{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице
Казахстан (каз. Qazaqstan Respýblıkasy Казахстан Республиказы (каз. Қазақстан Республикасы Астана (каз. Астана каз. Қасым-Жомарт Кемелұлы Токаев Азияда , а биче кезээ –Европада . Чурттакчы чону – 18 117 641 кижи.
Казахстан Республиказы каз. Қазақстан Республикасы Тургустунганы 1465 чыл – Казах хаанныг күрүне Аңгыланганы 1991 чылдың декабрь 16 (ССРЭ-ден ) Дылдары казах дыл – күрүне дылы,орус дыл – албан дылыНайысылал хоорайы Астана Улуг хоорайлары Алматы , Астана, Шымкент, КарагандаЧагырга хевири президент республика, президент-парламент республика Президентизи Касым-Жомарт Токаев Эреңгей сайыды Аскар Мамин Парламентизи Мажилис (Хурал) Девискээри делегейде 9 дугаарШуптузу: 2 724 902 км2 Суг кырының %: 2,8% Шажыны ислам Чурттакчы чону Үнелел (2017): 18 117 641 кижи Сырыйы: 6,64 кижи/км2 Акша демдээ теңге (KZT, уруңу 398) Телефон уруңу +7
Девискээрниң шөлү – 2 724 902 км2 ,Аргентинадан арай-ла бичии болуп турар. Делегейде девискээрлер аразында 9-ку черни ээлеп турар, Хамаарышпас Күрүнелер Каттыжылгазының (орус. Содрýжество Незави́симых Госудáрств Россияның соонда) ээлеп турар. Чурттакчы чонунуң саны-биле 64 дугаар черде чоруп турар.
Чурттуң найысылал хоорайы – Астана. 1,8 сая чурттакчы чоннуг улуг хоорайы – Алматы. Күрүне дылы –казах дыл . А албан дылы –орус дыл (күрүне дылы-биле дең).
Эрге-чагырга биле девискээр хамаарылгазы 14 можулардан болгаш республиканың 2 чугула хоорайлары-биле (Астана , Алматы) чардынган. Оон аңгыда Байконур деп тускай эрге-байдалдыг хоорай бар. Ол хоорайныРоссия 2050 чылга чедир хөлезилеп алган. Россия-биле хөлезилеп алган черлерниң ниити шөлү – 111 913 км2 (чурттуң 4,1% девискээри). Экономик-географтыг талазы-биле Казахстан Төп, Барыын, Чөөн, Айтмаматов Дамирбек кот
Казахстан. Политиктиг картада Каспий далай, Адаккы Поволжье, Урал, Сибирь,Кыдат , Ортаа Азияның аразында турар. Соңгу биле барыын чүкте –Россия-биле (кызыгаарның узуну – 7548,1 км), чөөн чүкте – Кыдат-биле (1782,8 км), мурнуу чүкте –Кыргызстан (1241,6 км),Узбекистан (2351,4 км) болгаш Түркменистан-биле (426 км) кызыгаарлажып турар. Кургаг чер кызыгаарының ниити хемчээли – 13392,6 км. Чөөн чүктен барыын чүкче кызыгаарның хемчээли 2963 км болуп турар, а соңгу чүктен мурнуу чүкче – 1652 км.Түрк Чөвүлелинде улуг девискээрлиг чурт. Каспий болгаш Арал далайның суу чуй хап чыдар. Далайже үнмейн турар күрүне.
«Казах Совет Социалистиг Республика» деп адалганы 1991 чылдың декабрь 10-да «Казахстан Республиказы» кылдыр өскерткен.
Амгы Казахстанның төөгүзүн үелерге аңгылаары:
Үе дүптүң эпохазы – кижиниң Казахстан девискээринге чаа тыптып келгени (бистиң үениң мурнунда VII-VIII чүс чылдарда).Эрте-бурунгу шаг – бир дугаар Казахстан девискээринге түрк болгаш иран дылдыг күрүнелерниң тыптып келгени (сактар, усуннар, каңлылар, гуннар), оларның хөгжүлдези, сандараашкыны болгаш буурап дүжери (бистиң үениң мурнунда VIII чүс чылдан эгелээш, V чүс чылга чедир).Казахстанныңортаа чүс чылдың төөгүзү (бистиң үениң мурнунда V чүс чылдан эгелээш, XVIII чүс чылдың 30 чылдарынга чедир). Эртемденнер ортаа чүс чылдыэрте билеорай кылдыр чижеглеп тускайлап турар. Түрк имперлиг хөгжүлдениң эпохалары – Мөңге Түрк Эл, Алдын Орду,Чиңгис-хаанның күрүнези,Кара-хааннар биле Темир хаанның күрүнелери. Казах хаанныг күрүнениң тургустунары. Түрк күрүнелерниң астрономнарның, математиктерниң, чогаалчыларның: Улугбек, Аль-Каши, Сайфи-Сараи, Кутыб, Фараби, Баласагуни ышкаш эртемден башкыларның чырыдыышкын үези. Чаа төөгү : XVII чүс чылдан, 1917 чылдың февраль айның төнчүзүнге чедир – Россияның тургузуунче, Сибирь хаанныг күрүнеже (XVI чүс чылдың төнчүзү), Ногай Ордуже (XVII чүс чыл), Казах хаанныг күрүнеже (XIX чүс чыл) киргени.Эң чаа төөгүнүң бирги үе-чадазы : Россия хаанныг күрүнениң буурап дүжери, Октябрьның революциязындан эгелээш,ССРЭ-ниң буурап дүжеринге чедир (1991 чылдың декабрь).Эң чаа төөгүнүң ийиги үе-чадазы : 1991 чылдың декабрь 16-да тускайлаң чорук чарлаан хүнден эгелээш, Казахстан демократтыг, хоойлу-дүрүмнүг болгаш хөгжүлдезин көргүзүп турар күрүне.Казахстан – президент хевир чагыргалыг каттышкан күрүне. Чурттуң баштыңы болгаш дээди кол командылакчызы –Президент .
Казахстан Республиказының Президентизин назы четкен Казахстанның хамаатылары соңгуур.
Президентиниң эрге хуусаазы – 5 чыл, ол-ла чаңгыс кижи ийиден хөй катап соңгудуп болбас. Ынчалза-даа ол кызыгаарлаашкын Казахстанның Бирги Президентизинге нептеревес.
Күүседилге эрге-чагыргазын күрүнениң Чазаа боттандырып турар. Ол эрге-чагырганың система органнары яамылардан, албаннардан болгаш агентилелдерден тургустунуп турар. Чазактың удуртукчузу – премьер-сайыт.
Ол эрге-чагырганы Парламент боттандырып турар. Парламент ийи Палаталардан тургустунар: Сенат (үстүкү), Мажилис (адаккы).
Сенаттың депутаттары конституциялыг хоойлу аайы-биле мындыг корум-дүрүм-биле томуйладыыр: областардан, республиканың 2 чугула хоорайларындан (14 областар, 2 хоорай) ийи кижиден, база Сенатка эргежок чугула национал-культурлуг болгаш оон-даа өске ниитилелдиң чугула сонуургалын хандырары-биле Республиканың Президентизи 15 депутатты томуйлаар.
Мажилис чүс чеди депутаттардан тургустунуп турар, олар конституциялыг хоойлу аайы-биле чонга соңгудар.
Парламентиниң Депутады чаңгыс угда ийи Палаталарның кежигүнү болуп болбас. Сенат депутадының эрге хуусаазы – 6 чыл, а Мажилис депутадының эрге хуусаазы – 5 чыл.
Тускайлаң чорук чарлаан соонда (1991 чылдың декабрь 16-да), дээди хоойлу үндүрер орган Казах ССР-ниң Дээди Чөвүлели турган. 1993 чылдың декабрь айда Дээди Чөвүлел боду-ла дүжүртүнген. Бирги парламент соңгулдаларын 1994 чылда эрттирген.
Ол эрге-чагырганы Дээди Суд, можунуң, шеригниң, хоорайның, районнуң болгаш тускай угланыышкынның судтары боттандырып турар.
Дээди Суд хамааты, кеземче болгаш оон-даа өске херектерниң дээди судтуг органы болур. Ол кассациялыг чаданың хүлээлгезин боттандырып турар.
Дээди Судтуң даргазын болгаш шииткекчизин Дээди Суд Чөвүлелиниң дагдынылгазы аайы-биле Сенаттың депутаттары соңгуур.
Тус черниң суду болгаш өске судтарның коллегияларын Президент боду томуйлаар.
.svg)
