Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Kontent qismiga oʻtish
Vikipediya
Qidiruv

Linux

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Linux
Tux pingvini
Linuxning maskoti bo'lgan Tux pingvini[1]
DasturchiHamjamiyat ishtirokchilari;
Linus Torvalds
Yozilgan dasturlash tiliC,assembler tillari va boshqalar
OS oilasiUnix-like
Ishlash holatiAyni vaqtda
Manba modeliOchiq manbali
Dastlabki dastur17-sentyabr, 1991-yil(33 yil avval) (1991-09-17)
Marketing maqsadiBuutli hisoblash, oʻrnatilgan tizimlar, asosiy kompyuterlar,mobil qurilmalar,shaxsiy kompyuterlar,serverlar,superkompyuterlar
Mavjud dasturlash tiliKoʻp tilli
PlatformalariAlpha,ARC,ARM,C-Sky,Hexagon,IA-64,LoongArch,m68k,Microblaze,MIPS,Nios II,OpenRISC,PA-RISC,PowerPC,RISC-V,s390,SuperH,SPARC,x86,Xtensa
Yadro turiMonolitik
Foydalanuvchi maydoniGNU,BusyBox
Dasturiy taʼminot litsenziyasiGPLv2[2]
Rasmiy veb-saytkernel.org
Seriyadagi maqolalar
Linux yadrosi
Linux distribyutorlari

Linux (lɪnʊksLIN-uuks)[3] Linux yadrosiga asoslangan ochiq kodliUnixga oʻxshashoperatsion tizimlar oilasi boʻlib[4],operatsion tizim yadrosi birinchi marta 1991-yil 17 sentyabrdaLinus Torvalds tomonidan chiqarilgan[5][6]. Linux odatda Linux distribyutorlarida paketlanadi.

Taʼminotlar Linux yadrosi va qoʻllab-quvvatlovchi tizim dasturlari va kutubxonalarni oʻz ichiga oladi, ularning koʻpchiligi GNU loyihasi tomonidan taqdim etiladi. Koʻpgina Linux distribyutorlari oʻz nomida „Linux“ soʻzidan foydalanadi, ammo Free Software FoundationGNU dasturiy taʼminotining ahamiyatini taʼkidlash uchun baʼzi tortishuvlarga sabab boʻluvchi „GNU/Linux“ nomidan foydalanadi[7][8].

Linux, shuningdek,oʻrnatilgan tizimlarda, yaʼni operatsion tizimda odatdaproshivka ichiga oʻrnatilgan va tizimga juda moslashtirilgan qurilmalarda ishlaydi. Bungarouterlar,avtomat boshqaruvlari,aqlli uy qurilmalari,video oʻyin konsollari[9],televizorlar (Samsung va LGSmart TVlar)[10][11][12],avtomobillar (Tesla, Audi, Mercedes-Benz, Hyundai va Toyota)[13] vakosmik kema (Falcon 9 raketasi,Dragon ekipaj kapsulasi vaPerseverance rover) kiradi[14][15].

Linux bepul va ochiq manbalidasturiy ta'minot hamkorligining eng yorqin namunalaridan biridir.Manba kodiGNU General Public License (GPL) kabi tegishli litsenziyalari shartlariga muvofiq hamma tomonidan tijorat yoki notijorat maqsadlarda foydalanilishi, oʻzgartirilishi va tarqatilishi mumkin. Masalan, Linux yadrosi GPLv2 ostida litsenziyalangan,tizim qoʻgʻiroqlari bundan mustasno, bu yadroni tizim chaqiruvlari orqali amalga oshiradigan kodga GPL boʻyicha litsenziyalanishi mumkin emas[16][17][18].

