Kla thnganan nSifey Pu ka Ankra, kla hiya ka niqan bi ngalan hbangan ni niqan bi ana manu klwaan. Hngkawas 1475 seejiq Putawya Tiawk Kang iyux musa miying seusa na Intu elug babaw gsilung, madas 7 asu qpringan, mapa hmrinas kbkuy empsaping ni duma empgarang kari Utux Baraw, kleelug babaw gsilung gqian hidaw Feycow. Hngkawas nii qulung dhuq Ankra na Rwoanta da, qtaan ka kssiyaw gsilung Ankra, duri ni phiyug paya saan lmnglung daan yayung Kangkwo ni Sngawkutingcyaw. Dsun na klwaan Putawya ka qalux sjiqan mniq klwaan Ankra.
Hngkawas 1483 siida, miyah klwaan Antika ka Tiawk Kang, nadas na klwaan Putawya seejiq qalux o snegul hyaan miyah Ankra duri.Yasa mntqitaq ka Tiawk Kang ni qbsuran Kangkwo, sdewa hyaan ka qbsuran Kangkwo, kiya ni msdangi ni smkul kingal mririh hyaan, musa klwaan Putawya nbsiyaq mniq Rispen. Hngkawas 1491 miyah dhuq Ankra ka paru asu Putawya uri, musa mtmay yayung Kangkwo na gqian hidaw yabi 120ri, gaga hiya ka pusu bi sapah klwaan Kangkwo ksun. Ini qbsiyaq do phiyug Taskwan pusu sapah klwaan uri da ka Putawya, Prajing msupu sjiqan tndxgal hiya embbarig da, kiya ni mdudul malu ka dhiya da.
Paah bi hngkawas 1575 do dsjiqan Putawya ga dhiya ga asi eniq hunac klwaan Kangwo da, phiyug alang Rwoanta dni qmbahang kari dha ka seejiq klealang tndxgal hiya, kiya ni mdudul miyah thjil Ankra ka bhgay seejiq da. Babaw na 50hngkwasan do mdudul mrana ka dxgal dha. Hngkawas1617 do phiyug alang Pencira klwaan Ankra ka seejiq Putawya, wada mabang embiyax ka biyax dha. Paah hiya siida mdhug bi ka nniqan Ankra seejiq Putawya ksun. Paah hngkawas 1640 dhuq hngkawas 1648 siida, ida mniyah mangal duma pusu sngayan asu ka seejiq Heran, hici duri o wada ngalun seejiq Putawya duri.
Babaw na dha kbkuy hngkwasan do wada thuway meelih ka ngalan dha hbangan da. Siida ana nanaq saw kmbiyax prana pnegalang dha mniq Ankra ka seejiq Putawya, yasa Ankra hini ga mbbarig qalux seejiq ka pusu stmaan dha, ngalan dha hbangan mquri klwaan Pasi, dhuq hngkawas 1830 do, ini bbarig qalux seejiq da. dhuq 19 kbkuy hngkawas do, kiya ka mquri dxgal dha nanaq seangal hbangan, kiya ni prajing kmbiyax phuma pnegalang ni kmarig dxgal mangal ngalan da. Tgkingal ppais ka knlangan siida, ida mnyahan mrmux kadadax hunac gqian hidaw empsaping klwaan Tekwo. Yasa mkrmun bi qmlahang Ankra ka seejiq Putawya, kiya ni qulung ini psrui empsaping klwaan Tekwo da.
Paah hngkawas 1951 maa kingal sipaw isil Sng ni klwaun Putawya da. Mpklawa Putawya ka smkul Cungtu miyah kmlawa hini. Miyah dhuq dha kbkuy hngkawas na empitu kmxalan do, Yasa pklug mtutuy ka sjiqan Feycow, duri ni mqrinuc ka kndusan sjiqan qalux, Kiya ni paah idas kingal hngkawas 1961 do seejiq Ankra o prajing kmsiyuk da, meysa saw pkburux ku nanaq musa. Gaga daya Ankra namincu ceyfangcnseyn biyax ppais dha, gaga kska rnaaw bbuyu hiya ka kingal nniqan, kghak musa mrmux ruwan qpringan mpsaping klwaan Putawya gaga lnglingay Ankra. Kiya ni gaga msdhiyaq dha daya Rwoanta yabi 150km na sstgaan asu Anpujwey ka pusu nniqan dha, empdudug Rwopora qbsuran d ha ka pusu mdudug.
