Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Mine sisu juurde
Vikipedii
Eci

Mongolii

Vikipedii-späi
Tarbhaine lehtpol'/levitadud
Anglijankel'ne tarbhaine lehtpol'
Mongolii
Монгол Улс
 Flag
 Valdkundznam
PälidnUlanbatar
Eläjiden lugu (2018)3,103,428[1] ristitud
Pind1,564,116 km²
MongoliiМонгол Улс
Kel'mongolijan
Valdkundan pämez'Battulga Haltmaagiin
PäministrHurelsuh Uhnaagiin
Religiibuddizm,ateizm
Valütmongolijan tugrik (₮) (MNT)
Internet-domen.mn,.мон
Telefonkod+976
AigvöUTC+7..+8

Mongolii (mong.:Монгол Улс [mɔŋɢəɮ ʊɮs] «Mongolijan valdkund»,vanh mong.:), nece om täuz' oficialine nimituz, om mererandatoi valdkundKeskmäižes Azijas. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn omUlanbatar.

Istorii

[vajehta |vajehtada lähtetekst]

KalaidajanHunnu-rahvahan imperii oli Mongolijan territorijal edel meiden erad vll 202−93. Vll 1206−1368Mongolijan imperii oli, Evrazijan sur'kulud territorijad oliba alištunuded sen tobmudele: Keskuzazijan mad, Persii, Kijevan Venä, Kitai. Jäl'gmäine tedoti ripmatomut imperijaspäi vl 1368 mongolanvastaižen vasthalibundan jäl'ghe. Sid' koume voz'sadad keskuzline tobmuz oli väll', ičekeskeižed sodad oliba paksud. Tibetanbuddizm jäi Mongolijas kaikenaigaižikš 16. voz'sadaspäi, i Mongolijan palad tegiba sodoid buddizman erazvuiččiden školoiden levigandusen keskes. Vll 1636−1756man'čžuralaižed okkupiruiba Mongolijad paloidme i mülütiba Cin-imperijha. Ned koume palad nelläspäi oma toižiš valdkundoiš nügüd':Tuvan Tazovaldkund (Venäma), avtonomineSüdäimongolii-rajon (Kitai), Oirat-Mongolii (Džungarine car'kund, nüg. Kitain Sin'czän-avtonomii i Kazahstanan pala).

Vn 1911 29. päiväl tal'vkud Mongolii tedištoiti ripmatomutCin-imperijaspäi. Vll 1915-1919 Mongolii oli tundištadud kut Kitain Tazovaldkundan avtonomii, no se oli ripmatoman faktižikš.Bogdo-han ohjandi valdkundal vll 1911-1924, kudamb kändihe monarhijaks vspäi 1921. Hanan surman jäl'ghe vl 1924 Mongolii oli tedotadud rahvahaližeks tazovaldkundaks, iNevondkundaline Ühtištuz oli üks'jäižen valdkundan Toižen mail'man sodan lophusai, kudamb tundišti Mongolijan ripmatomut.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli väges vspäi 1924. Nügüdläine videnz' lugul Konstitucii[2][3] om vahvištadud vn 1992 uhokun 12. päiväl, se om väges vn 2001 vajehtusidenke.

Geografijan andmused

[vajehta |vajehtada lähtetekst]
Mongolijan topografine kart (2007)

Mongolii om mavaldkundröunoišVenämanke pohjoižes (röunan piduz — 3452 km),Kitainke päivnouzmas, suves da päivlaskmas (4360 km). Ühthine röunoiden piduz — 8082 km. Pind om 1 564 116 km². Mongolii om mererandatoi valdkund.

Mägiplato otab man tobmad palad 900..1500 metrad ü.m.t. korktusil. Kaikiš korktemb čokkoim omKuiten Uul-mägenpä (toižed nimed omaHuitun Orgil,Nairamdal Orgil, 4374 m ü.m.t.) Kitain röunal man päivlaskmas.

