| Qasr Mushatta | |
|---|---|
قصر المشتى | |
 The façade of Qasr Mushatta now in thePergamon Museum, Berlin | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Turi | palace |
| Meʼmoriy uslubi | Umayyad |
| Joylashuvi | Jordan, nearQueen Alia International Airport |
| Koordinatalar | 31°44′15″N36°0′37″E / 31.73750°N 36.01028°E /31.73750; 36.01028 |
| Mijoz | CaliphAl-Walid II |
| Texnik holati | |
| Binoning ichki maydoni | 144 x 144 meters |
| Al-Mshatta qasri | |
Mushatta qasri (arabcha:قصر المشتى , „Qishki saroy“) —umaviylar qishki saroyi vayronalari boʻlib, ehtimolxalifaAl-Valid II tomonidan qisqa muddatli (743-744) hukmronligi davrida qurilgan. Xarobalar taxminan,Iordaniya,Amman shahridan 30 km janubda, Qirolicha Alia xalqaro aeroportidan shimolda joylashgan. Iordaniya va Janubiy Levant mintaqasida birgalikda choʻl qal'alari sifatida tanilgan qal'alar, saroylar vakarvonsaroylarning bir qismidir. Vayronalarning koʻp qismini hali mavjud boʻlsa-da, saroyning eng ajoyib qismi, uning jabhasi olib ketilgan vaBerlindagi Pergamon muzeyida koʻrgazmaga qoʻyilgan.
Mushatta qasri xarobalari 25 ta minoradan iborat tashqi devor bilan oʻralgan kvadrat toʻsiqdan iborat. Uning ichki maydoni uchta teng uzunasıga chiziqlarga boʻlingan, ulardan faqat markaziy qismi maʼlum darajada tugallangan. Ushbu markaziy chiziq uchta asosiy elementni oʻz ichiga oladi: uning janubiy tomonida K. A. C Creswell. „Gateway Block“ deb atagan joy, undan keyin shimolga ziyofat zali qanotiga olib boradigan katta markaziy hovli joylashgan. Gateway Block faqat kichik hovli atrofida nosimmetrik tarzda joylashtirilgan bir nechta xonalarning poydevoridan iborat. Xonalar orasida janubiy devoridagiMakkaga qaragan konkavmehrobli kichik masjid bor.
Katta markaziy hovlining markazida toʻrtburchaklar shaklidagi hovuz bor edi. Kresvell tomonidan „Asosiy bino“ deb nomlangan ziyofat zali qanoti toʻsiqning shimoliy qismining markazida joylashgan boʻlib, u saroyning toʻliq qurilgan yagona qismi edi. U taxt xonasiga olib boradigan bazilika shaklidagi zaldan (ustunlar bilan ajratilgan uchta gumbazli yoʻlak) iborat. Taxt xonasi trikonx shaklida ("uchlikeyvan "), markaziy konchda bir paytlar gʻishtli gumbaz bilan qoplangan taxt joylashgan. Qabulxona qanotining yon xonalari arabchabuyut, koʻplikbayt deb ataladigan,[1][2][3] bochkali tonozli va yashirin havo oʻtkazgichlari orqali ventilyatsiya qilingan toʻrtta turar joyga birlashtirilgan.
Mshattaning eng mashhur qismi- bu oʻyilgan friz boʻlib, u janubiy jabhaning bir qismini, kirish eshigining ikki tomonini bezab turibdi. Shunisi eʼtiborga loyiqki, butun jabha friz bilan bezatilgan emas, balki uning markaziy uchdan bir qismigina bezatilgan boʻlib, u xalifaga tegishli boʻlgan majmuaning asosiy chizigʻiga toʻgʻri keladi va yakunlanishiga yaqin boʻlgan yagona qism[4]. Friz klassik va sosoniy bezak elementlarining oʻziga xos uygʻunligi tufayli olimlar uchun katta ahamiyatga ega boʻlib, toʻlaqonli islom sanʼatining rivojlanishiga olib kelgan sharq-gʻarb arxitktura birlashmasining dastlabki namunasi hisoblanadi. Fasadning bezatilgan qismining koʻp qismi olib tashlangan boʻlsa-da, strukturaning qolgan qismini hali hamjoyida turibdi. Lekin dabdabali bezak sxemalari saqlanib qolgan.
Suriya, Iordaniya,Isroil, Falastinning Gʻarbiy Sohilida vaLivanda Umaviylar sulolasidan qolgan, " choʻl qalʻalari " deb ataladigan bir qancha qalʻalar va saroylar mavjud. Al-Mshatta qasri eng katta namunalardan biridir. Ular bir qator vazifalarga ega boʻlgan joy boʻlgan koʻrinadi. Ehtimol mahalliy hududni siyosiy va harbiy nazorat qilish va ov qilish paytida yashash joyi.
1964-yilda Mshattada Sulaymon ibn Kayson tomonidan yozilgan yozuvli gʻisht topildi. Kaysan eramizdan avvalgi 730-750 yillarda yashaganligi maʼlum boʻlib, bu qurilishni xalifa Al-Valid II topshirgan degan nazariyaga qoʻshimcha dalil beradi. U 743-750 yillar oraligʻidagi xalifaning toʻrtta qisqa hukmronligidan birinchisi boʻlib, shundan soʻngAbbosiylar sulolasi hokimiyat tepasiga keldi va poytaxtniDamashqdan, saroy yaqinidagiBagʻdodga koʻchirdi .
