| Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы | |
| Байрак | Илтамга |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 27 май1920 |
|---|---|
.jpg) | |
| Рәсми исем | Автономная Татарская ССР һәмТатарская АССР |
| Кыскача исем | Татарська АРСР,Татарская АССР,Татарстан АССР,Tatarıstan MSSR һәмҶМШС Тотористон |
| Дөнья кисәге | Европа |
| Дәүләт |  СССР.svg) РСФСР[d] |
| Башкала | Казан |
| Административ-территориаль берәмлек | РСФСР һәмРСФСР[d] |
| Сәгать поясы | MSD |
| Башкарма хакимият башлыгы | Минтимер Шәймиев |
| Халык саны | 3 637 809 (1989)[1] |
| Нәрсә белән чиктәш | Урта Идел крае һәмСамар өлкәсе |
| Алмаштырылган | Татарстан |
| Алыштырган | İdel-Ural ştatı һәмКазан губернасы |
| Гамәлдән чыгу датасы | 30 август1990 |
| Мәйдан | 68 000 км² |
 | |
| |
 | |
| Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Шигарь «Барлык илләрнең пролетарлары, берләшегез!» | |||||||||
| Башкала | Казан | ||||||||
| Зур шәһәрләр | Казан,Чаллы,Әлмәт | ||||||||
| Тел(ләр) | рус,татар | ||||||||
| Акча берәмлеге | сум | ||||||||
| Интернет домены | .su | ||||||||
| Мәйдан | 68 000 км² | ||||||||
| Халык | татарлар,руслар | ||||||||
| Идарә итү төре | совет республикасы | ||||||||
Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы (Татарстан АССР,ТАССР,Татарстан;иске тат.ﺗﺎﺗﺎﺭﺳﺗﺎن ﺋﺎۋﺗِوُﻧِوُﻣﻳﻪﻟئ ﺳِوُۋﺌﺖ ﺳِوُﺗﺳﻳﺎﻟﻳﺳﺗﻳﻙ ﺭﺌﺳﭘِوﺒﻟﻳﻜﺎﺳئِ,лат. тат. Tatarstan Avtonomiäle Sovet Sotsialstik Respublikası,рус. Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика) —Россия Совет Федератив Социалистик Республикасы эчендә булган автономияле республика.
ТАССР хәзергеТатарстан Республикасы территориясендә урнашкан.
ТАССР курамына кергән җирләр (%):
| Инкыйлабка кадәре адм. берәмллек↓/Ел→ | 1920 | 1921 | 1922 | 1923 | 1924 |
| Казан губернасыныңЗөя өязе | 100 | 100 | 98 | 98 | 98 |
| Казан губернасыныңКазан өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасыныңЛаеш өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасыныңМамадыш өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасыныңТәтеш өязе | 100 | 100 | 87 | 87 | 87 |
| Казан губернасыныңЧар өязе | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 |
| Казан губернасыныңЧистай өязе | 100 | 100 | 95 | 95 | 95 |
| Казан губернасыныңЧуел өязе | 0 | 0 | 6 | 6 | 6 |
| Казан губернасыныңЫспас өязе | 100 | 100 | 86 | 86 | 86 |
| Нократ губернасыныңАлабуга өязе | 10 | 43 | 42 | 42 | 42 |
| Нократ губернасыныңМалмыж өязе | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
| Нократ губернасыныңСарапул өязе | 0 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Самар губернасыныңБөгелмә өязе | 70 | 70 | 75 | 75 | 75 |
| Уфа губернасыныңМинзәлә өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Сембер губернасыныңБуа өязе | 53 | 53 | 41 | 41 | 41 |
| Сембер губернасыныңСембер өязе | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 |
1920 елның мартындаВладимир ЛенинМәскәү кирмәнендәБорһан Мансуров,Сәхибгәрәй Сәетгалиев һәм башкалар белән Татарстан республикасы оештыру мәсьәләсе турында фикер алыша.
ТАССР (лат. тат. Avtonomiəle Tatarstan Sovet Sotsialstik Respublikasь)БҮБК һәм РСФСР Халык Комиссарлар Шурасы карары белән1920 елның27 маенда игълан ителгән.
1990 елның30 августында ТАССР Югары Шурасы «Татарстанның дәүләт суверенитеты турында» декларациясен кабул итте һәм ТАССР исеменеТатарстан Совет Социалистик Республикасы — Татарстан Республикасы исеменә үзгәртеп корды. 1991 елның 24 маенда РСФСР халык депутатлары җыены бу атаманы раслаган һәм РСФСР Төп канунына тиешле үзгәртүлерне керткән[2].
Иң башта ТАССР ун кантонга бүленгән булган:Арча, Бөгелмә, Буа, Лаеш, Мамадыш, Минзәлә, Зөя, Спас, Тәтеш һәмЧистай. 1921 елда тагын өч кантон (Алабуга,Әгерҗе һәмЧаллы) оештырылган.
1924 елдан кантоннарны юкка чыгару һәм районнар белән алмаштыру процессы башланган, ул 1930 елның 23 июлендә тәмамланган.
1940-еллар уртасына кадәр районнар саны арта барган; мәсәлән, 1948 елда ТАССР70 районга һәм 3 республика карамагындагы шәһәргә бүленгән.