Dizayni

[tahrir |manbasini tahrirlash]
Linux ichidagi turli qatlamlar, shuningdek, foydalanuvchi maydoni va yadro maydoni oʻrtasidagi boʻlinishni koʻrsatadi.
Foydalanuvchi rejimiFoydalanuvchi ilovalaribash,LibreOffice,GIMP,Blender,0 A.D. ,Mozilla Firefox, ...
Tizim komponentlariinit daemon:
OpenRC,runit,systemd...
Tizim demonlari:
polkitd,smbd,sshd,udevd...
Window manager:
X11,Wayland,SurfaceFlinger (Android)
Graphics:
Mesa,AMD Catalyst, ...
Other libraries:
GTK,Qt,EFL,SDL,SFML,FLTK,GNUstep, ...
C standart kutubxonasifopen,execv,malloc,memcpy,localtime,pthread_create... (2000 pastki dasturgacha)
glibc tez bo'lish uchun,musl yengil bo'lish uchun,uClibc o'rnatilgan tizimlarga mo'ljallangan,bionicAndroid va boshqalar uchun yozilgan.
Kernel rejimiLinux kernelstat,splice,dup,read,open,ioctl,write,mmap,close,exit, va boshqa (taxminan 380 ta tizim qoʻngʻiroqlari)
Linux yadrosiTizim qoʻngʻiroqlari interfeysi (SCI),POSIX/SUS-uchun mo'ljallangan[19].
Process scheduling quyi tizimiIPC quyi tizimiMemory management quyi tizimiVirtual files quyi tizimiTarmoq quyi tizimi
Boshqa komponentlar:ALSA,DRI,evdev,klibc,LVM,device mapper,Linux Network Scheduler,Netfilter
Linux Security Modules:SELinux,TOMOYO,AppArmor,Smack
Uskuna (CPU,asosiy xotira,maʼlumotlarni saqlash qurilmalari va boshqalar)

Manbalar

[tahrir |manbasini tahrirlash]
  1. Linux Online „Linux Logos and Mascots“ (2008). 2010-yil 15-avgustda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 11-avgust.
  2. „The Linux Kernel Archives: Frequently asked questions“. kernel.org (2014-yil 2-sentyabr). 2015-yil 5-sentyabrda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-sentyabr.
  3. „Re: How to pronounceLinux?“ (1992-yil 23-aprel). Qaraldi: 2007-yil 9-yanvar.
  4. Eckert, Jason W.. Linux+ Guide to Linux Certification, Third, Boston, Massachusetts: Cengage Learning, 2012 — 33-bet.ISBN 978-1111541538. Qaraldi: 2013-yil 14-aprel. „The shared commonality of the kernel is what defines a system's membership in the Linux family; the differingOSS applications that can interact with the common kernel are what differentiateLinux distributions.“ 
  5. „Twenty Years of Linux according to Linus Torvalds“. ZDNet (2011-yil 13-aprel). 2016-yil 19-sentyabrda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 19-sentyabr.
  6. „What Is Linux: An Overview of the Linux Operating System“. Medium. Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.
  7. „GNU/Linux FAQ“. Gnu.org. 2013-yil 7-sentyabrda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 1-sentyabr.
  8. „Linux and the GNU System“. Gnu.org. 2017-yil 19-martda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 1-sentyabr.
  9. IBM „Linux Watch (WatchPad)“ (2001-yil oktyabr). 2015-yil 18-iyunda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 18-iyun.
  10. Eric Brown. „Linux continues advance in smart TV market“. linuxgizmos.com (2019-yil 29-mart). 2020-yil 29-iyunda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
  11. „Sony Open Source Code Distribution Service“. Sony Electronics. 2011-yil 4-oktyabrda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-oktyabr.
  12. „Sharp Liquid Crystal Television Instruction Manual“. Sharp Electronics. 2012-yil 11-yanvarda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-oktyabr.
  13. Steven J. Vaughan-Nichols. „It's a Linux-powered car world“. ZDNet (2019-yil 4-yanvar). 2020-yil 3-avgustda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
  14. „From Earth to orbit with Linux and SpaceX | ZDNet“. www.zdnet.com. 2020-yil 3-avgustda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 6-iyun.
  15. „Linux on Mars!“ (en). IT PRO. 2022-yil 19-mayda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-iyun.
  16. „Linux kernel licensing rules“. Linux kernel documentation. 2022-yil 6-sentyabrda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-iyun.
  17. Linux-syscall-noteGitHubda
  18. „What is Linux?“ (en). Opensource.com. 2020-yil 13-mayda asl nusxadanarxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 12-may.
  19. „Admin Guide README“. git.kernel.org.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Linux&oldid=3862159" dan olindi
Turkum:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp