Mazkur maktabning izdoshlariTheravādinlar deb ataladi (Pali tilidagitheravādī soʻzidan inglizchalashgan shakli)[3][4]. UlarBudda taʼlimoti yokiDhammaning oʻzlariga xos talqinini ikki ming yildan ortiq vaqt davomida saqlab kelmoqdalar[1][2][web 1].
Pali kanoni hindiy tillar oilasiga mansub eng toʻliq saqlanib qolgan qadimiy buddist matnlar toʻplamidir. Undagi til –pali tili – Theravāda uchun muqaddas til hisoblanadi[2] va shu bilan birga umumiylingua franca rolini oʻynaydi[5].
Mahāyāna vaVajrayāna maktablaridan farqli oʻlaroq, Theravāda doktrina (pariyatti) va monastik tartib (vinaya) borasida konservativlikka moyildir[6]. Bu konservativlikning bir jihati shuki, TheravādadaMahayana sutralarining haqqoniyligi inkor etiladi (ular taxminan miloddan avvalgi I asrdan boshlab paydo boʻlgan)[7][8]. Shu bois, Theravāda Mahāyāna anʼanalarida eʼtirof etilganAmitābha,Vairocana kabi koʻplabBudda vabodhisattvalarni tan olmaydi, chunki ular Theravāda muqaddas matnlarida uchramaydi[9].
Theravāda Hindistondagi qadimgiSthavira nikāya maktabidan kelib chiqqan. Bu anʼana Hindiston vaShri-Lankada miloddan avvalgi III asrdan boshlab jiddiy rivojlana boshlagan.Pali kanoni yozma shaklda tuzilib, unga kengsharhlar yozilgan davrda bu eng yuqori nuqtasiga chiqqan[10][11][12].
Bu maktabda Hindiston uning tarixiy vatani sifatida, Shri-Lanka asosiy rivojlanish markazi sifatida eʼtirof etiladi. Keyinchalik,Janubi-Sharqiy Osiyoga yoyilib, u yerda ustun buddist oqimga aylangan[13].
Ushbu hududlar diasporasi hamda dunyo boʻylab yangi izdoshlar ham Theravāda buddizmini oʻzlashtirib, amalda qoʻllashmoqda.
Zamonaviy davrda Theravāda ichida yangi oqimlar ham shakllandi, masalan,buddist modernizm, Theravāda meditatsiya amaliyotini qayta jonlantirganVipassana harakati[web 1], oʻrmon monastirlik hayotini tiklashga qaratilgan Tailand oʻrmon anʼanasi va shuningdek bu maktabningHindiston vaNepal, shuningdekYevropa Ittifoqi vaAQSh kabi Gʻarbiy mamlakatlarga tarqalishi bunga misoldir.
Gombrich, Richard F. (1996),Theravāda Buddhism. A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo, London and New York: Routledge
Gombrich, Richard F. (1997),How Buddhism Began. The Conditioned Genesis of the Early Teachings, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd.
Gomez, Luis O. (1991),Purifying Gold: The Metaphor of Effort and Intuition in Buddhist Thought and Practice. In: Peter N. Gregory (editor)(1991),Sudden and Gradual. Approaches to Enlightenment in Chinese Thought, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited
Gunaratana, Henepola (1994),The Path of Serenity and Insight, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited
Kalupahana, David J. (1994),A history of Buddhist philosophy, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited
McMahan, David L. (2008),The Making of Buddhist Modernism, Oxford University Press,ISBN9780195183276
Nyanaponika (1998),Het hart van boeddhistische meditatie (The heart of Buddhist Meditation), Asoka
Polak, Grzegorz (2011),Reexamining Jhana: Towards a Critical Reconstruction of Early Buddhist Soteriology, UMCS