Hngkawas 1966 duri o niqan ka Naytwo ksun mdudug sejiqan Ankra Jnmin ceyfang mtutuy ni smriyu. Gaga kmlux pusu paru alang Rwoanta ni kiyig na hiya. Kiya ni mtna na jiyax o niqan ka qpringan “kana ka klwaan msupu qulung mpburux” msa ka pusa ddaun dha gaga smriyu hiya. Dhiya ga ida niqan nanaq mprmux klealang biyax dha. Kiya ka kiya ni tru qpringan tnealang nii ga ida ini ppbgay kari, yaku o yaku nanaq msa, ida mppluk uri.
Idas kingal hngkawas 1975 do qulung bi srwaan murux klwaan Putawya ka Ankara da, kiya ni matas patas “ Pngminna seyting” ksun. Asi ka smkul tru niqan biyax pklawa ka Ankra, pkhdu kari pshuya ka babaw da, psramal saw nasi murux nanaq do pniqan ka mririh dha saw msupu gaya, kndadax baga seejiq Putawya mangal hangan pklawa Ankra msa. Jiyax 10 idas 11 hngkawas 1975 do hici bi qpringan psaping Putawya ga mswayay Ankra. Jiyax 11 do pkkla murux dni phiyug Ankra jnminkunghekwo da, mnhdu knlwaan seejiq Putawya rima kbkuy kngkwasan da.
Hngkwasan nii abaw murux nanaq ka Ankra do, manu ka dnayaw Sureyn na Ankra jnminceyfang yuntung(MPLA；安人運）ni dnayaw klwaan Amirika, Nanfey qpringan “kana ka klwaan msupu qulung mpburux（UNITA；安盟）” ga mpnaqih, bukuy do maa saw mppais kana klwaan. Hici do sqapah Surey na “ MPLA；安人運 ka mangal hangan ni mduuy pklawa. Paah siida Ankra msupuSureyn kingal qpruhan ka djiun da kmlawa.
Hngkawas 1990 kmlawa Ankra nii ga malax elugSehweycuyi, hngkawas tgdha do egu klgan qpruhan ka klwaan da. Idas 5 hngkawas1991 pklawa MPLA ni UNITA Saunpi empdudug, mniq ka klwaan Putawya uri matas patas hepingseyting. Kiya ni hngkawas 1992 kska psgaaw empprngaw kari siida, MPLA ni UNITA dha nii ga mspais dungan. Mniyah dmayaw rmngaw kaReynhekwo do embrinah kmalu duri, kiya ka kiya ni mspais nanaq dungan hngkawas 1988. Jiyax4 idas4 hngkawas 2002, pstuq kari ni matas patas msangay seyting, yasa pklug wada mhuqil ppais idas 2 hngkawas 2002 siida ka empdudug UNITASaunpi , mnlutuc hngkwasan 27 na ppais kska klwaan qulung bi mhdu da.
Gqian hidaw Ankra ga ssiyaw dha Tasyang hiya niqan bbaraw ni breenux dxgal, daya o sdalih Kangkwo sancyawcow hiya o ida niqan llabang dxgal. Kska na oPiyey Kawyueyn, hiya ka pusu bi ayus qqsiya yayung,. Thnganan dha “tudu dnamux Ankra” msa. Qnbowqax na o niqan haypa 1200m, tgbngebung o Mowkowfung(2619m). Ida niqan egu bi yayung ka klwaan nii, kiya ka kiya ni ida ungac elug asu ka babaw na.
Gaga hunac gqian hidaw Feycow ka Ankra, daya ni daya hraan o mlutuc dhaKangkwo Mincukunghekwo. Hraan hidaw na o mlutuSangpiya, Hunac na o mlutucNamipiya. Gqian na o niqanTasiyang Sipaw na oSngherenacyueyntaw. Kana ka knlabang dxgal klwaan o 1246,700 km(平方). Knbragan na dxgal yayung o 1600km.
Kana ka dxgal Ankra ksun o tgaaw sawkawyueyn, kska na o mabang bowqax kida. Niqan kingal ka dxgalsamo ni wada sdalih siyaw dha Tasiyang, sdalih gqian hidaw na gsilung o breenux bbaraw. Daya gqian hidaw oMarankawyueyn, yabi niqan 500 dhuq hari 1000m haypa. Daya gqian hidaw oRungtakawyueyn,haypa 1000m. Snbiyaw naceycingyencn bsiyaq bi endaan smilaq yyayung ni wada saw kngkingal pingkang ni tawsan, egu bi yayung gaga msupu mquri daya qluli, kiya ka sida na qsiyaan yayung Kangkwo ksun. Hunac o Weyrakawyueyn, paah daya mquri hunac qnbowqax na o yani kndadax haypa1500m mtucing dhuq 1100m, ida mbreenux ka dxgal na. Hraan hidaw na o ida snslian dxgal knxalan o, gaga mrux mghak babaw mdngu na cawyueyn hiya. Ssiyaw
Yayung klwaan Ankra ga paah tudu Piyeykawyueyn mquri spac kghak, mquri daya qluli o tgaaw sida yayung Kangyaw . Hunac hraan hidaw na o wada qluli yayung Sanpisi. Pusu qsiya na gaga daua hraan hidawAnkra uri. Mquri hunac hraan hidaw qluli yayungKuney o meayus dha Namipiya. Yayung qluli gqiyan hidaw o wada qluli Tasiyang, dhiya o yayung Kuansa ka paru bi yayung, muda Rwoanta ni mquri gsilung hici.
Egu bi dxgal Ankra ksun o gaga hunac yayung Kangkwo, ida ciway bi ka gaga kiyigKangkwo micukunghekwo.Kapinta o kika pusu bi alang dha, gaga yabinanwey 5tu hari, quyux na khngkwasan o yabi 1250~1500m hari, muxul ni mhuriq ka karac, balay bi o tduwa pkrnaun, yasa ungac hbangan ni sjiqun qmpah(Putawya siida ida ini srwai mduuy qalux seejiq qmeepah ka bhgay seejiq). Ida ini sai gmburah ka dxgal dha. Sayang o wana psqraq bbuyu nkiya ka uuda dha. Rahuq na hiya do kafey, yeyce, ida gaga prajing hmuma da.
Sayang o kiyig na pusu alangKangkwo micukunghekwo cinsyasa ksun ga gisu phiyugryowwang cngfu hiya ka mnqduriq seejiqKapinta ksun, pusu sdha eeysa o kika swayay dha Ankra ni pkburux nanaq.
Hini o ida gaga kiyig gsilung llbu ni llabang ka dxgal na, yabi wada hari 100~120km. Yasa llbu ni breenux ka, ini hari quyux, maku mdngu ka mnhru nkiya. Mquri ruwan na kawyueyn do ida egu hari ka quyux da, hini ga pusu bi hnmaan kafey, gaga hmaan 400~1500m hari knbarawhaypa, qnuyux na qsiya o yabi hari 1250mm. Pusu bi hmaan kafey Ankra ga gaga daya naUcikawyueyn,kawyueyn nii ga msdalih dhaCarmona ksun. Kafey hini ga tgaaw sawRwopastacipin, hici do mhuma ghakAraphmaan duri kska kawyueyn.
Daya Ankra hiya mkiyig bi gsilung, breenux dgal hiya gisu hmaan mkska wasil seynwey ksun qhuni tapung. Mkelug Rwoanta teyru hiya oCatete ka pusu dha bi. Rahuq na hiya o niqan sibus uri, gaga keayug daya ni kska hiya. Iyux bi pklutuc qsyuqan qsiya phiyugKanpanpupa ayug nakeansa hiya wada dha hduan hngkawas 1962 , tduwa syuqan qsiya, ssalu deynki ni stakar rngsux. Hini ga niqan yeyc, puqan ni blbul.
Kiyig gsilung hini ga kika dgring bi pingyueyn, kawyuey o kika bowkax bi, kiya ni babaw kawyueyn ga kika egu bi quyux. Hmaan dxgal o mkiyig Pncira mquri raan hidaw kghak, nuqah ka egu bi pnegalang, sqmu o uqun nanaq ni ida tduwa sbarig isil klwaan uri, kska nakawyueyn o niqan ka kafe(ghak Arapo), trabus, cma, mugi, sukay dnii, ruwan klwaan o niqan nkiya na walu tduwa ngalan.
Nniqan Ankra ga tgaaw saw jetaycawyueyn karac na, kngkawas o niqan mhuriq(idas10-idas3) ni mdngu(idas4-idas9), saw ka gaga kawyuey na Fuanpo hiya niqan haypa 1500 knbowqax na, muxul ka karac ni hngkwasan o niqan 1450mm ka qnyuxan na, kneuxul na karac kdjiyax o 24-29. Sdalih gsilung o llbu ka kneuxul ni ciway ka qnuyux na. Hunac Rwoanta ida mdka md ngu ka karac, Rwoanta o idacawyueyncihow ka hiya.
Llbu ka dxgal nnqian hidaw hiya, ida mtalux bi ka rbagan, meayus mdngu ni mhuriq ka kingal hngkawas, daya idas 5 dhuq idas 8 o karac mdngu, idas 9 dhuq idas 4 o karac mhuriq. Idas tru dhuq idas 12 o qmuyux balay ka karac. Daya o y abi 750mm ka qnuyux na. Hunac ni daya gqian hidaw o mslutuc ka dha gsilung, yabi ini dhuq 500mm ka qnuyux na. Hunac sdalih gsilung o yaabi wana 300mm ka qnuyux na.
Ankrakunghekwo ga ida mduuyCungtungce na kingal nanaqmicukunghe kwo. Cungtung Ankra ga hiya ka qbsuran bi ni pusu bi pklawa, hiya ka mrirngAnkrakunghekwo mquri rmnaw isil klwaan. Qbsuran klwaan sayang oJwoangRworunswo, djiun kmlawa Ankra okunghece ni egu klgan.Rifacikow oihwey(jenmin ihwey) .Kana ka tleengan niqan 220(iyueynce), qmita mnangal qpringan pyaw kika mririh dhyaan, 4 hngkwasan ka sqpah na. Neyke o ida puan sn23 pucang ni18 sngcang, Cungri o snkulan qpruhang cngtang(Ankra jenminceyfangyuntung).
Pusu bi ngalan hbangan klwaan Ankra o qnpahan pdxgal, mangal bunga qhuni, dpthngi, blbul, paru blbul, tapung, qhuni, sqmu,cungryuyu, sama, krig, cafey, ni puqan. Kwang o niqan qliwaq btunux, xiluy,skaw,ricing, cimu, qbulic btunux, rinswanyeyn ni ximung. Niqan qnpahan daru pusu bi o gaga ssiyaw gsilung Kapinta, snalu dha qyqaya snduray o psaan isil klwaan do wada hmrinas 75%. Ida niqan ka snalu dha uuqun uri, snalu patas, klmuan klabuy, sweyni ni qnpahan tminun, ssiyaw gsilung klwaan Ankra o niqan egu 80 pucing daru btunux, ruwan klwaan o niqan nanaq qliwaq btunux uri. Ida mnmalu ngalan hbangan. Mnhdu ka ppais ruwan klwaan do kngkingal hngkawas ga ida wada mangal 30 pucing ka knpryuxan hbangal wah.