Klimat om letetazangišton kontinentaline kuiv. Lämuden köläidused oma lujad da teravad päivän da ön keskes, kezan (+25..+35 C°) da tal'ven (−25..−35 C°) keskes. Paneb 200..500 mm sadegid vodes.Letetorokad oleskeldas paksus.

Londuseližed pävarad omakivivoi,kivihil',metallad (vas'k,molibden,vol'fram,nikel',tin,cink,raud,kuld,hobed),fosfatad.

Politine sistem

[vajehta |vajehtada lähtetekst]
Valdkundaline pert'kulu (ezimal) om Mongolijan prezidentan radinsija, ministrišton i parlamentan ištundoiden sijaduzUlanbataras, kezaku 2009

Ohjandusen form om unitarine konstitucineparlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (mong.:Монгол Улсын Ерөнхийлөгч), hän-žo om armijan päkäsknik. Kaik rahvaz valičeb händast nelläks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om üks'kodine Sur' Valdkundaline Hural (mong.:Улсын Их Хурал) 76 ühtnijanke. Hö valičesoiš kaiken rahvahan änestusel kerdan nelläs vodes. Deputatad valitas päministrad, i hän paneb ohjastusen radnikoid radsijha prezidentanke sättutandan jäl'ghe.

Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližen valičendad oliba vn 2016 29. päiväl kezakud.Battulga Haltmaagiin sai vägestust vn 2017 valičendoiden kahtendes turas (26. kezaku i 7. heinku, 2. tur — 50,6 % änid) da radab prezidentan vn 2017 heinkun 10. päiväspäi ühtent strokud.Hurelsuh Uhnaagiin om päministraks vn 2017 redukun 4. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

[vajehta |vajehtada lähtetekst]

   Kacu kirjutuz:Mongolijan administrativiž-territorialine jagand.

Mongolii jagase kaks'kümneks ühteks agjaks (aimak:aks,mong.:аймаг) da ühteks pälidnaks (mong.:нийслэл,Ulanbatar). Aimakad alajagasoiš 329somon:aks (ümbrikoks, mong.:сум) vl 2006.

Eläjad

[vajehta |vajehtada lähtetekst]

Mongolijas elädasmongolijalaižed. Vl 2014 valdkundan ristitišt oli 2,931,300 eläjad. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Religijan mödhe (2010):buddistad — 53 %, religijatomad — 38,6 %,islamanuskojad — 3 %,šamanistad — 2,9 %,hristanuskojad — 2,2 %, toižed uskojad — 0,3 %.

Valdkundan kaks' ristitud videspäi elädasUlanbatar-pälidnas. Toižed znamasižed lidnad (enamba 30 tuh. ristituid vl 2010, surembaspäi penembha):Erdenet,Darhan,Čoibalsan,Muren,Nalaih. Vl 2010 kaik oli 25 lidnad enamba mi 10 tuh. eläjidenke. Lidnalaižiden pala om 68,7 % (2020).

Rahvahanižanduz

[vajehta |vajehtada lähtetekst]

Mongolii om keskmäižen šingotesen agrariž-industrialine valdkund. Ižanduz baziruiše kaivuztegimišton (hilen, vas'ken, molibdenan, tinan, vol'framan, kuldan i kivivoin samine) i maižandusen (živatvodind) radol. Vl 2024 valdkundan nominalinekogosüdäiprodukt oli 23,7 mlrd. US$ ekvivalentas (119. sija mail'mas; US$6,666 ühtele hengele, 104. sija) vai 67,7 mlrd. US$ tazostadud ostmižmahtusen mödhe (121. sija; US$19,063 ühtele hengele, 98. sija). Sur' valdkundaline velg, ületi KSP:n surut 180 procentaks vl 2023. Industrijan toižed päsarakod oma sauvond i sauvondmaterialiden pästand, tekstiline (kašmiran vill, naturaližed kuidud), sömtegimišt (liha- i maidprodukcii, jomad). Finansine voz' zavodiše 1. vilukud.

