu vực đền Lăng còn phản ánh sự quan tâm củaLê Hoàn và triều đình Tiền Lê đối với dân xã Bảo Thái (Liêm Cần nay). Ngoài việc cho lập sinh từ vuaLê Đại Hành trên nền nhà cũ xưa kiaLê Hoàn dạy học, triều đình còn cấp cho dân vàng bạc để tậu ruộng lấy hoa lợi làm hương hoả và dựng đền thờ. Triều đình cũng trả ơn cho dân sở tại bằng việc cấp cho mỗi đinh 1 mẫu 2 sào ruộng để cày cấy (tới 700 mẫu). Ruộng hương hoả của khu đền Lăng có 12 mẫu, ngoài ra có 6 sào dành cho việc sắm ba cây đình liêu vào dịp hội đám long trọng và đất gọi là vườn tịch để chi phí cho tế lễ.
Trong số các danh nhân về thăm đền Lăng, Hoàng giáp Lê Tung (thế kỷ XVI) có để lại bài thơ “Lê gia hổ táng mộ” như sau:[5]
Hệ thống di tích, dấu tích của vua Lê Đại Hành ở vùng Bảo Thái xưa, xã Liêm Hà nay rất đa dạng, có giá trị cao về lịch sử, văn hóa cũng như kiến trúc, cảnh quan. Đây chính là cụm di tích đượcNinh Bình quan tâm nghiên cứu bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị phục vụ nhu cầu tâm linh và phát triển du lịch.[6]
Theo dấu tích ngọc phả "Tiền Lê tam vị hoàng đế" giới thiệu nơi phát tích nhà Tiền Lê gắn với 12 dấu tích hiện còn lưu giữ tại Bảo Thái, đó là khu lăng mộ cụ tổ Lê Lộc, dân gian thường gọi là Mả Dấu; quần thể đền Hạ, Trung, Thượng tại núi Lăng thờ vuaĐinh Tiên Hoàng, 3 vị vua nhà Tiền Lê, là sinh từ củaĐinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành; chùa Vực nơi sinh thành Phó Thập đạo tướng quân Nguyễn Minh, nơiLê Hoàn bàn việc quân và cũng là nơi xuất phát của nghĩa quân Bảo Thái đi phò tá vuaĐinh Tiên Hoàng. Trại Nhuế là trại quân củaLê Hoàn; Dàn Thề dưới chân núi Cõi là nơiLê Hoàn lập ra để quân lính tế trời đất; Mã Kễnh nơi chôn cất 3 mãnh hổ cứuLê Hoàn thoát nạn phản nghịch; Mả Rút nơi chôn cất các quân sĩ hy sinh; xứ Mai Rùa nơiLê Hoàn đứng xem thủy quân tập luyện; đền thờ Tam Thiên Nhân, nơi thờ 3 người đã thế thân bảo vệLê Hoàn và một dấu tích ngoài địa phận xã Liêm Hà là trại quân Lê Hoàn tại Cẩm Du, xã Tân Thanh.
Các dự án bảo tồn, tôn tạo đền Lăng; phục dựng đền Trung, đền Thượng; bảo tồn, tôn tạo và phục dựng Mả Dấu nằm trong giai đoạn 1 của quy hoạch, từ năm 2018 - 2020. Giai đoạn 2, từ năm 2020 - 2025 sẽ xây dựng, phục dựng, tôn tạo các công trình còn lại. Trên cơ sở định hướng các loại hình du lịch, các sản phẩm du lịch chính được xác định là sản phẩm tâm linh gắn với không gian đền Lăng, đền Trung, đền Thượng, đền Tam Thiên Nhân, đền Mã, đền Mẫu, chùa Bông, đền Bạch Đằng; sản phẩm du lịch tham quan, vui chơi giải trí gắn với không gian nhà trưng bày, trường văn, trường võ, khách sạn, dịch vụ ẩm thực, vườn thiền, đầm lau; sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp làng quê gắn với không gian chợ quê, nhà ở kết hợp dịch vụ, nhà vườn...
Lễ hội đền Lăng mới được tổ chức các ngày mùng 6 – 8/3 âm lịch; trong đó ngày mùng 6 làm lễ an vị, khai quang đền Thượng và đền Trung, sau đó tiến hành tế nam quan và nữ quan. Ngày mùng 7, buổi sáng tổ chức các trò chơi dân gian, buổi chiều lễ rước kiệu từ đền Lăng đến mả Dấu rước hương linh cụ Lê Lộc về dự lễ hội làng. Ngày mùng 8, buổi sáng làm lễ khai hội và tiếp đón các dòng họ, dân làng, khách thập phương về dâng hương; buổi chiều, rước hương linh cụ Lê Lộc về lại mả Dấu. Sau cùng làm lễ tạ và cúng đàn Mông Sơn Thí Thực. Buổi tối những ngày diễn ra lễ hội đều có chương trình văn nghệ phục vụ nhân dân vui đón hội làng.[7]
