Oʻzbekcha (uz)tik
TIK 'vertikal holatga ega'. Boboqul otaning nazari t i k qoya labida turgan oq uloqqa tushdi (Sunnatilla Anorboyev). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli tiŋ tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 368), keyinchalik q un — doshi k undoshiga almashgan (КРС, 733; ЭСТЯ, III, 225): tiq > tik.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
I1Yuqoriga tikka yoʻnalgan yoki pastga tikka tushgan. ◆ Tik jarlik.Tik qir-gʻoq. n ◆ Faqat, sohiltik boʻlgani uchun, aravalarni olib chiqish benihoyat qiyin edi.Oybek, „Quyosh qoraymas“. ◆ Boboqul otaning nazaritik qoya labida turgan oq uloqqa tushdi.S. Anorboyev, „Oqsoy“.
2 Yerdagi maʼlum nuqtaga nisbatan vertikal holatdagi tepa (yuqori) qism; tepada shunday holatli. ◆ Mingboshi shoshib, osmonga qaradi. Quyoshtik..M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“. ◆ Ammo oytik koʻtarilganlikdan ziyo-ratxona ichi qop-qorongʻi edi.A. Qodiriy, „Utgan kunlar“. ◆ Quyoshtik kelganda, Choʻli bobo hammani ovqatga chaqirdi.Mirmuhsin, „Meʼmor“.
3 Oyoqlari yoki asosi yerga tiralgan, vertikal holatdagi; tikka. ◆ Boʻsh qoptik tur-mas.Maqol. ■■ ◆ Qiisyuq husniga husn qoʻshgan qaddi raso teraklartik qomatlarini magʻ-rur koʻrsatib turardilar.Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“. ◆ Bularning orqasidatik turgan odamlar bir-birlariga zanjir bilan bogʻlab qoʻyilgan kabi zich va tigʻiz.Oybek, „Tanlangan asarlar“.
4 Boʻyi (nisbatan) baland; boʻychan. ◆ Avval haligitikroq qora bola, keyin boshqalari gʻoyib boʻldi.A. Muxtor, „Opa-singillar“. ◆ Men sendayligimda, yoʻq, sendantikroq boʻlsam kerak, maktabga qatnardim.S. Anorboyev, „Hamsuhbatlar“.
5 U yoq-bu yoqqa burilmagan (ogʻmagan), toʻgʻri yoʻnalishli; toʻgʻri. ◆ Qishloq markazigatik yoʻl tushdi. yat Kattatik ariq. Ikki labi togʻ-togʻ tuproq.I. Rahim, „Chin muhab-bat“. ◆ Terak tagidan sholipoya boʻylab yoʻl bor. Chirchiqqatik chiqadi.H. Gʻulom, „Mashʼal“. ◆ Oynisa kurt-kurt beda chaynayotgan otni.. bir lahza kuzatib turdi-da, tavakkal qilib, oxurgatik bordi.H. Gʻulom, „Toshkentliklar“.
6 Gorizontal yuzaga, chiziqqa perpendikulyar holatli, yuqoriga tikka koʻtaril-gan yoki pastga tikka tushgan; vertikal.
7koʻchma (ayrim soʻzlar bilan qoʻllan-ganda) Tap tortmasdan, qoʻrqmasdan, dadil, toʻppa-toʻgʻri, roʻyirost. ◆ Betigatik aytmoq.n ◆ Bir xil itlar borki, boʻri bilantik olishadi.Oybek, „Bolalik“. ◆ Uning [Adolatning] bir vaqtlar hayodan kishiga dadil boqolma-gan chiroyli koʻzlariga gʻazab va alam toʻlgan. Endi u hamma narsagatik, dadil boqadi.S. Zunnunova, „Gulxan“. ◆ Masturaning oʻlimning yuziga bunchaliktik qaragani.. uchun ope-ratsiyaning natijasini kutmadi.A. Qahhor, „Ming bir jon“.
tik
Kanop yoki paxta tolasidan toʻqilgan qalin, pishiq gazmol, mato (koʻpincha matrats, dasturxon va sh.k. uchun ishlatiladi). ◆ Oynisa yoʻl-yoʻltik koʻrpachada.. oʻtirarkan, oʻgʻli Yoʻldoshbekdan kelgan xatni qayta oʻqib chiqdi.H. Gʻulom, „Toshkentliklar“. ◆ Tikdan bir xildatikilgan kiyim kiygan, madori ketgan yaradorlar hov-liga chiqishdi..R. Fayziy, „Hazrati inson“.
tik
fr. tic — uchish, pirpirash
tib. Nerv sistemasining kasallanishi oqiba-tida ayrim yoki bir guruh muskullarning (odatda yuz, boʻyin, qoʻl va b. muskullarning) ixtiyorsiz qisqarishi.
ТИК.Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
tik I
1отвесный,крутой; //отвесно,круто; ◆ tik koʻtarilgan qoya отвесная скала; ◆ tik tushgan jarlik крутой обрыв (овраг); ◆ tik chiziq (букв. отвесная линия)мат. 1) вертикальная линия; 2) перпендикуляр; ◆ Quyosh tik kelib, hamma yoqni kuydiradi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Солнце стоит в зените и сжигает всё;
2прямой; //прямо;◆ Choyxonada hamma tik turadi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Все в чайхане на ногах (букв. стоят прямо); ◆ tik yoʻl прямая дорога; ◆ tik qaramoq 1) смотреть прямо (в глаза); 2) смотреть гневно; ◆ boʻsh qop tik turmasпогов. пустой мешок не будет стоять прямо;
3высокий; //выше; ◆ u mendan tik roq он выше меня (ростом).
tik II
текст.тик; ◆ yoʻl-yoʻl tik полосатый тик.