Klwaan Ankra nii ga ida paru bi ka dxgal ni egu bi ka ngalan uri, ida egu bi na ka ini dha krigi na, nPutawya ka dxgal hiya, kiya ni thnganan dha “ Pasi na Feycow” ksun. Klwaan Ankra nii ga yasa niqan daru btanux ngalan ni ini biyaw mkala ka ngalan hbangan dha.
hngkawas
kana hbangan ruwan klwaan(10 pucing)
2002
11.386
2003
13.956
2004
19.8
2005
30.632
2006
45.168
2007
59.263
2008*
84.945
2009*
68.755
*為預測值 * nii o pkiya
Klwaan Ankra nii ga gaga Feycow ni ida niqan ana manu, hici o hiya ka pkmusa egu balay ngalan. Klwaan nii ga pusu dha ngalan o kika qnpahan dxgal ni kwancan ksun.
Pusu bi ngalan qnpahan o cafey, trabus, sukay, kefen, sqmu, qhuni cungryu, blbul, nuqih sisarma, yeyyo, bunga qhuni, payay, mugi, sibus, keke, puqan, ssama ni mudu dnii hiyi qhuni. Klwaan ankr nii ga hiya ka egu balay kafe, kafe dha ga tgaaw sa ghak Robusta.
Ida mkla bi ka tnabug dha uri ka klwaan Ankra, gaga Hura, Peyi ni Pncira dnii ka stabug dha dxgal, dapa, ini lnglungi saw peungac hiyi miric ni babuy dnii uqun ka klwaan hiya.
siyaw gsilung klwaan Ankra o ida egu bi qqsurux ngalan, egu bi ka kikay asu dha, nngalan dha qqsurux o tuku nanaq uqun dha, ida tduwa psaun isil klwaan bbarig uri.
Llabang bi ka bbuyu ruwan klwaan Ankra, knlbangan na bbuyu o niqan 588544 km, snpagan na o niqan 47.2% egu bi klgan ka bbuyu, ida dha ini saai tmlung na.
Egu bi truma dxgal, pusu bi kwancang o niqan xicing, xitung, xiluy, xiney, ximung, xirin, mey,usa,hemey, cimu, btunuxricing, ryupaws,taris,paytaws,skaw, qliwaq btunux, ni daru btunux dnii. Ruwan klwaan nii ga daya hraan hidaw hiya niqan egu bi cwanskwang, wada dha pdsun isil klwaan bbarig. Ruwan klwaan nii ga niqan egu bi daru byunux na, Kapingta ni dayassiyaw gsilung ka pusu bi hruan daru btunux. Daru btunux ga paah hngkawas 1969 kmrig brigan, hngkawas2009 do kingal jiyax yabi niqan 1,948.176 qrian , hiya ka tgdha paru hnruan daru btunux, dadax hngkawas 1973 do hiya ka mririh kafey da psaun dha klwaan isil sbarig dha ngalan hbangan.
Quri saw mspriyux miyah klwaan o hngkawas 2009 siida, kana ka hbagan o yabi 157.4 pucing meyyueyn, pusu bi miyah klwaan o niqan cisey ni qyqaya deynki, rulu ni kana ka qyqaya ciway, iyug, uqun, tnunan, djiun emppais dnii. . pusu bi miyah klwaan o Putawya, cungkwa, pasi, nanhan ni Nanfey.
Hngkawas 2009 siida, sjiqan klwaan Ankra o yabi niqan 18,498,000人 , sjiqan knkawas o mrana 2.034%（hngkawas 2011）, hngkwasan dha o yabi 46( snaw o 45 hngkawas, qrijil o 48 hngkawas) . klgan seejiq ni klwaan Ankra o thmukung o idaegu balay.
Ruwan klwaan Ankra ga pusu balay o niqanAwunpncu(37%), Mupntucu(25%), Pakangkwocu(13%), Rungtacu, Owcow(1%), dnii sjiqan , kari klwaan o Putawya, rahuq na kari sjiqan o niqan kari Mupantu, kari cinpangtu, kari kangwo dnii.
