| Nekrotik enterokolit | |
|---|---|
 Nekroz va pnevmatoz intestinalisni ko'rsatadigan chaqaloqning ichaklarini yaqindan ko'rish (autopsiya) | |
| Yangi tug'ilgan chaqaloqlar xirurgik ksalligi | |
| KXK-10 | P77[1] |
| KXK-9 | 777.5[2] |
| DiseasesDB | [1] |
| MedlinePlus | [3].htm 001148[3] |
| eMedicine | medic/ |
Nekrotik enterokolit (NEK) — polietologik sindrom, ichakning gipoksik-ishemik shikastlanish tufayli kelib chiqadigan neonatal davrning ogʻir kasalligi boʻlib tugʻruqdan keyingi davrda mahalliyishemik-reperfuzion jarayonning rivojlanishi, oshqozon yarasi va ichak devorinekrozining shakllanishi bilan davom etadigan soʻngra o‘limga sabab bo‘luvchi og‘ir kasallik hisoblanadi[5].
Chaqaloqlarning 5 %da uchraydi va og‘ir asoratlargasabab bo‘ladi. Bu kasallikning ko‘pchiligi chala tug‘ilgan, vazni 1500 gr va undankam vazndagilarda uchraydi. Uzoq yillar davomida bu kasallik to‘g‘risida aniq birfikr-maʼlumotlar yo‘q edi. Boshqa bir qancha kasalliklarning asorati: funksionalichak tutulishi, qorin bo‘shlig‘iabssessi, ichak teshilishi,appenditsit, [[ishemikenterokolit]], chaqaloqlarichak infarkti va boshqalar. 1964–yilda, bu patologiyato‘g‘risida birinchi maʼlumot berilgan. 1967–yilda, bu kasallikni xirurgik davosito‘g‘risida manbalarda yozilgan[6].
Ko‘p omilli: perinatal davrda o‘tkazganishemiya, stress holat,chaqaloq ichaklarining rivojlanish nuqsonlari,posnatal davrdagi ovqatlanishtartibining buzilishi va boshqalar. NEK uchrashi 2,4 : 1000 chaqaloqda kuzatilib,neanotologiya bo‘limlarida intensiv davoga muhtoj bo‘lganlarning 2,1 %ini tashkiletadi[7].
Ichak devorining ishemik shikastlanishi quyidagi sabablarga koʻra yuzaga keladi:
Stress holatlarda, ichaklar ishemiya va sirkulyar holatning izdanchiqishi. Qon oqimining markazlashishi yoki mezintral qon oqimining buzilishi.Ichak shilliq qavati himoyalanishining bo‘lmasligi. Ichak tomirlaridamikrofloralarning to‘planishi evaziga, qon oqimining buzilishi. Ichak shilliqqavatida yaralar hosil bo‘lishi vakoagulyastion nekroz, ishaklarning teshilishi.Klinik nuqtayi nazardan NEK keng qamrovli kasallik bo‘lib: yengil kechuvi,hech qanday asoratsiz o‘tishidan tortib, ko‘pchilik hollarda og‘ir asoratlarga vao‘limga sabab bo‘luvchi kasallikdir. NEK nafaqat chala tug‘ilgan chaqaloqlarda,baʼzan vaqtida tug‘ilgan va undan katta yoshdagilarda ham uchraydi.• Adabiyotlardagi berilgan manbalarga ko‘ra, kasallik homilaning 31haftaligida yuzaga keladi, bolaning o‘rtacha vazni — 1460 gr bo‘ladi.• 16-18 % hollarda kasallik, chaqaloq hayotining birinchi kunlarida uchraydi.NEK sabab bo‘luvchi omillar — turlicha, kasallikning boshlanishida vakeyingi davrida ham unga xos bo‘lgan, aniq biror-bir belgi yoki NEKningboshqa kasalliklarini farqlab olish uchun juda qiyin. Mutaxassisslar fikrigako‘ra, NKE sabab bo‘luvchi omillar:• chaqaloqlargipoksiyasi vaasfiksiyasi (apnoe, o‘tkir bronx-o‘pkakasalliklari);•gipovolemik shok;• tug‘ruq paytida bolaning teskari (orqasi bilan) kelib qolishi;• egizaklar tug‘ilishida, namoyon bo‘luvchi sariqlik;•yurakning tug‘ma nuqsonlari;• qon va qon o‘rnini to‘ldiruvchi vositalarni quyish;• qo‘shimchagiperosmolyar aralashmalarga o‘tkazish;•kindik arteriyasi va venasinikateterizatsiyasi, dori vositalarini yuborish.
Katta yoshdagi bolalarda, umumiy sovuq qotish, yurakning tug‘ma nuqsonlariva og‘ir diareya sabab bo‘ladi.
Ichak devori tuzilmalarining yetuk emasligi quyidagilarga olib keladi:
Hozirgi vaqtdaJ.M.Bell va boshqalar tomonidan taklif qilingan kurs bosqichlari boʻyicha NECning tasnifi.(1978-yil)M.C.Volsh vaR.M.Kliegman tomonidan oʻzgartirilgan (1987-yil).
I bosqich — dastlabki koʻrinishlar:
II bosqich — kasallikning balandligi:
III bosqich — asoratlarning rivojlanishi:
Kasallikning kechishi bo‘yicha: yashin tezligida (chaqmoqsimon)rivojlanuvchi shakli; o‘tkir kechishi shakli; o‘tkir osti shakli; lokal shakli;multisegmentar shakli; ichakda keng tarqalgan yoki pannekroz shakli.Diagnostikasi. Batafsil anamnez yig‘iladi, homiladorlikning kechishi,tug‘ruq jarayoni, asfiksiya, ko‘rsatilgan yordam va boshqa bir qancha holatlarnianiqlash. Klinika-laborator-instrumental tekshiruvlardan boshlanadi.
Nekrotizan enterokolitning namoyon boʻlishiga shubha bir nospetsifik tizimli belgi va oshqozon-ichak traktining bitta simptomi kombinatsiyasi boʻlgan xavf ostida boʻlgan bemorlarda aniqlanadi. Simptomlarning paydo boʻlishi va rivojlanishi bemorning keyingi kuzatuvlarida vaqt oʻtishi bilan baholanadi[9].
I-bosqich
II bosqich
III bosqich
Barcha laborator o‘zgarishlar sepsisga xos bo‘ladi.Umumiy qon, siydik. Qonning barcha tahlillari;trombositopeniya — qonning ivishjaroyoni buziladi,DVS,neytropeniya. Qonning quyulish,protrombin vatromboplastin vaqti cho‘ziladi. Gipernatrimiya, bo‘shliqlarga suyuqliklarningto‘planishi. Axlat tahlilida qon bo‘lishi.Kislota-ishqor muvozanatinig izdanchiqishi xos bo‘ladi. Ekmaga: qon, siydik, najas va boshqalar olinadi. NEKboshlanishida 3/1 bemorlarda leykositlar kamayishi, yana bir qismidao‘zgarmasligi mumkin, qolgan bir qismida — yuqori bo‘lsa, juda og‘irahvoldagilaridaleykositoz past bo‘ladi.NEK — qon tahlilida trombositar o‘zgarish xos bo‘ladi.Kislota-asosi. Arterial qonda gaz aniqlanadi, asidoz kuzatiladi. Arterial qonko‘rsatgichida pH 7,2 dan past bo‘ladi. 4 soat davom etgan metabolik asidozdankeyin, bemorning ahvoli yomonlashib, zardobdagi natriyni miqdori tez tushibketadi.Giponatrimiya,sepsis, suyuqlik yo‘qotish, ichak nekrozi evazigabo‘shliqlarga suyuqlik yig‘ilishi kuzatiladi[12].
Differentsial diagnostika quyidagi shartlar bilan amalga oshiriladi:
Qorin bo‘shlig‘inirentgenografiya tasviri. NEKbo‘ladigan rentgenologik alomatlar yaxshi o‘rganilgan, ichak qovuzloqlariningkengayishi — juda ko‘p kuzatiladigan alomatlardan biri. Ko‘plab ichakqovuzloqlarining kengayishi, ichak tutulishining belgisi.Keng tarqalgan pnevmatoz bu o‘limga sabab bo‘luvchiko‘rsatkichlardan biri. Qayta rentgen tasviriga tushirilganda, ichakqovuzloqlarining harakatsizligi (ichak holatining o‘zgarmaganligi) ichakishemiyasining belgisi.Ichaklarda gaz to‘lishining susayishi va nomutanosib joylashishi, ichakperistaltikasining izdan chiqishi, ichak ishemiyasidan darak beradi.To‘satdan istisqoning paydo bo‘lishi, noxush holat, yaʼni qorin pardasiningtaʼsirlanishi, bakterial peritonitning belgisidir. Bu o‘zgarish ikkilamchi, ichakteshilishi evaziga yoki ichak devoriga infeksiyaning yetib borishi natijasidir.Darvoza venasida havoning bo‘lishi — juda og‘ir holatdir. Portal sistemada havoningbo‘lishi, jigarga boradigan qon oqimni izdan chiqaradi.Rentgen tasvirida meʼdaning kengayishi — NEKning yana bir belgisi bo‘lib,qorinning o‘n ikki barmoqli ichakka o‘tadigan qismidagi shish,o‘tkazuvchanlikning izdan chiqishi, bu bakteriyaning shilliq qavatga taʼsiri,meʼda shilliq qavatining taʼsirlanishidir.Kontrast tekshiruv va davolash. Qorin bo‘shlig‘ida erkin gaz bo‘lganda, bariybilan kontrast tekshiruv o‘tkazilmaydi. Agarda rentgen tasviri aniqlik bermasa,o‘zgarishlar kuzatilmasa, ichaklar davriy aylanishining (buralib qolishi,agangliozda) buzilishiga shubha qilinganda, irrigogramma qilinadi.Radioizotop skanerlash. Qorin bo‘shlig‘i aʼzolariniskanogrammasida,pirofosfat texnesiy-99t — izotopdan foydalaniladi, izotop nekrozga uchraganto‘qimalarda to‘planadi. Bu usulda jigar va ichakdagi o‘zgarishlarni aniqlashmumkin bo‘ladiUltratovush tekshiruvi. Darvoza venasidagi havoli pufaklarni va boshqao‘zgarishlarni ko‘rish imkonini beradi.Yadro magnit rezonans (YaMR)da. NEKni erta diagnostikasida YaMRqo‘llash mumkin. Rentgen tasviri va klinik belgilari hali aniq bo‘lmagandafoydalansa bo‘ladi. Keng ko‘lamda qo‘llash hozircha o‘z tasdig‘ini topmagan[14].
Kasallikka gumon bo‘lganida, enteral ovqatlantrish to‘xtatilib,nazogastral zond qo‘yilsa va erta diagnostika qilinib, konservativ davo muolajalariboshlansa samara beradi. Emlash javobi kelgunga qadar,penitsillin vaaminoglikozidlar boshlanib, periferik venadan oziqalantirish boshlasa foydalibo‘ladi. Baʼzi bir hollarda, anoerob floralarga qarshi —makrolidlar yokimetronidazol (flagil) qo‘shilsa ham bo‘ladi[15].Klinik va rentgenologik kuzatuv natijalari samarali bera boshlasa, shu davoni10 kungacha davom etiriladi. Nazogastral zondni oldinroq olsa ham bo‘ladi, faqatenteral ovqatlantrish 2 haftaga to‘xtatiladi. Samarali natijadan keyin kam-kamdan,sekin-astalik bilan ovqatlantrishga o‘tsa bo‘ladi.Kuchayib boruvchi NEKda, qorin bo‘shlig‘ida havoning bo‘lishi, meʼdadako‘p miqdorda shilliqning to‘planishi, ichakdapnevmatoz va axlatda qonbo‘lganida,parenteral oziqalantirish 3 haftaga cho‘ziladi. Ichaklarga tinchlikberilsa, shu muddat ichida, zararlangan ichakdagi jarohatlar bitadi.Xirurgik davoga ko‘rsatma. Ko‘pchilik hollarda qorin bo‘shlig‘ida havobo‘lishi va peritonizim hollari. Juda kam hollarda,ichak pnevmatozi. Xirurgikmuolajani o‘tkazishdan maqsad, ichaklar faoliyatini tekshirish,perforatsiyanioldini olish, ichak nekrozi aniqlash va rezeksiya qilishdan iborat bo‘ladi.Hozirda xirurgik aralashuvga yangi qo‘shimchalar kritildi:• Qorin bo‘shlig‘ida o‘smasimon hosila aniqlanishi, qorin bo‘shlig‘ida abssessyoki konglameratning kuzatilishi, bir-biriga yopishgan, nekrozga uchragan ichakqovuzlog‘idir.• Qorin oldi devorida yallig‘lanishi alomatlari bo‘lganida. Qattiqlik,shish, teriosti yog‘ qavatidagi fibroz o‘zgarish — unga yaqin bo‘lganabssess,peritonit yokiichak gangrenasidan dalolat beradi.• Spetsifik rentgenologik o‘zgarish. Ichak gangrenasiga xos bo‘lgan o‘zgarish,ichakning turli hajmda kengayishi va istisqo bo‘lishi.• Laborator tahlillarida bo‘ladigan o‘zgarishlar. O‘tkir boshlangantrombositopeniya, koagulyastion o‘zgarish, og‘ir giponatrimiya va saqlanib turganasidoz bu ichak nekrozining belgisidir.• Qorin bo‘shlig‘ini (abdominal) paratsentezida: (1) loyqa suyuqlik,qo‘ng‘ir rangli ajralma ajralishi, (2) Gramm bo‘yicha bo‘yalganda, to‘qimadantashqarida bakteriyalar bo‘lishi, (3) ko‘p miqdorda leykositlar bo‘lishi, (4)leykositar formulada neytrofillarning oshib ketishi — 80 % va undan yuqoribo‘lishi.Yuqoridagi aytilganlardan tashqari operatsiyaga ko‘rsatma: (1) bemordagiklinik o‘zgarishlar, umumiy ahvolining og‘irlashishi, (2) qorin oldi devoriningdoimiy tarangligi, (3) meʼda-ichak tizimining quyi qismidan kuchli qon ketish, (4)rentgen tasvirida, ichaklardagi havoning (gazning) tezda kamayib, asstitningrivojlanishi va (5) og‘ir trombositopeniya shular jumlasidan[16].
NEKning operativ davosi, uning xususiyatiga bog‘liqbo‘lib,intraoperatsion (qorin bo‘shlig‘i) ochilgandan keyingina aniqlanadi. Yaʼnibunda ileosekal soha zararlangan yoki zararlanmaganligi muhim ahamiyatga ega.Juda katta sohadagi zararlangan ichakni rezeksiya qilishda, 24 soatdan keyinrelaparotomiya qilinib, yana rezeksiyaga zarurati yo‘qligini ham eʼtiborga olishlozim. Qilingan xirurgik muolajadan keyin faol zaruriy davo o‘tkaziladi.Relaparotomiyadan keyin ichaklar qayta tekshirilganda, ularning faoliyati nisbatantiklanganligi ko‘riladi[17]Ichak rezeksiyasida imkon qadar uni qoldirish, bola hayot faoliyati uchun judamuhimdir. Rezeksiya qilingandan keyingi sog‘lom ichakni qorin oldi devoriga,ikkala ichak oxirlarini birgalikda (imkoni bo‘lsa) yoki alohida-alohida (stoma)chiqariladi.Chegaralangan, yakka teshikli (perforatsiyalarda) shu sohaning o‘zini qorinoldi devoriga chiqarilgani maʼqul bo‘ladi.Ichaklarda tez rivojlanuvchi, sepsis, aralash o‘zgarish,nekroz vagangrenabo‘lgan hollarda „tamom-batamom“ anastomoz qo‘yilmaydi. Bunday holatlarda,konservativ yokioperativ davodan keyin yashab ketish ehtimoli juda kam.Birlamchi anastomoz qo‘yishga ko‘rsatmalar: agarda jarayon chegaralanganbo‘lib, distal qismiga yetib bormagan bo‘lsa, ko‘ndalang-chambar ichakkaqo‘yiladi; agarda qisqa vaqt ichida ichak perforatsiyaga uchrab, qorin bo‘shlig‘idachegaralangan holatda; ichakning boshlang‘ich qismlarida bo‘lganda, yuqorisohalarga stoma qo‘ymagan maʼqul bo‘ladi.
1980-yildagi manbalarda, operatsiyadan keyinNEKning kelib chiqqanligi to‘g‘risida maʼlumot berilgan. Olma po‘stlog‘i sindromibilan operatsiya qilingan ikkita bemorda, og‘irichak nekrozi bo‘lganligi aniqlangan.NEK klinik ko‘rinishlari: kasallikning erta 1-10 kunlarida namoyonbo‘ladigan belgilari: tana haroratining o‘zgaruvchanligi, bolaning uyquchanligi,terisining rangparligi (oqargan) va boshqalarni,sepsisdan farqlash qiyinchiliktug‘diradi. Klassik uchlik simptomi: qorining dam bo‘lishi,gemokolit, meʼdadaovqatning turub qolishi. Kuchayib boruvchi jarayon: qorin oldi devori terisiningqizarishi, shishi,ichak tutilish belgisi,atsidoz,anuriya,qusish, qon aralash najas,apnoe, holsizlik, teri yuzasida toshmalar toshishi va boshqalar.
Ichaklar bitishmasi (striktura), NEKning bitish jarayonidayuzaga keladi va rezeksiyaga sabab bo‘ladi. Toraymalar, ko‘proq yo‘g‘onichakda, yonbosh ichakda kuzatiladi.20-25 % hollarda bitishmalar konservativ davo muolajasidan keyinkuzatiladi. 6-8 haftadan keyin ichak tutulish belgilari bilan namoyon bo‘laboshlaydi.Baʼzi bir bemorlarda, bitishma (striktura), xirurgik davodan keyin, ichakningdistal qismlarida,enterostomaga o‘xshash belgilarsiz rivojlanadi. Juda kamhollarda, ichki oqmalar hosil bo‘lishi mumkin bo‘ladi.Kalta ichak sindromi. Ichaklarning ko‘p qismi rezeksiya qilinganda yuzagakeladi. Bu asorat bo‘lmasligi uchun qorin bo‘shlig‘ini ochganda, ichakningzararlangan qismini aniqlash va shu sohani rezeksiya qilishdan iborat. Bundantashqari asoratlar ham mavjud.
Agar bolada xavf omillari boʻlsa, NEK rivojlanish ehtimoli ortadi, bu diagnostika va davolash tadbirlarini rejalashtirish va oʻtkazishda majburiy eʼtiborni talab qiladi.
Asosiy adabiyot:M.M.Aliyev va boshqalar „Bolalar xirurgiyasi“ I-tom, T-2018
1. Holman R.C., Stoll B.J., Curns A.T. et al. Necrotising enterocolitis hospitalisations among neonates in the United States // Pediatr. Perinat. Epidemiol. — 2006. — Vol. 20. — P. 498—506.
2. Fitzgibbons S.C., Ching Y., Yu D. et al. Mortality of necrotizing enterocolitis expressed by birth weight categories // J. Pediatr. Surg. — 2009. — Vol. 44. — P. 1072—1076.
3. Guillet R., Stoll S.J., Curns A.T. et al. Association of H2-blocker therapy and higher incidence of necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2006. — Vol. 117. — P. e137-142.
4. Blakely M.L., Lally K.P., McDonald S. et al. Postoperative outcomes of extremely low birth-weight infants with necrotizing enterocolitis or isolated intestinal perforation a prospective cohort study by the NICHD Neonatal Research Network // Ann. Surg. — 2005. — Vol. 241. — P. 984—989; discussion 989-94.
5. Luig M., Lui K., and the NSW & ACT NICUS GrouP. Epidemiology of necrotizing enterocolitis — Part I: Changing regional trends in extremely preterm infants over 14 years // J. Paediatr. Child Health. — 2005. — Vol. 41. — P. 169—173.
6. Gastroenterology and nutrition // Neonatology Questions and Controversies / Ed. Josef Neu. — Elsevier; Saunders, 2008. — P. 281—291.
7. Gastroenterology and nutrition // Neonatology Questions and Controversies / Ed. J. Neu. — Elsevier; Saunders, 2012. — P. 217—225.
8. Neu J., Walker W.A. Necrotizing enterocolitis // N. Engl. J. Med. — 2011. — Vol. 364. — P. 255—264.
9. Lin P.W., Stoll B.J. Necrotizing enterocolitis // Lancet. — 2006. — Vol. 368. — P. 1271—1283.
10. Claud E.C., Walker W.A. Hypothesis: inappropriate colonization of the premature intestine can cause neonatal necrotizing enterocolitis // FASEB J. — 2001. — Vol. 15. — P. 1398—1403.
11. Morowits M.J., Poroyko V., Caplan M. et al. Redefining the role of intestinal microbes in the pathogenesis of necrotizing enterocolitis // Pediatrics. — 2010. — Vol. 125. — P. 777—785.
12. Neonatology: A Practical Approach to Neonatal Diseases / Eds G. Buonocore, R. Bracci, M. Weindling. — Italia: Springer-Verlag, 2012, — 1348 p.
13. Di Lorenzo M., Bass J., Krantis A. An intraluminal model of necrotizing enterocolitis in the developing neonatal piglet // J. Pediatr. Surg. — 1995. — Vol. 30. — P. 1138—1142.
14. Lin J. Too much short chain fatty acid cause neonatal necrotizing enterocolitis // Med. Hypotheses. — 2004. — Vol. 62. — P. 291—293.
15. Hecht G. Innate mechanisms of epithelial host defense: spotlight on intestine // Am. J. Physiol. Cell. Physiol. — 1999. — Vol. 277. — P. 351—358.
16. Nowicki P.T. Ischemia and necrotizing enterocolitis: where, when and how // Semin. Pediatr. Surg. — 2005. — Vol. 14. — P. 152—158.
17. Neu J. The „myth“ of asphyxia and hypoxic-ischemia as primary causes of necrotizing enterocolitis // Biol. Neonate. — 2005. — Vol. 87. — P. 97-98.
18. Fanaro S., Chierici R., Guerrini P. et al. Intestinal microflora in early infancy: composition and development // Acta Paediatr. Suppl. — 2003. — Vol. 91. — P. 48-55.
19. Hunter C.J., Camerini V., Boyle A. et al. Bacterial flora enchance intestinal injury and inflammation in the rat pup model of necrotizing enterocolitis [dissertation / master’s thesis]. Presented at PAS 2007. Childrens Hospital Los Angeles, Toronto, CA.
20. Lucas A., Cole T.J. Breast milk and neonatal necrotizing enterocolitis // Lancet. — 1990. — Vol. 336. — P. 1519—1523.
21. Schanler R.J., Lau C., Hurst N.M., Smith E.O. Randomized trial of donor human milk versus preterm formula as substitudes for mother’s own milk in the feeding of extremely premature babies // Pediatrics. — 2005. — Vol. 116. — P. 400—406.
22. Wendy H.Y., Amuchou Singh Soraisham, Vibhuti S.S. et al. Incidence and timing of presentation of necrotizing enterocolitis in preterm infants // Pediatrics. — 2012. — Vol. 129. — P. 298—304.
23. Sullivan S., Schanler R.J., Kim J.H. et al. An exclusively human milk-based diet is associated with a lower rate of necrotizing enterocolitis than a diet of human milk and bovine milk-based products // J. Pediatr. — 2010. — Vol. 156(4). — P. 562—567.
24. Lin H.C., Hsu C.H., Chen H.L. et al. Oral Probiotics Prevent Necrotizing Enterocolitis in Very Low Birth Weight Preterm Infants: A Multicenter, Randomized, Controlled Trial // Pediatrics. — 2008. — Vol. 122. — P. 693—700.
25. Berseth C.L., Bisquera J.A., Paje V.U. Prolonging small feeding volumes early in life decreases the incidence of necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2003. — Vol. 111. — P. 529—534.
26. Reber K.M., Nankervis C.A., Nowicki P.T. Newborn intestinal circulation. Physiology and pathophysiology // Clin. Perinatol. — 2002. — Vol. 29. — P. 23-39.
27. Hall N., Ong E.G.P., Ade-Ajayi N. et al. T-cryptantigen activation is accosiated with advanced necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2002. — Vol. 37. — P. 791—793.
28. Jackson J.C. Adverse events associated with exchange transfusion in healthy and ill newborns // Pediatrics. — 1999. — Vol. 99. — P. E7.
29. Maayan-Metzger A., Itzchak A., Mazkereth R. et al. Necrotising enterocolitis in full-term infants: case-control study and review of the literature // J. Perinatol. — 2004. — Vol. 24. — P. 494—499.
30. Sharma R., Hudak M.L., Tepas III J.J. et al. Impact of gestational age on the clinical presentation and surgical outcome of necrotizing enterocolitis // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 342—347.
31. Bell J.M., Ternberg J.L., Feigin R.D. et al. Neonatal necrotizing enterocolitis: therapeutic decision based upon clinical staging // Ann. Surg. — 1978. — Vol. 187. — P. 1-7.
32. Walsh M.C., Kleigman R.M. Necrotising enterocolitis: treatment based on staging criteria // Pediatr. Clin. North Am. — 1986. — Vol. 33. — P. 179—201.
33. Nathakumar N.N., Fusunyan R.D., Sanderson I., Walker W.A. Inflammation in the developing human intestine: a possible pathophysiologic contribution to necrotizing enterocolitis // Proc. Natl Acad. Sci. — 2000. — Vol. 97. — P. 6043-6048.
34. Deshpande G., Rao S., Patole S. Probiotics for prevention of necrotizing enterocolitis in preterm neonates with very low birth weight: a systematic review of randomized controlled trials // Lancet. — 2007. — Vol. 369. — P. 1614—1620.
35. Lodha A., Asztalos E., Moore A.M. Cytokine levels in neonatal necrotizing enterocolitis and longterm growth and neurodevelopment // Acta Pediatr. — 2010. — Vol. 99. — P. 338—343.
36. Martin C.R., Dammann O., Allred E. et al. Neurodevelopment of extremely preterm infants who had necrotizing enterocolitis with or without late bacteremia // J. Pediatr. — 2010. — Vol. 157. — P. 751—756.
37. Sharma R., Tepas J. Jr, Hudak M.L. et al. Neonatal gut barrier and multiple organ failure: role of endotoxin and proinflammatory cytokines in sepsis and necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2007. — Vol. 42. — P. 454—461.
38. Wiedmeier S.E., Henry E., Baer V.L. et al. Center differences in NEC within one health-care system may depend on feeding protocol // Am. J. Perinatol. — 2008. — Vol. 25. — P. 5-11.
39. Martinez-Tallo E., Claure N., Bancalari E. et al. Necrotizing enterocolitis in full-term or near-term infants: risk factors // Biol. Neonate. — 1997. — Vol. 71. — P. 292—298.
40. Stout G., Lambert D.K., Baer V.L. et al. Necrotizing enterocolitis during the first week of life: a multicentered case-control and cohort comparison study // J. Perinatol. — 2008. — Vol. 28. — P. 556—560.
41. Schurr P., Perkins E.M. The relationship between feeding and necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Neonatal Netw. — 2008. — Vol. 27. — P. 397—407.
