u
U '
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
U I nariroqdagi kishi yoki narsani koʻrsatish ol— moshi. Biz daryoning u qirgogʻiga hayih bilan oʻtdik. Qadimgi turkiy tilda bu olmosh ol tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 72; DS, 366), keyinchalik, ul shakliga ega boʻlgan, hozirgi oʻzbek tilida esa u shaklida ishla — tiladi: ol > ul > u.
U II III shaxs kishilik olmoshi. U b i l a n ellik yillik hadrdonmiz. Bu olmosh qadimgi turkiy tilda ol koʻrsatish olmoshidan oʻsib chiqqan: ol > ul > u; eski oʻzbek tilida bosh kelishikdagi birlik shakli ul boʻlib, koʻplik shakli ul (ul + ar) va al (al + ar) boʻlgan; boshqa kelishiklarning birlik shaklida an, koʻpligida esa al shaklida ishlatilgan: an + ing, al + arning .. ; demak, eski oʻzbek tilida bosh kelishik birlik shaklidagina bu olmosh tarkibidagi o unlisi u unlisiga almashgan, boshqa shakllarida esa o unlisi a unlisiga almashgan. Hozirgi oʻzbek tilida bu olmosh koʻplik qoʻshimchasidan oldin, shuningdek birlikdagi bosh, qaratqich, tushum kelishiklarida u shaklida keladi, birlikdagi joʻnalish, chiqish, oʻrin kelishiklarida esa un shaklida keladi (ul > un); demak, hozirgi oʻzbek tilida bu olmosh tarkibi — dagi u unlisi barcha shakllarida oʻzgarmaydi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
(j.k., oʻ.-p. k., ch.k. — unga, unda, undan)1ksh. olm. 3-sh. birl. Soʻzlovchi va tinglovchi-dan boshqa shaxsni, nutq jarayonida qatnash-mayotgan shaxe ("oʻzga")ni bildiradi. ◆ U men-dan bir yosh katta.Undan yoshar oʻrnak oli-shadi. n U ◆ ketgandan keyin, Sidiqjon shu yerning oʻzida choʻkka tushdi.A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“. ◆ Mana, boshqarma boʻlimi-dauni [Iskandarovni\ rosa qizartirishdi.S. Ahmad, „Bosh ogʻrigʻi“. ◆ Uning ovozi oʻziga judauzoqdan eshitshshyotganga oʻxshardi.S. Ahmad, „Yulduz“.
2koʻrs. olm. Soʻzlovchidan naridagi yoki uzoqdagi kimsa, narsani koʻrsatish uchun qoʻllanadi. ◆ Bu kitobni emas,u kitobni bering. U yigitni taniysanmi? Daryoningu yogʻi.m Uyerda nima koʻp — past-balandlik. Shuxrat, Oltin zanglamas. ◆ Men boʻlsamuning yoʻ-lini allaqachon topib qoʻyganman.X. Toʻxta-boyev, „Shirin qovunlar mamlakati“.
- Boshini(yoki oʻzini) u yoqqa urmoq, bu yoq-qa urmoq Biror narsa harakatida oʻzini ming alfozga solmoq, astoydil urinmoq. ◆ \Mup-zakarimboy:] ◆ Boshniu yoqqaurdim, bu yoqqaurdim, axir bir evini topdim, jiyan.Oybek, „Tanlangan asarlar“. Yo u yoqlik, yo bu sqlik qilmoq Masalani koʻndalang hal qilmoq, ishni bir yokdik qilmoq, ajrim qilmoq. U dunyoq. dunyo 8. ◆ Taqdirga shukur qil, nomusli kambagʻal boʻl. U dunyoda foydasini bilasan.Oybek, „Tanlangan asarlar“. U dunyo-bu dunyo, u dunyoyu bu dunyoq. dunyo 8. U yoqda tursinq.turmoq. ◆ Ochilishu yoqda tursin, ochiq xotin-larning yuzini ham koʻrmayman, deb ont ich-ganman.A. Qah\or, „Mayiz yemagan xotin“. U yovda qolib Yoddan koʻtarilib, esdan chiqib, unutilib. ◆ Kanizak.. koʻzi jiqqa yoshga toʻl-di-yu,uzru yoqda qolib, hasratga tushib ket-di.A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“. U yogʻi-ni surishtirsang Anigʻini bilmoqchi boʻl-sang, ochigʻini aytganda, aslida. U ◆ yogʻini surishtirsang, qishloqda hammaning roʻzgʻori tang.Oybek, „Tanlangan asarlar“. Uni quy, buni qoʻys. t. Boshqa gaplarni qoʻyatur.. ◆ Uni qoʻy, buni qoʻy, qachon biznikiga kelasan?
