| Venetçe | |
|---|---|
| Ana dili olanlar | İtalya |
| Bölge | Veneto |
| Etnisite | Venetler |
| Dönem | MÖ 6.yy- MÖ 1.yy[1] |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Eski İtalik (Venetçe alfabesi) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xve |
| Dilbilimci listesi | xve |
| Glottolog | vene1257[3] |
Venetçe veyaVenetik dili; antik dönemdeEste kültürüyle ilişkilendirilenVenetler tarafından Kuzeydoğuİtalya'da (Veneto veFriuli) ve modernSlovenya'nın bir bölümünde -Po Deltası veAlplerin güney ucu arasında kalan bölgede - konuşulmuş soyu tükenmiş birHint-Avrupa dilidir ve genellikleİtalik dillerle sınıflandırılır.[4][5][5]
Dil, MÖ 6. yy.'dan 1. yy.'a dayanan 300'den fazla yazıtla tasdiklenmiştir. Konuşanları,RomalılarınVeneti,Yunanlıların iseEnetoi olarak adlandırdıkları antik halkla özdeşleştirilir. Yerel halkın Roma'ya asimile olduğu MÖ 1. yy civarında soyu tükenmiştir.Reitia'ya adanan adak yazıtları, Venetçenin başlıca bilgi kaynaklarından biridir.[6]
Venetçe bircentum dilidir. YazıtlardaEtrüsklerinkine benzer, bir türKuzey İtalik alfabesi kullanılmıştır.
Venetçenin diğer Hint-Avrupa dilleriyle kesin ilişkisi halen incelenmektedir ancak bilim insanlarının çoğunluğu dilin,Liburnca dışında, İtalik dillerle bazı benzerliklere sahip olduğu ve bu yüzden bazenİtalik olarak sınıflandırılması konusunda hemfikirdirler. Fakat zaten diğer Batı Hint-Avrupa kollarıyla da (özellikleKelt veCermen dilleriyle) benzerliği olduğundan bazı dilbilimciler Venetçeyi bağımsız bir Hint-Avrupa dili olarak değerlendirmeyi tercih ediyor. Venetçe ayrıca, bir zamanlarBalkanlarda konuşulan İlir dilleriyle de ilişkili olabilir ancakİlirce ve Venetçenin yakından ilişkili olduğu teorisi mevcut bilimde tartışılmaktadır.
Bazı bilim insanları Venetçeyi açıkça bir İtalik dili olarak kabul edip onun Latinceden çok Osko-Umbriya dilleriyle daha yakından ilişkili olduğunu düşünürken birçoğu da farklı fiil sistemini göz önüne alarak Venetçenin İtalik'in bir parçası olmadığını, erken dönemde İtalik'in çekirdeğinden ayrıldığını öne sürüyor.[7]
2012'de yapılan bir çalışma Venetçenin, morfolojik açıdan Kelt dillerine önemli ölçüde benzeyen ancak fonolojik açıdan Kelt ve İtalik dilleri arasında bir konumda bulunan nispetenmuhafazakar bir dil olduğunu ileri sürdü. Ancak bu fonolojik benzerlikler bölgesel bir olgu olarak da ortaya çıkmış olabilir.[8]Retçe ile de fonolojik benzerliklere dikkat çekilmiştir.[9]
2016'daKeltolog(Celtic studies [en])Peter Schrijver, Venetçe ve İtalik'in birlikte Hint-Avrupa'nın İtalo-Kelt kolunun bir alt dalını oluşturduğunu, diğer alt dalın ise Kelt dilleri olduğunu savundu.[10]
Romen alfabesiyle yazılmış Latince-Venetçe iki dilli yazıtların olduğu dönemde - yani MÖ 150-50 - Venetçe, Latince alıntılarla dolup taştı. Bilim insanları,dil ölümüyle sonuçlanan Venetçeden Latinceye geçişin o zamana kadar çoktan başlamış olduğunu düşünüyor.[11]
Venetçede; altı - muhtemelen yedi - isim durumu ve dört çekim vardı (Latinceye benzer). Yaklaşık 60 kelimesi bilinmektedir ancak bazılarıLatinceden (liber.tos. <libertus) veyaEtrüskçeden alıntılanmıştır. Birçoğu açık bir Hint-Avrupa kökeni gösterir, ör.vhraterei < ÖHA *bʰréh₂trey '(erkek) kardeşe'.
ÖHA (Ön-Hint-Avrupaca) patlamalıları *bʰ, *dʰ, *gʰ kelime başında sırasıyla /f/, /f/, /h/'ye dönüşürken (Latince ve Osko-Umbriyada'ki gibi) kelime içinde ünlüler arası konumda sırasıyla /b/, /d/, /g/ olmuştur (Latincedeki gibi). Venetçe için, en azından *bʰ ve *dʰ'nın gelişimleri açık bir şekilde tasdiklenmiştir. Faliskçe ve Osko-Umbriya'da da kelime içinde /f/, /f/, /h/ bulunmaktadır.
Bunlar ayrıca ÖHA *kʷ >kv, *gʷ- >w- ve *gʷʰ- >f- değişimlerinin de göstergesidir, son ikisi Latinceye paraleldir; ayrıca İtalik ve Kelt dillerindeki bir özellik olan ÖHA *p...kʷ... > *kʷ...kʷ... dizisindeki gerileyici benzeşme de görülür.[12]:p. 141
Este'debronz birçivi üzerinde bulunan Venetçe örnek bir yazıt (Es 45):[4]:{{{1}}}
| Venetçe | Mego donasto śainatei Reitiiai porai Egeotora Aimoi ke louderobos |
| Latince (birebir çeviri) | Me donavit sanatrici Reitiae bonae Egetora [pro] Aemo liberis-que |
| Türkçe | Egetora beni Aemus ve çocuklar(ı) adına Şifacı İyiReitia'ya verdi |
Cadore'de birsitula (çömlek veya kova gibi kap) üzerinde bulunan başka bir yazıt (Ca 4 Valle):[4]:{{{1}}}
| Venetçe | eik Goltanos doto yüksek sesle Kanei |
| Latince (birebir çeviri) | hoc Goltanus dedit liberae Cani |
| Türkçe | Goltanus bunu özgür Kanis için feda etti |
Venetçe yazıtlarını çözen veya Venetçenin bilgisine başka şekillerde katkıda bulunan en önde gelen bilim insanları Pauli,[13]Krahe,[14] Pellegrini,[4] Prosdocimi,[4][15] veLejeune'dür.[12] Son zamanlarda katkıda bulunanlar arasında Capuis[16] ve Bianchi[17] de yer almaktadır.
<ref> etiketi;walla isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz:Kaynak gösterme)<ref> etiketi;Jadranka isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz:Kaynak gösterme)
. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF)1 Şubat 2024. .ISSN 1578-5386. | Venetçe ile ilgilikütüphane kaynakları |