Kogosüdäiproduktan palad (vn 2017 andmused): maižanduz 12,1 %, tegimišt 38,2 %, holitišiden sfer 49,7 %. Radnikoiden järgenduz sarakoidme vl 2016: maižanduz 31,1 %, tegimišt 18,5 %, holitišiden sfer 50,5 %.

Vl 2010 valdkundan päeksport olivas'k (37 %),kivihil' (19 %),raudkivend da raudühthesuladused (9 %),kuld (8 %),kivivoi (7 %); toine eksport —cink (4 %), kodiživatoidenkarv (4 %), toižed metallad (3 %),lehmänliha,sobad. Importan tavarad oma mašinansauvomižen produkcii i mašiništ, poltuz, avtod, söndtavarad, kulutajiden tegimištoližed tavarad, himižen tegimišton produkcii, sauvondmaterialad, tabaktegesed, tavarad kodiižandusen täht, muil da detergentad. Eksport ületab importad znamasižešti. Valdkundan päpartnörad torguindas (2021) omaKitai (Mongolijan eksportan 82,6 % i importan 36,4 %),Venäma (Mongolijan eksportan 1,2 % i importan 28,6 %),Šveicarii (eksportan 9,4 %),Suvikorei (eksportan 2,4 % i importan 4,5 %),Japonii (importan 6,6 %).

Galerei

[vajehta |vajehtada lähtetekst]
  • Finansoiden da šingotesen ministruz, Ulanbatar, kezaku 2025
    Finansoiden da šingotesen ministruz,Ulanbatar, kezaku 2025
  • Mongolbank (keskuzbank), Ulanbatar, kezaku 2025
    Mongolbank (keskuzbank), Ulanbatar, kezaku 2025
  • Mongolijan Röunantagaižiden azjoiden ministruz (Монгол улсын Гадаад харилцааны яам), Ulanbatar, kezaku 2025
    Mongolijan Röunantagaižiden azjoiden ministruz (Монгол улсын Гадаад харилцааны яам), Ulanbatar, kezaku 2025
  • Mongolijan Nacionaline kirjišt (Монгол улсын үндэсний номын сан), uz' sauvuz (vspäi 2024), Ulanbatar, kezaku 2025
    Mongolijan Nacionaline kirjišt (Монгол улсын үндэсний номын сан), uz' sauvuz (vspäi 2024), Ulanbatar, kezaku 2025

Homaičendad

[vajehta |vajehtada lähtetekst]
  1. Mongolijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. —Cia.gov.(angl.)
  2. Mongolijan Konstitucii (1992)legalinfo.mn-saital.(mong.)
  3. Mongolijan Konstitucijan vn 2001 versijan tekstconstituteproject.org-saital.(angl.)

Irdkosketused

[vajehta |vajehtada lähtetekst]
Mongolii Vikiaitas


Azijan valdkundad
Azijan valdkundad
Azijan valdkundad
Afganistan |Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) |Armenii |Azerbaidžan1 |Bahrein |Bangladeš |Brunei |Butan |Egipt2 |Filippinad |Gruzii1 |Indii |Indonezii3 |Irak |Iran |Izrail' |Japonii |Jemen2 |Jordanii |Kambodž |Kazahstan1 |Katar |Kipr1 |Kirgizstan |Kitai |Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund |Korejan Tazovaldkund |Kuveit |Laos |Livan |Malaizii |Mal'divan Sared |Mjanmar |Mongolii |Nepal |Oman |Pakistan |Päivnouzmaine Timor |Saudan Arabii |Singapur |Sirii |Šrilank |Tadžikistan |Tailand |Turkanma1 |Turkmenistan |Uzbekistan |Venäma1 |Vjetnam

1 OmEvropas mugažo.2 OmAfrikas mugažo.3 OmValdmerimaiš mugažo.

Om sadud "https://vep.wikipedia.org/w/index.php?title=Mongolii&oldid=181592"
Kategorijad:
Peittud kategorijad:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp