Mette Frederiksen (1977-yil 19-noyabrda tugʻilgan) — daniyalik siyosatchi, 2019-yil iyunidan Daniya bosh vaziri, 2015-yil iyunidan esa Sotsial-demokratlar yetakchisi. U Daniya tarixidagi eng yosh bosh vazirdir[1].
Kasaba uyushmasi aʼzosi sifatidagi qisqa muddatli faoliyatidan tashqari (2000—2001), Frederiksen hech qachon siyosatdan tashqari ish bilan shugʻullanmagan. U birinchi marta 2001-yilgi umumiy saylovda Kopengagen okrugi vakili sifatida Folketingga saylangan. Sotsial-demokratlar 2011-yilgi umumiy saylovda gʻalaba qozonganidan soʻng, u Bosh vazir Xelle Torning-Shmidt tomonidan Bandlik vaziri etib tayinlandi. 2014-yilda Adliya vaziri lavozimiga koʻtarilgan. Sotsial-demokratlarning 2015-yilgi umumiy saylovlardagi kichik magʻlubiyatidan soʻng, Torning-Shmidt isteʼfoga chiqdi va Frederiksen uning oʻrniga keyingi rahbarlik saylovlarida gʻalaba qozondi va Muxolifat lideri boʻldi[2].
Frederiksen oʻz partiyasini 2019-yilgi umumiy saylovda boshqargan, natijada chap qanot va markaziy chap partiyalar bloki (uning Sotsial-demokratik partiyasi, Sotsial-liberallar, Sotsialistik xalq partiyasi, Qizil-Yashil ittifoq,Farer sotsial-demokratik partiyasi) va Grenlandiyaning Siumut va Inuit Ataqatigiit) Folketingda koʻpchilikni qoʻlga kiritdi. Keyinchalik Frederiksenqirolicha Margrethe II tomonidan yangi hukumatni shakllantirish boʻyicha muzokaralarga rahbarlik qilish topshirigʻini oldi va 27-iyun kuni bosh vazir sifatida qasamyod qildi.
2021-yil dekabr oyida uYevropa Ittifoqida eng uzoq vaqt xizmat qilgan ayol hukumat rahbari boʻldi.
U 1977-yil 19-noyabrda Shimoliy DaniyaningAalborg shahrida tugʻilgan. Frederiksenning otasi matbaachi, onasi esaoʻqituvchi edi/ Oʻsmirlik davrida u yomgʻir oʻrmonlarini saqlash, kitlarni himoya qilish va aparteidga barham berish uchun kampaniya olib bordi[3].
Frederiksen LO, Daniya kasaba uyushmalari konfederatsiyasida yoshlar boʻyicha maslahatchi boʻlib ishlagan. U 2001-yilgi umumiy saylovda Kopengagen okrugidan parlament aʼzosi etib saylangan, bunda Sotsial-demokratlar 1920-yildan beri birinchi marta birinchi oʻrinni yoʻqotib, ikkinchi oʻrinni egallagan[5]. Saylanganidan keyin Frederiksen oʻz partiyasining madaniyat, ommaviy axborot vositalari va gender tengligi boʻyicha vakili etib tayinlandi[5]. 2002-yilda u siyosiy jasorat, gʻayrat va ijtimoiy tuygʻu bilan taʼsir koʻrsatganligi uchun Nina Bang mukofotiga sazovor boʻldi. Bundan tashqari, u 2012-yilda Ting mukofotiga sazovor boʻldi va „Epostler“ (2003) va „Jangdanmadaniyatgacha“ (2004) kitoblarining hammuallifi. 2005-yilgi umumiy saylovdagi magʻlubiyatdan soʻng, Frederiksen oʻz partiyasining ijtimoiy masalalar boʻyicha vakili boʻldi[5]. Saylovdan soʻng u sotsial-demokratlar partiyasi parlament guruhi raisi oʻrinbosari boʻlib ham ishlagan[5]. 2007-yilgi umumiy saylovda sotsial-demokratlar yana ikkita oʻrinni boy bergan, Frederiksen 27 077 ovoz olib, uni Daniyadagi eng koʻp ovoz toʻplagan oʻnta siyosatchi reytingida yettinchi oʻringa qoʻydi[6].
Sotsial-demokratlar hukumatiga olib kelgan 2011-yilgi umumiy saylovdan soʻng, Frederiksen Bosh vazir Helle Thorning-Shmidt qoʻl ostida 2011-yildan 2014-yilgacha Bandlik vaziri va 2014-yildan Adliya vaziri lavozimida partiya rahbari boʻlgunga qadar ishlagan[2]. Bandlik vaziri sifatida u pensiyalar, moslashuvchan ish oʻrinlari va bandlik tizimini isloh qilishga rahbarlik qildi[7].
Frederiksen boshchiligida 2015-yilgi umumiy saylovdan soʻng sotsial-demokratlar birinchi oʻringa qaytdi va Folketingda uchta oʻrinni qoʻlga kiritdi, partiyaimmigratsiya masalasida konservativ pozitsiyani egallagan holda iqtisodiy masalalarda yana chapga oʻtdi[8][9].
2019-yilgi umumiy saylovda sotsial-demokratlar keyingi oʻringa ega boʻldi, Daniya Xalq partiyasi va Liberal alyansni qoʻllab-quvvatlash qulab tushdi vaLars Løkke Rasmussen koʻpchilikni tashkil qildi. Saylov kechasi shubhasiz natija bilan Rasmussen magʻlubiyatini tan oldi[10]. Frederiksen 2019-yil 27-iyunda Bosh vazir etib tayinlandi, u Sotsial-liberal partiyaning qizil bloki, Qizil-yashil ittifoq va Yashil chap tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan faqat sotsial-demokratik ozchilik hukumatiga rahbarlik qildi[11][1]. Saylov paytida immigratsiyaga qarshi pozitsiyada qatnashganiga qaramay, Frederiksen koʻproq chet el ishchilariga ruxsat berish va hukumatni gʻalaba qozonganidan soʻng hukumatning xorijiy jinoyatchilarni offshorda ushlab turish rejalarini bekor qilish orqali immigratsiya boʻyicha oʻz pozitsiyasini qisqa vaqt ichida oʻzgartirdi[12][13][14].
Frederiksen 2019-yilning avgust oyidaQoʻshma Shtatlar prezidentiDonald Tramp Daniya Qirolligining avtonom hududi boʻlgan Grenlandiyani sotishdan bosh tortgani uchun Daniyaga davlat tashrifini bekor qilganida xalqaro eʼtibor qozongan edi. 15-avgust kuniThe Wall Street Journal Tramp yordamchilari bilan Grenlandiyani sotib olish imkoniyatini muhokama qilgani haqida xabar berdi[15]. Grenlandiya Bosh vaziri Kim Kielsen Grenlandiya sotilmaydi, deb javob berdi[16]. 18-avgust kuni, mish-mishOq uy tomonidan tasdiqlanganidan soʻng, Frederiksen Kilsenning soʻzlarini takrorlab, "Grenlandiya Daniya emas. Grenlandiya Grenlandiyaga tegishli” va muhokamani “absurd” deb atadi[17]. 20-avgust kuni Tramp Frederiksenning mumkin boʻlgan sotuvni muhokama qilishdan bosh tortganiga ishora qilib, 2-3-sentyabrga rejalashtirilgan davlat tashrifini bekor qildi[18][19].
2020-yil 3-yanvarda eronlik general Qosim Sulaymoniyning AQSh tomonidan oʻldirilishi ikki davlat oʻrtasidagi mavjud keskinlikni sezilarli darajada oshirdi. Frederiksen buni „haqiqatan ham jiddiy vaziyat“ deb atadi. U qotillik toʻgʻrimi yoki yoʻqmi degan savoldan qochdi, aksincha, vaziyatni yumshatishga chaqirdi[20].
Amerika Qoʻshma Shtatlari iltimosiga koʻra,[21] Frederiksen 2022-yil boshida Daniya tuprogʻida Amerika qoʻshinlarining boʻlishi ehtimoli boʻyicha diplomatik muzokaralar boshladi. Frederiksen, „Amerikaning Yevropa va Daniyada kuchliroq ishtirok etishini istaymiz“ deb muzokaralar uchun ishtiyoq bildirdi[22].
2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan Frederiksen hukumati Folketingning beshta asosiy siyosiy partiyalari (Sotsial Liberal partiya, Sotsialistik xalq partiyasi, Venstre va Konservativ xalq partiyasi) bilan siyosiy muzokaralar boshladi va “Daniya xavfsizlik siyosati boʻyicha milliy murosa”ni taqdim etdi. 2022-yil 4-martda[23], bunda Daniyamudofaa xarajatlarining sezilarli darajada oshishi, Daniya mudofaasiga 7 milliard DKK favqulodda ajratilishi, Rossiya gazidan mustaqillik rejasi va Daniyaning Yevropa Ittifoqi mudofaasini rad etish boʻyicha referendum oʻtkazildi. taqdim etdi[24][25] Mamlakat 2033-yilga kelib mudofaa xarajatlariniyalpi ichki mahsulotning 2 foizigacha bosqichma-bosqich oshiradi (NATO kelishuviga koʻra), bu yillik mudofaa xarajatlarining 18 milliard DKK (2,65 milliard dollar) atrofida oʻsishiga toʻgʻri keladi[26].
