Аурупада хәрби-сәяси төркемнәр барлыкка килү1914 Франция ,Россия империясе ,Британия килешүе турында карикатура.1914 Антанта (фр. Entente — «килешү» сүзеннән) —Беренче бөтендөнья сугышы вакытындаАлманиягә һәм аның «Өчлек берлеге» буенчаберектәшләренә каршы сугышкан,1918 -1922 елларда , большевиклар хакимиятен бәреп төшерү максаты белән,Советлар иленә каршы хәрби интервенция оештырган дәүләтләрнең хәрби блогы.
Антантаныңкилештерүче органнары булып сәяси һәм хәрби конференцияләр, шулай ук блокка кергән илләрнең башлыкларыннан һәмФранция ,Англия ,АКШ ,Италия генераль штаблары вәкилләреннән торган Югары шура тора. Антантада сәяси лидерлар булыпД. Ллойд Джордж (en У. Черчилль ,Дж. Керзон (en Ж. Клемансо (fr Ф. Фош (fr 1918 елдан Антантаның Аурупадагы берләшкән гаскәре башлыгы ),В. Вильсон тора.
Дэвид Ллойд Джордж,Британия премьер-министры Уинстон Черчилль,Британия хәрби министры Джордж Керзон,Бөекбритания тышкы эшләр министры Жорж Клемансо,Франция премьер-министры Фердинанд Фош,Франция маршалы Вудро Вильсон,АКШ президенты XIX гасыр ахырында -XX гасыр башында дөньяны яңадан бүлгәләү өчен көрәш көчәю сәбәпле,Аурупада бер-берсенә каршы торучы ике хәрби-сәяси төркем:1879 елгы Австрия -Алмания килешүенә1882 елда Италия дә кушылгач, хасил булган «Өчлек берлеге» һәм аңа каршы торучы (1891 елгы килешү һәм1892 елгы конвенция белән ныгытылганРоссия империясе –Франция берлеге барлыкка килә.XX гасыр башына Аурупада хәрби-сәяси берлеккә кушылмаган көчле дәүләт булып, «соклангыч изоляция» курсына тугърылыклы һәм үзендә халыкара арбитр ролен саклаучыБөекбритания генә калып килә. ӘммаАлмания белән каршылыклар көчәю аны даФранция һәмРоссия империясе белән якынаюга китерә.
Антантага1904 елгы Бөекбритания –Франция килешүеннән соң нигез салына. Әлеге килешүдәАфрика кыйтгасында ике ил арасындагы бәхәсле мәсьәләләрне чишү турында сүз барса да, тулаем алганда, ул хәрби һәм икътисади көчен арттыручы, дөньяны яңадан бүлгәләүне таләп итүче, Бөекбритания һәм Франция кебек иске колониаль державаларның куәтенә янаучыАлманиягә каршы юнәлтелгән була. Бөекбритания белән ФранциянеңРоссия империясен дә хәрби хезмәттәшлеккә тартасылары килә. Россия империясенең ярдәменә, бигрәк тә, Алмания белән чиктәш булган һәм аңа,Аурупаның көнчыгышында икенче фронт ачылмаса, каршы тора алмаячагын аңлаганФранция мохтаҗ була.
Россия империясендә исә кайбер иҗтимагый оешмалар (алар эчендәОктябрь инкыйлабына кадәр киң таралган Рус халкы берлеге (рус. Союз русского народа Алмания белән берлек ягында тора. Шул ук вакыттаБөекбритания яклы оешмалар да көчле була, аларга кадетлар, октябристлар һ.б. либераль фиркаләр кушыла. Шуның өстенә Франция,Россия империясенең төп кредиторы буларак,Николай II дән сәяси чигенүләр ясавын таләп итә. Шулай итеп,Россия империясендә Бөекбритания һәм Франция белән «Өчлек килешүе»нә (ингл. Triple Entente
1906 елның апрелендә Россия империясе һәмФранция кораллы көчләренең штаб башлыклары киңәшмәсе уза. Россия империясенә кораллы көчләрен арттыру таләбе куела. Франция сугышка әзерләнү өченРоссия империясенә 2,2млрд франк (700млн сум) күләмендә яңа заем бирә.
1907 елда Петербургта Бөекбритания беләнРоссия империясе арасында 3 конвенция имзалана: беренчесеИранны ике илнең йогынты сфераларына бүлү турында, икенчесеӘфганстанны Бөекбританиянең протектораты итеп тану турында, өченчесеТибет буенча ике ил арасындагы аңлашылмаучылыкларны бетерү турында. Әлеге конвенцияләрБөекбритания беләнРоссия империясе арасында берлек төзүгә тиң була һәмАлманиягә каршы коалициянең барлыкка килүен аңлата.
1914 -1918 елларда Антанта 25 тән артык дәүләтне берләштерә: Антанта ягыннан сугышкаАКШ ,Бельгия ,Боливия ,Бразилия ,Гаити ,Гватемала ,Гондурас ,Греция ,Италия ,Каратау ,Куба ,Кытай ,Либерия ,Никарагуа ,Панама ,Перу ,Португалия ,Румыния ,Сан-Доминго ,Сан-Марино ,Сербия ,Сиам ,Уругвай ,Һиҗаз ,Эквадор ,Япония һ.б. кайбер илләр кушыла. Антанта дөньякүләм хәрби-сәяси берлеккә әйләнә, аның әйдәүче илләре булыпБөекбритания ,Франция ,Россия империясе ,Италия ,АКШ һәмЯпония тора.1917 ел урталарына Антанта үзенә каршы торучы төркемнең хәрби куәтен сындыра, монда төп рольне көнчыгыш фронтта рус армиясе хәрәкәтләре уйный.1917 елның августына көнчыгыш фронттаРоссия империясе һәмРумыниянең 221 дивизиясенә каршыАлмания ,Австро-Венгрия ,Болгария ,Төркиянең 124 дивизиясе (декабрьдә 195:99 ) каршы тора.
Антанта (яшел белән билгеләнгән ) һәм Дүртлек берлеге (кызыл-сары ) арасындагыБеренче бөтендөнья сугышы , 4 империяне тарката:Алман ,Россия ,Госманлы һәмАвстр-Венгрия империяләре җимерелә. 1917 елда АнтантаРоссия империясендәге Февраль инкыйлабын һәм монархияне бәреп төшерүне хуплап каршы ала.Бөекбритания Англия кыйралының туганы булганНиколай II һәм аның гаиләсенә сәяси сыену урыны бирүдән баш тарта. Шуның белән бергә Антанта рус гаскәреннән герман фронтында тизрәк һөҗүмгә күчүен һәм Алманиянең үз гаскәрен көнбатыштан көнчыгышка күчерегә мәҗбүр булуын көтә.
Вакытлы хөкүмәт таратылып, хакимияткәбольшевиклар килгәч, Антанта хөкүмәтләреСоветлар илен танымый һәм аңа бойкот игълан итә.
1917 елның декабрендә Бөекбритания беләнФранция хөкүмәтләре элеккеРоссия империясендә йогынты сфераларын бүлешү турында яшерен конвенция төзиләр. Аның буенча,Алмания җиңелгәч тә, утраулары беләнБалтика провинцияләре,Кавказ ,Каспий арты өлкәсе Британия йогынтысы зонасына,Украина беләнКырым Франция зонасына керергә тиеш була.АКШ президентыВ. Вильсонның 1918 елның гыйнварында игълан ителгән «Дөньяның яңа корылышы һәм милли азчылыкларның үзбилгеләнүе» («В. Вильсонның 14 пункты» ) программасындаРоссиядә демократик хөкүмәт төзү карала.
Советлар иленә ул чорда 14 дәүләт каршы чыга. Интервенция1918 елның 5 мартында Ерак Көнчыгышта британ һәм япон гаскәре, 6 марттаМурманскида британ гаскәриләре десанты төшү белән башланып китә.Советлар иленең Аурупа өлешендә интервенцияне Антанта1919 елның ахырында туктатырга мәҗбүр булса,Ерак Көнчыгышта баскынчылар1922 елның 21 октябренә кадәр кала[ 2]
Беренче бөтендөнья сугышының тәмамлануы,Алманиянең 1918 елның ноябрендә бирелүе, солых килешүләре төзелү, Советлар илен хәрби юл белән тар-мар итү планының барып чыкмавы1922 елда Антантаның хәрби-сәяси берлек буларак таралуына китерә.
Большая российская энциклопедия. В 35 томах. Том 2 (Ан-Ба). М.: НИ БРЭ, 2005.ISBN 5-85270-330-3 Руссика. Школьная энциклопедия. История России. XX век. М.: «ОЛМА-ПРЕСС Образование», 2003.ISBN 5-94849-302-4 ,ISBN 5-94745-332-2 Schmitt B. E. Triple entente and triple alliance. N.Y., 1934. Тарле Е.В. Европа в эпоху империализма, 1871-1919 гг.Китапта : Тарле Е.В. Сочинения. Т. 5. М., 1958. Тэйлор А. Дж. П. Борьба за господство в Европе. 1848-1918. М., 1958. История первой мировой войны 1914-1918. В 2 т. М., 1975. Манфред А.З. Образование французско-русского союза. М., 1975. Girault R. Diplomatie europeenne et imperialism (1871-1914). Paris, 1997. 