ul.
У.Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
u
1мест. личн.он,она,оно;ularони;u(ning) bilanс ним, с ней;
2мест. указ.тот,та,то;u kishiтот человек;u kitobта книга;u paltoто пальто;unga1)ему; 2)тому,нато;pulingni unga-bunga sarf qilabermaне расходуй свой деньги на всякую всячину;unda1)внём;унего;unda ayb yoʻqон не виноват, он не виновен;mening kitobim undaмоя книга у него; 2) там;unda xam, bunda hamтам и тут, там и сям;goh unda, goh bundaто там, то тут;unda-bunda chiroq koʻrinardiтам и тут виднелись огоньки;unda-munda qushlar sayrardiкое-где пели птицы;u biznikiga unda munda bir keladiон к нам редко приходит; он нас редко посещает;unda-munda qadam tashlab ketmoqходить крупными, быстрыми шагами; идти торопливо; 3) тогда;unda men yosh edimтогда я был молод;undan1)отнего;undan kitob oldimя взял книгу у него;undan-bundan gaplashmoqговорить о том, о сём; 2) оттуда;undan keyinпосле того, затем, потом;unikiего,принадлежащийему;bu kitob unikiэта книга его, эта книга принадлежит ему;u yoqта сторона; та местность; тот край;u yoqlar sovuqв тех краях холодно;u yoqdaна той стороне, в той местности; там;u yoqda tursinне то, что..., но даже...; не только не...; где уж там...; не говоря уже о...;u yoq buyoqта и эта стороны;u yoq bu yogʻingizni tuzatib oling1) приведите себя в порядок; 2) наладьте свои дела (хозяйство и т. п.);u yoq bu yoqqaтуда и сюда;u yoq bu yoqqa qarab ish qil(букв. действуй посматривая туда и сюда) действуй, учитывая все за и против, действуй с оглядкой, осторожно;u yoqqaтуда, на ту сторону;u yoqqa borma! не ходи туда!;u u yoqqa ketdi, men bu yoqqa keldimон ушёл туда, а я пришёл сюда;u yoqdan bu yoqdan(букв. оттуда и отсюда) о том, о сём;ular u yoqdan bu yoqdan gaplashib oʻltirishdiони сидели и говорили о том, о сём;uyoqbuyoqdan = uyoqdanbuyoqdan; u yoqlikразг. тамошний;yo u yoqlik, yo bu yoqlik boʻlmoqперен. быть решенным в ту или другую сторону;bu masala yo u yoqlik, yo bu yoqlik boʻlishi kerakэтот вопрос должен быть решен окончательно; u yogʻini oʻzingiz bilasiz(букв. другую сторону вы сами знаете) остальное вы сами знаете (понимаете), а там как хотите;men bu gapni senga ehtiyot uchun aytdim, u yogʻini oʻzing bilasanя тебе об этом сказал из предосторожности, а там сам знаешь (остальное - твоё дело);u yogʻini surishtirsangесли хочешь знать;u dedi, bu dedi(илиu qildi, bu qildi) он пробовал и так и сяк;u yoqda qolibгде уж там; не до того было; u dunyoтот свет, потусторонний мир.
u