21-aprel kuni uIspaniya bosh vaziri Pedro Sanchez bilan birgalikda Ukraina poytaxtiKiyevga va prezidentVladimir Zelenskiyga tashrif buyurdi. Yigʻilishda Frederiksen, Ukrainaga qurol va harbiy yordamni 600 million DKKga oshirishni vaʼda qildi, bu bilan Daniya yordamining umumiy miqdori 1 milliard DKKga yetdi[27]. Daniya avvalroq Ukraina armiyasiga 2700 M72 LAW yengil tankga qarshi qurol yuborgan edi[28][29].
2020-yilda Frederiksen „Daniyaning uzoq vaqtdagi eng yevroskeptik Bosh vaziri“[30] deb nomlandi, chunki u koʻpincha Yevropa Ittifoqining COVID-19 pandemiyasiga munosabatini va ularning vaktsina dasturini tanqid qilgan.
2022-yilgi Yevropa Ittifoqining mudofaadan voz kechish boʻyicha referendumi paytida Frederiksen rad etishni saqlab qolishga qarshi kurashdi[31]. Ushbu rad etish bekor qilingandan soʻng, Frederiksen qolgan rad etishlarni bekor qilishga intilish niyati yoʻqligini aytdi. U ilgari adliya vaziri sifatida 2015-yilgi referendumda suddan voz kechishni bekor qilishni qoʻllab-quvvatlagan edi[32].
Frederiksen Daniya hukumatiDaniyadagi COVID-19 pandemiyasiga qarshi kurashga rahbarlik qilgan[33]. 2020-yilda uCOVID-19 pandemiyasi fonida mink dehqonlariga millionlab bu hayvonlarni oʻldirishga buyruq berdi; bu qaror keyinchalik konstitutsiyaga zid boʻlib chiqdi[34]. 2021-yilga kelib, uAvstriya kansleriSebastyan Kurz va Isroil Bosh vaziriBenjamin Netanyahu bilan birgalikda tadqiqot va ishlanmalar fondini va ehtimol COVID-19 vaktsinalarini ishlab chiqarish zavodlarini tashkil etishda kuchlarini birlashtirdi, bunda ularning kuchaytiruvchi zarbalar uchun uzoq muddatli taʼminoti bor edi. yoki virus mutatsiyalari bilan kurashish uchun[35].
2021-yil iyun oyida Frederiksen hukumati gimnaziya abituriyentlarini taqsimlashning yangi modelini eʼlon qildi. Model etnik va iqtisodiy nomutanosiblik va gimnaziyalar oʻrtasidagi „parallel jamiyat tendentsiyalari“ muammosini ota-onalarning daromadlarini hisobga olgan holda hal qilishga qaratilgan[36]. Koʻk blokning taklifi qattiq tanqid qilindi va uni „majburiy taqsimlash“ deb atadi[37]. Qonunni bekor qilish toʻgʻrisidagi petitsiya 50 000 dan ortiq imzo toʻpladi, bu esa uni Folketingga taqdim etishga imkon berdi[38].
Bir yil oʻtgach, 2022-yil iyun oyida Frederiksen oliy taʼlimga kirish koeffitsienti uchun shiftni joriy etish niyatini eʼlon qildi. Tavsiya etilgan chegaradan yuqori kirish koeffitsientiga ega boʻlgan taʼlim takliflari, 10, boshqa yoʻllar bilan, masalan, maxsus kirish testi orqali qabul qilishni taklif qilishi kerak. Shiftning maqsadi yuqori baholarga boʻlgan ehtiyojni kamaytirish orqali talabalarga bosimni kamaytirish va talabalarga taʼlim tanlashda katta erkinlik berishdir[39].
Frederiksen 2019-yilgi NATO sammitida AQSh prezidentiDonald Tramp bilan uchrashdi.
Frederiksenning birinchi turmushidan ikki farzandi bor[3].
2020-yil 15-iyulda Frederiksen oʻzining uzoq yillik sevgilisi, kinorejissyor Bo Tengbergga uylandi. Ular Møn orolidagi Daniya cherkovining filiali Magleby cherkovida turmush qurishdi[40].
