Gaga kska Meycow kaTogo, 8 00 N, 1 10 E ka gaga na nniqan.Kana ka knlbangan na o 56,785 sq km(hangan na o Tg126)(knlbanga dxgal o 54,385 sq km, knlbangan qsiya o 2,400 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 7,756,937 hiyi. GagaLome ka pusu alang paru, jiyax 27 idas 4 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Togo ga wada sugan 67.40% ka dxgal qpahan, 4.90% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 27.70% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Faure Gnassingbé, pnaah hngkawas2005 idas 5 jiyax 4pnrajing kmlawa klwaan.
File:Location Togo AU Africa.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置)
Togo Konghkwo (Kari France: République Togolaise), splawa dha Togo (Kari France: Togo), kiya ka Tuiwil Afrika uri. Tunarac Togo u msqapah Benin, tudaya u mslutuc Burkina Faso, tuiwil u lmutuc Ghana. Tuhunac u niqan butun bay ratuc ka mkngahu ucilung smquri Cineyawan. Sotu Togo mi knbeyhing bay alang mkbrnux ka Lome.
Togo u wa mniq Tuiwil Afrika, tuhunac u msdalih Benanwan, tuiwil u mslutuc Ghana, tunarac u msqapah Benin, tudaya u mssiyaw Burkina Faso; tndxral qnlhangan u mbbaraw mquri tuhunac mi tudaya. Kcka dxral u ou llbu dwiyaq mi dxral tubaraw, haypa 200-500m; Baumann peak u haypa 986m, kiya ka knbaraw bay dudux dxral qnlhangan; mkngahu ucilung u niqan dxral rucaw, langu qsiya mi bbnaqi dxral. Mniq tudaya u niqan 1 so kobu mbukaw ka mtilux sspriq brnux, tukcka u niqan ddwiyaq; tuhunac u niqan 1 tubaraw brnux mquri qpuran langu cyaw mi dxral rucaw na brnux msdalih ucilung.
Togo u mtilux sspriq brnux mi mtilux qyuxan knkkarac, pntingan qsiya quyux kawas u 800-1800 hwami.
Ya bay 51% sediq u smluhay snhiyan ida nanaq tndxral hiya (Utu kyo), niqan 29% ka Kiristo kyo, 20% sediq ka smluhay Muslim (Islam kyo). Kiya uri u, ya bay niqan 2000 hiyi sediq smluhay Bu kyo pnsliyan-SGI Cwangcya Swayhuy,phiyu Togo msblayaq huykwan.
Ttiring Ya Sahara keyjayti sqcuqi stman sangyey mi ini kou msrangi na qqpahan pnwalang, kiya ka knkan qnlhangan 65% biyax mpqpah. Koko , kahuy mi wata msupu smmalu ya bay 30% nngalan hbangan cuko. So mndungus ka mehu cida, Togo u malu pndungus diya nanaq mttuku ddiyun dhiya nanaq ka lxayan uuqun, mncuwil niqan ka taxa nniqan alang mqriqu pndungus na uri. Mniq kcka kongyey pa, ana so wada mlih ka neydang rinswanyeyn knkana qnlangan, kiya mi hbaraw ka ppnsung qnlangan, kmari rinswanyeyn kwang dhuq saya u ida kiya ddaun spruwan bay qmita. Togo u nniqan cyuyusing sangyey mi mawyi congsin. Seyhu u mniq qnlangan ginghang mi pssliyan qnlangan pila cicin ka dmkuh balay, spuda knbyaxan mk10 kngkawas, muda pkmalu uuda keyjay, dmudul qnlhangan icil tocu, so nndungus sliqan ka pnkrana nngalan.
Wada mstuq ka kkrana mincu Togo. Pnwaya quri mincu dha u ida so rabu hana mntuting mi ini ptkray nina. Mniq kngkawas 2005 idas 2 diyax 5 wada mrdang ka Ayyadma soto, mniq 37 kngkawas ka kcka kndusan dmuwi biyax niya 1tangcu qmlahang Togo dalih 25 kngkawas. Spuda keyngpo, kokoingkay gicyo Fanbar Owatra Nacaba u naka lmutuc phiyun soto, tmawa burah mntxan seyngkyo. Kiya u butayi ka pusa kari laqi Ayyadma soto, tongsinbu bucyo Fure Ayyadma ka mplutuc phiyun soto, kari rnengaw dha u alaw wa mniq qnlhangan icil ka Nacaba. Seyhu u pusa ang plixun qpahan na gicyo ka Nacaba, kiya u subway Ayyamad ka lmutuc mangal qpahun. Fure Ayyadma u, splawa Fure Nasinbe uri, spuda pnkari kana qnlangan, mniq kngkawas 2005 idas 2 diyax psdhuwan phyuwan.
Heytay Togo u muda heytay yiwu, heytay smruwa nanaq 2 kluwanan pnwaya. Heytay yiwu u 2 kngkawas diyax niya.18-25 kngkawas niya u malu musa pusa hangan kana.
Seyhu u kawas kawas pila kyoiku u ya bay pndkanan knkana yosang ddiyun 25%. Seyhu u snbeyhing bay qmita snburah pkrana tubaraw kyoiku, Togo u niqan 2 pyasan tubeyhing- Pyasan tubeyhing Lome (Cbiyaw han u splawa Pyasan tubeyhingBenin ha) mi Pyasan tubeyhing Kara.
Pnwaya kyoiku u psnakan 1ci kyoiku (Pyasan tutiping), 2 ci kyoiku (Pyasan tukcka), 3 ci kyoiku (Pyasan tubaraw) mi 4 ci kyoiku (Pyasan tubeyhing).
Togo mtur boru tuy umniq kngkawas 2005 idas 10 diyax 8 spuda 3-2 wada dha ini baka ka Kangkwo Mincu Konghkwo daw, mniq Qnlangan Pey Afrika cyu nganguc say kcka tu1 qnpringan u wada dha ini baka 23 boru ka Saynekar, rikisising wada cnbu kngkawas 2006 mniq Doicu pnsung Qnlangan Pey. Spuda mniq kngkawas 2005 idas 12 diyax 9 muda mnhdu kujubiki daw, wada psuwan
G kumi ka Togo, mntna kumi dha u niqan France, Switzerland mi Hankoku. Mnuda mn3 psasu kumi pnsung, ini usa ana 1 boru ka Togo mi wada ini baka
da. Kcka dha tunux mpbtur boru hayo ka wa dmayaw Inggran Cawci Ryeynsay cyotuy Totonamujoc tuy na Adbayo.
Kngkawas 2010 idas 1 diyax 9 Togo qnlhangan mtur boru tuy mniq Angora mmusa Afrika Qnlhangan Pey kcka elu u snturung cbuwan kongpu huncu kiya mi 3 hiyi ka mnhuqil mi 8 hiyi ka mangal luqah. Babaw niya daw tndxral Pnsliyan Kapinda Ptrawah pkla kari muda seykining cnbuwan dha. Afrika Pey kwanweyn u mniq mtbiyax pprngaw kari daw hiti balay pkla kari ida muru diyax pnrngawan pnsung boru. Ana hmuya mniq ndan niyi ini qbsiyaq lmawa qnlhangan tuy tbrinah miyah alang ka seyhu Togo, mpsboru tuyyeyn u ida nanaq tumal pnsung boru ‘Muda kining mniq ntxan cnbuwan niya wada muda qnlqilan niya’. Bukuy daw Togo tuy u muru pnosa kari seyhu tbrinah miyah qnlhangan.