Oʻzbekcha (uz)
sir I
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
sir
Aytilishi
Etimologiyasi
SIR1 buyum betini qoplash uchun surtiladigan yaltiroq boʻyoq'. Uning baland va s i r i koʻchib ketgan eski ustunli ayvonida uch-toʻrtta namozxon buj— mayib oʻtirishibdi (Parda Tursun). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli sïr tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 313; КРС, 682), oʻzbek tilida ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan: sïr > sir.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
\a. ush — maxfiy narsa, yashirin ish yoki ran; qalb, koʻngil
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
1 Oʻzgalardan maxfiy tutilgan yoki oʻzgalarga nomaʼlum boʻlgan biror ish, ran, narsa va b. ◆ Harbiysir. Yurakdagisir. Sir saqlamoq. Sir tutmoq. Sirni oshkora qilmoq. Dushmanning kulgani —siringni bilgani.Maqol. ◆ Oʻz doʻstim debsir aytma, doʻstingning ham doʻsti bor.Ma-qol. n ◆ Otabek nima deb aytishga soʻz to-polmay qoldi. Chunki yuraksirini ifoda qi-larlik jumla topish mumkin emas edi. A.Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“. ◆ Ahmad yuragida yashi-rib yurgansir tunu kun, bir daqiqa ham unga tinchlik bermasdi.F. Musajonov, „Himmat“.
2 Hali ochilmagan, anikdanmagan, ilm-fan hali oʻrganib yetmagan, inson uchun hali nomaʼlum narsa. ◆ Koinotsirlari. m ◆ Oyga uchirilgan ikkinchi raketa kosmossirlarini bilishga doyr qimmatli maʼlumotlar berdi."Fan va turmush". ◆ Olimlarning ushbu holdan Chimirildi qoshlari. Bu qanaqasir boʻldi, deb Tomom qotdi boshlari.A. Oripov, „Yillar armoni“. ◆ Odamzod doimo dunyosirlarini bilishga harakat qilib kelgan."Fan va turmush".
3 Biror soha yoki faoliyat turining oʻzi-gagina xos boʻlgan xususiyat; malaka. ◆ -Boʻtam, siz koshinpazlik hunaridagi hammasirlarni diqqat bilan oʻrganganmidingiz?[deb soʻradi Meʼmor].Mirmuhsin, „Meʼmor“. ◆ Badiiy ijodsirlariga, ijod psixologiyasiga qiziqish om-maviy maʼnaviy ehtiyojga aylanib qolgan ekan, uni oʻrganish foydali.U. Normatov, „Talant tarbiyasi“.
- Miridan sirigacha Ipidan ignasigacha, boshdan-oyoq; batafsil. ◆ Ziyodullaga bu hunar yoqib tushgan, uni miridansirigacha egallab olish uchun butun kuchi, zehnini ishga solgan edi.H. Nazar, „Oʻtlar tutashganda“. Sir bosmoq Salobati bosmoq, iymanmoq. ◆ Mehmonningsiri bosganligidanmi yoki mehmon kutish tash-vishidanmi, u nimagadir ichidagini tashiga chiqarmas edi.I. Rahim. Xislat.
Sinonimlari
Antonimlari
sir II
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
sir
Aytilishi
Etimologiyasi
1 Yaltiroq mineral yoki moyboʻyoq.Uning [machitning
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
◆ baland vasiri koʻchib ketgan eski ustunli ayvonida uch-turtta namozxon oʻtirishibdi.P. Tursun, „Oʻqituvchi“. ◆ Bu maqbaraning ichisir berilgan juda goʻzal toshlar bilan bezalgan boʻlib, Xorazm nashoshlik sanʼatining yuksak namunalaridan biridir.J. Sharipov, „Xorazm“.
2 Metall buyum va idish-oyoq sirtiga qoplanadigan shishasimon massa; emal. ◆ Siri koʻchgan kastryulka, n ◆ Xayal oʻtmay, bir choynakda koʻk choy,siri koʻchgan patnusda toʻrtta bozor noni koʻtarib keldi Qudrat.M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“.
3 Simobning biror metall bilan qo-tishmasi yoki metallarning simobdagi qo-tishmasi; amalgama. ◆ Siri koʻchgan oyna.
Sinonimlari
Antonimlari
sir III
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
sir
Aytilishi
Etimologiyasi
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
\r. siroy — hoʻl, nam; xom, pishmagan]ayn. pishloq. ◆ Ayol sumkasidansir bilan kolbasa olib, [Olimjon va Manzurani] mehmon qildi.A. Mirahmedov, „Kulgan chechaklar“. ◆ Restoranning orqa eshigidan ikki toʻr xaltani yaxna goʻsht,sir, konyak, koʻkpiyoz va pomidorlarga toʻldirib chiqqan Nusratbek uyga oshigʻich qaytib keldi.S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“.
Sinonimlari
Antonimlari
СИР.Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
Ot
sir (koʻpliksirlar)
sir I
тайна,секрет; ◆ bu menga sir emas это не секрет для меня; ◆ sir oldirmoq выдавать тайну, выдавать секрет; ◆ sir olmoq узнать, выведать тайну, пронюхать секрет; ◆ sirni ochmoq разоблачать секрет, раскрывать тайну; ◆ sir saqlamoq (илиtutmoq)держатьвсекрете,скрывать; ◆ sir boy bermoq 1) выдавать тайну, выдавать секрет, проговариваться; 2) выдавать себя, показать своё истинное лицо; ◆ sir-asror тайны, секреты; вся подноготная; ◆ siri-hol (букв. тайна и положение) все сведения полностью; ◆ sir-sinoat тайны, секреты; ◆ uning oilasidagi sir-sinoatni kim biladi? кто может знать о том, что делается у него в семье?; ◆ bolalik uyda sir yotmasпогов. в доме, где есть дети, секреты не держатся; ◆ dushmanning kulgani - siringni bilganiпогов. враг смеется - значит он узнал твои тайны; ◆
- miridan sirigacha (букв. от пятака до тайны) очень подробно, досконально, до мельчайших подробностей; ◆ miridan sirigacha bilmoq знать до мельчайших подробностей, знать всю подноготную.
sir II
1киноварь;сурик;
2маслянаякраска;
3глазурь;эмаль;
4амальгама (на зеркале).
sir III
сыр.
sir IV
(С прописное)сокращённоеназваниерекиСырдарьи.
Xorvatcha (hr)
Ot
sir
Serbiyacha (sr)
Ism
sir
