| Masjid | |
 | |
| Masjid minorasi (2021-yil) | |
| Mamlakat |  Iroq |
| Shahar | Bagʻdod |
| Yoʻnalishi | sunniy |
| Meʼmoriy uslub | Abbosiylar meʼmorchiligi |
| Holati | amaldagi |
Qamariya masjidi (arabcha:جامع قمرية)Bagʻdoddagi eng qadimiy masjidlardan biri hisoblanadi. UAbbosiylar davrida qurilgan. Bu masjid Karx tumanida,Dajla daryosi sohilida joylashgan. 400 dan ortiq namozxonga moʻljallangan keng namozxona hisoblanadi[1].
Masjid BagʻdoddagiAbbosiylar davrining oʻziga xos arxitektura obyekti boʻlgani bilan ahamiyatlidir, chunki u bir necha bor ketma-ket turli davlatlar tomonidan qayta taʼmirlangan, biroq shunga qaramay, oʻzining meʼmoriy qiymatini saqlab qola olgan[2].
Al-Qamariya Abbosiylar xalifasi an-Nosir oilasidan boʻlgan ayolning ismi ekanligi aytiladi. Bu nom hudud joylashgan yerning nomi ekanligi xususida ham bir qator fikrlar bor. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, masjid nomining kelib chiqishiga sabab boʻlgan inson sifatida Mansur al-Qumri ham koʻrsatilgan. Uni kim qurganligi ahamiyatli. Baʼzi tarixchilar uni an-Nosirning binolaridan biri deyishsa, boshqalari esa masjidni xalifa al-Mustansirga tegishli deb aytishadi. Shuningdek, ayrim manbalarga koʻra, inshoot an-Nosir davrida 1216–1225-yillar oraligʻida qurilgan boʻlishi ham mumkin. Uning qurilishi uch davrni oʻziga qamrab oladi, shuning uchun qurilishi avval an-Nosir, keyin az-Zohir, yakunda esa al-Mustansir I davrida 1226–1242-yillar oraligʻida qurilgan. Yillar davomida masjid koʻplab suv toshqinlari vaHuloku boshchiligidagimoʻgʻullar tomonidanBagʻdodni qamal qilinishi natijasida vayrona holga kelib qolgan. Qamaldan oʻn yil oʻtgach, masjidOta-Malik Juvayniy tomonidan qayta tiklangan. Masjid keyinroq yana vayronaga aylanib, qulab tushadi, poydevori esa eroziyaga uchraydi. To Bagʻdodning Mamluk hokimi Said Posho uni qayta tiklab, binoniqiblaga tomon yoʻnaltirgunga qadar vayrona holatida saqlanadi. Shuningdek, Said Posho masjid tarixini sheʼriy misralar yordamida masjidmehrobiga yozdirgan. Masjid 1980-yilda Avqof va Din ishlari vazirligi tomonidan taʼmirlangan va bugungi kungacha faoliyat koʻrsatmoqda[3][4].
Masjid oʻzining qadimiyligi va tarixiy ahamiyati bilan ajralib turadi. Mahmud al-Aluskiy fikriga koʻra, qiblaga yoʻnaltirilganligi sababli ham u geografik jihatdan Bagʻdoddagi eng toʻgʻri masjidlardan biridir. Uning maydoni 2000 kvadrat metrni tashkil qiladi. Masjidning minorasi gʻisht va ganchdan ishlangan boʻlib, tepasida yupqa qalinlikdagi oltita gumbaz bor[3]. Minora ustki qismi poydevordagi bosimni yengillashtirdi, minoraning tepasi esa chiroyli bezak va geometrik shakllarga ega boʻlgan koʻk va oq koshinlar bilan bezatilgan[5]. Minora oʻziga xos xususiyati va shakli bilan ham ahamiyatlidir, uning silindrsimon shaklining noodatiy nisbati bilan anʼanaviy Bagʻdodiy minoralardan farq qiladi[2]. Masjid devorlari quyidagi sheʼriy misralar bilan bezatilgan:
Allohni zikr qilish uchun masjidlar barpo etildi, ularning binosi hamon fayzga toʻla
U yerda masjid bor edi, devorlari chirib ketganida uni koʻrib, men titrab ketdim
Va u toshloq joyga aylandi, qushlar uning ustida uchar edi soʻng uning ustunlari mustahkamlandi va qayta tiklanishi bilan ular tinchlandi.
Uni Adliya vaziri qurdirgan, keyin unda minoralarni bunyod etish bilan qurilishni tugatgan
Xalifalik davridagilardan Sulaymonni, vazirni, xalifani koʻrasiz
Uning sevgilisi Said, Alloh gʻalabasini muborak qilsin va bizlarni eng yaxshi tarzda u bilan xursand qilsin
U masjidda namoz afsonalari paydo boʻldi va al-Hada ustunlarni qurdirdi va uni boshqalar ham yoqtirdi
Ish tugaguniga qadar Qamariya masjidida yashovchi baxtli tarixchi edim[4]
Masjid devorlariga Abd ar-Rahmon as-Suvaydiy ismlishayx tomonidan yozilgan bitiklar orasida quyidagi misralar ham mavjud:
Oysha al-Xayr esa tahorat joyida yashab, koʻp saroylar bunyod etdi
Va unda, suv toshqinida, zilzilada abadiy chanqoqliklarni qondirdi.
Ular iymonlari bilan yengil tortdilar (Robbilari ularga tozalovchi ichimlik berdi)[4]
