Le modifiche in sospeso le vien mostrà su sta pagina
| Imèr (it) Imèr (vec)  | |
|---|---|
 | |
| Pozision | |
46°09′07″N 11°47′50″E46°09′07″N,11°47′50″E (Imèr) | |
| Stato | Itàłia |
| Rejon autònoma | Trentin–Alto Àdeze/Südtirol |
| Provinsa | Trentin |
| Capitałe | Imer(it) |
| Popołasion | |
| Totałe | 1 184 (2023) |
| Densità | 42,7hab./km² |
| Zeografia | |
| Àrea | 27,73 km²[1] |
| Altitùdene | 670 m |
| Rente a | |
| Còdazi de identifegasion | |
| Còdaze postałe | 38050 |
| Còdaze de matricołasion | TN |
| Fuzo oràrio | |
| Prefiso tełefònego | 0439 |
| ID ISTAT | 022097 |
| Còdaze catastałe de Itàlia | E288 |
| Sito web | comune.imer.tn.it |
 | |
Imèr (IPA: /i.ˈmɛr/) (Imör intodesc) l'é in comun de 1 206 abitanti te laprovincia de Trènt.
El se cata te la val dePrimier (a òlte ditaValCismon), davanti a la fin de laVal Noana. El paes el é sul conòide detritich delrich San Piero, che el taja a mèẑ el paes. Imèr el é te el font del montArinàs, davanti a laVederna.
Asud-est de Imèr ghe n'é el montTasé, asud, inveẑe se verẑ la Val Noana. Par sta val se pòl veder leVette Feltrine e, mèjo de tut, el Pavión. A sud-ovest taca la val delSchenèr, co el lach omònimo, vècia strada par ruàr aPrimier deFeltre e donca del Mondo de fora. A òvest ghe n'é la Tatóga, onde che se vet ben la cesota de San Silvestro che la sovrasta la part basa de la val, e de nòrd-òvest a nòrd-èst ghe n'é elBedolé, che el se slònga de la Gòbera fin scuasi al Role (anca se la parola Bezolè la indica sol in toc del mont).
El paes el se poja su el conòide detritich che el fenis, do in ẑima, te la piana de leGiare, paròla che rua del tipo de tarén fat pì che altro de giara detrìtica, ingrumada de le piene dei ghebiCismon, Rio San Piero eNoana, scuèrta de un fin strato de tera, pì che altro portà dei contadini, graẑie anca a la coltazura, te el pasar del tèmp. La fertilità de la piana la é mèzio-basa pròprio par colpa de la composiẑión del taren che ghe n'é sot.
En bòn toc de la popolaẑion la é conẑentraza te el paes de Imèr e in cic te le fraẑion dei Masi, de le Pèẑe e Pontét. Le abitaẑion ìzołaze le é pròpio poche, doperaze in bòna part par masi.
El coston a sud del Bezolé, te i tareni comunali deMezan e de Imèr i ciapa el nome deSolivi, parché i se vòlta al sol. De l'altro vèrs deiSolivi ghe n'é iPustèrni, che l'é i scrémpeni setentrionali sot a i monti Vedèrna e Tasé che par cuasi tuta'l'an i é sènẑa sol.
ISolivi na òlta i era in gran prà (fora che i ronchi) co campi de varie piante (sorch, cartùfole, fasoi e segàla) e vari alberi da fruti (pomi,pere,pèrseghi,nos,ẑarese earmelini), mesi regolarmènt par la vivacità del posto. Co el miracolo econòmich delsecondo dopoguera la vita contadina la vèn arbandonaza e, non esèndoghen pì bisàgn defen par levache i prazi non i vèn pì siegazi, così che incoi na bòna part dei Solivi, pì che altro la part pì alta, la se ga inboscà.
Resta anca incoi ẑèrti prazi grandi asèi, tipoSolan eSolan Grant a òvest,Colazina,Casiéi e iMaciózi a est e leCòste eBalazói te la part pì alta.
A i piei del Pavion ghe n'é la Vederna, in gran prà particolar par la presènẑa de tantimasi, le casère primieròte doperaze par menar le bès-ce in altura e par serar via el fen. Par ndar su se pol ciapar tre divèrse strade e cualche trói: dePontet par ẑirca 15 km; da Imèr na straza erta fata desalesà de 4 km; sèmpro de Imèr par la Val Noana e, te elGavión, girando vèrso la Vederna (sta vìa la é in tut de ẑirca 11 km).
Su le Vezèrne, fora a i Masi, ghe n'é na cesòta alpina, intitolaza a la Madona de la Neu (cuà, in agost, se fa la festa de la Mazòna de la Neu, la sagra de le Vederne, onde che rua i abitanti de Imèr e de tuta la val e tanti turisti), in rifugio, na casina de la Forestale par i campegi estivi e invernai, e lamalga Agneròla, proprio a i piei del Pavion. A nòrd de le Vezerne ghe n'é la ẑima del mont, onde che ghe n'é in gran prà, le Còste.