1950-еллар башында Татарстан һәм Башкорт АССРларны өлкәләргә бүлү проекты тормышка ашырыла башлаган.1952 елның8 маенда ТАССР эчендә ике өлкә (Казан һәмЧистай) оештырылган.1953 елның21 февралендәБөгелмә өлкәсе барлыкка килә. ЛәкинСталин үлеменнән соң бу проект туктатылган һәм 1953 елның 30 апрелендә үк барлык өлкәләр юкка чыгарылганнар.
Моннан соң һәм 1963 елга кадәр районнарны зурайту процессы алып барылган. 1963 елдан кайбер бетерелгән районнарның торгызуы башланды.
| ел | әсәрнең исеме | тасвирлама | композитор/композиторлар |
|---|---|---|---|
| 1925 | "Сания" операсы | Республиканың 5-еллыгына беренче татар операсы языла | Солтан Габәши,Газиз Әлмөхәммәтов,Василий Виноградов |
| 1930 | "Эшче" операсы | Солтан Габәши,Газиз Әлмөхәммәтов,Василий Виноградов | |
| 1960 | "Туган җирем — Татарстан" җыры | Гөлшат Зәйнашева сүзләренә иң популяр татар җырларының берсе республиканың 40-еллыгы уңаеннан языла | Александр Ключарёв |
| 1970 | "Туган ягым" җыры | Рамазан Байтимеров сүзләренә иҗат ителә | Рөстәм Яхин |
| 1980 | "Татарстан" симфоник увертюра | Республиканың 60-еллыгы уңаеннан языла | Фасил Әхмәтов |
Башкорт АССР (1919–1990¹) •Бурят АССР (1923–1990¹; 1923–1958Бурят-Монгол АССР) •Тау АССР (1921–1924) •Дагстан АССР (1921–1990¹) •Кабарда-Балкария АССР (1936–1990¹; 1944–1957Кабарда АССР) •Казакъ АССР (1920–1936; 1920–1925Кыргыз АССР) •Калмык АССР (1935–1943; 1958–1990¹) •Каракалпакстан АССР (1932–1936) •Карел АССР (1923–1940; 1956–1990¹) •Кыргыз АССР (1926–1936) •Коми АССР (1936–1990¹) •Кырым АССР (1921–1945) •Мари АССР (1936–1990¹) •Мордва АССР (1934–1990¹) •Идел буе Алманнары АССР (1918–1941) •Төньяк Осетия АССР (1936–1990¹) •Татарстан АССР (1920–1990¹) •Тыва АССР (1961–1990¹) •Төркистан АССР (1918–1924) •Удмурт АССР (1934–1990¹) •Чечен-Ингуш АССР (1936–1944; 1957–1990) •Чуаш АССР (1925–1990¹) •Якут АССР (1922–1990¹) | |
Адыг АӨ (1922–1991; 1922–1928 Адыг (Чиркәс) АӨ) •Бурят-Монгол АӨ (1921–1923) •Таулы Алтай АӨ (1948–1991) •Яһуди АӨ (1934–…) •Ингуш АӨ (1924–1934) •Кабарда АӨ (1921–1922) •Кабарда-Балкария АӨ (1922–1936) •Калмык АӨ (1920–1935; 1957–1958) •Каракалпакстан АӨ (1925–1932) •Карачай-Чиркәс АӨ (1922–1926; 1957–1991) •Карачай АӨ (1926–1943) •Коми (Зыряннар) АӨ (1921–1936) •Мари АӨ (1920–1936) •Монголо-Бурят АӨ (1921–1923) •Мордва АӨ (1930–1934) •Идел буе Алманнары АӨ (1918–1924) • Ойрат (1922–1932) /Ойрот АӨ (1932–1948) •Төньяк Осетин АӨ (1924–1936) •Тыва АӨ (1944–1961) •Удмурт АӨ (1920–1934) •Хакас АӨ (1930–1991) •Адыг (Чиркәс) АӨ (1922) •Чиркәс АӨ (1928–1957) •Чечен АӨ (1922–1934) •Чечен-Ингуш АӨ (1934–1936) •Чуаш АӨ (1920–1925) | |
Автономияле һәммилли округлар: Агинское Бурят АО (1937–2008; 1937–1958 Агинское Бурят-Монгол МО) •Аргаяш МО (1934) •Балкар МО (1921–1922) •Витим-Олёкма МО (1931–1938) •Ингуш МО (1921–1924) •Иштәк-Вогул МО (1930–1940) •Кабарда МО (1920–1921) •Карачай МО (1920–1922) •Карел МО (1937–1939) •Коми-Пермяк МО (1925–2005) •Коряк АО (1930–2007) •Ненец АО (1929–…; 1929–1977 МО) •Охотск Эвен МО (1930–1934) •Төньяк Осетия (1920–1921) •Сунжа казак (1920–1929) •Таймыр (Долган-Ненец) АО (1930–2006; 1930–1977 МО) •Усть-Ордынский Бурят АО (1937–2008; 1937–1978 МО) •Хант-Манси АО (1940–…; 1940–1978 МО) •Чечен МО (1920–1922) •Чиркәс МО (1926–1928) •Чукотка АО (1930–…) •Эвенк АО (1930–2007) •Ямал-Ненец АО (1930–…) | |
¹ Суверенитет турында декларацияне кабул итү елы ²Республика статусын раслау елы |
.png)
.svg)