42. Ramani M., Ambalavanan N. Feeding practices and necrotizing enterocolitis // Clin. Perinatol. — 2013. — Vol. 40. — P. 1-10.
43. Lambert D.K., Christensen R.D., Baer V.L. et al. Fulminant necrotizing enterocolitis in a multihospital healthcare system // J. Perinatol. — 2012. — Vol. 32. — P. 194—198.
44. Stark A.R., Carlo W.A., Tyson J.E. et al. Adverse effects of early dexamethasone treatment in extremely-low-birthweight infants // N. Engl. J. Med. — 2001. — Vol. 344. — P. 95-101.
45. Attridge J.T., Clark R., Walker M.W., Gordon P.V. New insights into spontaneous intestinal perforation using a national data set: (1) SIT is associated with early indomethacin exposure // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 93-99.
46. Attridge J.T., Clark R., Walker M.W., Gordon P.V. New insights into spontaneous intestinal perforation using a national data set: (2) two populations of patients with perforations // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 185—188.
47. Epelman M., Daneman A., Navarro O.M. et al. Necrotizing enterocolitis: review of state-of-the-art imajing findings with pathologic correlations // Radiographics. — 2007. — Vol. 27. — P. 285—305.
48. Meinzen-Derr J., Poindexter B., Wrage L. et al. Role of human milk in extremely low birth weight infants’ risk of necrotizing enterocolitis or death // J. Perinatol. — 2009. — Vol. 29. — P. 57-62.
49. Awad H., Mokhtar H., Imam S.S. et al. Comparison between killed and living probiotic usage versus placebo for the prevention of necrotizing enterocolitis and sepsis in neonates // Pak. J. Biol. Sci. — 2010. — Vol. 13. — P. 253—262.
50. Kim W.-Y., Kim W., Kim I.-O. et al. Sonographic evaluation of neonates with early-stage necrotizing enterocolitis // Pediatr. Radiol. — 2005. — Vol. 35. — P. 10561061.
51. Silva C.T., Daneman A., Navarro O.M. et al. Correlation of sonographic findings and outcome in necrotizing enterocolitis // Pediatr. Radiol. — 2007. — Vol. 37. — P. 274—282.
52. Evennett N., Alexander N., Petrov M. et al. A systematic review of serologic tests in the diagnosis of necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2009. — Vol. 44. — P. 2192—2201.
53. Pourcyrous M., Korones S.B., Yang W. et al. C-Reactive protein in the diagnosis, management, and prognosis of neonatal necrotizing enterocolitis // Pediatrics. — 2005. — Vol. 116. — P. 1064—1069.
54. Berseth C.L. Gastrointestinal motility in the neonate // Clin. Perinatol. — 1996. — Vol. 23. — P. 179—190.
55. Bin-Nun A., Bromiker R., Wilschanski M. et al. Oral probiotics prevent necrotizing enterocolitis in very low birth weight neonates // J. Pediatr. — 2005. — Vol. 147. — P. 192—196.
56. Puri P., Hsllwarth M. Pediatric Surgery. — Berlin; Heidelberg: Springer, 2006.
57. Mihatsch W.A., Franz A.R., Hogel J. et al. Hydrolysed protein accelerates feeding advancement in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2002. — Vol. 110. — P. 1199—1203.
58. Claud E.C. Neonatal necrotizing enterocolitis — inflammation and intestinal immaturity // Agents Med. Chem. — 2009. — Vol. 8. — P. 248—259.
59. Johnson T., Macdonald S., Hill S.M. et al. Treatment of active Crohnʼs disease in children using partial enteral nutrition with liquid formula: a randomised controlled trial // Gut. — 2006. — Vol. 55. — P. 356—361.
60. Newborn Surgery. 3rd ed. / Ed. P. Puri. — London: Hodder and Stoughton, 2011. — 1020 p. Brook I. Microbiology and management of neonatal necrotizing enterocolitis // Am. J. Perinatol. — 2008. — Vol. 25. — P. 111—118.