Su la Val de Primier, a nòrd del spiaẑ, ghe n'é na cros, la Cros dei Alpini, de onde che se pòl vezer el paesagio dolomitic de la Val de Primier: i paesi mesi vesin al ghèbo, el masicio de lePale de San Martìn, elLagorai, leDolomiti de la Val de Fasa e tuti i masici a nòrd, nòrd-èst e nòrd-òvest; la Cros dei Alpini l'é un dei posti pì bèi e caraterìstici de la Val de Primier. La cros, co el inpianto de luminaẑion, se pol vederla te le sere pre-festive e de festa, insieme a la cros del Pazèla, te el comun deTresacua.
La propietà de la Vederna no la é né del comun de Imèr né dei privati: te el1742 63almeròi i ga fat in consòrẑio che el ga spartì i prazi in tante partiẑèle, date de siegar a rotaẑion par diese anni a ògni sòcio e a le famée. Incoi sta gestion la é sconparsa, ma el consorẑio el ghe n'é e el numero deivesini de la Vederna (i disendènti mas-ci de cuei che i ga fat el consòrẑio; te el caso che se aese solche fiole femene, se pèrẑ el dirito de zar ai fioi i tareni) el sarìe difiẑil de saer.
Su la Vederna se pòl vezer i"stóli" de Morosna, osìa i stoli scavazi intant la guèra, i ga dei busi de onde se pòl sbarar co i canói, controlando cosita na bòna part de tèra.
El comun de Imèr el ciapa entre anca na ìzoła 'ministrativa che la é fata de le ẑime Scanajòl (2465 m s.l.m.) e Arẑón (2309 m s.l.m) che le é stacaze del rest del comun. Sto tòch el ciapa el nome de Imèr II (2), e se ghen sent parlar zà te el1474 te na sentènẑa par meter i esati confini de sti pòsti co la Regola deSiror. Imèr II la é stata data al comune parché na òlta, co che la zent la era pì che altrocontazini, ghe n'era bisògn defen e se ga ẑernì el Scanajòl par far sto mes-cer.
A Imèr II ghe n'é do malghe: lamalga Arẑon e lamalga Scanajòl.
El clima de Imèr el é asèi fret, parché inItalia sto comun l'é un che in mèdia el comsuma de pì par scaldar le case[3].
Te i sti ultimi ani anca a Imèr se fa sentir el riscaldamènt global, infati névega sènpro de manco che nò sti ani.
Imèr, già dal'XI secolo, el é insieme aCanal San Bovo un dei cuatro colmèi o règole del Primier (i altri l'éTonadich,Tresacua eMezan). Te el1794, pò, se ga domandà a le autorità del Tiròl de farse indipendènti deCanal, e te el an drìo (1795) se ga dividest i tareni.[4]
El teritorio del comun el confina co laProvincia de Bełun drìo la Strada statale 50 del Grappa e delPaso Role a la fraẑion de Pontet, onde che ghe n'èra la dogana infra l'Impero Austriaco (elTrentino-Alto Adige l'èra na so part) e elRegno d'Itàlia fin a la fin de laPrima guerra mondiale.
Te elventènio fasista el govèrno el ga unì Imèr co Mezan par formar el comun ùnico deMezzano-Imer (1925), ma te el 1947 se i ga separazi de nòu, sentèndo el bisògn de do comunità sìngole.
A i primi de novèmbre del1966 el paes, cofà el resto de la val, el é stat ciapà entre de la 'luvion che el ga fat tanti dani e in mòrt. L'é la stesa 'luvion che aFirènẑe la ga danegià o desfat de le òpere d'arte.
El paes el é saltà te le cronaghe naẑionali te ellujo2011 par la festa co la carne deors fata de laLega Nord.
De el1565 a i primi de 'nlNoveẑento se ga sfrutà dei giacimenti de mineral sora Imèr ciamazaI Solivi[5].
El mineral el vegnea pò fondest a laFerareẑa deTresacua, cosita i ga fat su laVia Nova che se pòl far anca incoi, che la va de la Gòbera a Tresacua. A la Ferareẑa el mineral el vegnea anca laorà in bare par spostarlo mèjo co i musati.
Te elMedioevo Imèr el èra te la diòcesi deFeltre e la é pasaza a Arcidiòcesi deTrent sol te el1786. Te el1798 ghe n'é stata n'altra granda svòlta te el pian religioso: Imèr la é vegnesta curaẑìa indipendènta deMezan, che prima le èra insieme.
La Ceza de la paròchia de Imèr la é dedicaza a i santiPiero ePaol graẑie pì che altro a le vècie influènẑe de la diòcesi deFeltre. Infati, anca te el comun vesin deLamon el patron l'é San Piero.
Co el tìpico tabernàcol de legntrentin, el prim nùcleo el é almancol del1300, parché se ghen sènt parlar par la prima òlta te un statuto del1367. I la ga sgrandaza te el mèẑ del1500 e pò te elseteẑènto. Elcanpanil del ẑincueẑènto el é stat sgrandà te elXIX secolo.