Quri saw ppaan rulu o ida lxan balay ka elugAnkra. Pusu bi kangkow o niqanMotis, Pncira,Rwoanta ni Rwopitwo dnii. Ida tduwa mlutuc kana ka paru kangkwo kklwaan. Bbragan teyru ruwan klwaan Ankra ga niqan 2764km. Ida kndadax kiyig gsilung mquri ruwan dxgal mlutuc bbaraw na. Kana o niqan 5 elug, ka dha o pusu bi o kika kndadaxRwopitwo muda Pncira, mlutuc dhaAnkra niKatancya teyru, tlutucPnkera teyru. Elugteyru nii ga mlutuc dhaSangpiya nisinpawey, tduwa musa dhuqMosanpike naPeyyira niRworunswomakweys dnii dhakangkow, kiya ni ppaan ruluAnkra ga niqan bi ririh na. Kungru ksun ga ida niqan 51,429 km knbragan na uri, 1/3 o suyang bi elug, rahuq na o tgdha knmalu ni uxay malu hari kiya, nasi qmuyux do ida naqih daun ka elugkungru ksun. Kana ka rulu klwaan Ankra o niqan 68 , klwaan nii ga elug skaya baraw na o ida malu bi uri, kana ka paru alang o ida msluban kamihangci dha, manu ka kiyig na klwaan o ida niqan skaya sapah ppanu uri, dh aka Ingkwo ni Putawya ga ida egu ka sapah skaya miyah ni musa. Ruwan klwaan nii ga niqan 192 ppanan sapah skaya.
“ Ankra jpaw” o nklwaan Putawya, matas kari Putawya, pnhyugan hngkawas 1923, kngkingal jiyax o ida niqan hmrinas 4 . “ Kunghekwo kungpaw” o ida nklwaan uri, mnsuwil niqan, bnatas kari Putawya uri. “daya Ankra”, “cpu” o ida anjnyun ka pusu dha, “rawtungcsng” o ida kungjn reynhe waka pusu dha. “Tweywayi mawyi”, “nengyuey” o ida patas mkhwaypatas ni cikan ksun.
Ankra tungsyun： tungsyunse niqan hari kbkuy hiiy, gaga mniq isil klwaan o niqan 7fnse uri.
Ankra kwocya teyntay：Ida kari klwaan Putawya na klgan kari ka sduuy dha pgarang, nasi saw rmngaw isil klwaan o mduuy kari Putawya, kari Sipanya, kari Ingkwo, kari Fakwo dnii pgarang kari.
Quri saw uda ttgsa o niqan pusu ttgsa, kska ttgsa ni baraw ttgsa.
Pusu ttgsa o iyuttgas, 8 hngkawas ka spuyas . Lqlaqi ga paah 7 hngkwasan meuyas patas sapah pyasan.
Ida wana Akesnyo.neyty paru pyasan ka pnhiyugan paru pyasan klwaan, niqan dha ka pnhyugan dha nanaq paru pyasan.
Hngkawas 2005 unmang dha ga niqan33%. Hngkawas2008 do Ankranaqan pmusa muyas patas laqi ga niqan 573.6 hiyi, emptgsa o 17.9 hiyi. Kana ka djiyun hbngan o mduuy 2.8% .
Egu balay daru btunux, teynjancu ni kwangcan ka Ankra. Tnqrian dha daru btunux ga niqan 125 da, kingal jiyax o yabi wada hari 200 tqrian, teynjanci odhuq hari 7 rifangm uri. Kungyey daru btunux ga kiya ka eruc ngalan hbangan Ankra, pusu balay kwangcang Ankra o kika qrari btunux, xiluy, rinswanyeyn, limuk, hwangcin, seing, taris dnii. knllabang bbuyu Ankra ga niqan 5300 wan kungcing, niqan umu, feycow tanmu, ctanmu dnii malu qqhuni. Rahuq na hiya o malu bi ka dxgal, egu bi yyayung, musa malu bi prnaan qmpah ka dxgal na.
.svg)