Vesin al afresco deSan Cristofolo ghe n'é in portal de tipo del baròco ditPorta dei òmeni, ciamà cosita parché la salta fora de la navaza dreta, onde che na òlta se sèntea i òmeni.
Su un afresco del seteẑènto, fora de la cesa, se vet San Cristofolo, protetor dei viandanti, intant che el mena elBambin Jesù al de là de un ghèbo.
La Ceza la é scandiza de tre navade. El altar maór delegn del1768 el é consacrà a laTrinità; sora a cuel de la navaza a ẑanca ghe n'é na statua de laMadòna co de drìo na pala co su laMadona del Rosario, co sot i santiSilvèstro (patròn dePrimier),Antòni, sanCheco e Marìa Madalena. Te la navaza a dreta ghe n'é na statua delSacro Cor de Jesù e na pala co su la Trinità co a i piei san Gioani Nepomucèno eSan Bortol, patròni de la val delVanoi. Sti do altari laterai i é del1763.
Te el taren comunal la va segnaza la vècia cesòta de San Silvèstro, deldosènto e mesa su un cròt de la Tatoga a dominar l'entraza de la val. San Silvèstro l'é el patròn de la val de Primier e se conta che, pròpio te sta cesòta ghen sìe stat in miràcol, el miràcol de San Silvèstro. I abitanti del Primier i va su in portision oramai de sècoli, speẑialmènt al 31 disèmbre e al 1º de majo.
Su varie case del paes se pòl veder dei afreschi, che i é drìo a sparir a colpa del tènp parché i é vèci. Ste piture le é scuasi tute sacre.
El muniẑipio de Imèr el é su elPiaẑal dei Piaẑa, parché par sècoli cuela ga stata la casa de sta famea siora che la ga bu na gran influènẑa su l'economìa del paes: iPiaẑa, apunto. El municipio el é, insieme a la cesa, un de le costruẑion pì vèce de Imèr.
Abitanti censii
I forèsti che abita a Imèr el 1º de zegnèr2011 i é 34 (el 2,8% del total).
I forèsti pì numerosi i vèn de laMoldavia.[6]
Lalengua pì doperaza a Imèr l'é eldiałeto primierot, vesin alvèneto.
Praticamènt tuta la zent la sa eltalgian, a òlte parlà anca a casa cofà lengua mare.
La léngua estèrna pì difondesta l'é eltòic a causa sìa de l'apartenènẑa delTrentin alImpero austro-ungarico fin a la fin de laPrima guera mondiałe, sìa de la vesinanẑa delSudtirol.
I abitanti de Imèr i é pì che altrocatòlici, anca se co l'imigraẑion ghe n'é grupi de altre religion.
La popolaẑion la ze ligaza a la tradiẑionTrentin-tirolese fà mozo de vestirse.
Anca el magnar el é ligà a i vesinitirolesi: tipici l'é icanederli e lapolenta. Pò ghe n'é anca magnari ùgnoli de la Val dePrimier, cofà lepape, latosèla e elpandòlo.
Clotilde Micheli (o Suor Maria Serafina), fondatrice de leMoneghe dei angeli, proclamaza beata te el2011. Visto che la ga vivest tuta la so vita aFaicchio (Canpania), Imèr se ga gemelà co cuel paes.
El sport praticà par tradiẑion a Imèr l'é el si de fondo, e te la localitàPèẑe (e a òlte anca te la localitàGiare) ghe n'é dele piste, onde che in bòn toco de la zent la fea sto sport.
A Imèr ghe n'é elGruppo Sportivo Pavione, che el paricia corsi de spòrt de varie sòrt.
Na òlta, a Imèr, la economìa la se basea pì che altro su ste atività: el pì de la zent la era impiegaza te l'agricoltura e te el alevamènt de levache. Te lemalghe vegnea pò fat elbotiro de malga, rinomà botiro portà fin aVenèẑia[7].
L'era pò svilupaze la produẑion de legne e la fluitaẑion de sto legn ncora vèrso Venèẑia[8], onde che i marangoi i fea su le stòrgiche galère. No par gnent a la fraẑion dei Masi ghe n'era elpòrto dei Masi, onde che ruea tute le taje (bore) delPrimier, e de cuà le vengnea fate fluitar, inprimavera, lònc elCismon vèrsoVenèẑia.
Altri progetti
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file soImèr
Scholia el detien schemi gràfeghi soImèr| Primier | ||
|---|---|---|
| Comuni | Canal San Bovo ·Fiera de Primier ·Imèr ·Međan ·Sagron Mis ·Siror ·Tonadic ·Tresacua |  |
 | Stà cuà ła xè nàvoxe en vetrina, identificà come una de łemejo voxe prodote da łacomunidà Naturalmente te pui far bensujerendo e modifegando en mejo! (Voxi de quałidà en altre łengue) |
